Παν Μετρό Άχρηστον

Θέλω να μένω πάντα στην Ελλάδα
Να ανοίγω τρύπες για να βρω μετρό
Και τα ταξί να καίνε φασολάδα
Και κάρβουνο

Σάκης Μπουλάς - Μιχάλης Ρακιντζής
Πολλά χρόνια μπροστά -περίπου τρεισίμισι δεκαετίες, μέχρι τα εγκαίνια του Μετρό της Θεσσαλονίκης.

Στην Πορτογαλία έχουν τα fados, λαϊκά μελαγχολικά τραγούδια γεμάτα πόνο, παρηγοριά στον άρρωστο και μοιρολάτρη λαό, που όμως έκανε την επανάσταση των γαριφάλων κι έκτοτε σχεδόν πενήντα χρόνια βάσανα, καημοί και αυταπάτες για σοσιαλιστικές κυβερνήσεις.

Στην Ελλάδα πάλι έχουμε τον χαβαλέ και τα ανέκδοτα, που επιτελούν την ακριβώς αντίστροφη λειτουργία από τη σάτιρα: συμφιλίωση με τη νοσηρή πραγματικότητα, κάτι σαν το έκτο στάδιο του πένθους μετά την αποδοχή.

Αλλά πώς να πάρεις σοβαρά τη φαρσοκωμωδία που βγήκε χτες στις αίθουσες και σπάει ταμεία (για τους εργολάβους) με τίτλο «Μετρό Θεσσαλονίκης»;

Έχουμε και λέμε:

-Το πρώτο μετρό της χώρας ήταν περιοδικό, όταν στις άλλες χώρες έτρωγαν βελανίδια και μετρούσαν μετρο-ιωβηλαία.
-Ο Κούβελας άνοιξε στα χρόνια με τις βάτες την πρώτη τρύπα, που τελικά ήταν μαύρη, ρουφώντας σχέδια, χρόνο, ενέργεια και κάθε φως στο τούνελ του μετροπόντικα. Ουδείς γνώριζε τι συνέβαινε εντός της και πού ήταν η διέξοδος.
-Ο Τσίπρας έκανε εγκαίνια στους μουσαμάδες του πρώτου ολοκληρωμένου σταθμού. Κι ο αρχαιότερος υπάλληλος του οργανισμού (του Μετρό Θεσ/νίκης) παραλίγο να βγει στη σύνταξη, πριν ξεκινήσουν οι πρώτοι συρμοί.

-Οι αντιδράσεις του Ιερατείου για το Παπάφειο πήγαν μια τριετία πίσω τα έργα, οπότε εύλογα -και με τις ευλογίες σας- στοχοποιήθηκαν οι αρχαιολόγοι που αντιδρούσαν για τον σταθμό Βενιζέλου -κολλημένα, οπισθοδρομικά μυαλά που μισούν την ανάπτυξη και το κέρδος.

-Όσοι μαγαζάτορες είχαν την ατυχία να εδρεύουν πάνω στην Εγνατία και τα έργα της, ήταν πρακτικά αποκλεισμένοι από το κοινό τους, που έπρεπε να κάνει ακροβατικά πάνω από σανίδες και σκάμματα για να φτάσει στην πόρτα τους. Μετά την πενταετία άρχισαν να δηλώνουν μετροπαθείς -χωρίς γιώτα- ή μετρόπληκτοι και κινδύνευαν να κλείσουν σαν το Μετρόπολις.

-Οι επίσημες τελετές-παράτες για τα εγκαίνια του Μετρό ακυρώθηκαν λόγω κακοκαιρίας -ό,τι καλύτερο μετά τη ματαίωση των τελετών για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του ’21. Και στα εγκαίνια έσταζε η οροφή τριών σταθμών, λόγω βροχής -για το καλορίζικο. Τόσες προετοιμασίες και να πάνε κουβά... Τουλάχιστον δε χτίσαμε τη γυναίκα του πρωτομάστορα -μόνο τρεις εργάτες για το έθιμο. Μετρό τους χτύπους, το αίμα μετρό.

-Κι αν τελικά βγουν αληθινές οι προειδοποιήσεις για τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας και γίνει καμιά στραβή, ο χαβαλές θα μας βγει ξινό. Θα θυμηθούμε πως η Κασσάνδρα είχε δίκιο -και η φράση για τις συνονόματές της που διαψεύδονται είναι ανιστόρητη και... αμύθητη -sic- σαν τα κέρδη των μονοπωλίων.

-Η αρχή της ιστορίας με την τρύπα του Κούβελα ήταν το ήμισυ του παντός -μια τρύπα στο Μετρό. Αλλά ύστερα ήρθε το τέλος της Ιστορίας, ο αραιός ιστορικός χρόνος κι οι εξαγγελίες της μαρμότας, όπου κάθε υπόσχεση μετρούσε σαν μέρα και μια αιωνιότητα. Μετά από χρόνια καθυστέρησης, το έργο μπήκε στην τελική ευθεία το ’16 και θα τελείωνε το ’19, δηλαδή μες στο ’20, ετοιμοπαράδοτο μες στο ’23, για να φτάσουμε (απ)αισίως τέλη του ’24, με μια εύλογη αργοπορία ενός ακαδημαϊκού τετάρτου -του αιώνα. Σιγανά και χαλαρά...

-Η προγονόπληκτη πατριδοκάπηλη Δεξιά επέσπευσε χωρίς τύψεις το έγκλημα με τις μεσαιωνικές αρχαιότητες της Βενιζέλου (απόσπαση κι επανακόλληση, σα να λέμε αντιγραφή - επικόλληση αρχείου) αλλά τώρα καμαρώνει για τον ωραιότερο σταθμό της Ευρώπης και του κόσμου. «Πριόνισαν» τα αρχαία και σχεδίαζαν αρχικά να τα εκτοπίσουν. Αλλά έχουν μούτρα να στηλιτεύουν τον Έλγιν και να (συ)ζητάν (για) την επιστροφή των μαρμάρων -που ούτε καν αυτό δεν είναι-, για να μην είναι αποσπασμένα από το αυθεντικό τους περιβάλλον...

-Μετρό ή αρχαιότητες; Τελικά βρέθηκε μια... Μέση Οδός, που προσβάλλει την κοινή λογική και την επιστημονική κοινότητα. Τουλάχιστον όμως δε θίγει το «επιχειρείν» που ρισκάρει πρωτόβουλα και ανταμείβεται με πλουσιοπάροχες ρήτρες επειδή τα αρχαία δεν του επέτρεψαν να κρατήσει τις προθεσμίες και το χρονοδιάγραμμα του έργου!

-Μια άλλη εταιρεία τσέπωσε 30 χιλιάρικα για να σχεδιάσει ένα μικρό «μι» -του μαλάκα- που συνδυάζει τη βυζαντινή ζωγραφική του Ελ Γκρέκο με τη σύγχρονη αισθητική και τους αυλικούς του άνακτα με το σύγχρονο καπιταλιστικό (μέγιστο) κέρδος.

-Οι οπαδοί της ομάδας μου απειλούσαν με ξεσηκωμό για μια πιθανή -πιθανώς άδικη- τιμωρία της ομάδας τους, γιατί το παν σε αυτή τη ζωή είναι να έχεις προτεραιότητες, ιδανικά και συλλογικούς στόχους -για τον σύλλογο.

-Τη μέρα που η Σαλούγκα αποκτούσε το δικό της Μετρό, η Αθήνα βίωνε μια σπάνια βροχόπτωση διαρκείας, μετά από ένα καλοκαίρι πλήρους ανομβρίας, όπου ξεράθηκαν ακόμα κι οι ελιές στους λόφους κι ο Ποσειδώνας εκδικήθηκε το δώρο της Αθηνάς -καλά για σοφία ούτε λόγος, πόσο μάλλον όταν μιλάμε ακόμα για «θεομηνίες». Φταίει ο θεός που μας μισεί...

Και τώρα που έβρεξε και έχουμε μετρό, πώς θα φωνάζει το πόπολο συνθήματα για τους χαμουτζήδες και τους Βούλγαρους -βασική αντίθεση στη χώρα μας για το λούμπεν προλεταριάτο των γηπέδων. Ήταν κι αυτά μια κάποια λύση -ιδίως όσο τα έργα του Μετρό προχωρούσαν με το σταγονόμετρο, σταγόνα-σταγόνα -σαν το αντίστοιχο μαρτύριο.

Το «καλύτερο» είναι πως κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν το Μετρό ήταν όντως απαραίτητο -και με αυτή τη μορφή- στη Σαλονίκη, με το ιδιαίτερο επίμηκες σχήμα κατά μήκος του Θερμαϊκού, αν θα βοηθήσει ουσιαστικά στην επίλυση - βελτίωση του κυκλοφοριακού ή αν θα έπρεπε να προκριθεί κάποια άλλη λύση -όπως τα τραμ- ή συνδυαστικά μέτρα. Κανείς δε βάζει το χέρι του στη φωτιά αν οι ειδικοί που τοποθετούνται επί του ζητήματος εκφράζουν την προσωπική, επιστημονική τους εκτίμηση ή αν την προσαρμόζουν ευέλικτα στα επιχειρηματικά συμφέροντα που εκπροσωπούν. Και κανείς δε γνωρίζει αν τελικά το χειρότερο είναι τα προβλήματα -μποτιλιάρισμα, θέσεις στάθμευσης- που προκαλεί αυτό το μοντέλο στην καθημερινότητα της πόλης (κυνήγι κέρδους, άναρχη ανάπτυξη, παντελής έλλειψη προγραμματισμού για τις δημόσιες συγκοινωνίες, την ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς κτλ) ή ο τρόπος που επιλέγει να «λύσει» τα προβλήματα που γεννά το ίδιο -απόσπαση αρχαιοτήτων, fly-over κτλ.

Βιωματική παρένθεση

Την εποχή που δεν είχαμε ακόμα gps στα κινητά, η κε του μπλοκ επιχειρούσε τις πρώτες καθόδους στην πρωτεύουσα (στα χνάρια των Δωριέων), έχοντας φτάσει στα όρια της απελπισίας με τα λεωφορεία που δε σταματούσαν οικειοθελώς αν δεν ήσουν πολύ αποφασισμένος και με τα λεφτά που έδινε για ταξί. Το μετρό ήταν μια κάποια σπουδαία λύση -μάννα αλλά όχι εξ ουρανού, αντιθέτως- όχι μόνο για μένα, αλλά για εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου, από εργαζόμενους μέχρι ζευγαράκια που μένουν στην ίδια πόλη αλλά κινδυνεύουν να χωρίσουν λόγω απόσταση -πχ Αγία Παρασκευή, Άλιμος.

Αργότερα αναθάρρησα, πιστεύοντας λανθασμένα ότι όλη η Αθήνα είναι κατά μήκος του ηλεκτρικού, που περνούσε από το λιμάνι, ένα γνωστό νοσοκομείο (ΚΑΤ), τα πιο γνωστά γήπεδα (ΟΑΚΑ, Καραϊσκάκη-ΣΕΦ, ακόμα και Ριζούπολη) και τα βασικά πολιτικά αξιοθέατα -Περισσός και παλιά ΚΟΑ στην Ομόνοια. Αλλά το πρώτο φρενάρισμα του συρμού στο σκοτεινό λαγούμι ήταν η πιο επώδυνη υπόμνηση της επιστροφής στην κανονικότητα, μετά από κάθε απόδραση αναψυχής στη ΛΔ του Βορρά. Πάλι εδώ, πάλι αυτό, μία από τα ίδια. Φαύλος κύκλος, χωρίς σπειροειδής εξέλιξη.

Το πιο δύσκολο αυτές τις μέρες είναι να απαντάω στους χαμουτζήδες σφους και φίλους και την κλασική ερώτηση που σου απευθύνουν με το ειρωνικό υπομειδίαμα της Τζοκόντα στα χείλη τους.

-Πώς αισθάνεσαι τώρα που έχετε Μετρό;

Πρέπει να πεις κάτι κλισέ κι ανάλαφρο, πχ οι συνθήκες ωρίμασαν, παίρνει σειρά η επανάσταση. Να μη δείξεις αγανάκτηση -πχ δε μας -μπιπ- κι εσείς με το Μετρό, γιατί έτσι επιβεβαιώνεις το αβάσταχτα ακλόνητο στερεότυπο του «κομπλεξικού» που σου έχουν ράψει - φορέσει, έτσι και αλλιώς. Ούτε να πεις κάτι βαθύ κι ολοκληρωμένο, γιατί τους έχεις χάσει πολύ πριν το ολοκληρώσεις -πχ ότι το ανέκδοτο του Μετρό συμπυκνώνει το βασικό αστικό αφήγημα ότι παρόλα όσα, η χώρα προοδεύει διαρκώς -κάτι σαν την ανοδική πορεία της ιστορίας, μέσα από ζιγκ-ζαγκ και σκαμπανεβάσματα.

Ή ότι το Μετρό της Σαλούγκας - Σελανίκ - SKG κτλ έχει γίνει ανέκδοτο μεταξύ πόλεων, ενώ είναι ανέκδοτο το πώς φέρεται ένα -αστικό, σύμφωνοι- κράτος στους υπηκόους του και το σανό που τους ταΐζει πάνω και και κάτω από τα Τέμπη -και πάνω από όλα για το έγκλημα στα Τέμπη. Ότι γενικά δεν έχει πολλή πλάκα, όταν βιώνεις στο πετσί σου το ανέκδοτο, σαν Μπόμπος. Κι ότι η βασική διαφορά της σάτιρας από τον χαβαλέ είναι πως τα βάζει με τους ισχυρούς και τους κρατούντες. Το άλλο είναι απλώς εκτόνωση -ξεγκάβλωμα, που λένε και στο χωριό μου.

Θες επίσης να τους πεις πως σε αυτή την πόλη των φαντασμάτων -όπου το Μετρό πήρε σάρκα και οστά επιτέλους, αλλά διάφορα φαντάσματα πλανώνται ακόμα στον υγρό ουρανό της- τα πάντα σαπίζουν κι αργοπεθαίνουν, σε αντίθεση με τις γλυκανάλατες εκθεσούλες ιδεών που μας μάθαιναν στο σχολείο -ότι είναι πύλη στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη, εμπορικός κόμβος, που θα αποκτήσει πλωτή σύνδεση με τας Ευρώπας, μέσω Αξιού κτλ. Και πως το ίδιο συμβαίνει με όλη την ελληνική επαρχία ανά την επικράτεια -όπου δεν υπάρχει τουρισμός.

Όσο κι αν υπάρχουν ιστορικοί -και άλλοι- λόγοι που ερμηνεύουν αυτή την εξέλιξη, δεν παύει να είναι άκρως προβληματικό, σχεδόν παγκόσμια αποκλειστικότητα, να έχει ένα -σχετικά προηγμένο κι ευμέγεθες- κράτος τον μισό πληθυσμό του και το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής του δραστηριότητας συγκεντρωμένα σε μια πόλη. Κι αν αξιωθούμε να πάρουμε κάποτε την εξουσία σε αυτόν τον τόπο -οι κομμουνιστές και η εργατική τάξη, όχι η Σαλούγκα- αυτό θα είναι από τα πιο δύσκολα, σύνθετα προβλήματα - αποστήματα που πρέπει να σπάσουμε. Η αποκέντρωση και η αντιμετώπιση της αστυφιλίας με κίνητρα δεν είναι κούφια λόγια της Αλλαγής και εκθεσούλες ιδεών της δεκαετίας με τις βάτες -σαν αυτά που μαθαίναμε για την ανάπτυξη της Σαλονίκης.

Θες ακόμα να πεις ότι η μπουγάτσα είναι ΠΟΠ προϊόν, κι όταν τρως στην Αθήνα -κατά κανόνα- είναι σα να τρως σε κρητικό μαγαζί εκτός Κρήτης ή σε ελληνικό εκτός συνόρων -οκ, καλούτσικα είναι, αλλά καμία σχέση. Κι ότι όποιος θέλει τέτοια ντεμέκ προϊόντα, ας καταναλώσει στιχάκια του Λεξ, που δε μεγάλωσε καν στα (δικά μας) δυτικά προάστια, που είναι ακόμα χωρίς την παραμικρή σύνδεση με το μετρό.

Ότι τα «με, σε, τον/την» και το παχύ λάμδα είναι κυρίως Πολίτικα. Ότι κανείς δε μας υποχρεώνει να κάνουμε στο έμμεσο αντικείμενο τη δοτική γενική κι όχι αιτιατική. Κι ότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως μπέρδεμα στη φράση «θα σε κάνω κεφτεδάκια», όπως δεν υπάρχει ούτε στον πληθυντικό, όπου συμπίπτουν οι (αδύνατοι και δυνατοί) τύποι της αντωνυμίας σε γενική και αιτιατική (εμάς/μας, εσάς/σας): θα σας κάνω κεφτεδάκια. Κανείς δεν τρέχει να σωθεί, όλοι πιάνουν το νόημα.

Ότι μια μέρα θα γυρίσει ο τροχός της ιστορίας -να πηδήξει κι ο φτωχός προλετάριος- γιατί είναι στρόγγυλος, με τόνο στο πρώτο «ο», όπως στο «ολοστρόγγυλος» -δεκτοί όμως και οι δύο τύποι, χωρίς κόμπλεξ.

Και τέλος, θες να τους πεις -χωρίς να χάνεις στιγμή τα ταξικά γυαλιά σου, πως η οθωμανική Σελανίκ ήταν μια ακμάζουσα πολυεθνική πόλη, που θα μπορούσε να γίνει/θεωρηθεί πρωτεύουσα των Βαλκανίων. Αλλά η προσάρτησή της στο ελληνικό κράτος με τη βίαια άνωθεν ομογενοποίηση του πληθυσμού της, χαντάκωσε σταδιακά τη δυναμική και τις προοπτικές της, αφήνοντάς την να πλέει σε ένα τέλμα και αναζήτηση ταυτότητας.

Αλλά αυτό είναι μεγάλο θέμα, μιας άλλης ανάρτησης, που όπως λέει και ένας σφος, είναι υπεκφυγή, για να μην το πιάσουμε ποτέ αναλυτικά.