Ρήξη και ενσωμάτωση

Ο Μπιτσάκης έφυγε πλήρης ημερών και μας άφησε να αναρωτιόμαστε για τις δικές μας ημέρες, πώς θα τις καταστήσουμε πλήρεις, ενδιαφέρουσες και θα τους δώσουμε ιστορικό περιεχόμενο για να μην κυλάν καταθλιπτικά άδειες. Ήταν απ’ τους τελευταίους των τελευταίων μιας δρακογενιάς αναντικατάστατης και μιας σειράς διανοητών που εκλείπουν στον καιρό μας. Και ίσως ο καθένας ξεχωριστά να μην άφησε δυσαναπλήρωτο κενό, όλοι μαζί όμως τονίζουν το συλλογικό κενό και την απουσία μιας μαρξιστικής διανόησης ή τους καταθλιπτικούς συσχετισμούς στο συγκεκριμένο πεδίο.

Θα μπορούσαμε άραγε να στηρίξουμε σήμερα, ως συντελεστές ή μαζικό αναγνωστικό κοινό, ένα περιοδικό σαν την αλήστου μνήμης «Επιστημονική Σκέψη»; Και πώς θα στηρίξουμε τους εαυτούς μας και τη συλλογική μας υπόθεση χωρίς αντίστοιχα περιοδικά και πρωτοβουλίες, στο πλαίσιο μιας οργανωμένης, αναβαθμισμένης παρέμβασης;

Ο Μπιτσάκης αφήνει πίσω του μια πολύπλευρη παρακαταθήκη, φιλοσοφική - επιστημονική και πολιτική, που αξίζει να δούμε κριτικά, όπως και οτιδήποτε άλλο, αν και κατά κανόνα μόνο τέτοια διάθεση δεν έχουν οι περισσότεροι επικήδειοι αποχαιρετισμοί, που απεμπολούν το πολύτιμο όπλο της κριτικής, καταλήγοντας σε μια μορφή οικειοθελούς πνευματικού αφοπλισμού.

Δεν έχω μελετήσει παρά μόνο αποσπασματικά -και αυτό όχι πολύ πρόσφατα- τις επιστημονικές του μελέτες. Μπορώ μόνο να εκτιμήσω ότι επέλεξε να αναμετρηθεί με κρίσιμα ερωτήματα αιχμής, όπως το αν η ανθρώπινη φύση είναι συμβατή με τον κομμουνισμό -σε πείσμα όσων ισχυρίζεται η κυρίαρχη αστική ιδεολογία. Περισσότερο βαραίνουν στην κρίση-μνήμη μου οι κρίσεις-μνήμες άλλων. Η θετική γνώμη πολλών σφων των θετικών επιστημών, η εκτίμηση που έτρεφαν στο έργο του (πχ στο «Είναι και γίγνεσθαι») ή τις σημαντικές μεταφράσεις του (πχ στη «Διαλεκτική της Φύσης»), ή και ο ζήλος με τον οποίο αναζητούσαν νοσταλγικά κάποιοι νεότεροι παλιά τεύχη της Επιστημονικής Σκέψης.

Έχω ορισμένα κενά για τη σχέση του με τον Αλτουσέρ -και άλλους διανοητές ή ρεύματα- στο Παρίσι, τις πιθανές επιρροές και προεκτάσεις της. Αλλά έχω καλύτερη εικόνα για πτυχές της πολιτικής του διαδρομής - παρακαταθήκης. Τις επιλογές της νιότης (ΕΠΟΝ, καταδίκη, φυλακές, εξορία, άρνηση να υπογράψει δήλωση αποκήρυξης) του κόσμου που παραλίγο να τον αλλάξει κιόλας. Τα γόνιμα χρόνια στη Γαλλία, όπου κλήθηκε να κολυμπήσει ενάντια στο πλειοψηφικό ρεύμα και την τάση μιας μικροαστικής διανόησης που τάχθηκε συνειδητά με το «Εσωτερικού». Η αξιοσημείωτη εξαίρεση ενός ακαδημαϊκού-διανοούμενου που έμεινε συνεπής στο κόμμα και αναδείχθηκε στην ηγεσία του (μέλος της ΚΕ). Τα χρόνια προτού φύγει με το Ρεύμα (ΝΑΡ) και οι προειδοποιήσεις-επισημάνσεις που έγραφε στο βιβλίο «Ρήξη ή Ενσωμάτωση», που πολλοί το μνημονεύουν ξεχνώντας ότι κυκλοφόρησε από το κομματικό εκδοτικό, σαν συντροφικός προβληματισμός.

Και η τομή (αλλά όχι τέλος) της ιστορίας, το ’89. Που δεν άλλαξε το βασικό διαχρονικό ερώτημα: ρήξη ή ενσωμάτωση. Αλλά σταδιακά (και παραδόξως) μετέτρεψε ουσιαστικά τις δικές του απαντήσεις, που δε στάθηκαν πάντα στο ύψος των καιρών και των απαιτήσεών τους.

Το ’91 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στάχυ το βιβλίο «ένα φάντασμα πλανιέται» για τα πρόσφατα κοσμογονικά -ή μάλλον το ακριβώς αντίθετο- γεγονότα στην Ανατολική Ευρώπη. Εμπνευσμένος τίτλος, χωρίς αντίστοιχο περιεχόμενο. Η μελέτη στο μεγαλύτερο μέρος της μοιάζει με δημοσιογραφικό αλμανάκ και επισκόπηση, παρά με πολιτική ανάλυση. Μια βιαστικά γραμμένη περίληψη, με προφανή στόχο να προλάβει τον απόηχο και να δώσει κάποιες πρώτες απαντήσεις, αλλά με αρκετά εύκολα -αν όχι αστικά- κλισέ (πχ για τη γραφειοκρατία), εξίσου εύκολες και απόλυτες κρίσεις, χωρίς τεκμηρίωση και συγκροτημένο πολιτικό λόγο. Ίσως αυτό να έγινε αντιληπτό και στους συντρόφους του στο ΚΨΜ, που επανέκδωσαν το βιβλίο, δυο δεκαετίες αργότερα, με σημαντικές περικοπές και παραλείψεις κάποιων κεφαλαίων.

Στο σύντομο θεωρητικό κεφάλαιο της μελέτης του, ο Μπιτσάκης λανσάρει τη δική του θεωρητική επεξεργασία για την ταξική φύση της Σοβιετικής Ένωσης και τον «κρατικό σοσιαλισμό της». Μια μάλλον πρόχειρη ανάλυση και ένας άκρως προβληματικός όρος -καθώς εξ ορισμού δεν υπάρχει κάποια εκδοχή ώριμου, ακρατικού ή αταξικού σοσιαλισμού, χωρίς αντιθέσεις. Τουλάχιστον ο Ευτύχης κάνει (ακόμα) λόγο για κάποια μορφή σοσιαλισμού, σε αντίθεση με την ανάλυση του ρεύματος για «ιδιότυπα και ιστορικά ανέκδοτα εκμεταλλευτικά καθεστώτα».

(Ίσως, ο πιο εύστοχος, λογοτεχνίζων όρος να ’ταν ο «μισοκρατικός σοσιαλισμός». Με την έννοια που δίνει ο Ένγκελς στο εργατικό «μισοκράτος», που αρχίζει να καταργεί τον εαυτό του. Ή με την έννοια μιας ανώριμης κομμουνιστικής βαθμίδας που δε φετιχοποιεί το κράτος και στοχεύει εξ αρχής στην απονέκρωσή του. Αλλά όποιος νομίζει πως αυτή η πορεία θα είναι περίπατος στον ιστορικό χρόνο, στρωμένος με ροδοπέταλα, χωρίς σκληρές μάχες, κατασταλτικά μέτρα και ευρύτατη κρατική παρέμβαση -από το κράτος της δικτατορίας του προλεταριάτου-, μάλλον μπερδεύει την πραγματικότητα με τις επιθυμίες του).

Η βασική «αντινομία» του Μπιτσάκη, ωστόσο, προκύπτει στα στερνά του, στο πεδίο της πολιτικής πράξης -των λόγων και των έργων του. Όχι για τη συμπόρευσή του με το ΝΑΡ, με τις όποιες γνωστές διαψεύσεις και τα αδιέξοδα του χώρου (και που λες, Ευτύχη, ευτυχία δε βρήκατε). Αλλά για όσα είπε αργότερα και μια (επιεικώς) ευμενώς ουδέτερη στάση του απέναντι στην «Πρώτη Φορά του ΣΥΡΙΖΑ», που δε φανέρωνε απλώς μια κρυφή προσδοκία για τη στάση της αλλά και μια εμφανή τάση να δικαιολογεί τα πεπραγμένα της, ακόμα και μετά την «κωλοτούμπα» του δημοψηφίσματος.

Ήδη από το ’13 ο Μπιτσάκης καλεί, εμμέσως πλην σαφώς σε βιβλίο του, στην εκλογική υπερψήφιση του ΣΥΡΙΖΑ και των... ριζοσπαστικών του τάσεων. Το ’14 -και ενώ βρισκόμαστε ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο διαρκείας- ο Μπιτσάκης πηγαίνει στο Φεστιβάλ της Ν. ΣΥΡΙΖΑ να μιλήσει για τον «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα», σε μια κίνηση γεμάτη συμβολισμούς και λάθος πολιτικά μηνύματα. Το επόμενο καλοκαίρι, την περίοδο των διαπραγματεύσεων με τους «Θεσμούς», έστελνε το μήνυμα «Αλέξη, κράτα γερά!». Ενώ τον Σεπτέμβρη του ίδιου έτους, μετά την ψήφιση του τρίτου μνημονίου, έλεγε μεταξύ άλλων τα εξής σε μια συνέντευξή του.

Ο Τσίπρας δεν ήξερε πού έμπλεκε (...), με μια φωλεά εχιδνών (...), που ήθελαν από την πρώτη στιγμή να γκρεμίσουν μια αριστερή κυβέρνηση (...) και τον ΣΥΡΙΖΑ, που είναι «ένα ρεφορμιστικό κόμμα που σέβομαι» και έδωσε σκληρή μάχη και είναι επιτυχία της ελληνικής επιτροπής πως το υπερταμείο για το ξεπούλημα θα έχει έδρα την Ελλάδα και όχι το Λουξεμβούργο. Ο Τσίπρας είναι χαρισματικός και εύγλωττος, ο Βαρουφάκης αετός -που όλοι είναι ντενεκέδες μπροστά του- και η Ζωή περίπτωση και μαθηματικό μυαλό. Η νέα κυβέρνηση θα εφαρμόσει το μνημόνιο, αλλά το ζητούμενο της συγκυρίας ήταν να μην πεθάνουμε από την πείνα και μια κυβέρνηση με συμμαχίες, με ένα πρόγραμμα άμεσης ανάκαμψης, για να σωθεί ο κόσμος -για αυτό ψηφίστηκε και ο ΣΥΡΙΖΑ. Και τέλος πάντων, δεν έχει νόημα να κάνουμε εκ των υστέρων τους έξυπνους, με κριτική στον Τσίπρα και τον Βαρουφάκη, γιατί το ΚΚΕ με 5% και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ που έφτασε το 1,2% δεν μπορούν να κάνουν επανάσταση και πρέπει να βάλουν θέμα τακτικής.

Σίγουρα είναι θλιβερό πόσες ριζοσπαστικές συνειδήσεις άλωσε ο ΣΥΡΙΖΑ και πόσο εύκολα πίστεψαν τις φρούδες εκλογικές ελπίδες που καλλιεργούσε -γιατί είχαν ανάγκη να τις πιστέψουν. Ειδικά στην περίπτωση του Μπιτσάκη, ωστόσο, είναι μια ετεροχρονισμένη ρεβάνς απέναντι στον εαυτό του και μια διαφορετική απάντηση στο ερώτημα που είχε θέσει ο ίδιος στο βιβλίο του -τον καιρό που συγκροτούνταν ο Ενιαίος Συνασπισμός: αρχικά ρήξη και σε δεύτερο χρόνο ενσωμάτωση.
Κάρμα ιζ ε Μπιτσ-άκης...

Προφανώς, κανείς δε θα θυμάται (πίνοντας στο μπαρ του "Ου Ναυάγιο") τον Μπιτσάκη για όλα αυτά. Είναι ανόητο όμως να κάνει πως δεν τα θυμάται καθόλου, τονίζοντας μόνο όσα έγραφε στο «Ρήξη ή Ενσωμάτωση», τον καιρό που απομακρυνόταν από το ΚΚΕ.

Επίσης, είναι μάλλον άδικο να υπερτονίζεται το πολιτικό κομμάτι, σε σχέση με την επιστημονική-φιλοσοφική του προσφορά, επαναλαμβάνω όμως πως είναι αυτό που μπορώ προσωπικά να καταλάβω και να κρίνω καλύτερα. Το λέω αυτοκριτικά με στόχο να καλύψω τα δικά μου κενά -εν είδει έμπρακτης αυτοκριτικής. Αν τυχόν μπορεί/θέλει να το κάνει -αντί της κε του μπλοκ- κάποιος σφος αναγνώστης στα σχόλια, είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτος.

Όλα τα παραπάνω γράφονται κριτικά, αλλά χωρίς την παραμικρή πικρόχολη ή μειωτική διάθεση. Κι αν φαίνονται κάπως αιχμηρά, οι αιχμές αφορούν πρωτίστως τη δική μας καμπούρα.

Γιατί χάσαμε τη διανόηση, την ικανότητά μας να κερδίζουμε τα πιο ανήσυχα, πρωτοπόρα πνεύματα αυτών των χώρων; Γιατί δεν είναι η παρέμβασή μας στο ύψος άλλων δεκαετιών, με αντίστοιχες πρωτοβουλίες -σαν την Επιστημονική Σκέψη ή την εμβληματική Επιθεώρηση Τέχνης παλιότερα, σε έναν διαφορετικό, πλην συναφή τομέα; Πώς αξιοποιούμε τους συναγωνιστές στις Σχολές Θετικών Επιστημών που προσεγγίζουν την Πανσπουδαστική, το ΜΑΣ και την οργάνωση;

Γιατί έχει μείνει τόσα χρόνια εκτός λειτουργίας το Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών; Ποιος θα εκπονήσει, συντονίσει και οργανώσει ένα συνολικό πρόγραμμα ερευνών, που θα καταπιάνεται σφαιρικά με κρίσιμα ζητήματα αιχμής των καιρών μας (άμεσης επικαιρότητας και μη), αν όχι ένα συλλογικό υποκείμενο, με ψυχή το κόμμα της πρωτοπορίας;

Μπορεί αυτό το συλλογικό υποκείμενο να αθροίσει και να πολλαπλασιάσει τις ατομικές δυνατότητες και τα ταλέντα του καθενός, χωρίς να καταπνίξει την ελεύθερη έκφρασή τους; Μπορεί να πείσει τους διανοούμενους να γίνουν πραγματικοί στρατιώτες της επανάστασης, αποβάλλοντας τυχόν λόξες, παραξενιές και τις προσωπικές τους φιλοδοξίες;

Και, τέλος, πώς μπορεί το κόμμα της πρωτοπορίας να διασφαλίσει στις γραμμές του ένα γόνιμο κριτικό πνεύμα, με χρήσιμους προβληματισμούς που να εκφράζονται (και) δημόσια, με σκοπό να το δυναμώσουν και να γίνουν όπλο ενάντια στις τάσεις της ρουτίνας, της συνήθειας και της επανάληψης και εν τέλει/κυρίως της ενσωμάτωσης;

Ιδού κάποια κρίσιμα ζητήματα και πεδίο δράσης λαμπρό μπροστά μας...

Τζατζίκι, musaka, κίνημα

Εδώ ο λαός, εκεί το κράτος, πού είναι η λαοκρατία; Λυπάμαι, χάσατε...

Το κράτος είναι εκεί που είναι ο παπάς και η Εκκλησία Α.Ε. Που είναι νύχι-κρέας με τον κρατικό μηχανισμό -οι λύκοι αγκαλιά με τα σκυλιά. Και είναι ουτοπία να πας να τα χωρίσεις αναίμακτα, χωρίς επανάσταση, περιμένοντας τον Γκοντό και τον κοντό εκσυγχρονιστή με τις ελιές (ή τον Φίλη, τις καλές προθέσεις του Τρίτση κοκ). Πιο εύκολα θα χωρέσει από το μάτι μιας βελόνας μια καμήλα ή ένα χοντρό σκοινί (που θα μας το πουλήσουν για να τους κρεμάσουμε) παρά θα διαχωριστούν εκκλησία και αστικό κράτος στις μέρες μας.

Και μην τρως παπά πως το κράτος θα αλλάξει μόνο του με εκλογές, όπως με τους παπατζήδες, που και στη λαοκρατία-αλλαγή πίστευαν (και μη ερεύνα). Μόνο η «Νέα Δημοκρατία» τους ξέφυγε ως σύνθημα -πρόλαβε αυτό και μας το έκλεψε άλλος.

Τούτες τις μέρες, που ο στρατηγός άνεμος μας κυνηγά-α-α (φοβού τον Βύρωνα και πολλά δώρα φέροντα), η εκκλησία αναλαμβάνει τον κρατικό της ρόλο με λιτανείες για τις φωτιές, τη λειψυδρία και για την καταπολέμηση εστιών δυσαρέσκειας στο πιστό ποίμνιο. Σώσον Κύριε τον λαό σου, αρκεί να είναι περιούσιος, με καλή περιουσία (κληρονομιά ή αυτοδημιούργητη με τον ιδρώτα των άλλων) -όχι τίποτα αγροικίες και παράγκες- και ευλόγησον την ιδιωτική ιδιοκτησία του. Και οι πιστοί αγάλλονται και εκέκραξαν ρυθμικά: Κα-λή Παναγιά, κα-λή πυρκαγιά -σε ρυθμό «Φελίθ Ναβιδάδ».

Για να αποστομωθούν οι βλάσφημοι πως δεν υπάρχει κράτος και να μείνουν άλαλα τα χείλη των ασεβών και των σκεπτικιστών που αναρωτιούνται αν υπάρχει θεός. Υπάρχουν -και θεός και κράτος- και όσο υπάρχει (ταξική εκμετάλλευση), θα υπάρχουν, σκλάβους μισθωτούς για να ’χουν τα αφεντικά και να μας λένε πως αυτός ο κόσμος ο καλός (ο σάπιος και άδικος) είναι και αρχή και φινάλε. Και όσες ελπίδες έχουμε, ας τις μεταθέσουμε στη Δευτέρα Παρουσία του σοσιαλισμού, σε κάποια άλλη ζωή, που θα επιστρέψουμε ως εκδικητές της τάξης μας -και οι γλίτσες σαν απεργοσπάστες, στο κατώτερο σκαλί της ύπαρξης.

-.-

Κάποτε λέγαμε: στις πόλεις δεν έχουμε ποιότητα ζωής, τουλάχιστον όμως δεν κινδυνεύουμε άμεσα από τις πυρκαγιές. Εκτός αν μένεις στο Χαλάνδρι -κοντά στην πρωτεύουσα. Ή στην Πάτρα -η τρίτη πόλη της Ελλάδας. Και να ετοιμάζονται ο κάμπος της Λάρισας και το Σέιχ-Σου στη Θεσσαλονίκη, που είχε ζήσει το δικό της εμβληματικό 1917, αλλά από τη λάθος πλευρά της ιστορίας.

Ναι, αλλά υπάρχει κράτος; Όχι μόνο «δεν υπάρχει», αλλά προχωράμε τάχιστα στην άρση αντίθεσης πόλης-χωριού (επαρχίας) και σε προχωρημένες βαθμίδες της κομμουνιστικής κοινωνίας. Ζούμε στην τελευταία σοβιετία της Ευρώπης, όπου θα καίγονται όλοι το ίδιο, ο καθένας ανάλογα με τις ανάγκες του κεφαλαίου για κέρδος και τις δυνατότητές του.

Κάποιος καχύποπτος θα έλεγε πως το επιτελικό κράτος άφησε την Πάτρα να καίγεται (στα καζάνια της κόλασης) για να την τιμωρήσει ηθικά-πολιτικά που βγάζει κομμουνιστή δήμαρχο -όχι ότι αλλιώς θα την έσωζε, αλλά έτσι είχε ένα κίνητρο παραπάνω.

Κι αν έβλεπε τα δεξιά τρολ -που ακολουθούν σαν μαριονέτες τις εργοστασιακές οδηγίες και δεν αλλάζουν ούτε «υ» στο «κουμουνιστές» από το παλαιακό εγχειρίδιο- ή τις θεωρίες για «αναρχικούς και μπολσεβίκους» που πυρπόλησαν σκόπιμα την πόλη, ίσως του έμπαιναν κι άλλοι ψύλλοι στα αυτιά.

Κι αν έπεφτε στο Πρώτο Θέμα, που θεωρεί ρούχο περιττό τα προσχήματα και ξεγυμνώνεται για να κρύψει τη γυμνή αλήθεια και την Ομάδα Αλήθειας στην αρχισυνταξία του, θα έβλεπε το κέντρο από όπου παίρνουν γραμμή όλες οι μαριονέτες του διαδικτύου.

Κι αν άκουγε την αστεία γραμμή υπεράσπισης του Κεφαλογιάννη, που λυπάται πολύ για... την ανεπάρκεια του Πελετίδη- ίσως η υποψία να γίνονταν βεβαιότητα. Φταίει το κρασί, ο θεός που μας μισεί, τα κομμούνια που τον προκάλεσαν, ο Πελετίδης, ο Ντιμιτρόφ και ο Βαν ντερ Λούμπε. Και η μόνη σωτηρία είναι η εκκένωση (χωρίς καζανάκι) και το 112, Εν τούτω Νίκα, σαν το 1-1-4 της γενιάς μας.

Ατομική ευθύνη και άγιος ο θεός (ελέησον τους ισχυρούς), λίγος αντικομμουνισμός (τσεκ), ακροδεξιά τρολ, θεωρίες συνωμοσίας (τσεκ) και φόντο το βιβλικό σκηνικό μιας πόλης που πνίγεται στη στάχτη και τα αποκαΐδια. Μόνο το πουλί της επταετίας λείπει να αναγεννάται από τις στάχτες του -και ας έχει τόσους νοσταλγούς στο υπουργικό συμβούλιο.

Αλλά όλοι αυτοί βρήκαν τον κρυπτονίτη τους. Κι αν συνεχίσουν την ενορχηστρωμένη επίθεση στον Πελετίδη, απλώς θα αυξήσουν τη δημοφιλία του. Και θα (του) διασφαλίσουν την πιο εύκολη εκλογή στις επόμενες εκλογές. Γιατί όσοι μένουν στην πόλη, έχουν μάτια και κριτήριο (και ας μην εκφράζεται πάντα σε όλες τις κάλπες ή σε πιο ενδιαφέροντα, «φλέγοντα» μέτωπα).

Ο Πέλε είπε πως το 112 είναι για... κανονικά κράτη και όχι για αυτό το επιτελικό χάος, που απλώς αδειάζει περιοχές, χωρίς να παίρνει καμία ευθύνη για την υπεράσπισή τους. Κι ίσως να μην ακούστηκε τόσο ταξικό, αλλά δεν είναι μακριά η στιγμή που το (αβάντι) πόπολο θα δει πως η «μόνη κανονικότητα» είναι ο σοσιαλισμός.

Θες ουσιαστική πυρασφάλεια και δασοπροστασία; Αντιπλημμυρικά έργα, στελεχωμένες υπηρεσίες, ολοκληρωμένη πολιτική προστασία και πρόληψη; Μόνο το ΚΚΕ μπορεί να κάνει βήματα σε αυτή την κατεύθυνση -ακόμα και σε αυτό το σάπιο έδαφος, όπως δείχνουν τα έργα του πατρός Λαμπρούλη στη Λάρισα. Και να βγει μετά η Αυριανή (κρίμα που έκλεισε) με προβοκατόρικο πρωτοσέλιδο: να αναλάβουν οι κομμουνιστές την πυρόσβεση -αφού δεν μπορεί το κράτος- να χαρεί λίγο και το αριστερό φασαιοχώρι.

Κάποτε ίσως νομίζαμε πως οι ντόπιοι δεν εγκαταλείπουν τις πατρικές εστίες τους που απειλούνται να καούν, για καθαρά συναισθηματικούς λόγους, προτιμώντας να γίνουν παρανάλωμα του πυρός και να πεθάνουν στον τόπο που γεννήθηκαν. Πλέον είναι σαφές σε όλους ότι ο κόσμος μένει εκεί γιατί είναι ο μόνος τρόπος να σώσει τα σπίτια του, που θα έμεναν ανυπεράσπιστα. Κι ακούει βερεσέ τα κούφια λόγια πως τα κτίρια μπορούν να ξαναγίνουν, από όσους έχουν δεκάδες ακίνητα, δωράκια εκατομμυρίων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ και σχέδιο να γεμίσουν την επικράτεια με ανεμογεννήτριες.

-.-

Ναι αλλά υπάρχει κράτος; Υπάρχει λες, και ύστερα δεν υπάρχει. Ή και αντίστροφα. Να εμφανίζεται μπροστά σου -εκεί που δεν το έβρισκες πουθενά- με το πραγματικό του πρόσωπο, ως δύναμη καταστολής, πχ για να προστατέψει τους Σιωνιστές δολοφόνους. Δεν έχει χρόνο, μέσα και πόρους για να σβήνει φωτιές και να ασχολείται με σπίτια και μικρές περιουσίες -αυτά θα ξαναγίνουν, να βγάλουν τίποτα και οι εργολάβοι.

Το κράτος έχει προτεραιότητες, ταξικές και γεωπολιτικές. Και όσοι δεν το κατάλαβαν ούτε χτες, δε θα το καταλάβουν με καμιά Παναγιά (καλή ή κακή), γιατί έχουν συμφέρον να το παίζουν χαζοί και οργανικούς δεσμούς με την εξουσία που περιορίζουν την αντιληπτική τους ικανότητα δραστικά.

Αλλά αυτοί τη δουλειά τους και εμείς τη δική μας. Η ζωή τραβά την ανηφόρα (και τον δικό της Γολγοθά), με σημαίες και με τα «βούρλα» (καμένα ή σκέτα). Με πυροσβεστήρες και με κεσεδάκια τζατζίκι στο λιμεναρχείο. Τους πρώτους για τη σημειολογία του πράγματος -και για να χαρεί το αριστεροχώρι, που βρήκε επιτέλους αποδείξεις για το «Πυροσβεστικό Κόμμα Ελλάδας».

Και το δεύτερο, για να έχουν μια δικαιολογία οι κυρ-Παντελήδες (φανεροί και κρυφοί) που έχουν αλλεργία με τους κομμουνιστές -ο ένας τους μυρίζει και ο άλλος τους βρωμάει (τζατζίκι ή κάτι άλλο λαϊκό). Αν και οι καλύτεροι, μακράν, είναι όσοι αρχίζουν το γνωστό βιολί: ο Πελετίδης δεν είναι σαν τους άλλους. Αν τον είχε γραμματέα το ΚΚΕ...

Τζατζίκι, musaka, greek islands, διαδηλώσεις. Αλλά σαν την κινηματική (ελληνική) ιδιαιτερότητα δεν έχει...

-.-

Η τελευταία φορά που θυμάμαι να διαδηλώνουμε παραμονές 15αύγουστου, ήταν 10 χρόνια πριν. Όταν η ΠΦΑ και οι πολιτικοί της σύμμαχοι ψήφιζαν μαζί το τρίτο μνημόνιο. Ήμασταν εμείς -καμιά 5άρα χιλιάδες- και μια χούφτα φιλική συμμετοχή όλοι οι άλλοι, σαν μπουλούκι που περίμενε το λεωφορείο στην επόμενη στάση (πληρωμών). Και σπανίως θα ξεπερνούσε αυτά τα μεγέθη τα επόμενα χρόνια, όσο περνούσε τα στάδια του πένθους για το «ΟΧΙ που προδόθηκε».

Χτες τα μεγέθη ήταν παραπλήσια - αντίστοιχα. Όχι λόγω πένθους ή της ραστώνης, γκρούβαλων και φασαίων που διαδήλωσαν διακοπικά τις προάλλες. Ούτε γιατί ερήμωσε η Αθήνα -η πόλη ποτέ δεν αδειάζει, ούτε καν με τις θερινές άδειες, και όσοι μένουν πίσω να φυλάν καυτές πύλες, 41% υπό σκιά, λαλούν από τη ζέστη και την αφραγκιά, σαν τον ΤΣΙΟΥ. Απλώς γιατί ήταν πολύ πρωί και εργάσιμη και πού να τρέχεις τώρα στο λιμάνι -άσε που μπορεί να σε στείλει σε λάθος πύλη ο Νταλακογιώργος.

Κι ίσως για αυτό να μην έπαιξε πολύ σαν είδηση αυτή η κινητοποίηση. Σίγουρα δεν ήταν σημαντική για όσους λυσσούσαν μέχρι πρότινος, πού είναι το ΠΑΜΕ και το ΚΚΕ, γιατί έχει θέση για δύο κράτη, γιατί κάνει πλάτες στον Παλαιστίνιο πρέσβη ή γιατί κάνει συναυλίες -και γενικώς γιατί υπάρχει. Μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνουν -15αύγουστο γαρ- και ξανά προς τον βούρκο τραβάν, τραβάν, τραβάν... Κι όσο λιγότερα πατήματα τους δίνει το κόμμα, τόσο το καλύτερο.

Αλλά αν τους στενοχωρεί η πραγματικότητα, υπάρχει βασικά (καλησπέρα σας) και η διαχρονική συμβουλή του Στάθη Ψάλτη. Ας φάνε κι αυτοί ένα με τζατζίκι -να πάνε κάτω τα φαρμάκια.

Υποσημείωμα: Για όσους γράφουν και πολεμάνε

Υπάρχουν αυτοί που γράφουν ιστορία, πολεμώντας. Υπάρχουν αυτοί που πολεμάνε γράφοντας, με όπλο τους μια γραφίδα. Αυτοί που γράφουν για τους δυο πρώτους. Και αυτοί που γράφουν για όσα έγραψαν οι τελευταίοι -καλή ώρα. Ώσπου οι έσχατοι έσονται πρώτοι στο ταξικό γαϊτανάκι. Αλλά ας πάρουμε την πραγματική ιστορία του ανθρώπινου είδους από την αρχή της, δηλαδή από το 1917.

Ο Βλαδίμηρος έκλεισε εσπευσμένα το εμβληματικό «Κράτος και Επανάσταση», όταν ξέσπασε η εξέγερση του Οχτώβρη, με την υποσημείωση πως είναι προτιμότερο να πραγματοποιεί κανείς την επανάσταση, παρά να γράφει θεωρητικά γι’ αυτήν. Και όλοι εμείς (εφέντη), που γράφουμε εμμονικά γι’ αυτήν επειδή δεν την υλοποιούμε, μείναμε με την απορία για τη συνέχεια του βιβλίου ή της επανάστασης, αν ζούσε λίγο παραπάνω ο Λένιν, που είναι πιο ζωντανούς από εμάς τους ζωντανούς. Αλλά αυτό το «αν» είναι λίγο αντιδιαλεκτικό, σε αντίθεση πχ με το ερώτημα που έθεσε στον καιρό του ο Γκοσβάιλερ: αν οι καιροί απαιτούσαν έναν (νέο) Λένιν, γιατί μας προέκυψε ο Γκορμπατσόφ;

Αν ο Βλαδίμηρος ήταν ένας καλλιτέχνης της επανάστασης, δηλαδή της ζωής, στον αντίποδα ένα σύνθημα (περι)ορίζει σαν κατάρα τους καλλιτέχνες του γραπτού λόγου: πρώτα ζούμε, μετά γράφουμε. Ο γραπτός λόγος φαίνεται να ξεκινά εκεί που σταματά η ζωή, που κάνει παύση για να συνεχίσει, σαν μια άρνησή της ή ομολογία μιας αποτυχίας. Κι ο πετυχημένος γραφιάς, που έχει σαν απαραίτητη προϋπόθεση της επιτυχίας του μια κάποια απομόνωση από τα κοινά και τους ανθρώπους κι έναν κάποιο βαθμό αφαίρεσης από τον κοινωνικό περίγυρο, προβάλλει ενίοτε σαν μετεξεταστέος στο σχολείο της ζωής. Με τον ίδιο περίπου τρόπο που ένας καταξιωμένος προπονητής υπήρξε μέτριος-αποτυχημένος παίκτης με απωθημένα, ενώ τα μεγάλα αστέρια, χορτάτα από εμπειρίες και από επιτυχία, δυσκολεύονται να σκοτώσουν τον παίκτη μέσα τους και σπάνια γίνονται μεγάλοι προπονητές.

Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και μονοσήμαντα. Αν πχ η συγγραφή - λογοτεχνία είναι μια συνεχής, αδυσώπητη εσωτερική ανάγκη, όπως το είχε θέσει εύστοχα ο Ρίτσος, ή μια μορφή αέναης ψυχοθεραπείας -όπως το νιώθουν χιλιάδες διακεκριμένοι ή μη γραφιάδες-, οι ταξικές κοινωνίες και η αδικία ως κινούν αίτιο μπορεί να πρόσφεραν περισσότερα κίνητρα και έμπνευση στους καλλιτέχνες που αναζητούν δημιουργική διέξοδο για όσα τους καίνε και τους τρων την ψυχή, που αναζητά τη σωτηρία της. Ενώ στον σοσιαλισμό η λογοτεχνία θα απονεκρωνόταν μαζί με το κράτος και τις τάξεις, ψάχνοντας μάταια οξυμένες αντιθέσεις, να την τρέφουν και να κινούν συγκρουσιακά τη ζωή.

Όλα αυτά όμως παραείναι απλοϊκά και σχηματικά, για να περιγράψουν τη ζωή και τον πλούτο των αντιφάσεων που αγκαλιάζει. Επιστρέφοντας στην αρχική θεματική, το σταυρικό ζήτημα που τίθεται είναι η σχέση του δημιουργού με την κοινωνία που τον «δημιούργησε», του χάρισε υλικό και εργαλεία να το (μετα)πλάσει, ιδανικά, αξίες, προσλαμβάνουσες, μια κοσμοθεωρία και μια αντίστοιχη στάση ζωής. Πώς και με ποιους τρόπους αντιδρά το περιβάλλον στον δημιουργό; Πώς επιδρά αντιστρόφως η καλλιτεχνική δημιουργία στο κοινωνικό περιβάλλον; Μπορεί να αλλάξει τον κόσμο ή να οιστρηλατήσει αυτούς που θα το κάνουν (το επαναστατικό υποκείμενο), να μετακινήσει συνειδήσεις και τις ιδέες που τις ορίζουν; Πόσο άμεσα συνδέεται η έμπνευση με τις κοινωνικές τάσεις και τι βαθμό αυτονομίας έχει ο δημιουργός απ’ αυτές; Τελικά πόσο «εσωτερικές» και «ατομικές» είναι οι διεργασίες που κυοφορούν μέσα του έναν καλλιτεχνικό καρπό;

Και πέραν αυτού. Το αποτύπωμα ενός καλλιτέχνη είναι το έργο του ή η συνολική στάση του -συνδικαλιστική δράση, δημόσιες τοποθετήσεις, άρθρα επικαιρότητας, θεωρητικές επεξεργασίες - αναλύσεις στο αντικείμενό του; Οφείλει να παίρνει θέση ένας δημιουργός στα μεγάλα γεγονότα της εποχής του; Η απάντηση μοιάζει αυτονόητα καταφατική για έναν στρατευμένο καλλιτέχνη, που βλέπει την πένα ως όπλο του και δε λείπει ποτέ από κανένα μέτωπο. Αλλά μια κριτική αποστροφή του Ζαχαριάδη από το 7ο Συνέδριο του Κόμματος δείχνει πως το ζήτημα είναι κάπως πιο σύνθετο.
Πολύ περισσότερο ασχολούνται οι λογοτέχνες μας για τις σχολές, τις κατευθύνσεις και γενικότερες αντιλήψεις για τέχνη, για το τι είναι τέχνη, και πολύ λιγότερο δημιουργούν.

Και όλα αυτά, εν μέσω της πιο πλούσιας δεκαετίας σε γεγονότα και διακυμάνσεις, όπου κάθε μέρα μετρούσε σαν μήνας -και αν το παίρναμε τοις μετρητοίς, θα είχαμε 3.650 μήνες, δηλαδή περίπου 300 χρόνια, ήτοι σχεδόν τέσσερις ζωές γεμάτες και ένα ευρύ φάσμα γεγονότων - παραγόντων: κατοχή, Δεκεμβριανά, εμφύλιος, επαναστατική κατάσταση, ήττα και υποχώρηση. Και πιο ειδικά (για τους λογοτέχνες): αρθρογραφία, συνδικαλιστικές κινήσεις - οργανώσεις, οξυμένη διαπάλη, ατομικές και συλλογικές πρωτοβουλίες, σχέδια και αντιλήψεις που συγκρούονται σε μια σειρά επίπεδα (εγχώριο και διεθνές, θεωρητικό, πολιτικό και ένοπλο)- κι αφήνουν το στίγμα τους σε αναρίθμητες πηγές και τεκμήρια: βιογραφίες, μαρτυρίες, απομνημονεύματα, χρονικά, αρθρογραφία, βιβλία, πρακτικά συνελεύσεων, προσωπικά αρχεία, εφημερίδες, βιβλιοθήκες και ένα σωρό άλλα.

Αυτό το αχανές πεδίο είναι το αντικείμενο της διατριβής και μιας μελέτης-έκδοσης που βασίστηκε σε αυτήν του ιστορικού Βασίλη Μόσχου (μέλους του Τμήματος Ιστορίας της κετουκε), η οποία δεν εστιάζει στη λογοτεχνική παραγωγή της εποχής, αλλά στην πολιτική στάση των λογοτεχνών, τη θέση τους και τη δράση τους στον δημόσιο βίο και λόγο. Κι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση - δυσκολία σε αυτή τη φιλόδοξη προσπάθεια είναι ο τεράστιος όγκος του σχετικού υλικού: το κυνήγι θησαυρού για τις πηγές, η διασταύρωση, η επιλογή και η οργάνωση του υλικού, η ομαδοποίηση που βοηθά την παρουσίασή του, η αξιοποίηση καίριων παραθεμάτων, ο πειρασμός να βάλεις πολλά εκτενή αποσπάσματα -που θα μπουκώσουν όμως τη ροή του κειμένου-, η δύσκολη απόφαση για τις αναγκαίες περικοπές -σα να ζητάς από μια μάνα να διαλέξει ανάμεσα στα παιδιά της ή από έναν σκηνοθέτη να αφήσει με πόνο ψυχής κάποια πλάνα του έξω από την τελική κόπια μιας ταινίας.

Όλα αυτά ίσως μοιάζουν κάπως πεζά αλλά δεν είναι. Ο ερευνητής βυθίζεται στο υλικό του, περίπου όπως ο Σκρουτζ Μακ Ντακ στις δεκάρες του θησαυροφυλάκιού του (μόνο που το διάσημο παπί αγνοεί ότι ο μεγαλύτερος θησαυρός της ανθρωπότητας είναι η γνώση). Ενθουσιάζεται σαν μικρό παιδί με (εξίσου) μικρά ευρήματα και λεπτομέρειες και με σπάνια δημοσιεύματα -σα να είναι τωρινά. Χάνει την αίσθηση του χρόνου, ξεχνά την ώρα, τη μέρα, τη χρονιά, τη δεκαετία. Ένας πάκος εφημερίδες είναι όλα όσα χρειάζεται για να ζήσει ο άνθρωπος -χωρίς πολύ νερό και τροφή- και να διασφαλίσει το ευ ζην. Στο τέλος της κατάδυσης θα χρειαστεί τα πετραδάκια που έριξε πίσω του ή τον μίτο της Αριάδνης για να επιστρέψει στην επιφάνεια και το παρόν, που του φαίνεται πεζό και ανούσιο.
-Τα έμαθες; Πάμε για τρίτο παγκόσμιο πόλεμο...
-Ναι αλλά πού να δεις τι έγινε στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ...

Αλήθεια, τι γοητεία μπορεί να έχει η σύγχρονη επικαιρότητα, όταν πέφτουν πχ στα χέρια του -ή την οθόνη του- παλιά φύλλα του Ριζοσπάστη με αρθράκια του Βάρναλη και του Κορδάτου, οξεία κριτική στον υπαρξισμό ή σε ένα έργο του Βρεττάκου -που είναι σύντροφος-, με τις εισηγήσεις του Ζντάνοφ, θεωρητική διαπάλη και ρεπορτάζ από την επίσκεψη του Ελιάρ στην Ελλάδα;

Αν το βιβλίο-μελέτη του Μόσχου ήταν λογοτεχνικό, θα του ταίριαζε ο τίτλος «Υποσημείωση» -και δεν είναι ειρωνικό ή μειωτικό σχόλιο αλλά αναφορά σε ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά - πλεονεκτήματα του βιβλίου, που δίνει και τον τίτλο της ανάρτησης. Οι υποσημειώσεις - παραπομπές είναι σχεδόν τριπλάσιες από τις σελίδες του και πιάνουν το 1/3 περίπου της συνολικής του έκτασης. Αν είσαι ψυχαναγκαστικός -καλή ώρα- και τις διαβάσεις σχολαστικά, μπορεί να χάσεις κάπου τη ροή αλλά κερδίζεις αλλού: στην αγάπη για τις λεπτομέρειες της ιστορίας και στα κίνητρα για να ψάξεις παραπάνω στις πρωτότυπες πηγές ό,τι σου φάνηκε ενδιαφέρον. Αν πάλι προτιμήσεις να τις αγνοήσεις, το βιβλίο φεύγει νεράκι, έχοντας αντιμετωπίσει επιτυχώς το στοίχημα - βασικό πρόβλημα τέτοιων βιβλίων και του -κατά κανόνα- ξερού ακαδημαϊκού λόγου και της δυσκολίας να κερδίσει το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Αλλά το ζουμί για τους ρέκτες βρίσκεται πάντα στις λεπτομέρειες -και συνήθως στις υποσημειώσεις.

Στο τέλος της ανάγνωσης έχεις βγει σοφότερος σε διάφορα πεδία, επιμέρους και γενικά. Από κάποιες ειδικού ενδιαφέροντος λεπτομέρειες και ανεκδοτολογικά στοιχεία -πχ για τη διαγραφή του Αναγνωστάκη ή την επιστολή διαμαρτυρίας του Κορνάρου που συμπεριέλαβε στους αποδέκτες και μια φιλοζωική εταιρεία, εφόσον οι αρχές αρνούνταν να αντιμετωπίσουν ως ανθρώπους τους κομμουνιστές και τους πολιτικούς κρατούμενους. Και από στοιχεία για τον γραφικό αντικομμουνισμό της εποχής που ανέφερε τους κομμουνιστές ηγέτες με σλάβικες καταλήξεις (!) ή πανηγύριζε ήδη από το 1945 που δε γίναμε Αλβανία (!), δείχνοντας πόσο πρωτότυπα επιχειρήματα διαθέτει διαχρονικά αυτή η πλευρά. Μέχρι τα αδιέξοδα της φιλελεύθερης σοσιαλδημοκρατίας, ως ντροπαλής εκδοχής του τελευταίου (και τι άλλο είναι η σοσιαλδημοκρατία αν όχι η μετριοπαθής πτέρυγα του αντικομμουνισμού;), που όταν δεν αναγκάζεται να αποβάλει τα προσχήματα, περιγράφει «διορατικά» το όραμα μιας ενωμένης Ευρώπης ως αντίπαλο δέος στις δύο υπερδυνάμεις -sic- καθώς και μια μορφή ήπιου «σοσιαλισμού» σε καπιταλιστικό έδαφος -η σχετική περιγραφή του Θεοτοκά είναι η αναλυτική εκδοχή του Παπανδρεϊκού «και εις τη λαοκρατίαν πιστεύομεν», ενώ θα μπορούσε χωρίς υπερβολή να θεωρηθεί πολιτικός πρόδρομος διάφορων μεταβατικών προγραμμάτων του σύγχρονου εξωκοινοβουλίου.

Το βασικό όφελος, ωστόσο, είναι η τροφή για σκέψη πάνω σε διαχρονικά πολιτικά ζητήματα για το κομμουνιστικό κίνημα: από τη σχέση κόμματος και μετωπικών οργανώσεων -που συχνά συγχέονται στην πράξη κατά την περίοδο του ΕΑΜ και από τα ίδια τα μέλη τους- μέχρι τη διαπάλη μιας συνεπούς ταξικής προγραμματικής γραμμής με τη λογική των δημοκρατικών μετώπων και των προγραμματικών εκπτώσεων για να μην τρομάξουν και απομακρυνθούν οι δυνητικοί σύμμαχοι. Το ζήτημα των συμμαχιών και του προγράμματος ή της μαζικής δουλειάς δεν είναι απλώς λογοτεχνικές ιδιαιτερότητες, και σίγουρα δίνουν υλικό για συνειρμούς και παραλληλισμούς με την εποχή μας.

Όλα αυτά είναι μάλλον ελεύθεροι συνειρμοί παρά κανονική παρουσίαση του βιβλίου. Πιστεύω όμως ότι έτσι φαίνεται καλύτερα η πρόκληση στην οποία στάθηκε επιτυχώς ο ΒΜ και οι λόγοι που αξίζει να μελετήσει κανείς το βιβλίο. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι απλώς ένα «βιβλίο αναφοράς» για ερευνητές και ακαδημαϊκές εργασίες που ψάχνουν πηγές και σχετικές παραπομπές, αλλά σημείο αναφοράς για όσους θέλουν να εμβαθύνουν στον λογοτεχνικό κόσμο εκείνης της δεκαετίας, ως δύτες των αρχείων και της ιστορίας.

Και αν η κε του μπλοκ προβαίνει με κάποια καθυστέρηση σε αυτήν την παρουσίαση, σαν υποσημείωση στην προ εξαετίας κυκλοφορία του, δεν είναι απλώς η εξόφληση μιας οφειλής ή μια έμπρακτη αυτοκριτική για την καθυστέρηση, αλλά και μια γέφυρα για την πρόσφατη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» και της αντίστοιχης μελέτης του συγγραφέα για τη δεκαετία του ’30 που περιλαμβάνει εξίσου εμβληματική γεγονότα -αλλά και την περίφημη λογοτεχνική «γενιά του ’30».

Αν ήταν ταινία-σειρά, θα λέγαμε ότι πρόκειται για το... prequel της. Όπως και να έχει, διαβάζεται αυτοτελώς. Αν σας άρεσε το πρώτο μέρος, ξέρετε γιατί πρέπει να πάρετε και το δεύτερο -που όμως προηγείται χρονικά. Και αν δεν είχατε πιάσει εγκαίρως το πρώτο βιβλίο, είναι μια καλή ευκαιρία να τα πάρετε και τα δύο και να τα μελετήσετε -με όποια σειρά θέλετε- και να είστε έτοιμοι για το κλείσιμο της τριλογίας...

Κι αν φτωχική την βρήκες, δε σε γέλασε

Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη
Είσαι τόσο ηλίθιος, που θα βρεθείς στη Θράκη
(Αρκάς)

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, θα ’ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος Κίκονες (από τη Θράκη), Κίρκες, τετράποδα γουρούνια (σαν αυτά που κολυμπούν δίπλα σου στην Άτοκο), τετράτροχες γουρούνες-σκοτώστρες, Λαιστρυγόνες, διόδια και πανάκριβα ακτοπλοϊκά. Το πλοίο θα πηγαίνει αργά, περιμένοντας να θυσιάσεις στο κυλικείο το εισόδημά σου, προτού καν φτάσεις στο νησί, κερατάς και σφαγμένος, σαν το ελάφι της Άρτεμης. Αλλά τα μεταφορικά είναι κάπως φτηνότερα -όλα θέμα σύγκρισης είναι- κι ίσως περισσέψει ένα νεφρό για τις διακοπές του χρόνου. Που δεν ξαναφυτρώνει σαν το συκώτι του Προμηθέα, γιατί εδώ παίζει άλλος πρωταγωνιστής, που έκανε είκοσι χρόνια να βρει τον δρόμο για το Νόστο -πού και να μην ήταν πολυμήχανος-, λες και έπαιζε στη Λάμψη, ένας (Χρήστος) πολίτης του -τότε γνωστού- κόσμου.

Ίσως όμως τον ξεγέλασε το GPS του, που ζει τον μύθο του στο νησί της Ιθάκης, και σε κατευθύνει παρ-άλογα να κόψεις δρόμο από κάτι σκαλοπατάκια, λες και καβαλάς τετράποδα οχήματα. Απελπισία, σκέψεις να πετάς πετραδάκια πίσω για την επιστροφή -σε ένα νησί γεμάτο βότσαλα, με ελάχιστες αμμουδιές και διαβρωμένες συνειδήσεις- αλλά στο τέλος κάθαρσις, '89, και φτάνεις ανακουφισμένος εκεί που θες. Και πουθενά αλλού δεν αποκτά τέτοιο απόλυτο νόημα η φράση από την ψηφιακή φωνή: Ιθάκη - Φτάσατε στον προορισμό σας.

Μετά από λίγες μόλις μέρες, αντιλαμβάνεσαι πλήρως γιατί ο Οδυσσέας επέμεινε τόσα χρόνια για να γυρίσει σε ένα μυθικό μέρος -σαν Παραμ-Ιθάκη. Και γιατί άργησε τόσο να βρει τον δρόμο προς ένα ανεμοδαρμένο νησί, όπου οι Φρίκες (μυθικά τέρατα μεταμφιεσμένα σε ανεμοριπές) μπορεί να σε πάρουν, να σε σηκώσουν και να σε στείλουν για τον γύρο της Μεσογείου στα πέρατα του (τότε γνωστού και επίπεδου) κόσμου. Εξ ου κι όσοι σου νοικιάζουν πλεούμενα για τις παραλίες που είναι προσβάσιμες μόνο δια θαλάσσης -ικανοί να σε γδύσουν για ένα καρυδότσουφλο ή να σου πουλήσουν ακόμα και τη σχεδία που θα σε βουλιάξει-, σου δίνουν αυστηρές οδηγίες για να μη βρεθείς στο Φισκάρδο, στα ανοιχτά της Αδριατικής ή κάπου στο Γιβραλτάρ, με τους υπόλοιπους συντρόφους του Οδυσσέα, που φυλλορρόησαν σε διασπάσεις.

Το ομηρικό Θιάκι είναι το νησί των αντιθέσεων, που σοβούν κραυγαλέα και διαλεκτικά. Κατάφυτο και καταπράσινο -με παρενέργεια τις πολλές σφήκες-, με γαλαζοπράσινα νερά, τυπικά για Ιόνιο, που δε θολώνουν ποτέ, και κατακόκκινη ψυχή - επικράτεια, με το ΚΚΕ να φτάνει είκοσι ψήφους μακριά από την πρωτιά στις περσινές ευρωεκλογές. Μια «Ικαρία» του Ιονίου, που σχεδόν προσφέρεται για κινηματικό τουρισμό και είναι ζήτημα πώς δεν την έχουν οικειοποιηθεί μαζικά ορδές Φασαίων και Γκρούβαλων.

Παίρνεις μια πρόγευση ήδη από το λιμάνι της Σάμης, απέναντι, όπου η ομορφιά κρύβεται στις λεπτομέρειες. Παίρνεις μια πρώτη γεύση, με το πανό της ΚΟΒ Ιθάκης για την Παλαιστίνη, στο λιμάνι του Πίσω Αετού, άτυπη επιτροπή υποδοχής για τους επισκέπτες. Και συνεχίζεις δυναμικά, με μνημεία για τον ΕΛΑΣ και μια ναυμαχία του ΕΛΑΝ, με τα γραφεία του ΚΚΕ, με άλλα πανό, μικρές πλακέτες (πχ για τον Καρβούνη και την παγκόσμια ειρήνη), αφίσες για την Παλαιστίνη, κινηματογραφικές προβολές (για την Παλαιστίνη) ή το κομματικό ντοκιμαντέρ για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Το ΚΚΕ είναι παντού, σαν τις πέτρες του νησιού -μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά- και όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα βρεις κάτω ίχνη του, χωρίς ίχνος διάβρωσης. Στο τέλος, σε παρασέρνει το κλίμα και το κύμα, κι αρχίζεις να τραγουδάς τον Ελανίτικο ύμνο, σαν θαλασσομάχος της λευτεριάς, ενώ χτενίζεις με το βλέμμα το σκάφος σου, να βρεις μέρος να αφήσεις το κολονάτο ποτήρι με το Άπερολ.

Απ’ την Αντίκερα προβάλλει ο Ζαχαριάς...

Το Κόμμα είναι βασικά ο μόνος ζωντανός (πολιτικός) οργανισμός του νησιού -όλοι οι άλλοι κρύβονται πίσω από τη μάσκα του ανεξάρτητου κέρδους. Κι όποιος αναζητά μια δημόσια πολιτική διαφοροποίηση, θα την βρει απρόσμενα στις Φρίκες, κοντά στο Ελανίτικο μνημείο, όπου αχνοφαίνεται ένα σύνθημα από τον καιρό της χούντας: Ζήτω η Επανάστασις. Δεν έχει μείνει ως άλλοθι πολυφωνίας ή για το «επαναστατικό» του περιεχόμενο, αλλά κατά λάθος, επειδή το ξέθαψε το κύμα, ο Λεβάντες και η κακοκαιρία του Ιανού, πριν λίγα χρόνια...

Μια άλλη βασική αντίθεση είναι ανάμεσα στην «πλέμπα» που δουλεύει σεζόν -ντόπια παιδιά, φοιτητές από την Πάτρα κτλ- και τους δεκάδες -ίσως και εκατοντάδες- σκαφάτους που πολιορκούν το νησί και τις παραλίες του. Είναι τόσο πολλοί που στο Βαθύ (την πρωτεύουσα) μπορείς να βρεις σπίτια που νοικιάζουν ντουζιέρες στους σκαφάτους! Και όπως βλέπεις το πανέμορφο -πλην τουριστικό- Κιόνι, με τόσα σκάφη στη σειρά, σκέφτεσαι πως αν δεν υπήρχε το ΕΑΜ θα είχαμε γίνει Μονακό -χωρίς Ανρί και Μάικ Τζέιμς. 

Αλλά αν κάνεις μια αφαίρεση (διαλεκτική ή με φότοσοπ) από τα σκάφη και τις άθλιες φωτεινές επιγραφές, σου μένει μια ειδυλλιακή εικόνα, από άλλες εποχές -πχ το 1917, τυχαία χρονολογία.

Στον πυρήνα της αντίθεσης, βρίσκουμε ένα νησί που ζει τον μύθο της τουριστικής ανάπτυξης, ψάχνοντας τον μήνα -ή έστω δίμηνο- που τρέφει τους 11 (10), με τιμές ακριβής Αθήνας, ενώ παλεύει να κρατήσει τον αυθεντικό χαρακτήρα του και να μην πουλήσει την ψυχή του στον διάβολο του εύκολου κέρδους, που λειτουργεί σαν Δούρειος Ίππος για τις λαϊκές συνειδήσεις. 

Φοβού τον τουρισμό και ανάπτυξη φέροντα. 

Και αν τα σκάφη και οι σχεδίες είναι το μόνο σχέδιο για να μην ερημώσει το νησί, δεν είναι παράξενο να θες κεντρικό σχεδιασμό για τον τόπο σου, αντί για ερζάτς Μονακό. Ίσως μοιάζει μάχη οπισθοφυλακών, ώρες-ώρες, αλλά στην Ιθάκη δίνεται από (πολύ) καλύτερες θέσεις, συγκριτικά με άλλα νησιά. Και μακάρι να μη φτάσει ποτέ η άσφαλτος στον εξωτικό Μαρμάγκα, για να μην τον φάει η μαρμάγκα του μαζικού τουρισμού -και τότε μόνο το μεθάνιο από τα γειτονικά λασπόλουτρα θα κρατάει μακριά τις ορδές των βαρβάρων με το συνάλλαγμα.

Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά γοητευτικές, αντιφατικές εικόνες. Πχ η δεύτερη παραλία στο δημοφιλές Σαρακήνικο, όπου η «Κτηματική Κεφαλλονιάς» έβαλε απαγορευτική κορδέλα για καταπάτηση αιγιαλού, αλλά έχουν μείνει οι ξαπλώστρες και οι ομπρέλες και ο κόσμος μπορεί να καθίσει εντελώς δωρεάν! Ή κάποιοι σουρεάλ ελληνο-τουριστικοί διάλογοι, όπως της κυρα-Παναγιώτας με τις πίτες στο Κιόνι, που μιλάει μόνο ελληνικά, οι (δυο) ξένοι της απαντάν στα αγγλικά, αλλά βγαίνει παραδόξως άψογη συνεννόηση, χωρίς υπότιτλους. Ό,τι πιο κοντινό μπορεί να δει κανείς σε σκηνή της γκασπαζά Ντένης Μαρκορά με τη Μαρούσκα...

Γλώσσα μου έδωσαν τουριστική, σε συσκευασία κολιέ
Αλλά όπως και να είναι τα άστρα 
Εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω 

Τα μυθολογικά στοιχεία βρίσκονται ούτως ή άλλως παντού στο νησί. Στο άγαλμα του πολυμήχανου -χωρίς τον Άργο-, σε μπλούζες, σουβενίρ και μαγνητάκια, στα εμπνευσμένα ονόματα αναρίθμητων συλλόγων και μαγαζιών (από Οδυσσέας και Οδύσσεια, μέχρι την ταβέρνα «Κανένας», που θα μπορούσε να πληρώσει και τον λογαριασμό), ακόμα και στις οδούς -του Οδυσσέα, της Πηνελόπης, του Τηλέμαχου, του Λαέρτου -sic-, ακόμα και του Εύμαιου-, με ζήλο που μόνο με το ομηρικό Ίλιον θα μπορούσε να συγκριθεί -αλλά αυτό έχει μεγάλη έκταση, χωρώντας τα πάντα, από Βυζαντινούς αυτοκράτορες, μέχρι ήρωες της Αντίστασης.

Αχ βρε Κυκλωπάκι μου
Εσύ είσαι η Ιθάκη μου
Ξώκειλα στην αγκαλιά σου σώος και ένας
Και έγινα μες στα φιλιά σου ο Κανένας

Η προσπάθεια να παρουσιαστούν «ιστορικά τεκμήρια» για τις μυθολογικές αναφορές -όπως το παλάτι του Οδυσσέα ή το χαμένο βυθισμένο άστυ στην παραλία της Πόλης, είναι ασφαλώς αβάσιμη και φαιδρή. Εκτός και αν πέσεις σε μια σοβαρή επιστημονική επιτροπή συνταξιούχων λουόμενων, που δε βλέπουν τίποτα κωλυόμενο και το έμπειρο μάτι τους ξεχωρίζει τα πάντα, από το αρχαίο λιμάνι μέχρι λυόμενες εγκαταστάσεις και τον αργαλειό της Πηνελόπης, δίπλα από το βέλος και τους 12 πελέκεις, με τα προφυλακτικά των μνηστήρων.

Όλους τους ξέμπαρκους τους τρώει το σαράκι
Κι όσοι ταξίδεψαν, γυρεύουν την Ιθάκη

Μα για στάσου, κε του μπλοκ, αφού εσύ δεν ακούς τέτοια
Ναι, βάση, έχεις δίκιο.

Κάνε λοιπόν τον κύκλο σου Οδυσσέα
Κι όσο λείπεις θα είμαι εδώ, να υφαίνω ατέλειωτο πανί
Ώσπου να βρεις τον δρόμο σου μοιραία
Στης Ιθάκης το νησί να ξαναβγείς

Στο τέλος των διακοπών -που κοντεύουν να γίνουν μυθολογικό στοιχείο για τους περισσότερους Έλληνες-, το ερώτημα τίθεται ρητορικά. Κι αν φτωχική τη βρήκες, η Ιθάκη δε σε γέλασε -εκτός κι αν δεν αντέχεις τα βότσαλα και τις κροκάλες. Τίποτα δεν είναι φτωχικό εξάλλου, στις διακοπές μας, όσο σύντομα και αν είναι. Κι αν βρεθείς στην αγκαλιά της, σώος και ένας, εύχεσαι να είναι μακρά η παραμονή και μακριά η μέρα του γυρισμού στην καθημερινή σου Οδύσσεια, γιατί δεν είναι κάθε μέρα του Οδυσσέα -και βασικά κανείς δεν ξέρει πότε γιορτάζουν οι Οδυσσείς αυτού του («επίπεδου» και άχρωμου) σύγχρονου κόσμου.

Γιατί είναι ένα νησί που τα έχει όλα και συμφέρει -σε αποστάσεις, σε τιμές όχι τόσο. Ακόμα και ορεινά χωριά, αγριογούρουνα και μικρά μενίρ -κοντά στην Ανωγή-, σφε Οβελίξ. Δεν ξέρω αν είναι το καλύτερο που έχεις πάει. Κάθε νησί, άλλωστε, έχει τη δική του ομορφιά. Το ζήτημα είναι να βρεις τι σου πάει καλύτερα, καλή παρέα για να πας, και βασικά λεφτά για να πας και να μείνεις όσο γίνεται περισσότερο...

Μια τρύπα στο νερό - Δέκα χρόνια μετά...

Φοβερό, ψηφίζουμε και κάνουμε
Μια τρύπα στο νερό, μωρό μου τι μας κάνουνε.
(Ναι, η Πωλίνα είχε πει και γι’ αυτό).

Φοβερό! Τρομερό! Και κάθε άλλο παρά πάρα πολύ ωραίο -που είναι μικρή λογοτεχνική άσκηση για να παρατεθούν στη σειρά δυο «παρα» που τονίζονται διαφορετικά.

Το δημοψήφισμα του ’15 ήταν κάπως σαν τραγούδι της Πωλίνας. Κι όσοι χλευάζουν την καλτ αναφορά, ίσως αγνοούν τον όψιμο ριζοσπαστισμό της ύστερης κ. Μισαηλίδου (ναι, ο ΣΥΡΙΖΑ το κατάφερε και αυτό), που μελαγχολούσε με την ντεκαντάνς -ακόμα και του ΚΚΕ- και έγραφε στον τοίχο της πως η ιστορία γράφεται με ανυπακοή -γιατί το είδε γραμμένο κάπου στα Εξάρχεια. Τρομερό!

Ή κάπως σαν την ατάκα-παρηγοριά του Μπονάτσου (Φοβερό - Τρομερό) στις «Κόντρες» προς την ηττημένη ομάδα.
Χάσατε, δεν έχει καμία σημασία! Όπως ακριβώς στο δημοψήφισμα.

Όχι, δεν έχει σημασία. Εκτός και αν είσαι ο χαμένος που τα παίρνει όλα -γιατί άμα χάνεις εκλογές, κερδίζεις στην απάτη. Ή εκτός αν νομίζεις πως κέρδισες και στήνεις χορό (του Ζαλόγγου) στην πλατεία Συντάγματος -είμαστε κάθε λέξη του. Και αν φοβάσαι μήπως βγούμε από την Ευρρώπη, χαλάρωσε, τραγούδα «Μιντιβίλι» και άκου τον Βλάσση.
-Γιατί; Σιγά την ήπειρο...

Μετά το εισαγωγικό, ακολουθούν μερικά ακόμα σημεία για τη σημερινή επέτειο.

Ο χαμένος χρόνος του Προυστ

Δέκα χρόνια μετά, το δημοψήφισμα φαίνεται σαν χθες, μα τόσο μακρινό. Ο ιστορικός χρόνος που περνά και χάνεται. Κι έπαψε να είναι πυκνός, γεμάτος κινηματικά γεγονότα, και ξαναρχίσαμε να τον μετράμε με εκλογικές θητείες. Δεύτερη τετραετία Μητσοτάκη -και ίσως τριτώσει το κακό. Ναι, ο ΣΥΡΙΖΑ το κατάφερε και αυτό. Να ξαναβγάλει στον αφρό τη ΝΔ με κραταιά ποσοστά, μα πρωτίστως να αραιώσει τον ιστορικό χρόνο, κλείνοντας κάθε πιθανό ρήγμα...

Σας παρακαλώ, δε θα ’θελα...

Ακτοπλοϊκά κλείσαμε, δωμάτια τσεκ, όλα έτοιμα, μια βδομάδα διακοπές και ηρεμία. (Έκτακτο δελτίο, πρωθυπουργικό διάγγελμα, αναγγελία δημοψηφίσματος, capital controls). Ή και όχι...

Το νησί ήταν έρημο (και πανέμορφο), η σύνδεση στο διαδίκτυο δύσκολη και περιστασιακή. Αλλά το χειρότερο ήταν να βγαίνεις σαν τον κλέφτη, να στήνεσαι στην ουρά του ΑΤΜ, να κρύβεσαι πίσω απ’ την κολόνα και να παρακαλάς να μην εμφανιστούν από το πουθενά οι κάμερες και γίνεις ρεζίλι ή ντεκόρ σε ρεπορτάζ τρομολαγνίας.

Αυτή ήταν και η τελευταία χρονιά που είδαμε τα ΜΜΕ να επηρεάζουν αντίστροφα τις κάλπες και να βγαίνει το αντίθετο από αυτό που (μας) υπαγόρευαν. Το βασικό επίτευγμα της ΠΦΑ δεν ήταν ότι έστησε ένα διήμερο ριάλιτι με καναλάρχες για τις δημόσιες τηλεοπτικές συχνότητες. Αλλά ότι ανέκτησαν τα κανάλια τη χαμένη τους αξιοπιστία. Ναι, ο ΣΥΡΙΖΑ το κατάφερε και αυτό...

-Το εξωκοινοβούλιο στον ρόλο του χρήσιμου ηλίθιου

Χειροκροτητής της κυβέρνησης και του Καμμένου (τσεκ). Χορευτικό συγκρότημα το βράδυ της Κυριακής (τσεκ). Μπράβος έξω από τα εκλογικά τμήματα (τσεκ). Θεατής της κωλοτούμπας, με κομμένη την ανάσα (αξιοπρέπειας) -τσεκ. Περνώντας όλα τα στάδια του πένθους -τσεκ. Με έμφαση στην άρνηση -να δει την πραγματικότητα. Χαρτομάντιλο για τα ετήσια δάκρυα της Περιστέρας -τσεκ. Αλλά πάντα σε ρόλο αθώας περιστεράς, που απαλλάσσεται λόγω βλακείας. Και με εμμονική προσκόλληση στον ρόλο του ΚΚΕ -πρώτη αντεστραμμένη αγάπη και παντοτινή. Και το καλύτερο; Τότε δεν είχε κανείς τους πρόβλημα με τις μαζικές συναυλίες. Πώς αλλάζουν οι καιροί...

Εν κατακλείδι, το μεγάλο πρόβλημα για το εξωκοινοβούλιο και τη στάση του δεν ήταν αυτό το... αγγελοπουλικό «μέχρι τέλους», μετά τη θρυλική κωλοτούμπα. Αλλά ότι κάπου εκεί τελείωσε η ουσιαστική παρουσία του στον δρόμο και πέρασε αρκετά χρόνια, γλείφοντας τις πληγές του από την απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα.

-Σόλων, Σόλων, πόσο δίκαιο είχες...

Όπου Σόλων, το ΚΚΕ. Δεν ξέρω πώς λειτουργείς εσύ, σφε αναγνώστη, και τι φαίνεται για μένα από όσα γράφω -τα οποία βγαίνουν με φίλτρα, σαν εικόνα στο Ίνσταγκραμ, αν και καμιά φορά τα προσθέτει μόνος του ο αναγνώστης. Σε κάθε περίπτωση, νιώθω συχνά αντιδραστικό άτομο -χωρίς να ανήκω στην αντίδραση. Δε δέχομαι εύκολα τις εύκολες εξηγήσεις, ψάχνω πάντα τα αδύναμα σημεία τους, ακόμα και με τον διάβολο θα συμμαχήσουμε για την αλήθεια -κάνοντας πχ τον δικηγόρο του. Ναι αλλά μήπως έτσι... Κάπως αλλιώς...; Και ας συμφωνούμε στα βασικά.

Δέκα χρόνια πριν, εν όψει του δημοψηφίσματος, έβλεπα το είδος μου να αντιδρά, να προβληματίζεται και να σκέφτεται να παίξει διπλή παραλλαγή, Χ2 -είτε όχι, είτε άκυρο, το καθένα με το δικό τους σκεπτικό. Κάποιοι σφοι αναρωτιούνταν μήπως κάνουμε τακτικά λάθος -και εγώ ήμουν ανοιχτός να το συζητήσουμε και ας μη συμφωνούσα απαραίτητα. Εκ των υστέρων, δεν είμαι απλώς πεισμένος για τη σωστή θέση του ΚΚΕ, αλλά είναι από τις σπάνιες φορές που το παραδέχομαι με θαυμασμό: για την πείρα του, το οξυμένο κριτήριο, τη συλλογική του αντίδραση, σε μια δύσκολη, πιεστική και αρκετά πρωτότυπη συγκυρία. Γιατί δεν παρασύρθηκε και δεν έπεσε οικειοθελώς στον γκρεμό.

-Το σύνδρομο του ξυπνητηριού

Ναι αλλά δεν τιμωρήθηκε για τη στάση του το ΚΚΕ; Ασφαλώς και το πλήρωσε, όπως συμβαίνει με κάθε δύσκολη θέση-επεξεργασία. Φάνηκε στις δεύτερες εκλογές, τον Σεπτέμβρη του ’15, στο στάσιμο ποσοστό και την αδυναμία να εισπράξει τη φθορά του μνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ, μολονότι κάμποσοι επέστρεψαν στα πάτρια ιδεολογικά εδάφη -και δεν πρέπει να υπήρχε σύντροφος (μέλος ή μη) που να μη γνώριζε προσωπικά άσωτους ψηφοφόρους που διακατέχονταν από εκλογικό νόστο και άλγος -λόγω του τραυματικού τρίτου μνημονίου.

Για τη μεγάλη πλειοψηφία, όμως, το ΚΚΕ ήταν κάτι σαν ξυπνητήρι. Χρήσιμο, απαραίτητο, καλούσε σε αφύπνιση, αλλά συνάμα ενοχλητικό και σίγουρα όχι η πρώτη επιλογή τους στην κάλπη. Σε κανέναν δεν αρέσει να του θυμίζουν τα λάθη του και το ΚΚΕ έκανε ακριβώς αυτό, απλά επειδή υπήρχε, και ας ήταν ελάχιστοι οι σφοι που υπέκυψαν στον ανθρώπινο πειρασμό να ξεσπάσουν από τη συσσωρευμένη πίεση των ημερών και να φωνάξουν κατάμουτρα: ΣΑΣ ΤΑ ’ΛΕΓΑ...

Πολλοί πάτησαν «αναβολή» στην αφύπνιση και συμπορεύτηκαν με μια μικρή καθυστέρηση. Οι υπόλοιποι συνεχίζουν τον μακάριο ύπνο τους, περιμένοντας την επόμενη γλυκιά αυταπάτη, που θα εξελιχθεί σε Εφιάλτη -και προδοσία. Ενώ κάποιοι σφοι αναρωτιούνται ρητορικά στο διηνεκές τι άλλο/διαφορετικό έπρεπε να κάνουμε, για να αποφύγουμε αυτή την κατάληξη.

Πλην Λακεδαιμονίων

Κι όμως. Το ΚΚΕ ήταν το μόνο (κοινοβουλευτικό) κόμμα που υπερασπίστηκε στην πράξη την ετυμηγορία και το «ΟΧΙ» του «κυρίαρχου» λαού, την αμέσως επόμενη μέρα, στο συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, που φρόντισαν να αποκοιμηθεί στην αγκαλιά του ΝΑΙ και το μετέφρασαν ως διαπραγματευτικό χαρτί σε ένα στημένο παζάρι, όπου το ξεπούλησαν πριν προλάβεις να πεις «έρπης».

Κάποιοι δυσκολεύονται ίσως να το πιστέψουν, αλλά θα το διαπιστώσουν όταν δημοσιευτούν τα πρακτικά εκείνης της σύσκεψης, από την οποία αποχώρησε ο ΓΓ, για να ομοφωνήσουν οι υπόλοιποι -πλην Λακεδαιμονίων. Και ίσως τώρα, που θυμήθηκε και ο (αναβαπτισμένος in USA) Τσίπρας να θέσει το ζήτημα (που θέτει εξ αρχής το ΚΚΕ), να έχουν ωριμάσει επιτέλους οι συνθήκες για να βγουν στη δημοσιότητα όσα ειπώθηκαν εκείνη τη μέρα. Και πάσα μονομερής ενέργεια επ’ αυτού, καλοδεχούμενη...

Το πραγματικό διακύβευμα

Τα γεγονότα είναι νωπά -από τη σκοπιά της ιστορίας-, οι γραπτές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών λιγοστές, αλλά ο αστικός τύπος φιλοξενεί μια σειρά επετειακά αφιερώματα, με ενδιαφέρουσες πτυχές, διάφορα -γνωστά και μη- αφηγήματα και διαφορετικά επίπεδα «εξομολόγησης» και απεικόνισης της αλήθειας. Διαβάουμε πχ μεταξύ άλλων.

-Ότι ζήσαμε δραματικές στιγμές και φτάσαμε μια ανάσα από το GRexit.

-Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε κρυφή ατζέντα, με την έξοδο στο τραπέζι -ως «ατύχημα» ή πιθανό ενδεχόμενο- υπηρετώντας τα σχέδια του Σόιμπλε.

-Ότι το σχέδιο Β ήταν ανύπαρκτο έως ανεφάρμοστο και ότι ο Πούτιν μας ήθελε εντός της στρούγκας της ΕΕ.

-Ότι η ύπαρξη της ευρωζώνης κρεμόταν από μια κλωστή. Και ότι μια πιθανή έξοδος της Ελλάδας, θα είχε ως επόμενα επεισόδια και άλλα γουρουνάκια (από τα PIGS και τους σφους του Οδυσσέα).

-Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έπεσε μαχόμενος, μετά από 17 ηρωικές ώρες, φέρνοντας ένα πιο ήπιο μνημόνιο και την προοπτική μιας οριστικής εξόδου από αυτό.

-Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υπολόγιζε να βγει το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, για να έχει λυμένα χέρια -αλλά όχι καθαρά από μνηνόνια.

-Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ διαπραγματεύτηκε -και έχασε- για την πλευρά των εφοπλιστών, των φαρμακοβιομήχανων και λοιπών «ευεργετικών ομάδων».

-Ότι η ρίζα της κρίσης ήταν η έλλειψη ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και γι’ αυτό βίωσε πιο έντονους τριγμούς, πχ συγκριτικά με τη Γερμανία.

Και τέλος, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε σε πέρας τη βρώμικη δουλειά, που δεν μπορούσαν να κάνουν τα υπόλοιπα αστικά κόμματα, τη δεδομένη στιγμή. Ότι επιχείρησε να διαπραγματευτεί για τα επιμέρους -δηλαδή για συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα- χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Ότι η χούντα δεν τελείωσε το ’73 (αλλά ένα χρόνο μετά) και πάντως τα μνημόνια δεν τελείωσαν το ’18. Η ΕΕ και το Σύμφωνο Σταθερότητγας είναι ένα μνημόνιο διαρκείας και μαρτύριο χωρίς τέλος για τους λαούς.

Πέραν αυτού, η κε του μπλοκ είναι ανοιχτή σε οποιοδήποτε ερμηνευτικό σχήμα για τις λεπτομέρειες και το ουσιαστικό διακύβευμα της διαπραγμάτευσης ή την κατανομή των ρόλων. Αρκεί να μην ξεχνάμε την ουσία και αυτά που ξέρουμε για τις ενδοαστικές αντιθέσεις -σαν τους «μαρξιστές αναλυτές» που έβρισκαν συμμάχους πότε στη Λαγκάρντ, πότε στη Μέρκελ και πότε στον Μοσκοβισί.

-Και εσύ λαέ βασανισμένε...

Μην ξεχνάς τον Ωρωπό, τον φασισμό και τα διδάγματα της κρίσης για την ΕΕ και το σύστημα. Είναι ζήτημα πόσοι ήταν θύματα (αδέρφια εσείς) της κωλοτούμπας του ΣΥΡΙΖΑ, πόσοι γνώριζαν εξ αρχής ότι έδιναν εντολή για διαπραγμάτευση εντός του γνωστού ασφυκτικού πλαισίου -όπου δεν υπάρχουν περιθώρια για αποκλίσεις- και πόσοι ήταν έτοιμοι για κάτι παραπάνω, αν έβγαινε μπροστά το ΚΚΕ -ή όποιος άλλος στη θέση του.

Αλλά αυτή είναι μια συζήτηση που έχει ξαναγίνει...

Δέκα χρόνια μετά

Ένα πράγμα ποτέ δε θα αλλάξει, δέκα χρόνια μετά
Η δική μου καρδιά στον δικό σου ρυθμό θα χτυπά
(Ναι, η Πωλίνα έχει πει και για αυτό)

Δέκα (και άλλα τόσα και άλλα τόσα) χρόνια μετά, ένα πράγμα ποτέ δε θα αλλάξει. Ο καπιταλισμός. Και οι Πασοκιές (που θέλουν να τον κάνουν ανθρώπινο). Και ο δικός μας αγώνας για να τον ανατρέψουμε. Και οι αυταπάτες για τα δημοψηφίσματα. Που αν μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο, θα ήταν παράνομα. Και όχι, η αστική τάξη δε θα μας δώσει το σχοινί και τα εργαλεία για να την κρεμάσουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Θα φροντίσουμε εμείς για αυτό...

Και τέλος πάντων, τίποτα δεν πάει χαμένο (αρκεί να το αξιοποιούμε ως πείρα).
Ούτε καν τα δημοψηφίσματα και οι τρύπες που ανοίγουμε -στο νερό ή όπου αλλού.

Όταν οι φονιάδες πατάνε το κουμπί

Αν υπήρχε ένα αντι-ιμπεριαλιστικό κίνημα αντίστοιχο με τους antifa, ίσως λεγόταν αντι-μπα. Που προκαλεί διάφορους ηχητικούς συνειρμούς, σαν την Ολιμπίκ Αντίμπ, την πρώτη ευρωπαϊκή ομάδα του Ντέιβιντ Ρίβερς, γιατί μεγάλο ποτάμι φουσκωμένο η οργή του λαού για τον ιμπεριαλισμό. Και δε γυρίζει πίσω πια.

Ασφαλώς ο αντιφασιστικός αγώνας είναι πολύ σοβαρή υπόθεση, για να τον αφήσουμε σε όσους δηλώνουν antifa με όρους του συρμού, χωρίς να συνοδεύουν με πολλές πράξεις τις δηλώσεις, τα σπρέι και τα αυτοκολλητάκια τους. Κι αν δεν έχει γίνει τόσο της μόδας να δηλώνει κανείς αντι-ιμπεριαλιστής (μολονότι ο φασισμός ευδοκιμεί ακριβώς εκεί όπου υπάρχει ιμπεριαλισμός και μονοπώλια -δηλαδή καπιταλισμός που σαπίζει και νιώθει να απειλείται), αυτό έχει διάφορες πιθανές εξηγήσεις.

Είτε πως οι κατά καιρούς εναλλακτικοί είναι (συνειδητά ή μη) ρηχές ,φτηνές απομιμήσεις όσων συμβαίνουν στον «δυτικό κόσμο» και τις ΗΠΑ, όπου κάθε ριζοσπαστική φωνή θα έπρεπε υποχρεωτικά να είναι αντι-ιμπεριαλιστική (δηλαδή ενάντια στο δικό της κράτος) αλλά αυτό το τελευταίο έχει φροντίσει να τις βάλει στο περιθώριο ή να τσακίσει την έκφρασή τους -όπως έκανε στον πόλεμο του Βιετνάμ, κατά την «ανήσυχη» δεκαετία του ’60, και πολύ πιο αποτελεσματικά μετά από αυτήν.

Είτε γιατί -πάντα κατ’ εικόνα και ομοίωση του δυτικού κόσμου- έχει γίνει και στη χώρα μας μια οργανωμένη προσπάθεια να ξεριζώσουν το βαθύ αντι-ιμπεριαλιστικό ρεύμα στην ελληνική κοινωνία, που βρέθηκε στο απόγειό του λίγο μετά τη χούντα (το Πολυτεχνείο και το έγκλημα κατά της Κύπρου), το ’99 (με τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία και την επίσκεψη Κλίντον) ή ακόμα και τον καιρό των μνημονίων, με έναν τρόπο.

Η ανάδειξη μιας κατ’ εξοχήν Νατοϊκής Αριστεράς -χωρίς καν πειστικά προσχήματα- δίνει το μέτρο της επιτυχίας αυτής της καμπάνιας, που έχει ωστόσο αμφίβολα - επισφαλή αποτελέσματα, αν υπολογίσουμε τα ευρήματα μιας πρόσφατης έρευνας και την ελληνική πρωτιά (μεταξύ διαφόρων χωρών) στις αρνητικές κρίσεις για τον οργανισμό του ΝΑΤΟ. Μια πρωτιά που φέρει τη σφραγίδα της δράσης και των αντανακλαστικών των κομμουνιστών. Τα οποία πάντα χρειάζονται όξυνση αλλά φάνηκαν για άλλη μια φορά στην πράξη, την περασμένη βδομάδα, μετά τον made in USA βομβαρδισμό του Ιράν.

Τι έμεινε, δέκα μέρες μετά (που δε συγκλόνισαν τον κόσμο ούτε άφησαν όμως την ψευδαίσθηση της σταθερής ειρήνης), στην κε του μπλοκ από την κινητοποίηση της περασμένης Δευτέρας;

Οι χιλιάδες κόσμου που κατέβηκαν μια Δευτέρα απόγευμα, με μέτριο καύσωνα (όπως λέμε μέτριο χιούμορ), για μια θέση στον ήλιο. Η χωροταξία των δύο πρώτων προσυγκεντρώσεων, που άφησαν κενό χώρο στην πλατεία, σα να επέλεγαν να μείνουν στον ίσκιο, αλλά τελικά προοριζόταν για την τρίτη (και μεγαλύτερη) που κατέφτασε λίγο αργότερα. Η πλατεία ήταν γεμάτη και παντός καιρού.

Η θλιβερή αντίθεση με το ΣΕΚ, που είχε ιρανικές σημαίες (άραγε να είχαν και της Γιουγκοσλαβίας του Μιλόσεβιτς το ’99;), το μπλοκάκι (γιατί μπλοκ κανονικό δεν το λες) του ΜεΡΑ25 με τα 25 άτομα και της ΝεΑΡ, που έχει επιλεκτική αμνησία για τα πεπραγμένα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και για τη στρατηγική συμμαχία με το κράτος δολοφόνο του Ισραήλ. Κι αφού το ξύλο είναι αντιπαιδαγωγική μέθοδος, για να καταπολεμήσεις την αμνησία, ας αφήσουμε άλλους χώρους να τους δείξουν τη γαλατική τους αβρότητα και πόσο ευγενικοί μπορούν να γίνουν, Οβελίξ.

Ο μοναχικός καβαλάρης - διαδηλωτής, που δε φώναζε τα συνθήματα (πιθανότατα γιατί δε γνώριζε τη γλώσσα), με το αυτοσχέδιο πλακάτ και το λιτό σύνθημα για την πατρίδα του. Η παρέμβαση του φαντάρου (με πολιτικά) από την ΕΛΔΥΚ, που παραδόξως διέφυγε από την προσοχή των ακροδεξιών τρολ του διαδικτύου.

Η εξέλιξη ανακωχής που ανακοίνωσε μονομερώς -σαν αποκλειστική είδηση- ο Τραμπ. Την οποία περιγράφει πολύ καλά μια φράση από τα υλικά του 19ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: «ειρήνη με το πιστόλι στον κρόταφο», που στην πλήρη αναλυτική εκδοχή της δεν είναι ακριβώς υπόδειγμα συμπύκνωσης - κωδικοποιημένου συνθήματος, αλλά σημασία έχει ότι συμπυκνώνει την ουσία.

Το πανέξυπνο σύνθημα στον τίτλο της ανάρτησης, που ξεκινά ως εξής: Όταν οι φονιάδες πατάνε το κουμπί... (και ριμάρει στο δεύτερο σκέλος με την αντίσταση που προβάλλουν οι λαοί). Που πιθανότατα (ίσως και υποσυνείδητα) παίζει με το στερεότυπο/ανέκδοτο για τη ΛΔ Κορέας και την ατάκα «Κιμ πάτα το», δείχνοντας ποιος τελικά απειλεί την ειρήνη και τους λαούς.

-.-

Η ιστορία δεν έχει επαναλήψεις (σαν το Ρετιρέ), προσφέρει όμως πολλά ντεζαβού και υλικό για διδάγματα. Και αν μας εξέταζε με ερωτήσεις κλειστού τύπου (που σε αντίθεση με τις ερωτήσεις ανάπτυξης, επιχειρούν να κλείσουν την πλούσια, αντιφατική πραγματικότητα σε φτωχά πλαίσια), μια ερώτηση - sos θα ήταν.

Ποια περίοδο σας θυμίζει η σημερινή συγκυρία;

Α. το τέλος της μπελ-επόκ, πριν τον Α’ ΠΠ ή
Β. το τέλος του Μεσπολέμου, πριν τον Β’ ΠΠ

Κι όσοι απαντήσουν το Β, μηδενίζονται και μένουν μετεξεταστέοι, ως μαρξιστικά αναλφάβητοι. Γιατί ξέχασαν πως στον Β ΠΠ υπήρχε Σοβιετική Ένωση. Ή ακόμα χειρότερα πιστεύουν πως υπάρχει κάτι αντίστοιχο τώρα. Ένα φάντασμα πλανάται πλάνην οικτράν...

Αλλά ας δούμε πρώτα το Α και μερικά υπο-ερωτήματα, για καλά διαβασμένους -που μπορεί να στερούνται πολλά, αλλά έχει μεγάλη σημασία να έχουν πρόγραμμα, σωστά επεξεργασμένο.

Αν η σημερινή εποχή θυμίζει τις παραμονές του 1914, τις αντιθέσεις για το μοίρασμα σφαιρών επιρροής και χρειάζεται απλώς μια αφορμή-θρυαλλίδα (όπως η δολοφονία του Φερδινάνδου) για να γενικευτεί η σύγκρουση, οδεύουμε προς έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, που απειλεί τους λαούς με μακελειό. Ποια είναι λοιπόν τα δικά μας καθήκοντα σε αυτήν την περίπτωση;

Α) Να αποτρέψουμε το σφαγείο - Και (αν δεν πετύχουμε το πρώτο) να μετατρέψουμε τον πόλεμο σε εμφύλιο -δηλαδή σε επαναστατική κατάσταση. 

Ή Β) κατά μια άλλη εκδοχή, να παλέψουμε να ηττηθεί το πιο επικίνδυνο-επιθετικό στρατόπεδο, υποστηρίζοντας ενεργά το άλλο;

Όσοι δηλώνουν μαρξιστές και απαντούν το Β, μηδενίζονται πανηγυρικά και δε διεκδικούν καν βραβείο πρωτοτυπίας. Το 1914, υπήρχαν κι άλλες «μαρξιστικές» φωνές, που νομιμοποίησαν το σφαγείο, με τις αγαθότερες των προθέσεων -να ηττηθεί ο αντιδραστικός τσαρισμός ή οι αναχρονιστικές αυτοκρατορίες της Ευρώπης (Πρωσία, Αυστρο-ουγγαρία) ή ο επιθετικός ιμπεριαλισμός της Αγγλίας και της Γαλλίας. Μόνο που χρεοκόπησαν πολιτικά, μαζί με τη Β’ Διεθνή (και όσους επέλεξαν το Β στα παραπάνω). Και πάντως δεν είχαν πολλή σχέση με τους μπολσεβίκους του Λένιν.

Ερώτηση: αν ο επικείμενος πόλεμος είναι ιμπεριαλιστικός, δηλαδή έχει δοσμένους σκοπούς, περιεχόμενο και χαρακτήρα, έχει άραγε σημασία ποιο κράτος επιτίθεται (πρώτο); Καλό ερώτημα, με ευχαριστώ που μου το έκανα. Ας μείνει ρητορικό, ως τροφή για σκέψη.

Οι Β-μαρξιστές, λοιπόν (κατά το Β movies), δε χάνουν απλώς από το στόχαστρο την ήττα της δικής τους αστικής τάξης (η οποία μπορεί να είναι στη λάθος πλευρά της ιστορίας, δεν παύει όμως να είναι και «εξαρτημένη») αλλά παλεύουν στην πράξη για τη νίκη μιας άλλης αστικής τάξης. Αυτό στη δική μας διάλεκτο λέγεται πάλη «κάτω από ξένες σημαίες» -«ξένες» ταξικά και όχι εθνικά μιλώντας. Ή αλλιώς, επιλογή ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου.

Κι εδώ φτάνουμε στην κορύφωση της βηταμαρξιστικής σκέψης (τεύχος 19).

Γιατί πατώντας στην μπροσούρα του Βλαδίμηρου και το σημείο για μια χούφτα κράτη-τοκογλύφους (σε αντίθεση με τα κράτη - οφειλέτες), κάνουν μια σειρά λογικά άλματα στο κενό. Πχ ότι οι υπόλοιπες χώρες, ως μη ιμπεριαλιστικές, δε διεξάγουν ακριβώς άδικο πόλεμο. Ότι αυτή η χούφτα κράτη είναι το εξής ένα, βασικά οι ΗΠΑ -ίσως και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ, αλλά σε συμπληρωματικό πάντα ρόλο. Κατά συνέπεια, ο επικείμενος ιμπεριαλιστικός πόλεμος έχει μόνο μια ιμπεριαλιστική πλευρά. Συνεπώς πρέπει να αγωνιστούμε για την ήττα των ιμπεριαλιστών από τα καπιταλιστικά κράτη, με τις... συμβατικές αστικές τάξεις. Κι αν ξύσουμε λίγο την επιφάνεια αυτού του σχήματος, δε θα βρούμε απλά τον «δημοκρατικό καπιταλισμό» που λανσάρει ο Αλέξης, αλλά μέχρι και αντι-ιμπεριαλιστικά, αντιφασιστικά, ενίοτε και κομμουνιστικά παράσημα και δάφνες για τις χώρες των BRICs, και τον Πούτιν. Τον ίδιο ηγέτη που 20 χρόνια πριν επιχείρησε να αφαιρέσει τα λάβαρα του Κόκκινου Στρατού από το τελετουργικό της παρέλασης της 9ης Μάη, πριν υποχρεωθεί σε αναδίπλωση λόγω των αντιδράσεων...

Κι ενώ το όργανο θέτει ρητορικά το ερώτημα, αν υπάρχουν καλοί ιμπεριαλιστές, η... ελληνική εκδοχή της Περεστρόικα (=αναδόμηση, ανασυγκρότηση) απαντά ειρωνικά με το ερώτημα αν υπάρχουν καλοί και κακοί κομμουνιστές (ενώ το ενοποιημένο Πατελιστάν μεταφράζει και δημοσιεύει αναλυσάρες για τον κομμουνιστικό φασισμό του ΚΚΕ). Πριν 110 χρόνια ίσως αναρωτιόταν αν υπάρχουν καλοί και κακοί σοσιαλιστές, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε λίγο θα μας πουν κάποιοι ότι υπάρχουν και μεταλλαγμένα ΚΚ, που κράτησαν το όνομα χωρίς τη χάρη...

Σε κάθε περίπτωση, τους «καλούς κομμουνιστές» τους συσπειρώνει η Κομιντέρν του Πούτιν, που ξέρει να φτιάχνει τα Λαϊκά Μέτωπα της εποχής μας. Αλλά το ωραίο είναι πως ακόμα και το ΚΕΚΡ του Τιούλκιν -που κάποτε ήταν και για εμάς ίσως οι καλοί σφοι, σε σχέση με το πολιτικά πλαδαρό ΚΚΡΟ- παραδεχόταν προγραμματικά, στην αρχή του πολέμου, ότι η Ρωσία είναι ιμπεριαλιστική δύναμη (!) αλλά είναι «αδύναμο κι εξαρτημένο ιμπεριαλιστικό κράτος» (;) -ό,τι και αν σημαίνει αυτό στη δική τους "μαρξιστική" διάλεκτο-, οπότε πρέπει να νικήσει. Επιβεβαιώνουν δηλαδή αυτό που λέγαμε προηγουμένως: ότι επιλέγουν ιμπεριαλιστή -απλώς με «ναι μεν αλλά»...

Γηράσκουμε αεί διδασκόμενοι αλλά ευτυχώς δεν πάσχουμε από γεροντική άνοια για να ξεχάσουμε και αυτά που ξέραμε από μαρξισμό... Κι ο έρωτας με τον καλό Βλαδίμηρο (όχι τον Λένιν) ξελόγιασε αρκετούς, αποδεικνύοντας πως ου γαρ έρχεται μόνον.

Μη χάσετε στο επόμενο επεισόδιο: υπάρχουν καλοί και κακοί Βλαδίμηροι...;

Υστερόγραφο 

Μας μένει το Β σκέλος από το αρχικό ερώτημα και η διαφωνία σχετικά με τον χαρακτήρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν δηλαδή ήταν ιμπεριαλιστικός ή μετατράπηκε σε αντιφασιστικό με τη συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης. Αφενός είναι κοινή παραδοχή πως ο Β’ Π.Π. πυροδοτήθηκε από τους ανοιχτούς λογαριασμούς που είχε αφήσει ο πρώτος και ήταν ιστορική συνέχειά του -άρα ιμπεριαλιστικός. Παράλληλα, όμως, είναι γνωστό πως η πρώτη φάση των (μη) συγκρούσεων πέρασε στην ιστορία ως «φαιδρός-παράξενος πόλεμος», ότι το ουσιαστικό διακύβευμα ήταν η τύχη της ΕΣΣΔ και ότι οι επιχειρήσεις στο ανατολικό (γερμανοσοβιετικό) μέτωπο ήταν συντριπτικά πολλαπλάσιας κλίμακας.

Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι αν το ΚΚΕ σήμερα θεωρεί τον χαρακτήρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ιμπεριαλιστικό. Το πρόβλημα είναι ότι κάποιοι θεωρούν τον επικείμενο ιμπεριαλιστικό πόλεμο ως αντιφασιστικό και κατά συνέπεια κάποιες δυνάμεις των BRICs ως ιστορική συνέχεια της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή είναι η ουσία του πράγματος κι ας μην την ομολογούν ανοιχτά...

Σε αυτά τα Καλλιμάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει

Παραφράζοντας τον Βασίλη Ραφαηλίδη, θα λέγαμε πως στο ΚΚΕ της (χρυσής) εποχής του, μπορούσε να βρει κανείς τα πάντα, ακόμα και τον Μίκη Θεοδωράκη. Που ίσως κάποιοι εκ των δικών μας «γενίτσαρων» -που τους πήραν από την αγκαλιά της δεξιάς μάνας τους στο παιδομάζωμα και έγιναν κομμούνια στα αμφιθέατρα- δεν τον θεωρούσαν και τόσο κομμουνιστή, βάσει λόγων και πράξεων πολιτικών. Τον έκανε όμως το (μουσικό) έργο του.

Γιατί όπως γράφει ο Μίκης στους «δρόμους του Αρχαγγέλου», στα χρόνια της αποστασιοποίησής του -που δεν ήταν καν μπρεχτική αλλά πολιτική- τότε είχαν δαγκώσει όλοι τη λαμαρίνα και πίστευαν πως θα χτίσουν από αύριο τον κομμουνισμό -ο καθένας με τον τρόπο του. Και ο τρόπος του Μίκη ήταν μουσικός, εμβληματικός και ο πλέον διαχρονικός. Κανείς άλλος στη χώρα μας -άντε ο Θάνος- δεν μπορεί να παινευτεί πως συσκεύασε τον κομμουνισμό σε νότες και στίχους, όσο αυτός.

Γι’ αυτό κι οι δικοί μας «γενίτσαροι» δεν αλλαξοπίστησαν ποτέ και συνεχίζουν να τον λατρεύουν ως θεό, συγχωρώντας του μια σειρά -όχι τόσο στιγμιαία- λάθη και παραστρατήματα με τον εξαποδώ -είτε λέγεται Μητσοτάκης, είτε αδέλφια μου χρυσαυγίτες. Και δεν τον λατρεύουν δογματικά, εν είδει θρησκευτικής εμμονής ή γιατί διαθέτει κάποιο αλάθητο, αλλά με κινηματικούς, σχεδόν υλικούς όρους, γνωρίζοντας πως η τέχνη του καταλαμβάνει τις μάζες και γίνεται δύναμη στους δρόμους. Όπως στην προχτεσινή συναυλία, που πήρε μορφή παλλαϊκής διαδήλωσης για την Παλαιστίνη, μακριά από κάθε έννοια μνημόσυνου για τον Θεοδωράκη.

Παραφράζοντας τον τίτλο ενός βιβλίου του Μίκη (όχι αυτό που συνέγραψε με τον Γουλιάμο -!- όπως μάθαμε από την ομιλία του ΓΓ), ήταν μια συναυλία για τις μάζες. Που ήταν κοινό παντός καύσωνα, με όπλα παρά πόδας, βεντάλιες-προγράμματα ανά χείρας, γέμισε κάθε γωνιά του Σταδίου, δεν έσπασε ως το τέλος -μολονότι ακολουθούσε εργάσιμη, κι αν ερχόταν ο Ζαχαριάδης, θα τον σήκωνε στα χέρια, όπως παλιά. Κι όσοι μιλάνε για 50 χιλιάδες κόσμου, δεν κάνουν μετριοπαθείς εκτιμήσεις, αλλά υποτιμούν τα πραγματικά μεγέθη.

Κι αν κάποιοι γκρινιάζουν πως το Κόμμα τείνει να γίνει οργανισμός παραγωγής συναυλιών και αφιερωμάτων, είναι κι αυτό μέρος του κομμουνισμού που χτίζουμε όλοι μαζί -ο καθένας με τον τρόπο του. Εκεί όπου -παραφράζοντας τους κλασικούς- οι συνθέτες θα παράγουν πολιτική και τα Κόμματα (ένα θα ’ναι) Πολιτισμό, οι φιλόσοφοι θα ψαρεύουν, οι χορτοφάγοι θα κυνηγούν κοκ...

Η μέρα ήταν μοναδική, η ιστορία πηχτή στην ατμόσφαιρα, από τις μέρες που θα λες κάποτε, σε απογόνους ή επιγόνους, πως ήσουν κι εσύ εκεί. Είναι συγκλονιστικό και επιτέλους το ζούμε, όπως ειπώθηκε και από μικροφώνου. Και ίσως το μόνο που έλειπε να ήταν ο ηλεκτρισμός των πρώτων συναυλιών της Μεταπολίτευσης ή το κάτι παραπάνω που θα έκανε την έκπληξη. Ένα άβαταρ του Μίκη -και ο Ευαγγελάτος δίπλα του-, μια μεταμελημένη δήλωση της Γλυκερίας, να βγουν ξανά οι χορδές του Βασίλη -σαν τα μαλλιά του-, να εμφανιζόταν στο Στάδιο ο Ζαχαριάδης, να κάναμε ένα συλλογικό οργανωμένο ντου -στο Μαξίμου ή στο άγαλμα του Τρούμαν.

Ακόμα κι έτσι όμως, φεύγοντας κουβαλούσαμε ένα μικρό μωσαϊκό με αναμνήσεις.

Τους ΚΘ στον πιο απαιτητικό (κόντρα) ρόλο της σύντομης διαδρομής τους. Και τον μετανάστη Φωτιά να φλέγεται από πάθος.
Τον εγγονό του Θεοδωράκη να αποδεικνύει πως έχει το φωνητικό DNA του παππού του -κάπως σαν μίμηση σε τηλεπαιχνίδι -your face sounds familiar...

Την Τουμπανάκη με φωνή - τούμπανο (όλοι το σκέφτηκαν, αλλά κάποιος έπρεπε να το γράψει), ευχάριστη έκπληξη για όσους δεν την ήξερα από τη θητεία της ως ντουντουκέρισσα στις πορείες της Πάτρας.
Τον Πετράκη να ανατρέπει παγκόσμιες σταθερές. Περάσαμε όμορφα και ευτυχισμένα χρόνια μιλώντας για τον Ναζίμ Χικμέτ, και έρχεσαι τώρα αυτός να μας πει με Νάζι(μ) πως τονίζονται και τα δύο στην παραλήγουσα; 

Την ομιλία του ΓΓ. Που ξεκίνησε ως παιχνίδι με σφηνάκια για κάθε στίχο που θα αξιοποιούσε το κείμενο. Αλλά είχε ουσία, βάθος, σεβασμό στον Μίκη, την παλλόμενη προσωπικότητά του (παλλόμενη; -Καρακαταπαλλόμενη) που δεν παρακολουθούσε απλώς το πνεύμα της ιστορίας, αναφορά στις διαφωνίες μας. Ακόμα και μια αποστροφή του, που έκλεινε το μάτι στα BRICs.

Ήδη έχει αποκαλυφθεί ότι μετά τον Άξονα του Κακού, όπως τον βάφτισε ο Μπους, δηλαδή το Ιράκ, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, σειρά έχουν η Κίνα και η Ρωσία".

Η αξιοπρεπής παρουσία της Μαργαρίτας, που όλοι λένε ότι είναι δύσκολος χαρακτήρας, αλλά στάθηκε πολύ καλά, επιλέγοντας να δώσει βάρος στον αγώνα των Παλαιστίνιων, ακόμα και με σημαία επί σκηνής.

Τον ύμνο της Παλαιστίνης. Γιατί ακούμε πολλές υπερβολές για σουξεδάκια-«ύμνους», αλλά κάποιοι συνθέτες έχουν άλλο μέγεθος και έχουν γράψει κυριολεκτικά τέτοιους. Κρίμα που δεν ήταν η Γλυκερία να τον τραγουδήσει...

Η καθολική παρουσία της Παλαιστίνη. Στις ομιλίες, τις αφιερώσεις, τα λάβαρα και τα σημαιάκια στην κερκίδα, τα πλάνα με τον παλαιστίνιο πρέσβη, ο ύμνος, οι συνειρμοί με τα τραγούδια του Θεοδωράκη. Μίκη στην Ιντιφάντα...

Ο Φραγκούλης που κατέπνιγε τον σοπράνο μέσα του, αλλά του ξέφυγαν δυο ξεσπάσματα και δυο «χρόνια πολλά Μίκη» -ευτυχώς που δεν πρόσθεσε «να μας ζήσεις». Μια διαφορετική νότα, σε κάθε περίπτωση, πέρα από τις σταθερές αξίες, σαν τον Θαλασσινό και τον Μπάση -ίσως η καλύτερη παρουσία μαζί με τον Νταλάρα. Και η πιο ξεσηκωτική, μαζί με τον Μίλτο.

Ο Λέκκας, που μοίρασε συχαρίκια σε όλους -σε εσάς και σε εμάς- θυμίζοντας άθελά του κάτι από Αγραβάνη (να πω ένα μπράβο στον εαυτό μου).

Η μουδιασμένη υποδοχή στην Πρωτοψάλτη, που την άντεξε το σκοινί, στο χειροκρότημα στο τέλος. Αρκεί να μην υπάρξει συνέχεια στις εκπλήξεις. Να μπορούσα στο Φεστιβάλ να ’χα εγώ βενιζνάδικο...

Ο Βασίλης που είναι πια σαν έφηβο γεράκι στη σκηνή. Κι ίσως η επόμενη φορά που θα γεμίσει το Καλλιμάρμαρο, να είναι για τα δικά του 100 χρόνια, με αυτόν επί σκηνής σαν Ελ Σιντ, στη γνωστή στάση του Εσταυρωμένου. Αλλά ως τότε θα γεμίζουμε και το ΟΑΚΑ ή κάτι ακόμα μεγαλύτερο.
Κι όταν είπε την «Όμορφη Πόλη», που θέλει λιγότερα ντεσιμπέλ, το έβγαλε αξιοπρεπώς, κάνοντας ρεκόρ αναμμένων φακών στα κινητά του κοινού.

Ο Νταλάρας, που είναι έναν χρόνο μεγαλύτερος από τον Βασίλη, αλλά ο αληθινός αιώνιος έφηβος, γιατί αυτός τις μ-λ-κίες στη ζωή του δεν τις έκανε, απλώς τις έλεγε. Κι έκλεψε αντικειμενικά την παράσταση με τους «Τεκετζήδες», γεφυρώνοντας το χάσμα των γενεών -αντί για το ταξικό- αλλά η ειρωνεία της τύχης (;) του όρισε να τραγουδήσει: είσαι ΠΑΣΟΚ και δε χωρά-ά-ά-άς, στον σοσια-στον σοσιαλισμό μου...
Αλλά αυτά τα λέω σχεδόν με αγάπη, γιατί είναι η μόνη μας ελπίδα να ακούσουμε κάτι καλό στη συναυλία τους με τον Βασίλη στη Νίκαια.

Κι η Φαραντούρη, συγκινητική και βαθιά συγκινημένη, ζωντανή ενσάρκωση της παρακαταθήκης του Μίκη, να μας λέει «ίσως να μην το ξέρετε» για την «Λαμπρή», που έχει σημαδέψει ακόμα και φιλελέ ασπόνδυλα, σαν τους Πανουτσοκαρπετόπουλους -όλοι στην πλατεία Ταπητουργείου.

Μόνο ο Βουλαρίνος κατάφερε να παραμείνει πιστός στα κόμπλεξ του -συγχαίροντας το ΚΚΕ που τίμησε έναν πρώην υπουργό της ΝΔ. Αλλά το αποτύπωμα της συναυλίας στον αστικό τύπο και τα διθυραμβικά σχόλια από μέσα υπεράνω υποψίας είναι ενδεικτικά της αίσθησης που προκάλεσε. Κι ίσως γράφουν τον καλύτερο επίλογο.

Ο δικός μου όμως θα είναι για τον Μίκη -και ίσως θα έπρεπε να είναι ένα ξεχωριστό δεύτερο μέρος, αντί να στριμωχτεί σε λίγα υστερόγραφα. Ο Μίκης ήταν φωτοδότης ήλιος, με ένα σωρό κηλίδες, αλλά είναι ανόητο να απαρνείσαι για αυτές τη λάμψη του, που έσπαγε τα σκοτάδια της εποχής του. Ήταν μεγάλος, ακόμα και στα λάθη του. Αλλά στο τέλος μένουν πίσω μόνο τα πιο σημαντικά κεφάλαια της ζωής του. Και αυτά ήταν στη σωστή πλευρά της ιστορίας και δίπλα στο Κόμμα, όπως σημείωσε ο ίδιος στη διαθήκη του. Ο μόνος που μπορούσε να μειώσει την προσφορά του, ήταν τελικά ο ίδιος. Αλλά ήταν τόσο λαμπρό το έργο του, που απέδειξε πως σε αυτά τα Καλλιμάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει...

Υστερόγραφο για όσα θα μπορούσε να έχει ένα δεύτερο μέρος

Αυτός που έκανε μόδα τη μεταπολιτευτική ειρωνεία προς τον Θεοδωράκη, ήταν ο Σαββόπουλος -με τους Αχαρνείς του. Που δεν αγάπησε απλώς τη δόξα, αλλά την εξουσία.

Ο Σιδηρόπουλος έκανε μια πικρόχολη σύγκριση με τον Μίκυ Μάους. Αλλά ο Μίκης, μες στις αντιφάσεις και τα λάθη του, δεν ήταν μες στα ποντίκια που πήδηξαν από το καράβι, όταν βούλιαζε. Ήταν απλώς «κάποιος που πολέμησε τον Δεκέμβρη», όπως διάλεξε να γράφει στο μνήμα του. Και το θυμόταν με περηφάνια, όχι ως μπανανόφλουδα...

Τα πιο πολλά στραβά του Μίκη -από τον φιλοκυβερνητισμό και την αγάπη για την προσωπική προβολή έως τον υπέρμετρο πατριωτισμό- ήταν λάθη που εν μέρει «τα κάναμε μαζί», πχ την εποχή της ΕΔΑ. Αλλά αν κάποιος είχε δικαίωμα «να την ψωνίσει», ίσως ήταν αυτός. Δεν είναι λίγο να συμπυκνώνεις την ιστορία, τους πόθους μιας γενιάς, να στήνεις οργανώσεις νεολαίας από την αρχή. Αν μη τι άλλο ο Μίκης ήταν η προσωποποίηση της δικής μας ιδεολογικής ηγεμονίας. Και το ξεθώριασμα της δικής του ακτινοβολίας αντανακλά ίσως τα δικά μας όρια και αντιφάσεις, της δικής μας ήττας -και- σε αυτό το πεδίο, μετά τα πρώτα ένδοξα χρόνια της Μεταπολίτευσης.

Σε κάθε περίπτωση, ο Μίκης παραμένει ένα παιδί αστικών καταβολών που αφιερώθηκε στο κίνημα. Ένας καλλιτέχνης που είχε μια έτοιμη -ή έστω πολλά υποσχόμενη- σταδιοδρομία ως πρωτοπόρος συνθέτης, αλλά επέλεξε να αφιερωθεί στον λαό, κερδιζοντας έτσι την αθανασία από τον δύσκολο δρόμο της Αρετής. Και ένας συνθέτης που κατάφερε όσο κανείς να εξοικειώσει έναν λαό με τις καλύτερες στιγμές της ποίησης -που δε θυμίζουν Βάνα Καρούλου Λέκκα. Και για όλα αυτά είναι η πιο ψηλή κορυφή, πετάει σε ύψη που κανείς άλλος δεν έχει αντικρίσει.

Η μεταθανάτια επιστροφή του στον γενέθλιο τόπο του, το ΚΚΕ, όπως εκφράστηκε με τη Διαθήκη του, και τα αντίστοιχα παραδείγματα άλλων καλλιτεχνών, μπορεί να θυμίζουν σε κάποιους τα συγχωροχάρτια που μοίραζε η παπική Εκκλησία, αλλά είναι ένα συγκλονιστικό φαινόμενο, πολύ πλούσιο για να χωρέσει σε τόσο φτωχά θρησκευτικά σχήματα.

Δημόσιο φορέβα;

Ο πατέρας του ήταν τελωνειακός. Είχε σταθερό μισθό και τα «τυχερά» του επαγγέλματος. Πρόλαβε τα «ωραία χρόνια ΠΑΣΟΚ» και τις αυταπάτες-ψευδαισθήσεις για ακόμα καλύτερες μέρες. Και μετά, το βιοτικό επίπεδο πήγε και έπεσε στον γκρεμό. Μνημόνια, ενιαίο μισθολόγιο, πετσοκομμένη σύνταξη. Πάει να πει, δεν είχε το άλλοθι της άγνοιας. Και δεν του έλειπε υλικό για να γεμίσει το άδειο βλέμμα του.

-Ρε συ, τα μεγάλα βύσματα πάνε στον Παράδεισο, όχι στο Δημόσιο. Αυτό είναι Παράδεισος για κρατικοδίαιτους εργολάβους. Πιο πολύ κρατικό χρήμα τρώνε αυτοί από τους ΔΥ. Αν ψάχνεις το βόλεμα, θα πας αλλού. Και αν δεν έχεις τόσο καλό χαρτί, καταλήγεις γραμματειακή υποστήριξη σε ιδιωτικό γραφείο, όχι κλητήρας σε υπουργείο.

Το άδειο βλέμμα γέμισε δυσπιστία. Αν συνέχιζα, θα ήταν ύποπτο και θα γυρνούσε μπούμερανγκ. Σα να είχα κρυφή woke ατζέντα υπέρ των ΔΥ ή πατέρα τελωνειακό. Διάολε, αν δεν μπορώ να πείσω αυτόν, τι θα λένε δηλαδή οι άλλοι; Παπαγαλία, όσα ακούν απ’ τα παπαγαλάκια στα δελτία. Αγκυλώσεις, ρετιρέ, να τελειώνουμε με τη μονιμότητα (προσοχή στα ένρινα, μην καρφωθείτε). Τα στερεότυπα είναι αήττητα σαν τους βλάκες που τα πιστεύουν.

Ναι αλλά εδώ δεν είναι απλός κοινωνικός αυτοματισμός -που αν δε θες να σε πουν «ξύλινο», λες για την κατσίκα του γείτονα. Εδώ μιλάμε για άγριο μαζοχισμό, να κλαίει και το παρδαλό κατσίκι (του γείτονα), με την κατάντια τους. Γιατί, αν στο δημόσιο παίρνουν χίλια ευρώ, ο βασικός θα πέσει στα 700. Και αν οι ΔΥ δουλεύουν 40 ώρες τη βδομάδα, το οκτάωρο θα καταργηθεί σχεδόν παντού. Κι αν αρχίσουν απολύσεις στο δημόσιο, στον ιδιωτικό θα πέφτουν κεφάλια (που σηκώθηκαν και αντιμίλησαν στο αφεντικό).

Κι όμως, είναι απλά στοιχεία, μετρημένα κουκιά.

Ο μέσος ΔΥ σήμερα έχει χαμηλότερο (ονομαστικό) μισθό από ό,τι 15 χρόνια πριν. Επί 12 φορές τον χρόνο -αντί για 14. Και για πιο πολλές ώρες δουλειά (40 τη βδομάδα αντί για 37,5). Κι όλα αυτά, χωρίς να υπολογίσουμε την ακρίβεια (που θερίζει) και το πραγματικό εισόδημα που κατρακυλά, σαν σειρά του Δαλιανίδη: από το Ρετιρέ στους Μικρομεσαίους.
Ε, όχι και βολεμένοι. Ε, όχι και βολεμένοι!

Έλα όμως που ο κόσμος πιστεύει ότι βλέπει ακόμα το ίδιο έργο. Σε λίγο θα παίξει και το σκετσάκι με τη διαθήκη του θείου Βλαδίμηρου (που είναι ο Τρικαμηνάς), που μας άφησε απλώς ένα χρέος -στον αγώνα, στη ζωή.

Αυτό δεν είναι απλό στερεότυπο, σαν τις αποδείξεις στις τυρόπιτες και τις καταλήψεις -όταν δεν είναι τρίγωνες. Λαμβάνει πλέον διαστάσεις ιδεολογικού πογκρόμ, με όχημα τον χαβαλέ, τα ανέκδοτα για ΠΑΣΟΚ και δημόσιο (με τους ΔΥ στο ρόλο των Ποντίων) -μπαίνει ένας δημόσιος υπάλληλος σε ένα μπαρ... Με «χιούμορ Κανάκη» ή και ανάλαφρα τραγουδάκια των Ημίζ: γιατί τα ξύνω μόνιμα, δημόσιο φορέβα.

Που αν ήταν στρατευμένη τέχνη από τη δική μας σκοπιά (όλοι στρατευμένοι είναι στον ακήρυχτο κοινωνικό πόλεμο) θα έλεγε για το αστικό κράτος, που είναι εχθρικό στον λαό, γιατί έχει άλλες ταξικές προτεραιότητες.
Με εργατική διεύθυνση, προς τον σοσιαλισμό;
Πάει η ευκαιρία, φύγετε από εδώ - ΟΥΣΤ!

Το χειρότερο είναι πως το ’χουν χάψει και μερικοί ΔΥ πως τρώνει παντεσπάνι, με εντολή Λουδοβίκου (όχι των Ανωγείων, αυτός αποκοιμήθηκε στην αγκαλιά του ΝΑΙ και την αυλή του «βασιλιά ήλιου» Καραμανλή -«ωραία χρόνια»). Και συμφωνούν-συναινούν με τις αλλαγές, γιατί πιστεύουν πως δε θα τους πιάσουν και θα είναι μόνο για τους νεότερους. Τόση ταξική Αλληλεγγύη από την εποχή του Βαλέσα είχαμε να δούμε.

Τι μπορεί να πει, λοιπόν, κανείς αφοριστικά και κωδικοποιημένα για τη γενική κατάσταση στον Δημόσιο Τομέα; Πολλά και διάφορα.

-Πολλοί πιστεύουν πως το Δημόσιο «σε κάνει άνθρωπο», γιατί σε βοηθά να γλιτώσεις από την εργασιακή ζούγκλα, να δουλεύεις χωρίς άγχος και με στοιχειώδη δικαιώματα. Αλλά αν θες να λέγεσαι άνθρωπος, δε γίνεται να αρκείσαι σε αυτά. Γιατί «κι εδώ που μένεις είναι ζούγκλα, πολιτισμένη μα κακούργα». Και οι ιστορίες από την κρύπτη του δημοσίου είναι ίσως το κλειδί για τον εκ-πιθηκισμό του ανθρώπου. Έλα γοριλάκι...

-Κανείς δε θέλει να δουλέψει στο δημόσιο, εφόσον μπορεί να βρει αλλού μια αξιοπρεπή δουλειά. Αν τόσα άτομα συμμετέχουν κάθε φορά στους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ, της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης (ένα σίγμα μακριά από τον στόχο της ΕΣΣΔ) κτλ, δε δείχνει πόσο λατρεύει ο νεοέλληνας το βόλεμα, αλλά το μέγεθος της απελπισίας του.

-Όσα ακούμε για το μπάχαλο και την έλλειψη οργάνωσης, είναι κατά βάση αλήθεια. Αυτό που δεν αντέχεται είναι το στερεότυπο για την αξιοκρατία και την αποτελεσματικότητα ενός κρατικοδίαιτου ιδιωτικού τομέα, γεμάτου βύσματα.

-Όσα ακούμε για τους βολεμένους και τους εργατοπατέρες είναι περίπου αλήθεια. Δεν είναι πλάκα, αλλά πλακάκια (με την εξουσία), για όσους δε θέλουν να κουνιέται φύλλο -για να μην ξεκουνηθούν από τη θέση τους και τη βολή τους. Δεν αφορά αυτούς που αντιδρούν και απεργούν. Του βολεμένου το ένσημο δεν κόπηκε ποτέ...

-Οι βολεμένοι δεν έχουν ιδεολογίες και κομματικές παρωπίδες. Ψηφίζουν όποιον τους βολέψει και λατρεύουν την εξουσία από όπου και αν προέρχεται. Ο στρατός των γαλάζιων παιδιών συνυπάρχει ειρηνικά με την κυβερνητική ΠΑΣΚΕ, όπως ακριβώς στο υπουργικό συμβούλιο του Μητσοτάκη. Του μόνου που έκανε απολύσεις ΔΥ, πριν καν υπάρξει αντίστοιχο πλαίσιο -και του κλέψει τη δόξα η τρόικα, όπως λέει και ο αντιπρόεδρός του.

-Η μονιμότητα έχει αρθεί στην πράξη. Πολλές δημόσιες υπηρεσίες λειτουργούν κυρίως με συμβασιούχους και εργολαβίες -φορέβα. Και με έναν μικρό πυρήνα μόνιμων υπαλλήλων (ή αορίστου χρόνου), σαν κατάλοιπο του παρελθόντος που χάνεται.

-Αυτοί κάνουν πως πληρώνουν/δίνουν πόρους για το δημόσιο, οι ΔΥ δουλεύουν κανονικά. Αλλά οι συνεχόμενες «αξιολογήσεις» έχουν έναν βασικό στόχο: να εμπεδώσουμε πως για το μαύρο χάλι φταίνε κάποιοι κακοί υπάλληλοι, που είναι βολεμένοι και δεν έχουν αξιολογηθεί-τιμωρηθεί.

-Η μόνη πιθανότητα (μιας κάποιας) βελτίωσης για τους ΔΥ, είναι τα επιδόματα και τα δώρα. Που δε δωρίζονται, αλλά μπορούν κάλλιστα να κοπούν -γιατί δεν είναι κεκτημένα δικαιώματα. Όπως ακριβώς έγινε με τον 13ο και 14ο μισθό.

-Ο περιβόητος κανόνας 1:1 (αποχωρήσεις-νέες προσλήψεις) αφορά τον Δημόσιο Τομέα ως σύνολο. Που σημαίνει βασικά ότι μπορούν να παίρνουν έναν ιερέα ή αστυνομικό στη θέση κάθε εκπαιδευτικού - υγειονομικού που συνταξιοδοτείται -με κουτσουρεμένο εφάπαξ. Κι ίσως μια μέρα γίνει πράξη η έκθεση του μαθητή Καλογερόπουλου στο ΜΠΜΓ για τον τόπο του, που παράγει κυρίως παπάδες (και μπάτσους). Μάθε παιδί μου γράμματα...

-Όποιος πιστεύει ότι με μικρές αλλαγές, αυτό το κράτος μπορεί να λειτουργήσει αλλιώς (χωρίς κόστος-όφελος, υποστελέχωση κτλ), χαραμίζεται μακριά από τον κόσμο του φανταστικού (βιβλία, ταινίες κτλ). Η επιστημονική φαντασία στην εξουσία. (Μην τον πιστεύεις, θα σε φάει...)
Εξάλλου, η βασική κατεύθυνση του κράτους δεν είναι (απλά και μόνο) εργολαβία φορέβα, αλλά η... «σύμπραξη» ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, για να συνεχίσουμε να πληρώνουμε τις ασύμφορες λειτουργίες, που δεν αποφέρουν εύκολο και άμεσο κέρδος.

-Κάποια κομμάτια της ΑΔΕΔΥ βγαίνουν κατά καιρούς στα κεραμίδια, ζητώντας ακόμα και «αποδέσμευση από την ΕΕ», χάρη σε διάφορες περίεργες «ριζοσπαστικές συμμαχίες» με το «καλό ΠΑΣΟΚ». Αλλά στην πρόσφατη συζήτηση στο ΣτΕ για την επιστροφή των «δώρων», οι συνδικαλιστές τοποθετήθηκαν υπεύθυνα, με βάση την «κοινή λογική». Να επιστραφούν, γιατί δε συντρέχουν πλέον οι λόγοι για την περικοπή τους -κρίση, μνημόνια κτλ. Και άμα ξανάρθει κρίση, βλέπουμε...

-Κι όμως, μες σε όλη αυτή τη σαπίλα, κάτι κινείται. Κυρίως στους υγειονομικούς και τους εκπαιδευτικούς -όπως δείχνουν και τα τελευταία αποτελέσματα. Κι ας ξέρουμε καλά πως το Δημόσιο -με τόσα βύσματα, μετακλητούς, εργατοπατέρες, την παραλυτική δύναμη της συνήθειας και της σαπίλας του βαθέως κράτους- θα είναι μάλλον ο τελευταίος κλάδος που θα ταρακουνηθεί.

Και ενώ φτάνεις στον επίλογο, έρχεται η πρωτιά της ΔΑΣ στην ΕΔΟΘ (το μεγαλύτερο πανελλαδικά παράρτημα της ΑΔΕΔΥ) να σου χαλάσει έναν ωραίο συλλογισμό. Χαλάλι, όμως. Πάντα τέτοιες διαψεύσεις να έχουμε...