Πώς η τέχνη γίνεται ιστορία

Δυο όψεις έχει η ζωή, ανάλαφρη και σοβαρή
ας μπούμε από την πρώτη και θα δούμε πού θα βγει

Συναυλία-αφιέρωμα στον Μικρούτσικο. Αλήθεια τώρα, πιστεύεις πως κολλάει τέτοιο στιλ με την περίσταση; Όχι, αλλά δεν υπάρχει συγκίνηση χωρίς γέλιο. Και όπως και να είναι τα άστρα, πρέπει να τους βγάζουμε γλώσσα.

Πρώτο μέρος

Μήνυμα στο viber. «Βάλτε ΜΕΓΚΑ τώρα». Ευτυχισμένο το 1992. Πετυχαίνουμε προαναγγελία της συναυλίας και θέμα για τη σχέση του Θάνου με το Κόμμα. Τι έγινε ρε παιδιά; Από πότε παίζει το τιμημένο ο λαθρέμπορας; Α, οκ, είναι της Γιάμαλη. Άλλοθι πολυφωνίας, με στιλ εναλλακτικής θείτσας. Καλεσμένος ο Ανδρέας, βαθύτατα συγκινημένος, λίγο πριν πάει στο εξοχικό -βάζελος γαρ. Λίγο πριν, έπεφτε ο τίτλος «η Ελλάδα τιμά τον Μικρούτσικο». 
Λες να είναι όλη η Ελλάδα ΚΚΕ και να μην το ξέρει; Ζούμε σε έναν κόσμο μαγικό. Μα να πεθαίνεις για το Κόμμα είναι άλλο, και άλλο εκείνο να σε πεθαίνει -σε μια συναυλία, για ένα κιβώτιο αδειανό, για μια θέση πάρκινγκ, ενώ εσύ, στην άλλη όχθη του Κηφισού, απολαμβάνεις τα αργύρια της προδοσίας.

Ξεκινάμε μιάμιση ώρα πριν για το ΣΕΦ. Ηθικό ακμαίο, μέχρι να μπεις στην κίνηση και το κυνήγι του χαμένου θησαυρού, για μια θέση στάθμευσης. Μα πόση ώρα πριν να ξεκινάς, με αυτό το Κόμμα; (Καταντάει εκνευριστική πια τόση συνέπεια). Αρχίζεις νοερά τις χριστοπαναγίες (σαν τον Μπαρτζώκα), νιώθεις έτοιμος για επεισόδια στο πάρκινγκ (παρομοίως), μέχρι να δεις τυχαία μια αλάνα, σαν όαση στην έρημο. Οδηγίες προς ναυτιλλομένους στα παράκτια του Δέλτα: δίπλα στον Άγιο Κωνσταντίνο (και Ελένης, για τη συμπερίληψη) έχει τέλεια καβάτζα για παρκάρισμα. Αρκεί να πετάς πετραδάκια πίσω σου -θρύψαλα τα τζάμια- για να βρεις στην επιστροφή την υπόγεια διάβαση, μες σε τόσους ανισόπεδους κόμβους. Μα τι χάος είναι αυτό...

Είσοδος στο ΣΕΦ, είναι ήδη γεμάτο, μα εγώ το έχω (ξε)περάσει αυτό το στάδιο και τη θεωρία των σταδίων. Πρώτη φορά sold out φέτος, και με κόσμο στο παρκέ, 20 χιλιάδες μες στο νερό, εποχές τιρινίνι. Είναι μικρό το γήπεδο, δε μας χωρά στο ΣΕΦ και ένας γάβρος στο Χ (Τουίτερ) να σου απαντά για το Ελληνικό και τις ευθύνες των Αγγελόπουλων. Αξία ανεκτίμητη. Κοκκίνισε, κοκκίνισε ολόκληρη η Ελλάδα. Και να σου πω, κάτω τα χέρια από το «έχει η πλάση κοκκινίσει», μη γίνουμε μπίλιες, ε.

Ήταν ένα σταδιάκι, τόσο δα μικρούτσικο...

Ποιος έχει τα πλακάτ, τα πανιά, έπρεπε να έχουμε και ένα «θρυλικοί μάγκες», αλλά με Γόδα, Μουράτη, Αναματερό. Και πανό από τοπικούς συνδέσμους, Κοκκινιά, Περισσός, Θύρα 17 Καισαριανής κτλ. Να βάλουμε και ένα για τα Τέμπη ή δε θα ξεκινήσει το ματς; Τελικά έπαιξε σχετικό βίντεο μετά.

Στο κέντρο ο φωτεινός πίνακας έκανε κοντινά στον κόσμο, έδειχνε βίντεο, στίχους από τραγούδια, υπερθέαμα, ΣΕΦ experience, μόνο στο ΝΒΑ στο ΚΚΣΕ και τη Σοβιετία γίνονται αυτά. Ραγίζουν τα τσιμέντα, δακρύζει ο Μίσα -κι ας είναι από άλλη διοργάνωση. Το κόμμα είναι ο καλύτερος παραγωγός περιεχομένου, πολιτισμού και συγκινήσεων.

Κι αν έπαιρνε το ΚΚΕ τη διαχείριση του ΣΕΦ -με το σοβιετικό όνομα και την οροφή αλά Γκαουντί; Μεγαλεία. Στην παρουσίαση οι παίκτες θα έμπαιναν υπό τους ήχους της Ρόζας ή κάποιου άσματος του Θάνου -αντί για το Sirius των ALP για τους Μπουλς. Έντι Ταβάρες, απ’ το Πράσινο Ακρωτήρι...

Αντί για kiss cam, θα υψώναμε γροθιές, αν μας έκανε κοντινό ο σκηνοθέτης. Και οι red drops με τις σφεντόνες θα εκτόξευαν μπλουζάκια του Φεστιβάλ ή Ριζοσπάστες. Αλλά πώς θα βρούμε το μπλουζάκι του Θ. Παπαδόπουλου, με τον Θάνο;
Θύμιο, quiero tu camiseta...

Έκκληση απ’ τα μεγάφωνα να μην αφήνουμε κενές θέσεις. Κι αν γεμίσουν οι κερκίδες, να κατέβουμε στο γήπεδο. Κι αν γεμίσει το γήπεδο, θα πάμε απέναντι στο Καραϊσκάκη.
Κάποιοι λοξοκοιτάζουν στα κινητά το ΠΑΟΚ-ΑΕΚ, όπως στην άλλη συναυλία στο Γαλάτσι, όπου έχει ο Μίλτος μια ωραία ιστορία για το σπίτι του, και ο Ιβάν μια ακόμα καλύτερη με πιστολέρο. Αλλά τώρα κύλησαν όλα ομαλά, το πιο μεγάλο αθλητικό «σοκ» ήταν η ανταλλαγή Λούκα-Ντέιβις στο ΝΒΑ -αλλά ποιος ασχολείται σοβαρά με τέτοια εμποροπανήγυρη;

Ξεκινά η εκδήλωση, αρχίζεις να αναρωτιέσαι: Μήπως να παίρναμε για τη νοηματική τη διερμηνέα που ήταν την Πρωτοχρονιά στο Σύνταγμα; Άραγε η Μποφίλιου -με το μαύρο μαλλί και τον Κνίτικο ζήλο- να βγήκε και εξόρμηση Οδηγητή, μετά το promo video της συναυλίας στον Περισσό; Θα χωρούσε το τραγούδι για τον Πουλαντζά -και την Μπαστιά; Να έχουν έρθει Λάδης, Τριπολίτης κι άλλοι στιχουργοί; Πότε έγινε σαν τον Πορτοκάλογλου ο Θηβαίος -στην εμφάνιση και γενικώς; Θα ήταν καλός Νταλάρας στο YFSF ο Κότσιρας; Άραγε να κλαίει επειδή πρώτη φορά λέει τόσο καλά τραγούδια;

Κάπου εδώ εξαντλείται ο χαβαλές και αρχίζει μια απόπειρα πιο σοβαρής προσέγγισης.

Δεύτερο μέρος

Εν αρχή ήταν η συγκίνηση, σε κάθε επίπεδο.

Το βίντεο για τα Τέμπη, με υπόκρουση το τραγούδι του Βασίλη για (τον Χάρη και) τα τρένα. Και όλο το ΣΕΦ συγκινημένο και θυμωμένο, όπως είπε η Μαρία Παπαγιάννη. Που έσπασε λέγοντας ότι ο Θάνος σε ένα μόνο είχε άδικο: που φοβόταν πως θα ηττηθεί στη μάχη με τον χρόνο -αλλά το έργο του νίκησε και είναι εδώ μαζί μας.

Η Ρίτα που μας είπε στο μικρόφωνο: «Τρέμω»! Γιατί έβλεπε ένα στάδιο γεμάτο από κόσμο που συνεχίζει να βαδίζει και δεν τον αλυσοδένουν.
Ο Θωμαΐδης που έλεγε σχεδόν κλαίγοντας, με αναφιλητά, το «Άννα, μην κλαις».
Ο Κότσιρας που ζήτησε συγνώμη για τα δάκρυα και σκούπιζε τα μάτια του, τραγουδώντας.

Τα χειροκροτήματα για το ιστορικό εξώφυλλο του Ρίζου στην οθόνη, όταν έπαιζε το ανεμολόγιο -ίσως οι πιο συγκλονιστικοί στίχοι που έχουν γραφτεί ποτέ, για τέτοια περίσταση.

Η φοβερή εικόνα στο «Άννα μην κλαις», με τους φακούς από τα κινητά στις κερκίδες, και την κάμερα να ζουμάρει σε μια σφισσα και τον αναπτήρα της. Κι ίσως παραδίπλα να ήταν και το κοριτσάκι με τα σπίρτα, που θα είχε γλιτώσει αν ήταν κομμουνίστρια κι έκαιγε αυτόν τον άδικο κόσμο -όπως λέει και στον «Κόσμο της Σοφίας».

Άννα μην κλαις pic.twitter.com/z9H8V4vrvw

— sfyrodrepano (@sfyrodrepano) February 2, 2025

Ο Θάνος επί σκηνής, στην οθόνη, στη σκέψη όλων. Μπορεί να είμαστε υλιστές, αλλά κανείς άλλος δεν πιστεύει στην αθανασία και δεν την πλησιάζει πιο πολύ από τους κομμουνιστές -όπως λέει και ένας σφος.

Η αυλαία με την αφήγηση του παραμυθιού, οι μικρές σφήνες με τις παρεμβάσεις του, για τον Καββαδία, την κοινωνία του μέλλοντος, τον ψαρά που θα γίνει ποιητής και αντιστρόφως, για το εφικτό και το αδύνατο που θα κατακτήσουμε.

Το βίντεο από τη συναυλία στο Θέατρο Βράχων με τους «επτά νάνους», που αναρωτιόσουν αρχικά γιατί λείπει απ’ το πρόγραμμα και ποιος θα μπορούσε να σηκώσει το βάρος της σύγκρισης. Μόνο αυτός, που πετούσε κάθε φορά που το έπαιζε, κάθε φορά διαφορετικά, σαν πρόβα εφόδου στον ουρανό -καμία πτήση δε μοιάζει με την άλλη-, και έτρεχαν πίσω οι μουσικοί του να τον προλάβουν, προτού προσγειωθεί ξανά με το χειροκρότημα.

Και το βαρύ ζεϊμπέκικο στο τέλος, όσο έπαιζε η Ρόζα, σα να γλεντούσε και ο ίδιος με τη συναυλία προς τιμήν του.

Στο βίντεο ο Θάνος χορεύει, όλοι οι καλλιτέχνες επί σκηνής κ όλο το στάδιο χειροκροτά pic.twitter.com/oJ1J470Yxb

— sfyrodrepano (@sfyrodrepano) February 2, 2025

Η καλλιτεχνική συγκίνηση. Η ποιότητα, η αρτιότητα. Η εκπληκτική ενορχήστρωση -με το σαξόφωνο του Παπαδόπουλου. Και οι μοναδικές ερμηνείες, μία προς μία. Κάποιους τους ήξερες από την καλή και την ανάποδη -όπως τον Μίλτο, που είναι για το ΚΚΕ ό,τι ο Γιαννάκης για την εθνική μπάσκετ, ψυχή, ρεκόρ συμμετοχών κτλ. Για κάποιους γνώριζες ή υποψιαζόσουν τι μπορούν να κάνουν με διαφορετικό ρεπερτόριο -πχ η Μποφίλιου. Κάποιοι άλλοι, όμως, ήταν πραγματική αποκάλυψη.
Πχ ο Κότσιρας -ομολογώ πως δεν του το ’χα. Και πάνω απ’ όλα η Μαρία Παπαγεωργίου, που ήταν από άλλο κόσμο, γεμάτο αστερόσκονη, όπου οι ήχοι επικοινωνούν απευθείας με ό,τι ονομάζουμε ψυχή και κάθε νότα παίζει με τις χορδές μέσα μας. Παραμυθένια παρουσία και απόδοση. Δε νομίζω ότι ήταν πολλοί σφοι έτοιμοι κι υποψιασμένοι για αυτό που είδαμε.

Πολιτική συγκίνηση. Για όσα βλέπαμε, για όσα κάνει το κόμμα. Για το μέγεθος του συνθέτη, που ήταν ο πιο πολιτικός από όλους, ένας μουσικός φιλόσοφος. Κι ήθελε τόσα να μας πει, και μίλησε σε κάθε ένα από μας όσο κανένας, είπε τόσο πολλά με το έργο του, τους στίχους που μελοποίησε: για τον έρωτα, την επανάσταση, την αντεπανάσταση (Ανεμολόγιο), για τους σεισμούς που μέλλονται να έρθουν -και δε θα ’ναι «απλοί κυματισμοί» -sic... Μπορείς να πιαστείς από το «Μανιφέστο» και τον Ελμπέρτο Κόμπος, για να πιάσεις τον ιμπεριαλισμό και τη διώρυγα του Παναμά. Μπορείς να πιαστείς απ’ το «Στρατηγέ», που είναι η καλύτερη εισαγωγή για το καίριο ζήτημα της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Πολιτικά μιλώντας, ο Θάνος ήταν σε άλλο επίπεδο, ακόμα και στις χαμηλές του πτήσεις -κάτι σαν αυτό που έγραφε ο Λένιν για τη Ρόζα, που είναι αϊτός και ξεχωρίζει, ακόμα και αν πετάει καμιά φορά χαμηλά μαζί με κότες. Και μήπως έλειπε το κομμάτι του ΘΜ για τη Ρόζα; Και τον Πλουμπίδη; Και για τον Ντικ; Και την Μπαστιά και... και... και...

Ήταν σπουδαίος και στην «αυτοκριτική» του. Τον άκουγες να λέει, μετά το ’15, ότι η διαφωνία του με το ΚΚΕ αφορούσε την έννοια του εφικτού -που δοκιμάστηκε και απέτυχε με κρότο. Και στο επόμενο απόσπασμα να μας καλεί να κατακτήσουμε το αδύνατο, χορεύοντας πάνω στο φτερό που καρχαρία.

Η χτεσινή πρόσκληση έλεγε πως τη συναυλία τη διοργανώνει το ΚΚΕ και η οικογένεια του Θάνου. Αλλά η οικογένειά του είναι πολύ μεγάλη, τεράστια, χιλιάδες κόσμου, που γεμίζει δρόμους και στάδια, με συγκλονιστικό τρόπο, όπως έκανε χτες. Είναι ο δικός του κόσμος, όπως έλεγε και ο Μικρούτσικος, στον οποίο χάρισε τη ζωή του και το έργο του.

Και τι ήθελε, τελικά, να μας πει; Αυτό ο καθένας μπορεί να το βρει μόνος του -μόνοι μας περνάμε τις Συμπληγάδες, όπως είπε κι ο Μεράντζας στη σκηνή. Δεν είναι ακριβώς υποκειμενικό, είναι όμως κατά βάση μια προσωπική εμπειρία. Κι αν χτες ένιωσε κάποιο από τα παραπάνω (και άλλα τόσα) επίπεδα συγκίνησης, βίωσε κάτι σπουδαίο. Αν κατάφερε να τα συνδυάσει, έζησε κάτι μαγικό, που θα το θυμάται για πάντα. Κι αν κατάφερε να σμίξει την καρδιά του σε έναν έστω στιγμιαίο συντονισμό με όλους τους άλλους στο ΣΕΦ, βίωσε τη μαγεία. Πώς η ανάγκη γίνεται τέχνη, ιστορία, υλική δύναμη, κατακτά τις μάζες και τον κόσμο ολόκληρο, για να τον αλλάξει.

Υγ: και να ετοιμάζεται το Καλλιμάρμαρο για άλλη μια υποδοχή.