Τις προάλλες το blog έκλεισε 17 χρόνια ύπαρξης -τα περισσότερα εκ των οποίων με ενεργό λειτουργία. Το κείμενο που ακολουθεί δεν είναι προσκλητήριο για ευχές -το τονίζω, μην κάνετε τέτοιες- και δεν υπάρχει κάτι χειρότερο στα ΜΚΔ από αυτοαναφορικές αναρτήσεις που καταλήγουν σε αυτό ακριβώς. Είναι όμως μια αφορμή για αναστοχασμό, ένα βήμα πριν την «ενηλικίωση»: πώς περνάνε τα χρόνια (τι είναι αυτά που φορώ), οι μόδες και πού βρισκόμαστε σήμερα.
Πού είσαι
Ανάμεσά τους και κάποιοι σφοι. Θα μπορούσε ίσως το τιμημένο να περιλάβει κάνα δυο και να τους αξιοποιήσει (τον Άθλιο, τον Teddy, το Λαϊκό Στρώμα ή τον Δελάρζ, τον Κόκκινο Φάκελο κ.ά.). Δεν το επέλεξε, τελεία -και παύλα, δεν ήταν τόσο σημαντικό άλλωστε. Στην τελική, οι περισσότεροι μάλλον απέδωσαν καλύτερα ως ελεύθεροι σκοπευτές, με δικό τους στιλ και βήμα, χωρίς να χρεώνονται τίποτα άλλο πέραν των δικών τους καλών και κακών στιγμών.
Κάτι που απαντά και σε ένα άλλο δήθεν καυτό ερώτημα: τι ήταν και τι θέλανε οι red bloggers. Τίποτα απολύτως! Ήταν μερικές δεκάδες άτομα (ένα κάρο σύντροφοι, για να παραφράσουμε τον Καστρίτη), χωρίς κοινό πρόγραμμα ή στόχους. Ούτε κάτι ενιαίο ήταν, ούτε σημαντικό μέγεθος. Κι αν κάποιες περσόνες πήραν πολύ σοβαρά τον εαυτό τους, σύντομα προσγειώθηκαν -ως αλεξιπτωτιστές- στην πραγματικότητα και πάντως μακριά από το κόμμα. Όσοι πάλι είχαν κάποιο μπλοκ έκαναν απλώς το κέφι τους. Και είναι φαιδρά δραματικό πως ίσως να ένιωσαν πίεση από τον περίγυρο και την ανάγκη να διακηρύξουν δημόσια ότι δεν είναι ελέφαντες ή επίσημα κομματικά μέσα (φαιδρό κυρίως για τον περίγυρο που το υποψιαζόταν και τους άσκησε πίεση).
Μια (συλ)λογική μετεξέλιξη των blog ήταν οι ιστότοποι (τα λεγόμενα sites, που πολλοί συνέχισαν εμμονικά να τα συγχέουν με ιστολόγια) και κάποια «συνεταιριστικά εγχειρήματα» στον ευρύτερο κινηματικό χώρο -ας το πούμε έτσι συμβατικά- που δεν ήταν οργανωμένες συλλογικότητες αλλά κατέληγαν να εμφανίζουν παρόμοια προβλήματα με τους συλλογικούς φορείς του χώρου: έριδες, παρεξηγήσεις, μικροεγωισμούς, ισχυρογνωμοσύνες, ευαισθησίες και ψώνια, ανάγκη για συγκεντρωτισμό, για αποφάσεις που δεν είναι πάντα εύκολες ή δίκαιες και αφήνουν κάποιους με το παράπονο, επιβεβαιώνοντας ότι μπορούμε να φέρουμε τρικυμία σε μια κουταλιά νερό, για να πνιγούμε μέσα της.
Υπάρχουν όμως και πιο δομικά προβλήματα, με πολιτική απόχρωση.
Πχ η έλλειψη φαντασίας-πρωτοτυπίας. Με συνέπεια να πέφτει μπόλικη αντιγραφή και εν πολλοίς αναπαραγωγή της ατζέντας των συριζοτρόλ και των βίντεο της υπόγας -τι είπε ο Άδωνις, ο Βορίδης, το τάδε ή δείνα στέλεχος. Που δεν (μας) είναι ακριβώς αδιάφορο, αλλά αν αναλωθείς σε αυτά, πέφτεις στον βούρκο της ρηχότητας, της κενότητας, των εξαρτημένων αντανακλαστικών. (Αυτό ειδικά θεωρώ πως η Κατιούσα στα καλά της φεγγάρια το αντιμετώπισε καλύτερα από τον μέσο όρο. Αλλά τα προβλήματα επιδρούν και σωρευτικά. Κάποιοι αναγνώστες μπορεί να ήθελαν αναλυτική αποτίμηση, αλλά α. δε γίνεται αποτίμηση σε κάτι που δεν έχει κλείσει και β. δε θα είχε νόημα, ούτως ή άλλως, να γίνει εδώ).
Ένα άλλο ζήτημα προσομοιάζει πολιτικά στο δίπολο της στρατηγικής και των άμεσων στόχων. Δεν μπορείς να αγνοήσεις τα θέματα της επικαιρότητας και να μην παρέμβεις. Αλλά αν αναλωθείς σε αυτά, σου διαφεύγει η ουσία και όσα απαιτούν εμβάθυνση -το οποίο είναι πρόβλημα για κάθε διαδικτυακό τόπο και πολιτικό χώρο.
Αλλά η βασική αντίθεση κάθε οργάνωσης (κόμματος, site, δουλειάς ή παρέας) είναι το πλήθος των μελών που εμπλέκονται τυπικά σε ένα εγχείρημα από τη μια και από την άλλη μια χούφτα ανθρώπων που το τρέχουν ουσιαστικά, δρουν επιτελικά, σηκώνουν το βάρος, παίρνουν πρωτοβουλίες μακριά απ’ τα κουτάκια, ξοδεύονται σε κάτι και κάνουν νομοτελειακά αρκετές βλακείες, γιατί αλάνθαστος είναι μόνο ο ακίνητος, και όποιος δε δουλεύει δεν τρώει -άσχετο.
Σε αυτό το πλαίσιο προκύπτουν ορισμένα ζητήματα, που θα δούμε κωδικοποιημένα.
-Παρά τη λανθασμένη και σε πολλούς εδραιωμένη πεποίθηση-εντύπωση περί του αντιθέτου, το κόμμα δεν επικρότησε ούτε ήθελε τέτοιες πρωτοβουλίες και ανά περιπτώσεις τις έβλεπε καχύποπτα, για μια σειρά λόγους, δικαίως ή/και αδίκως -δε θα το αναλύσουμε περισσότερο. Παρεμπιπτόντως, ας σημειωθεί το εξής: επιβάλλεται να την πεις στους φασαίους που νομίζουν πως κάνουν κάτι προοδευτικό ποστάροντας ROSA progressive. Αλλά είναι αστείο να τσιτάρεις Luben, γιατί έχει κάνει τον Γουγου ποπ είδωλο.
-Η τάση συγκεντρωτισμού είναι ο απόλυτος νόμος του διαδικτύου. Εκατομμύρια χρήστες ποστάρουν και αναπαράγουν ελεύθερα ό,τι μεταδίδουν μια χούφτα site, influencers, διάσημες περσόνες με επιρροή και μεγάλο κύκλο, και μαζί με την ψευδαίσθηση της ελευθερίας τους. Στο τέλος της διαδρομής επιβιώνει μόνο ένα κλάσμα με μικρό παρονομαστή. Ελάχιστοι ιστότοποι, μαζικά προφίλ, ιστολόγια. Μοιάζει με φυσική επιλογή, αλλά δεν επιβιώνουν πάντα οι καλύτεροι.
-Το διαδίκτυο (όπως και η ζωή) είναι γεμάτος κινδύνους -απ’ τον εθισμό, μέχρι την απορρόφηση σε μια πλασματική σφαίρα. Αλλά η αποχή (όπως και στις εκλογές) δεν είναι γιατρικό. Η λύση περνά από τη γνώση των κινδύνων, την προσεκτική και λελογισμένη χρήση και την απόκτηση κριτηρίου, δηλαδή πείρας -που συχνά είναι το ψευδώνυμο των λαθών μας. Καλύτερα όμως να κάνουμε μικρά και ελεγχόμενα σφάλματα σε μικρή ηλικία, παρά να βλέπουμε έναν ζηλωτή boomer να πέφτει με τα μούτρα στο καινούριο -και τις παγίδες του- και να ενισχύει τη σκέψη για επιβολή ηλικακού κόφτη στο διαδίκτυο. Δεν είναι όμως ηλικιακό το ζήτημα...
-Η οικονομική επιβίωση τέτοιων εγχειρημάτων κι όσων εμπλέκονται είναι πολύ σχετική έννοια. Τα περισσότερα ημιεπαγγελματικά site φυτοζωούν και μπορούν να σηκώσουν το πολύ έναν μισθό (στρογγυλοποίηση απ’ τον μισό) για ένα άτομο που τρέχει για όλες τις δουλειές. Οπότε βάζουν παγκάρι οικονομικής ενίσχυσης - ελεημοσύνης, που προσωπικά θα ντρεπόμουν να το κάνω δημόσια στο διαδίκτυο, πιο πολύ και από ό,τι στον δρόμο.
Η κατάσταση δεν είναι απαραίτητα καλύτερη στα επαγγελματικά, ειδησεογραφικά site, που κατά κανόνα μπαίνουν μέσα αλλά συνεχίζουν υπηρετώντας άλλες σκοπιμότητες του ιδιοκτήτη τους. Και σίγουρα δεν είναι καλύτερη σε επαγγελματικά site του χώρου με «κινηματικό πρόσημο» -Presse Project και άλλα. Γενικά, όπου βλέπετε κάτι βιώσιμο, συνήθως έχει παίξει εξαγορά από όμιλο (πχ Luben, Rosa κ.ά.), που προφανώς δεν έχει κινηματικές βλέψεις και στόχους.
Αφού τα περισσότερα site αδυνατούν να επιβιώσουν, οδεύουν σταθερά σε έναν αργό θάνατο, χωρίς πολλή ζωντάνια στα θέματά τους. Αλλά τα blog -για να επιστρέψουμε στο αρχικό θέμα- είναι μια φάση μπροστά και έχουν πεθάνει προ πολλού.
Λογοτεχνική παρένθεση: στο μυθιστόρημα «Μεσακτή» του Μαλαφέκα, το alter ego του συγγραφέα ακούει σε ένα μπιτσόμπαρο της Ικαρίας μια ανάλυση για το ελληνικό καλοκαίρι που σαπίζει, αργοπεθαίνει και μες στα επόμενα λίγα χρόνια θα βάλει οριστική ταφόπλακα. Και να ’ταν μόνο το καλοκαίρι.
Τα νησιά πεθαίνουν (παίρνουν το «φιλί της ζωής» από τον τουρισμό, με αντάλλαγμα να ξεπουλήσουν την ψυχή τους στο κέρδος και να πεθάνουν οικειοθελώς), μαζί με την επαρχία, τις μικρές πόλεις και τα μεγάλα αστικά κέντρα -το ψάρι βρωμάει πάντα από το κεφάλι, ιδίως αν είναι νεκρό. Βιώνουμε καθημερινά χιλιάδες μικρούς θανάτους, ενίοτε αιφνίδιους, βιολογικούς -αλλά όχι φυσικούς- που λέγονται ατυχήματα για λόγους αστικής ευφωνίας. Πεθαίνει η χώρα -που είναι γεμάτη Τέμπη-, ο λαός, τα παιδιά της, τα όνειρα, τα δικαιώματα, η προοπτική, η ελπίδα. Πεθαίνουν κάθε λεπτό εκατομμύρια κύτταρα -κυρίως τα εγκεφαλικά. Πεθαίνει κάθε τι αυθεντικό, ο αυθορμητισμός, η ελεύθερη έκφραση -αν υπήρξε ποτέ-, η έκφραση γενικώς. Πεθαίνει η βιομηχανία, ο αγροτικός τομέας, το ραδιόφωνο και οι εφημερίδες. Αργοπεθαίνει το Instagram, το Facebook έχει πεθάνει αλλά δεν το ξέρει, και τα blog ακολουθούν απλώς τον γενικό κανόνα της εποχής.
Σε κάθε περίπτωση, τα blog ήταν πρωτίστως το κοινό τους, τα σχόλια, η αμεσότητα, η αλληλεπίδραση με το κοινό τους. Αυτή ήταν η ζωτική τους δύναμη και εφόσον την έχασαν -και αν κάποια τη διατηρούν κόντρα στο ρεύμα, βαίνει σαφώς μειούμενη- είναι κλινικά νεκρά, εκ των πραγμάτων.
Αν γινόταν μια σχετική έρευνα, θα έδειχνε πως η ηλικία που δραστηριοποιείται πλέον στα blog είναι κατεξοχήν η τρίτη -όσο κι αν μοιάζει οξύμωρο για μια γενιά, όπου κάποιοι παλεύουν ακόμη να καταλάβουν τι λένε τα κομπιούτερ και οι αριθμοί. Τα blog είναι σύγχρονα ψηφιακά απολιθώματα -καλή ώρα-, ένα είδος διαδικτυακού δεινόσαυρου, και οι μετεωρίτες που τους οδήγησαν στον αφανισμό και το περιθώριο είναι ποικίλοι: από την «ενηλικίωση» και τις οικογενειακές υποχρεώσεις, μέχρι την απογοήτευση και την ιδιώτευση της περασμένης δεκαετίας, την εμφάνιση νέων μέσων ή του portal στα καθ’ ημάς, που τα κατέστησε περιττά.
Κάθε τέλος-θάνατος είναι μια νέα αρχή, και τα blog συνεχίζουν θεωρητικά με άλλες μορφές. Κάποια προφίλ στο ΦΒ με πολλούς ακόλουθους λειτουργούν ουσιαστικά σαν ιστολόγια με σχολιασμό, ενώ αρκετοί red bloggers έχουν μετακομίσει στο παλιό Τουίτερ -ή όπου αλλού. Τίποτα απ’ αυτά, όμως, δε διατηρεί κάποια δυναμική.
Προϊόντος του χρόνου, φαίνεται να χάνουν έδαφος τα μέσα που εστιάζουν στον λόγο, και να το κερδίζουν όσα βασίζονται στην ατάκα ή -ακόμα χειρότερα- στην εικόνα, τις φωτό ή μικρής (πάντα) διάρκειας βίντεο. Αλίμονο όμως αν καταλήξουμε να νοσταλγούμε την εποχή της αλλοτρίωσης σε πιο «πολιτικά» και ουσιαστικά μέσα, «τότε που όλα ήταν αλλιώς» κτλ. Ο δημόσιος λόγος δεν πεθαίνει -ούτε γεννήθηκε- στα social media, όσο κι αν υπάρχει μια διαρκής τάση εκφυλισμού, για να μπει σε στενά καλούπια -που όμως ποτέ δεν ήταν ευρύχωρα.
Το κοινό είναι η δύναμη κάθε μέσου. Αλλά δεν είναι ακριβώς συνώνυμο της ελευθερίας. Θυμάμαι το σοκ όταν είδα τα πρώτα σχόλια στο μπλοκ: σα να συναντάς εξωγήινη ζωή, ή να πετάς μπουκάλια στη θάλασσα και να σου έρχεται απάντηση, πάνω που εμπέδωνες την υπαρξιακή μοναξιά στον ωκεανό του διαδικτύου -κι είχες αρχίσει να την συνηθίζεις.
Το κοινό και η δημοσιότητα είναι μια μορφή δέσμευσης -με θετικές και αρνητικές αποχρώσεις. Δεν μπορείς να γράψεις πχ κάτι άσχημο για άτομα και σφους που θα ξαναδείς την άλλη μέρα. εν μπορείς να μεταφέρεις ελεύθερα συζητήσεις, προβληματισμούς και πληροφορίες, αν δε θέλεις να σε αποφεύγουν. Δε γίνεται να γράφεις χωρίς φίλτρα, χωρίς να υπολογίσεις τις συνέπειες. Άσε που στον δρόμο μπορεί να την ψωνίσεις. Να νιώσεις σημαντικός, ότι πρέπει πάση θυσία να τοποθετηθείς, να ’χεις άποψη για όλα -το οφείλεις στο κοινό σου, την ιστορία, τον χαφιέ που μας (παρ)ακολουθεί. Και μη χειρότερα...
Δεν εντάσσεται στα παραπάνω, αλλά θα φέρω ένα προσωπικό παράδειγμα. Αν ήταν ενεργό το «Σφυροδρέπανο» το προηγούμενο διάστημα, μπορεί να ένιωθα υποχρεωμένος να πω μια άποψη (ή αποψάρα) για το νομοσχέδιο για τα ομόφυλα ζευγάρια, τη θέση του Κόμματος, για στοιχεία που δε με πείθουν ή με προβληματίζουν. Κι ας μην είχα κατασταλαγμένη άποψη, κι ας μην είμαι ούτε λίγο ειδικός, κι ας αγνοώ βασικές έννοιες επί του θέματος. Προφανώς δε μιλάμε μόνο για όσα κατέχουμε σαν επιστήμονες και δε χρειάζεται να είμαστε ειδικοί για να σχηματίζουμε γνώμη -μιλάω όμως για το αν νιώθεις «υποχρεωμένος» να την εκφέρεις δημόσια, να μη θεωρηθεί ότι σιωπάς επίτηδες.
Στα πρώτα χρόνια του μπλοκ ένιωθα κάπως σαν πρόκληση να γράψω ακριβώς ό,τι σκέφτομαι. Οτιδήποτε άλλο θα ’ταν έκπτωση και (αυτο)λογοκρισία. Με τον καιρό επέλεξα να βάζω κάποια φίλτρα -στις διατυπώσεις, όχι στο περιεχόμενο. Αυτό το εξέλαβε ως «στροφή» ένα κομμάτι της παλιάς βάσης του μπλοκ, που ξενέρωσε και ξέκοψε διακριτικά ή απότομα. Φίλτρο από φίλτρο βέβαια διαφέρει -όπως ξέρουν οι χρήστες του Ίνστα- κι είναι ζήτημα αν/πότε παραμορφώνεις την πραγματική εικόνα. Αλλά για την κε του μπλοκ το κάδρο ήταν πάντα ίδιο, άσχετα πώς το ερμήνευε το κοινό. Ακόμα και τώρα που επέστρεψε στο μπλοκ, γιατί είχε πεθυμήσει μια τζούρα άφιλτρο και είχε βαρεθεί την πολιτική ορθότητα.
Και τώρα; Τώρα τι λες; Τώρα που έφυγαν όλοι και άδειασε η πίστα, έχουμε χώρο για ωραία πράγματα. Αλλά αυτή είναι ατάκα από τον «Κόκκορα» του Αρκά, που αποχωρεί αηδιασμένος από τις φαντασιώσεις του, αφήνοντας άθελά του χώρο στο γουρούνι και τις κότες που λιμπιζόταν για τον ίδιο, αλλά τις έχασε ακόμα και στη δική του φαντασίωση.
Τα blog δεν είναι ένα είδος πολιτικού αυνανισμού -ελπίζω. Είναι μια μόδα που πέρασε. Μα πάνω απ’ όλα είναι ανάγκη έκφρασης, σχεδόν «σωματική», όχι απλά πνευματική (το έχει διατυπώσει πολύ καλά ο Ρίτσος -ή μήπως ο Ρίλκε;- καλύπτοντας όσους έχουν την ίδια αίσθηση -κι ας μην έχουν ούτε κλάσμα από το ταλέντο του). Αυτός είναι ο λόγος να κρατάς ζωντανό ένα ιστολόγιο, μαζί με ένα κομμάτι του εαυτού σου -και ίσως κάτι στο οποίο μπορούν να βρουν και άλλοι τον εαυτό τους. Και αυτό δεν είναι μόδα, για να πεθάνει με το πέρασμα του χρόνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου