Το τσέρνομπιλ ζει και σπέρνει εφιάλτες
σε αντισοβιετικούς και αντεπαναστάτες
Η προπαγάνδα των αστών οργιάζει.
Συμψηφίζει τσέρνομπιλ και χιροσίμα όπως εξισώνει στάλιν και χίτλερ.
Αλλά το πάει και παραπέρα. Ο στάλιν ήταν χειρότερος από τον χίτλερ (έκανε και το κατύν), το τσέρνομπιλ μεγαλύτερη καταστροφή από την χιροσίμα, ο στάλιν χειρότερος από ναγκασάκι και χιροσίμα μαζί γιατί σκότωσε περισσότερους και πάει λέγοντας.
Αν δεν πιάσει η μία γραμμή άμυνας πάμε στην επόμενη.
Δε μπορούν να κρύψουν όμως ότι η σοβιετία ήταν παγκόσμια υπερδύναμη, η δεύτερη στον κόσμο και σε κάποιους τομείς πρώτη (ατυχήματα, θάνατοι κτλ).
Ο αντιδραστήρας νο τέσσερα ήταν μεγάλο παληκάρι.
Κι ας μην άντεξε τελικά.
Βλέπω σε αυτόν τον εαυτό μου, τον σύντροφο δίπλα μου που δεν την παλεύει κι είναι έτοιμος να εκραγεί. Γύρω μου σύντροφοι σκάνε με πάταγο κι εγώ περιμένω τη σειρά μου.
Κι όταν έρχεται τελικά όλοι κάνουμε τους κατάπληκτους.
Μετά το πρώτο σοκ οι άλλοι αντιδραστήρες της οργάνωσης με αποφεύγουν για να μην κολλήσουν ραδιενέργεια. Η επίσημη γραμμή είναι να με απομονώσουν γιατί χύνω νερό στο μύλο της αντίδρασης.
Αφού αντιδραστήρας είμαι, τι να κάνω...
Κάποιοι αντιδραστήρες που είναι σε άλλα τμήματα με νομίζουν ακόμα δικό τους και με χαιρετάν ανυποψίαστοι.
Μέχρι να μάθουν τα γεγονότα απ' τις μετρήσεις των σουηδών και τα ρεπορτάζ του αστικού τύπου για τον πέτσα.
Σε άλλες εποχές το τσέρνομπιλ θα ακολουθούσε την τύχη της αλεζίας. Στη μάχη της ηττήθηκαν οι γαλάτες από τους ρωμαίους, αλλά σήμερα κανείς δεν ξέρει πού ακριβώς βρίσκεται.
Οι παππούδες που πρόλαβαν την έκρηξη θα αντιδρούν σαν τους παλαίμαχους στο αστερίξ.
-Αλεζία; Τι είναι αυτή η αλεζία; Και τι την θέλετε εσείς την αλεζία; Δεν ξέρω καμία απολύτως αλεζία.
Θα διασωζόταν μόνο μια μαρτυρία του ιστορικού ιζβέστιου, που είναι όμως αμφίβολης αξιοπιστίας γιατί διευθυντής του ήταν ο γιάκοβλεφ.
Σήμερα όμως με το google earth το τσέρνομπιλ το βρίσκει ο καθένας. Και να θέλαμε να το κρύψουμε δε μπορούμε.
Μπορούμε όμως να κρύψουμε άλλα.
Μια σφισσα απ' το κόμμα μας έλεγε ιστορίες απ' το 13ο συνέδριο (όταν μεγαλώσω θα λέω τέτοιες στα παιδιά μου).
Σε ένα διάλειμμα κάθονταν γύρω απ' τον χαρίλαο που τους έλεγε για την εξιδανίκευση της σοβιετίας που ανατρεπόταν.
Δούλευαν λέει κάποτε με κάτι νήματα από τη σοβιετία κι όταν κόβονταν σταματούσαν και τα ξανάδεναν. Τα σοβιετικά νήματα δε μπορούσαν παρά να είναι καλά κι ανθεκτικά, δεν ήταν δυνατόν να κόβονται.
Ο χαρίλαος βέβαια φέρεται να είπε διάφορα σε εκείνο το συνέδριο.
Σε αλμανάκ της εποχής βρήκα δηλώσεις του για την περεστρόικα που πήγαινε καλά ως το 88 αλλά μετά στράβωσε.
Εκτίμηση που συμπίπτει με τη μπρεζνιεφική γραμμή λιγκατσόφ την οποία στηρίζουμε στο μπλοκ.
Τέτοια γεγονότα τα σκεπάζει η σκόνη του χρόνου και τα μυθοποιεί. Το (σοβιετικό) νήμα της αλήθειας γίνεται κόκκινη κλωστή δεμένη (στην ανέμη τυλιγμένη) κι άντε μετά να το ξεμπλέξεις.
Ποιο κλωστοϋφαντουργείο χρησιμοποιεί κλωστές από τη σοβιετία; Και τι δουλειά είχε ο φλωράκης σε αυτό;
Ούτως ή άλλως όμως στην ιστορία με τα νήματα υπάρχει επιμύθιο.
Πάλι καλά που δε δούλευαν έλληνες κομμουνιστές κοντά στο ατύχημα. Θα κάναν ανθρώπινο τείχος (του βερολίνου) με τα κορμιά τους για να σταματήσουν τη διαρροή μέχρι να τη διορθώσουν.
Το κόμμα έστελνε στη σοβιετία με υποτροφία εθελοντές να πιουν νερό ουκρανίας και να αποδείξουν ότι είναι ακίνδυνο.
Ο 902 της εποχής έπαιζε τα σχετικά σποτ με τους συντρόφους.
-Δεν πιν'ς νερό, πιν'ς βιλούδο! (ρεντ βέλβετ).
Το οποίο παρέπεμπε άμεσα στη βελούδινη επανάσταση των επόμενων χρόνων. Του κάκου προειδοποιούσε ο κάππος για την αντεπανάσταση που έρχεται.
Την ίδια στιγμή ο ραδιοσταθμός ελεύθερη ελλάδα μετέδιδε ότι ο αντιδραστήρας νο 4 βρίσκεται στην άλλη όχθη του ατλαντικού με τα αργύρια της προδοσίας, ενώ σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο τας κατά την έκρηξη του αντιδραστήρα δεν έσπασε ούτε ένα τζάμι.
Την επόμενη κυριακή η αυγή είχε δώρο ημερολόγιο με τον τίτλο:
είμαστε η γενιά της περεστρόικα, διαλύουμε τα πάντα.
Οι σοβιετικοί ταβαρίτσι ζήλευαν τον αντιδραστήρα γιατί έγινε αέριο και ταξίδεψε στη δύση.
Μαζί με τα αέρια στείλαμε αντίστροφα προπαγανδιστικά μηνύματα και το δηλητήριο του ερυθρισμού.
Οι δυτικοί τα εντόπισαν ως καρκινογόνα κι έκτοτε απέδιδαν στο τσέρνομπιλ όλα τα κρούσματα καρκίνου.
Μαζί με τον ηρωικό αντιδραστήρα έσκασε κι η φούσκα της γκλάσνοστ.
Τα νέα για το ατύχημα τα μάθαμε ένα μήνα μετά, από τους σουηδούς. Η διαφάνεια ήταν μονάχα για να φάνε το παληκάρι τον λιγκατσόφ.
Από τότε έπρεπε να 'χουμε πάρει χαμπάρι τον γκόρμπι και τι μας επιφύλασσε. Το τσέρνομπιλ ήταν σαν σκηνή απ' τα προσεχώς, οιωνός για το μέλλον της σοβιετίας.
Ένας αντιδραστήρας που θέρμαινε την ελπίδα όλου του κόσμου, αλλά δεν άντεξε κι έσκασε πέντε χρόνια μετά.
Η μαμά μας ήταν στείρα, αλλά είχε το δικό της τον ατομικό της αντιδραστήρα.
Και δυο κεραμίδια στα δυο της τα φρύδια (του λεονίντ ιλίτς που έφερναν λίγο σε καραμανλή).
Μας λείπεις μαμά...
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα γκλάσνοστ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα γκλάσνοστ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Κυριακή 26 Απριλίου 2009
Τετάρτη 1 Απριλίου 2009
Αληθινά ψέματα
Η αλήθεια είναι επαναστατική λέει ο γκράμσι. Αλλά εμείς ξέρουμε απ' το μαρξ ότι πάνω απ' όλα είναι ταξική.
Το πρόβλημα -όπως το καταλαβαίνω εγώ τουλάχιστον- είναι ότι οι πιο πολλοί βλέπουν πιο πάνω την αντίθεση, αλλά όχι τη σύνδεση. Μένουν στο δεύτερο ξεχνώντας το πρώτο.
Ακόμα κι έτσι βέβαια, δεν τίθεται θέμα σύγκρισης με τους αναθεωρητές. Που αναζητούν τη μία και μόνη απόλυτη αλήθεια σε πανανθρώπινες, οικουμενικές αξίες (ελευθερία, δημοκρατία κτλ).
Ο δολοφόνος είναι δολοφόνος που λέει κι ο χέγκελ. Πώς και γιατί δεν τους αφορά. Και δεν επηρεάζει την αλήθεια που είναι απόλυτη.
Αλλά κάποτε πρέπει να πάψουμε να βρίσκουμε παρηγοριά στις συγκρίσεις.
Γιατί η αλήθεια είναι επαναστατική. Το δείχνουν κι οι καλλιτέχνες με τη δουλειά τους.
Μπορεί ένα έργο να είναι ωραίο κι εύπεπτο. Αλλά πραγματικό έργο τέχνης το κάνει μόνο η αλήθεια που έχει μέσα του. Τα νοήματά του, οι συνειρμοί με την πραγματικότητα.
Αλλιώς, τι να τα κάνω τα τραγούδια σας, ποτέ δε λένε την αλήθεια...
Όμως η αλήθεια πληγώνει. Οι πιο πολλοί δεν την αντέχουν. Προτιμούν να ζουν σ' ενα χαρούμενο ψέμα. Πχ ότι όλα στη σοβιετία πηγαίναν καλά.
Ή τουλάχιστον να πέθαιναν πριν ανατραπεί το ψέμα τους. Όπως η άρρωστη κυρία στο γκουντμπάι λένιν.
Τα συνήθη κυρίαρχα ψέματα είναι η θρησκεία κι η δημοκρατία.
Αλλά αν είσαι αρκετά έξυπνος για να τα πιστέψεις κατασκευάζεις δικές σου ψεύτικες φυγές για να βρίσκεις διέξοδο (τζόγος, ναρκωτικά, κάτι να γεμίζει το κενό).
Στην (αστική) δημοκρατία εξάλλου δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Άλλο αν στα (αστικά) αδιέξοδα δεν υπάρχει δημοκρατία.
Η καπιταλιστική δύση είναι το μόνο μέρος όπου το αλήθεια ή θάρρος είναι παιχνίδι.
Ίσως γιατί δεν τα έχουμε στην κανονική μας ζωή. Το πολύ να έχουμε το ένα χωρίς το άλλο.
Στη σοβιετία διηγούνταν ένα παρόμοιο ανέκδοτο για τις δυο μεγαλύτερες εφημερίδες τους.
Λέγαν πως είχαν ιζβέστια χωρίς πράβδα και πράβδα χωρίς ιζβέστια.
Που πάει να πει ειδήσεις χωρίς αλήθεια κι αλήθεια χωρίς ειδήσεις.
Κι αν υπήρχε κάποιος που δεν πείθονταν, μπορούσαμε να το λύσουμε κι αλλιώς.
Εμείς εδώ έχουμε αναπτύξει καλλιτεχνικό γούστο πάνω στο θέμα. Ξέρουμε να εκτιμάμε τα καλά ψέματα και να επιβραβεύουμε όσους τα λένε. Τους καλύτερους μάλιστα τους ψηφίζουμε. Κι ας ξέρουμε πως είναι παπατζήδες.
Η ελλάδα είναι η καλύτερη απόδειξη πως μπορείς να κοροϊδέψεις πολύ κόσμο όσες φορές θέλεις.
Η αλήθεια κι η πλάνη διαπλέκονται αξεδιάλυτα σε μια κλασική διαλεκτική σχέση.
Όλες οι προσπάθειες φιλοσοφίας είχαν μέσα τους ένα κομμάτι αλήθειας μαζί με μπόλικη πλάνη.
Την αλήθεια την πλησίασε περισσότερο αυτός που κατάλαβε ότι είναι έννοια ιστορική, όχι απόλυτη.
Άσχετα αν μετά ειπώθηκαν τα πιο χοντρά ψέματα για όσα είπε. Σε βαθμό που κι ο ίδιος ακόμα να αναγκαστεί να πει: αν είναι έτσι, τότε εγώ δεν είμαι μαρξιστής.
Ψέμα κι αλήθεια σήμερα δύσκολα διακρίνονται. Συνήθως το ψέμα μοιάζει πειστικότερο.
Η πραγματικότητα γύρω μας είναι ένας ψεύτικος κόσμος με σάπιες αξίες κι ιδανικά. Ενώ η πραγματική κίνηση των πραγμάτων που καταργεί την (ψεύτικη) σημερινή μοιάζει ουτοπία μακρινή κι απραγματοποίητη.
Πες μου ένα ψέμα να αποκοιμηθώ (να, σαν αυτό του χρουτσόφ ότι σε είκοσι χρόνια θα έχουμε κομμουνισμό).
δύσκολα τελειώνω με ό,τι αγαπώ. (Τη σοβιετία ακόμα να την ξεπεράσω).
Αλλά ο γκόρμπι τα έβγαλε όλα στη φόρα και τα γκρέμισε με τη γκλάσνοστ του.
Που χρησίμεψε μόνο για να σπιλώσουν τον λιγκατσόφ και να τον φάνε.
Γιατί πάνω στον χρόνο με το τσέρνομπιλ έδειξε τα όριά της.
Τόση αλήθεια δεν αντεχόταν. Άσε καλύτερα τους σουηδούς να την πουν δημόσια.
Κι όλα αυτά στην χώρα που ήξερε καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη τη σημασία των χρήσιμων μύθων για να κινητοποιήσει τις μάζες.
Όπως έκανε με τους τσάρους ο σύντροφος με το μουστάκι όταν μας επιτέθηκαν οι ναζί.
Εδώ να δεις ψέμα να χορτάσει η ψυχή σου.
Την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Κι εμείς νικήσαμε. Αλλά οι ναζί παίρνουν ιδεολογική ρεβάνς με μισό αιώνα καθυστέρηση. Κι έχουν μαζί τους ένα σωρό δημοκράτες σε αυτή την αποκατάσταση (της ιστορίας και της δικής τους).
Που κατά τα άλλα εξοργίζονται [οι δημοκράτες] με την αποκατάσταση του στάλιν.
Σοβιετία κι αν σε χάνω δε θα σε ξαναπικράνω
Εκεί που χάνουμε λίγο στο μύθο είναι σε αυτό το αληθώς που έχουν οι άλλοι.
Κι εμείς μια δευτέρα παρουσία περιμένουμε για την οποία ο καιρός γαρ εγγύς κι οι συνθήκες ώριμες.
Αλλά για ανάσταση της σοβιετίας δε λέμε κάτι. Μόνο για επανάσταση.
Το πιο πιθανό είναι ότι οι καγκεμπίτες φρουροί που φυλούσαν τον τάφο είδαν τον βράχο να κινείται, αλλά τους μπούκωσε με χρήμα ο γέλτσιν για να μη μιλήσουν και πουν ότι η σοβιετία ανελήφθη στον ουρανό.
Το ανελήφθη στη δική μας αργκό σημαίνει έκανε έφοδο.
Ψέματα, ψέματα πες μου πως είναι ψέμα
ένα αστείο χαζό εγώ χωρίς εσένα
Όταν είσαι ερωτευμένος νομίζεις ότι όλα τα τραγούδια γράφτηκαν για την αγάπη σου. Κι αυτό για τη σοβιετία μάλλον μιλάει.
Για την αλήθεια δεν τραγουδάει κανείς, δεν έχει μάλλον πολύ γούστο.
Το πρόβλημα -όπως το καταλαβαίνω εγώ τουλάχιστον- είναι ότι οι πιο πολλοί βλέπουν πιο πάνω την αντίθεση, αλλά όχι τη σύνδεση. Μένουν στο δεύτερο ξεχνώντας το πρώτο.
Ακόμα κι έτσι βέβαια, δεν τίθεται θέμα σύγκρισης με τους αναθεωρητές. Που αναζητούν τη μία και μόνη απόλυτη αλήθεια σε πανανθρώπινες, οικουμενικές αξίες (ελευθερία, δημοκρατία κτλ).
Ο δολοφόνος είναι δολοφόνος που λέει κι ο χέγκελ. Πώς και γιατί δεν τους αφορά. Και δεν επηρεάζει την αλήθεια που είναι απόλυτη.
Αλλά κάποτε πρέπει να πάψουμε να βρίσκουμε παρηγοριά στις συγκρίσεις.
Γιατί η αλήθεια είναι επαναστατική. Το δείχνουν κι οι καλλιτέχνες με τη δουλειά τους.
Μπορεί ένα έργο να είναι ωραίο κι εύπεπτο. Αλλά πραγματικό έργο τέχνης το κάνει μόνο η αλήθεια που έχει μέσα του. Τα νοήματά του, οι συνειρμοί με την πραγματικότητα.
Αλλιώς, τι να τα κάνω τα τραγούδια σας, ποτέ δε λένε την αλήθεια...
Όμως η αλήθεια πληγώνει. Οι πιο πολλοί δεν την αντέχουν. Προτιμούν να ζουν σ' ενα χαρούμενο ψέμα. Πχ ότι όλα στη σοβιετία πηγαίναν καλά.
Ή τουλάχιστον να πέθαιναν πριν ανατραπεί το ψέμα τους. Όπως η άρρωστη κυρία στο γκουντμπάι λένιν.
Τα συνήθη κυρίαρχα ψέματα είναι η θρησκεία κι η δημοκρατία.
Αλλά αν είσαι αρκετά έξυπνος για να τα πιστέψεις κατασκευάζεις δικές σου ψεύτικες φυγές για να βρίσκεις διέξοδο (τζόγος, ναρκωτικά, κάτι να γεμίζει το κενό).
Στην (αστική) δημοκρατία εξάλλου δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Άλλο αν στα (αστικά) αδιέξοδα δεν υπάρχει δημοκρατία.
Η καπιταλιστική δύση είναι το μόνο μέρος όπου το αλήθεια ή θάρρος είναι παιχνίδι.
Ίσως γιατί δεν τα έχουμε στην κανονική μας ζωή. Το πολύ να έχουμε το ένα χωρίς το άλλο.
Στη σοβιετία διηγούνταν ένα παρόμοιο ανέκδοτο για τις δυο μεγαλύτερες εφημερίδες τους.
Λέγαν πως είχαν ιζβέστια χωρίς πράβδα και πράβδα χωρίς ιζβέστια.
Που πάει να πει ειδήσεις χωρίς αλήθεια κι αλήθεια χωρίς ειδήσεις.
Κι αν υπήρχε κάποιος που δεν πείθονταν, μπορούσαμε να το λύσουμε κι αλλιώς.
Εμείς εδώ έχουμε αναπτύξει καλλιτεχνικό γούστο πάνω στο θέμα. Ξέρουμε να εκτιμάμε τα καλά ψέματα και να επιβραβεύουμε όσους τα λένε. Τους καλύτερους μάλιστα τους ψηφίζουμε. Κι ας ξέρουμε πως είναι παπατζήδες.
Η ελλάδα είναι η καλύτερη απόδειξη πως μπορείς να κοροϊδέψεις πολύ κόσμο όσες φορές θέλεις.
Η αλήθεια κι η πλάνη διαπλέκονται αξεδιάλυτα σε μια κλασική διαλεκτική σχέση.
Όλες οι προσπάθειες φιλοσοφίας είχαν μέσα τους ένα κομμάτι αλήθειας μαζί με μπόλικη πλάνη.
Την αλήθεια την πλησίασε περισσότερο αυτός που κατάλαβε ότι είναι έννοια ιστορική, όχι απόλυτη.
Άσχετα αν μετά ειπώθηκαν τα πιο χοντρά ψέματα για όσα είπε. Σε βαθμό που κι ο ίδιος ακόμα να αναγκαστεί να πει: αν είναι έτσι, τότε εγώ δεν είμαι μαρξιστής.
Ψέμα κι αλήθεια σήμερα δύσκολα διακρίνονται. Συνήθως το ψέμα μοιάζει πειστικότερο.
Η πραγματικότητα γύρω μας είναι ένας ψεύτικος κόσμος με σάπιες αξίες κι ιδανικά. Ενώ η πραγματική κίνηση των πραγμάτων που καταργεί την (ψεύτικη) σημερινή μοιάζει ουτοπία μακρινή κι απραγματοποίητη.
Πες μου ένα ψέμα να αποκοιμηθώ (να, σαν αυτό του χρουτσόφ ότι σε είκοσι χρόνια θα έχουμε κομμουνισμό).
δύσκολα τελειώνω με ό,τι αγαπώ. (Τη σοβιετία ακόμα να την ξεπεράσω).
Αλλά ο γκόρμπι τα έβγαλε όλα στη φόρα και τα γκρέμισε με τη γκλάσνοστ του.
Που χρησίμεψε μόνο για να σπιλώσουν τον λιγκατσόφ και να τον φάνε.
Γιατί πάνω στον χρόνο με το τσέρνομπιλ έδειξε τα όριά της.
Τόση αλήθεια δεν αντεχόταν. Άσε καλύτερα τους σουηδούς να την πουν δημόσια.
Κι όλα αυτά στην χώρα που ήξερε καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη τη σημασία των χρήσιμων μύθων για να κινητοποιήσει τις μάζες.
Όπως έκανε με τους τσάρους ο σύντροφος με το μουστάκι όταν μας επιτέθηκαν οι ναζί.
Εδώ να δεις ψέμα να χορτάσει η ψυχή σου.
Την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Κι εμείς νικήσαμε. Αλλά οι ναζί παίρνουν ιδεολογική ρεβάνς με μισό αιώνα καθυστέρηση. Κι έχουν μαζί τους ένα σωρό δημοκράτες σε αυτή την αποκατάσταση (της ιστορίας και της δικής τους).
Που κατά τα άλλα εξοργίζονται [οι δημοκράτες] με την αποκατάσταση του στάλιν.
Σοβιετία κι αν σε χάνω δε θα σε ξαναπικράνω
Εκεί που χάνουμε λίγο στο μύθο είναι σε αυτό το αληθώς που έχουν οι άλλοι.
Κι εμείς μια δευτέρα παρουσία περιμένουμε για την οποία ο καιρός γαρ εγγύς κι οι συνθήκες ώριμες.
Αλλά για ανάσταση της σοβιετίας δε λέμε κάτι. Μόνο για επανάσταση.
Το πιο πιθανό είναι ότι οι καγκεμπίτες φρουροί που φυλούσαν τον τάφο είδαν τον βράχο να κινείται, αλλά τους μπούκωσε με χρήμα ο γέλτσιν για να μη μιλήσουν και πουν ότι η σοβιετία ανελήφθη στον ουρανό.
Το ανελήφθη στη δική μας αργκό σημαίνει έκανε έφοδο.
Ψέματα, ψέματα πες μου πως είναι ψέμα
ένα αστείο χαζό εγώ χωρίς εσένα
Όταν είσαι ερωτευμένος νομίζεις ότι όλα τα τραγούδια γράφτηκαν για την αγάπη σου. Κι αυτό για τη σοβιετία μάλλον μιλάει.
Για την αλήθεια δεν τραγουδάει κανείς, δεν έχει μάλλον πολύ γούστο.
Τετάρτη 29 Οκτωβρίου 2008
Προβληματισμοί πάνω στο δημόσιο διάλογο
Είναι άραγε ο δημόσιος ανοιχτός διάλογος συμβατός με την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού; Ή μήπως συνιστά κατάφωρη παραβίαση των αρχών του και της λειτουργίας του;
Ιδού η απορία.
Επιχειρώντας να συμβάλω σε μια απόπειρα απάντησης παραθέτω συνοπτικά (λέμε τώρα) τα εξής:
Ένα από τα βασικά θεωρητικά έργα του λένιν για το κόμμα νέου τύπου και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει είναι το ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω.
Το βιβλίο φέρει τον υπότιτλο η κρίση μέσα στο κόμμα μας και αναφέρεται στο 2ο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ που είχε προηγηθεί ένα χρόνο πριν (1903) και κατά το οποίο ουσιαστικά άρχισε η περίφημη διάσπαση ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους μενσεβίκους.
Αν το δούμε σχολαστικά το θέμα, ο λένιν αναφέρεται δημόσια σε ένα εσωοργανωτικό ζήτημα βγάζοντας παραέξω θέσεις και στοιχεία που αφορούν την κρίση του κόμματος και εσωκομματικές διαδικασίες.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ο λένιν επιλέγει να πραγματευτεί το θέμα των οργανωτικών αρχών του κόμματος νέου τύπου και του καταστατικού του, όχι σε κάποια κλειστή κομματική διαδικασία, αλλά με μια μπροσούρα που θα φτάσει σε κάθε συνειδητοποιημένο προλετάριο και θα του ξεκαθαρίσει αρκετά ζητήματα.
Το γεγονός ότι αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν -από τη στιγμή που δημοσιοποιούνται- να αξιοποιηθούν από τον ταξικό εχθρό δε φαίνεται να τον απασχόλησε στην παρούσα φάση.
Φυσικά όλα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν τηρουμένων των αναλογιών και βάση των αντικειμενικών συνθηκών της εποχής (πχ καθεστώς παρανομίας για τους μπολσεβίκους). Παρόλα αυτά έχουν αρκετά πράγματα να μας διδάξουν και για το σήμερα.
Δημόσια κριτική πάνω σε αυτό το ζήτημα είχε ασκήσει και η ρόζα λούξεμπουργκ σε άρθρο της για τα οργανωτικά ζητήματα της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας το οποίο μάλιστα δημοσιεύτηκε πρώτα στη ρωσική ίσκρα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις κοροντζή με τίτλο σοσιαλισμός και δημοκρατία και πρόλογο του -αναθεωρητικής απόχρωσης- άλκη ρήγου.
Η κριτική αυτή αφορούσε και τον λένιν και το "λενινιστικό μοντέλο" κόμματος νέου τύπου. Ξεχωρίζει -εν είδει τσιτάτου- η φράση της:
Τα σφάλματα ενός αληθινά επαναστατικού κινήματος είναι ιστορικά απείρως γονιμότερα από το αλάθητο της καλύτερης κεντρικής επιτροπής.
Οι διαφωνίες της λούξεμπουργκ ερμηνεύονται εν μέρει βάση του γενικότερου πνεύματος φιλελευθερισμού (όχι αστικού) που αναμφίβολα την χαρακτήριζε κι εν μέρει βάση των διαφορετικών αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούσαν στη γερμανία (του νόμιμου και ισχυρότατου σοσιαλδημοκρατικού κόμματος) και στην αυταρχική τσαρική ρωσία, οι οποίες και υπαγόρευαν διαφορετική τακτική και κομματική δομή.
Εγώ κλίνω σαφώς προς τη δεύτερη εξήγηση. Η πρώτη όμως ίσως να είναι κι ο λόγος για τον οποίο έχω αδυναμία στη ρόζα.
Είναι μάλλον περιττό να επισημάνω ότι οι σημερινές αντικειμενικές συνθήκες έχουν πολύ περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με αυτές της τότε γερμανίας παρά με την τσαρική ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση όμως το πράγμα σηκώνει μεγάλη συζήτηση.
Όπως μεγάλη συζήτηση μπορεί να γίνει και για μια άλλη θέση που διατυπώνει ο λένιν στο ίδιο έργο για τη σχέση των προλετάριων και των διανοούμενων με την πειθαρχία:
"η πειθαρχία και η οργάνωση, που τόσο δύσκολα τις δέχεται ο αστός διανοοούμενος, τις αφομοιώνει πολύ εύκολα το προλεταριάτο, ακριβώς χάρη στο σχολείο του εργοστασίου" στο οποίο ο λένιν πέρα από τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα και την πειθαρχία που βασίζεται στο φόβο της πείνας διακρίνει και μια άλλη πλευρά, αυτή της πειθαρχίας που στηρίζεται στην από κοινού εργασία και σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης.
Προσωπικά δεν είμαι σίγουρος ότι τα δύο αυτά είδη μπορούν να νοηθούν διακριτά, ξέχωρα το ένα από το άλλο. Ακόμα κι έτσι όμως, πιστεύω ότι το πρώτο στοιχείο υπερτερεί σαφώς του δεύτερου.
Αντί περαιτέρω σχολίων θα παραθέσω δυο πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις του γ. ρούση σχετικά, από το βιβλίο του σύγχρονη επαναστατική διανόηση:
-"εδώ ο λένιν ανακαλύπτει την κρυφή γοητεία που του ασκούσε η ταϋλοριανή αποτελεσματικότητα, η καπιταλιστική ορθολογικότητα ως προς την οργάνωση της εργασίας, την οποία ως γνωστό θα χρησιμοποιήσει και αργότερα κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού..."
-"μήπως ο λένιν επιχαίρει για τη μετάθεση της εργοστασιακής πειθαρχίας από τους εργάτες στο κόμμα, όχι βεβαίως επειδή αυτή έχει επαναστατικά χαρακτηριστικά, αλλά διότι μέσω αυτής πέραν των άλλων μπορεί να ενισχυθεί η επαναστατική ιδεολογική ηγεμόνευση μέσα στο κόμμα;"
Κλείνω το παρόν σημείωμα (αλλά όχι το θέμα) με την περίφημη οδηγία του λένιν προς τους σοβιετικούς διπλωμάτες να (ακυρώσουν αλλά και) να φέρουν στη δημοσιότητα όλες τις μυστικές διπλωματικές συμφωνίες του τσαρικού καθεστώτος, για να υπάρχει διαφάνεια και να είναι ενήμεροι οι λαοί της σοβιετικής ρωσίας και της ευρώπης γενικότερα.
Επειδή αυτή η λενινική ντιρεκτίβα (sic) είχε, φαντάζομαι, ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, αναρωτιέμαι τι να απέγινε στη συνέχεια και για ποιο λόγο την έφαγε η "μαρμάγκα της γραφειοκρατίας".
Ποιο είναι άραγε το σκεπτικό που την αναίρεσε;
Πώς διανύθηκε η -κατηφορική- διαδρομή από αυτή την οδηγία μέχρι τις συμφωνίες της τριανδρίας στο πότσνταμ και τη γιάλτα;
Πρόθεσή μου βέβαια δεν είναι να αναπαράγω τη γνωστή αστική προπαγάνδα από τα απομνημονεύματα του τσόρτσιλ με τα χαρτάκια για τις σφαίρες επιρροής που άλλαζαν χέρια σαν χαρτάκια της πανίνι.
Πόσο κόσμο όμως θα έπειθε ο τσώρτσιλ αν οι σοβιετικοί είχαν δημοσιοποιήσει τα ντοκουμέντα και τις συμφωνίες της γιάλτας με βάση την αρχή της διαφάνειας;
Αν οι σοβιετικοί ξεσκέπαζαν με μια τέτοια κίνηση την αστική προπαγάνδα, πόσο κόσμο θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή;
Η περεστρόικα έκανε τελικά πολύ μεγαλύτερη ζημιά από όσο αρχικά φάνηκε.
Γιατί με την γκλάσνοστ που αφορούσε βασικά τη διαπόμπευση των ιδεολογικών της αντιπάλων και το μηδενισμό της "σταλινικής" περιόδου, αλλά και με την ψευδεπίγραφη "επιστροφή της στον λένιν", δυσφήμησε και ξεφτίλισε την έννοια της διαφάνειας.
Το στοίχημα δεν είναι μόνο να απορρίψουμε τον γκορμπατσόφ, αλλά νη μην πετάξουμε μαζί με τα νερά και το μωρό.
Γιατί το έλλειμμα -σοβιετικής- δημοκρατίας και διαφάνειας ήταν υπαρκτό πρόβλημα. Κι ήταν αυτό ακριβώς που δημιούργησε το έδαφος για την καθολική επικράτηση και αποδοχή του γκόρμπι.
Και του κάθε γκόρμπι...
Ιδού η απορία.
Επιχειρώντας να συμβάλω σε μια απόπειρα απάντησης παραθέτω συνοπτικά (λέμε τώρα) τα εξής:
Ένα από τα βασικά θεωρητικά έργα του λένιν για το κόμμα νέου τύπου και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει είναι το ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω.
Το βιβλίο φέρει τον υπότιτλο η κρίση μέσα στο κόμμα μας και αναφέρεται στο 2ο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ που είχε προηγηθεί ένα χρόνο πριν (1903) και κατά το οποίο ουσιαστικά άρχισε η περίφημη διάσπαση ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους μενσεβίκους.
Αν το δούμε σχολαστικά το θέμα, ο λένιν αναφέρεται δημόσια σε ένα εσωοργανωτικό ζήτημα βγάζοντας παραέξω θέσεις και στοιχεία που αφορούν την κρίση του κόμματος και εσωκομματικές διαδικασίες.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ο λένιν επιλέγει να πραγματευτεί το θέμα των οργανωτικών αρχών του κόμματος νέου τύπου και του καταστατικού του, όχι σε κάποια κλειστή κομματική διαδικασία, αλλά με μια μπροσούρα που θα φτάσει σε κάθε συνειδητοποιημένο προλετάριο και θα του ξεκαθαρίσει αρκετά ζητήματα.
Το γεγονός ότι αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν -από τη στιγμή που δημοσιοποιούνται- να αξιοποιηθούν από τον ταξικό εχθρό δε φαίνεται να τον απασχόλησε στην παρούσα φάση.
Φυσικά όλα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν τηρουμένων των αναλογιών και βάση των αντικειμενικών συνθηκών της εποχής (πχ καθεστώς παρανομίας για τους μπολσεβίκους). Παρόλα αυτά έχουν αρκετά πράγματα να μας διδάξουν και για το σήμερα.
Δημόσια κριτική πάνω σε αυτό το ζήτημα είχε ασκήσει και η ρόζα λούξεμπουργκ σε άρθρο της για τα οργανωτικά ζητήματα της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας το οποίο μάλιστα δημοσιεύτηκε πρώτα στη ρωσική ίσκρα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις κοροντζή με τίτλο σοσιαλισμός και δημοκρατία και πρόλογο του -αναθεωρητικής απόχρωσης- άλκη ρήγου.
Η κριτική αυτή αφορούσε και τον λένιν και το "λενινιστικό μοντέλο" κόμματος νέου τύπου. Ξεχωρίζει -εν είδει τσιτάτου- η φράση της:
Τα σφάλματα ενός αληθινά επαναστατικού κινήματος είναι ιστορικά απείρως γονιμότερα από το αλάθητο της καλύτερης κεντρικής επιτροπής.
Οι διαφωνίες της λούξεμπουργκ ερμηνεύονται εν μέρει βάση του γενικότερου πνεύματος φιλελευθερισμού (όχι αστικού) που αναμφίβολα την χαρακτήριζε κι εν μέρει βάση των διαφορετικών αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούσαν στη γερμανία (του νόμιμου και ισχυρότατου σοσιαλδημοκρατικού κόμματος) και στην αυταρχική τσαρική ρωσία, οι οποίες και υπαγόρευαν διαφορετική τακτική και κομματική δομή.
Εγώ κλίνω σαφώς προς τη δεύτερη εξήγηση. Η πρώτη όμως ίσως να είναι κι ο λόγος για τον οποίο έχω αδυναμία στη ρόζα.
Είναι μάλλον περιττό να επισημάνω ότι οι σημερινές αντικειμενικές συνθήκες έχουν πολύ περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με αυτές της τότε γερμανίας παρά με την τσαρική ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση όμως το πράγμα σηκώνει μεγάλη συζήτηση.
Όπως μεγάλη συζήτηση μπορεί να γίνει και για μια άλλη θέση που διατυπώνει ο λένιν στο ίδιο έργο για τη σχέση των προλετάριων και των διανοούμενων με την πειθαρχία:
"η πειθαρχία και η οργάνωση, που τόσο δύσκολα τις δέχεται ο αστός διανοοούμενος, τις αφομοιώνει πολύ εύκολα το προλεταριάτο, ακριβώς χάρη στο σχολείο του εργοστασίου" στο οποίο ο λένιν πέρα από τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα και την πειθαρχία που βασίζεται στο φόβο της πείνας διακρίνει και μια άλλη πλευρά, αυτή της πειθαρχίας που στηρίζεται στην από κοινού εργασία και σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης.
Προσωπικά δεν είμαι σίγουρος ότι τα δύο αυτά είδη μπορούν να νοηθούν διακριτά, ξέχωρα το ένα από το άλλο. Ακόμα κι έτσι όμως, πιστεύω ότι το πρώτο στοιχείο υπερτερεί σαφώς του δεύτερου.
Αντί περαιτέρω σχολίων θα παραθέσω δυο πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις του γ. ρούση σχετικά, από το βιβλίο του σύγχρονη επαναστατική διανόηση:
-"εδώ ο λένιν ανακαλύπτει την κρυφή γοητεία που του ασκούσε η ταϋλοριανή αποτελεσματικότητα, η καπιταλιστική ορθολογικότητα ως προς την οργάνωση της εργασίας, την οποία ως γνωστό θα χρησιμοποιήσει και αργότερα κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού..."
-"μήπως ο λένιν επιχαίρει για τη μετάθεση της εργοστασιακής πειθαρχίας από τους εργάτες στο κόμμα, όχι βεβαίως επειδή αυτή έχει επαναστατικά χαρακτηριστικά, αλλά διότι μέσω αυτής πέραν των άλλων μπορεί να ενισχυθεί η επαναστατική ιδεολογική ηγεμόνευση μέσα στο κόμμα;"
Κλείνω το παρόν σημείωμα (αλλά όχι το θέμα) με την περίφημη οδηγία του λένιν προς τους σοβιετικούς διπλωμάτες να (ακυρώσουν αλλά και) να φέρουν στη δημοσιότητα όλες τις μυστικές διπλωματικές συμφωνίες του τσαρικού καθεστώτος, για να υπάρχει διαφάνεια και να είναι ενήμεροι οι λαοί της σοβιετικής ρωσίας και της ευρώπης γενικότερα.
Επειδή αυτή η λενινική ντιρεκτίβα (sic) είχε, φαντάζομαι, ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, αναρωτιέμαι τι να απέγινε στη συνέχεια και για ποιο λόγο την έφαγε η "μαρμάγκα της γραφειοκρατίας".
Ποιο είναι άραγε το σκεπτικό που την αναίρεσε;
Πώς διανύθηκε η -κατηφορική- διαδρομή από αυτή την οδηγία μέχρι τις συμφωνίες της τριανδρίας στο πότσνταμ και τη γιάλτα;
Πρόθεσή μου βέβαια δεν είναι να αναπαράγω τη γνωστή αστική προπαγάνδα από τα απομνημονεύματα του τσόρτσιλ με τα χαρτάκια για τις σφαίρες επιρροής που άλλαζαν χέρια σαν χαρτάκια της πανίνι.
Πόσο κόσμο όμως θα έπειθε ο τσώρτσιλ αν οι σοβιετικοί είχαν δημοσιοποιήσει τα ντοκουμέντα και τις συμφωνίες της γιάλτας με βάση την αρχή της διαφάνειας;
Αν οι σοβιετικοί ξεσκέπαζαν με μια τέτοια κίνηση την αστική προπαγάνδα, πόσο κόσμο θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή;
Η περεστρόικα έκανε τελικά πολύ μεγαλύτερη ζημιά από όσο αρχικά φάνηκε.
Γιατί με την γκλάσνοστ που αφορούσε βασικά τη διαπόμπευση των ιδεολογικών της αντιπάλων και το μηδενισμό της "σταλινικής" περιόδου, αλλά και με την ψευδεπίγραφη "επιστροφή της στον λένιν", δυσφήμησε και ξεφτίλισε την έννοια της διαφάνειας.
Το στοίχημα δεν είναι μόνο να απορρίψουμε τον γκορμπατσόφ, αλλά νη μην πετάξουμε μαζί με τα νερά και το μωρό.
Γιατί το έλλειμμα -σοβιετικής- δημοκρατίας και διαφάνειας ήταν υπαρκτό πρόβλημα. Κι ήταν αυτό ακριβώς που δημιούργησε το έδαφος για την καθολική επικράτηση και αποδοχή του γκόρμπι.
Και του κάθε γκόρμπι...
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)