Η νίκη των λαών

Αναδημοσίευση από Katiousa

Η 9η Μάη δεν είναι “η μέρα της Ευρώπης”, έτσι γενικά μιλώντας. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη δεν ήταν μία ενιαία κι αδιαίρετη έννοια, ούτε καν διαχωρισμένη με γεωγραφικά κριτήρια, αλλά σε ταξική βάση.

Η 9η Μάη είναι η Αντιφασιστική Νίκη των Λαών και όχι των αστικών κρατών, που ενώθηκαν μεταπολεμικά σε μια λυκοσυμμαχία, με οξυμένους εσωτερικούς ανταγωνισμούς, αλλά ενιαία στόχευση ενάντια στον “εχθρό λαό”, οποιασδήποτε εθνικότητας.

Αν η σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση ενδιαφέρεται για τις ιστορικές της ρίζες, δε θα τις βρει στο τσάκισμα της ναζιστικής μηχανής, αλλά στην άνθηση της τελευταίας. Στην εφιαλτική προοπτική ενός απέραντου εργασιακού γκέτο, με αιχμάλωτους πολέμου, πολίτες Β’ κατηγορίας, λαούς υπό κατοχή, διώξεις και ρατσισμό, που εξασφάλιζαν στους βιομήχανους πάμφθηνη εργατική δύναμη, σε μαζική κλίμακα. Ένα έργο που βλέπουμε να ξαναπαίζεται στις μέρες μας, σε άλλες συνθήκες, αλλά με παρόμοιους όρους.

Αν οι λαοί θέλουν να αποδράσουν από αυτόν τον εφιάλτη και να μη θυσιάζουν συνεχώς κατακτήσεις και δικαιώματα, μήπως και εξευμενίσουν το θεριό (όπως οι δυτικές χώρες “εξευμένιζαν” το Χίτλερ στο Μεσοπόλεμο), πρέπει να ξεφύγουν από το στημένο δίπολο: της “δημοκρατικής Ευρώπης” που (ανα)γεννά το φασισμό, και του φασίζοντα ευρωσκεπτικισμού, που “αντιμάχεται” τη σημερινή Ευρώπη.

Και (πρέπει) να αντλήσουν έμπνευση από το χαρακτήρα και τα μηνύματα της μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης, που δεν τσάκισε μόνο το φασισμό, αλλά χάρισε στους λαούς του κόσμου (του δυτικού συμπεριλαμβανομένου) το κοινωνικό κράτος και τη μεγαλύτερη περίοδο γενικής ευημερίας, που έχει καταγράψει η ιστορία μέχρι σήμερα.

-.-.-

Η κε του μπλοκ δεν έχει παρατήσει προφανώς το μπλοκ, αλλά ψάχνει να βρει κάπως το ρυθμό της, αυτές τις πρώτες μέρες. Και θα τα καταφέρει (δεν ξέρει πώς, αλλά) με κάποιον τρόπο.

Όσο για σήμερα το βράδυ, το δίλημμα είναι Θεοδωράκης ή Λοΐζος;

Κρεμλίνο...

ή Αλκυονίς...

Τέσσερις επέτειοι και μια κηδεία

9η Μάη
Εάν το πολιτικά ορθό το όριζαν οι αρχές του τόπου και η εκάστοτε κυβέρνηση, θα ήταν να αναφέρεις την 9η Μάη ως μέρα νίκης κατά του φασισμού, γενικά. Ποιος-ποιον, πού και πότε, δεν έχει και τόση σημασία. Μη λες ονόματα, που έλεγε κι ο Χάρρυ Κλυνν ως Ανδρέας, για τον Κοσκωτά. Ζούκοφ, Στάλιν, Κόκκινος Στρατός, Σοβιετική Ένωση, αυτά είναι καλύτερα να παρασιωπούνται, γιατί προκαλούν δυσάρεστους συνειρμούς. Ας το λέμε νίκη κατά του ολοκληρωτισμού, όπως την είχε πει ο Τσίπρας κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα για τα 70χρονα της αντιφασιστικής (ή μάλλον... αντι-ολοκληρωτικής) νίκης. Ή όπως λέει και ένας στίχος των Υπεραστικών: για την κόκκινη σημαία πα' στο Ράιχσταγκ δε μιλούν. Αυτός βέβαια μιλάει για φασίστες (τη σαπίλα του ντουνιά), ενώ εδώ πρόκειται για σοσιαλιστές. Για βάλτα λίγο μαζί αυτά τα δύο να δω κάτι...

9η Μάη ΙΙ
Λίγο πριν η ΔΦΑ γονατίσει ξανά το φασισμό (των αγορών) κι ενώ πανηγυρίζει προκαταβολικά την επικείμενη συμφωνία για το χρέος (που μένει, που φεύγει) και το ότι δε θα χρειαστούν επιπρόσθετα μέτρα (παρά μόνο αυτά που θα μας πάρουν), γιόρτασε μαζί με τη νίκη κατά του φασισμού τη "μέρα της Ενωμένης Ευρώπης". Αν κι αυτά τα δύο (ΕΕ και φασισμός) πάνε συνήθως μαζί, όχι μόνο σήμερα με τη βράβευση βετεράνων ναζί, την απαγόρευση κομμουνιστικών κομμάτων, την Ουκρανία, κτλ, αλλά και ιστορικά.

Η πρώτη απόπειρα ενοποίησης της γηραιάς ηπείρου και των μονοπωλίων της, για να ανακτήσουν τα χαμένα πρωτεία από τις ΗΠΑ, δεν ήταν άλλη από την εξάπλωση της ναζιστικής Γερμανίας, κατά το Β' Π.Π. Όπου η βασική ομοιότητα με τη σημερινή εποχή δεν είναι η Γερμανία κι η φυλή των Άρειων (εδώ κολλάει συνήθως και μια φράση τους Τσώρτσιλ για τη Γερμανία που πρέπει να βομβαρδίζεται κάθε τόσο, για να μοιάζει κάπως ψαγμένος ο συλλογισμός). Αλλά η εξαθλίωση της εργατικής τάξης κι η εξώθηση της αξίας της εργατικής δύναμης στα κατώτατα όρια, για να γίνει ο κινητήριος μοχλός της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Τα αγνά, δημοκρατικά ιδεώδη της ΕΕ εμπνέονται από τη θαυμαστή παραγωγικότητα των στρατοπέδων εργασίας, το φτηνό εργατικό δυναμικό που εξασφάλιζαν και την πολιτική σταθερότητα του ναζιστικού καθεστώτος. Κι αυτό μαζί με πολλά άλλα πειστήρια δείχνει την ειλικρίνεια των "αντίφα" αστικών διακηρύξεων και τη σκοπιμότητα της λειψής ιστορικής τους μνήμης. Το αυτό ισχύει και για την εγχώρια σοσιαλδημοκρατία.

10 Μάη
Αντιγράφω από το Ατέχνως και την αναφορα του Ριζοσπάστη της εποχής (2006) για το θάνατο του Αλεξάντερ Ζινόβιεφ, πριν από δέκα χρόνια.

Ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους Ρώσους συγγραφείς, κοινωνιολόγους, μαθηματικούς και φιλοσόφους. Ο “δρόμος” της ζωής του κινήθηκε από την απόρριψη του σοβιετικού συστήματος και τη διαγραφή του από το ΚΚΣΕ το 1976 και τη φυγή του από την ΕΣΣΔ το 1978, έως την πλήρη αναστροφή των απόψεων του, μετά από μια εικοσαετία, κάτι που στην καπιταλιστική Ρωσία τον κατέταξε μεταξύ των φανατικότερων οπαδών του σοβιετικού συστήματος, στο χώρο της ρωσικής διανόησης. Είναι ίσως ο μόνος από τους επιφανείς σοβιετικούς “αντιφρονούντες” της περιόδου του “ψυχρού πολέμου” που μετάνιωσε πλήρως για την αντισοβιετική στάση του και μάλιστα ζήτησε επίσημα συγνώμη για αυτήν από το ρωσικό λαό. Απαντούσε με επιθετικότητα στην αντισοβιετική προπαγάνδα για τις “διώξεις” και τα “γκουλάγκ”, δηλώνοντας πως κι ο ίδιος το 1939 σωστά είχε συλληφθεί, αφού οργάνωνε ομάδα με στόχο τη δολοφονία του Στάλιν. “Τι έπρεπε να κάνουν, να μας δώσουν παράσημο;”, είχε απαντήσει σε μια σχετική ερώτηση το 2005. Μετά από το 1990 υπεράσπιζε με πάθος τις κατακτήσεις της ΕΣΣΔ, όσο και τις ανθρωπιστικές αξίες που χαρακτήριζαν το σοβιετικό σύστημα. Ο Ζινόβιεφ είχε μιλήσει με σκληρά λόγια για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, χαρακτηρίζοντάς την “πρωτοφανές έγκλημα”. Σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του είχε δηλώσει ότι “το βασικό ‘παγκόσμιο κακό’ είναι η ατομική ιδιοκτησία, και αν η ανθρωπότητα δεν την ξεπεράσει, θα καταστραφεί”.​

Στο ρεπορτάζ του Ρίζου αναφέρονται και τα συλλυπητήρια του ΚΚΡΟ (όχι όμως και του ΚΕΚΡ).

Προβληματίστηκα αρκετά για την επιλογή της 4ης επετείου, όπου υπάρχουν πολλές υποψηφιότητες.

Πχ τα 80χρονα του Μάη του 36' στη Θεσσαλονίκη, όπου αν εξαιρέσεις τους Λακεδαιμόνιους, οι μισοί πιστεύουν ότι φταίνε οι σταλινικοί που δεν έκαναν γενική, πολιτική απεργία, εξέγερση και μια παγκόσμια επανάσταση και οι άλλοι μισοί λένε ότι ο Μεταξάς, που τρεις μήνες μετά ανακηρύχθηκε δικτάτορας, καθιέρωσε το οκτάωρο κι είπε το όχι στους Ιταλούς. Αλλά το ΚΚΕ (και το μίσος τους γι' αυτό) είναι ενωτικό και τους συσπειρώνει όλους.

-Το τραγούδι του Λάκη 7 Μαΐου, που θα ταίριαζε ίσως στο χτεσινό κείμενο με τις παράλληλες πραγματικότητες.

Έχουμε χάσει την επαφή, σαν εξωγήινοι ρομαντικοί
που κυριέψαν μια πόλη κι έχουν ξεχάσει στην τσέπη το κλειδί



Την ίδια ακριβώς μέρα έπεφταν, νομίζω, και τα γενέθλια του Τίτο.

-Τα γενέθλια του Μαρξ και την επέτειο της Μαρφίν, που τα αναφέραμε όμως και σε προηγούμενο κείμενο.
-Τις πλατείες των αγανακτισμένων, που χρειάζονται όμως ξεχωριστή ανάλυση.
-Τα έξι χρόνια από το τεράστιο πανελλαδικό συλλαλητήριο του κόμματος (στις 15 Μάη) που φανέρωνε μια μεγάλη κι ελπιδοφόρα δυναμική.
-Τα 10 χρόνια από το θρυλικό Μαϊούνη κι όσα άφησε πίσω του (προσεχώς στις οθόνες σας).
-Τη γιορτή της μητέρας, τη λέξη "μωρομάνα" (που μόνο το ΚΚΕ μπορεί να σου μάθει στις μέρες μας) και την αστική υποκρισία που αφιερώνει ύμνους στη μανούλα, ενώ αφαιρεί κάθε κίνητρο - "προνόμιο" από τη μητρότητα, στο όνομα της ισότητας.

Τελικά όμως προτίμησα τον Πολάκη (που λογιζόταν κάποτε κι ως δήμαρχος Σφακίων με τη στήριξη της Ανταρσυα) και τα γενέθλιά του, για τους λόγους που καταγράφονται στο ρεπορτάζ του Ποντικιού

Ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Παύλος Πολάκης, γιόρτασε τα 51α του γενέθλια σβήνοντας μια τούρτα μπροστά στο πορτραίτο του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ και πανηγυρίζοντας για τα αποτελέσματα του Eurogroup.

Στον προσωπικό λογαριασμό του υπουργού, στον οποίο αναρτήθηκαν οι φωτογραφίες, ο Παύλος Πολάκης, έγραψε και τα παρακάτω

«Σήμερα ημέρα που κλείνω τα 51 χρόνια έγιναν τα εξής

1)εγκαταστήσαμε το πρωι με τον Ανδρεα το Ξανθό και το Γιάννη το Μπασκοζο το νέο προεδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ τον καθηγητή Θεόφιλο Ροζενμπεργκ στο κτίριο του στο Μαρούσι μιλώντας στους εργαζόμενους εγκαινιάζοντας μια νέα σελίδα στην ιστορία του

2)είχαμε μια πανηγυρική συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης σε πείσμα των εχθρών μας μεσα κι εξω

Και 3)οι συνεργάτες μου στο γραφείο μαζί με τον Αντρέα μου έκαναν μια έκπληξη μολις γυρίσαμε στο υπουργείο

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΟΛΟΥΣ ΜΕ ΣΥΓΚΙΝΗΣΑΤΕ.Συνεχιζουμε μέχρι την έξοδο απ τα μνημόνια και την επιτροπεία κόντρα στη διαπλοκή για τη νίκη του λαού μας»

Τρία μέτρα κάτω από τη γη. (Τα τελευταία που θα μας πάρουν).

Ερχόμαστε έτσι και στην κηδεία, μεταφορική και διαδικτυακή, του blogger Πιτσιρίκου, που σχολιάστηκε κι εδώ εκτενώς. Φήμες λένε πως κάποτε είχε χιούμορ, χωρίς νεοταξίτικη γραφή και πως ήταν σχεδόν δικός μας, μέχρι το Δεκέμβριο του 08'. Βασικά ήταν από τους πιο χαρακτηριστικούς εκφραστές του αριστεροχωριού, όταν έγραφε: το μυαλό μου λέει Σύριζα, αλλά η καρδιά Ανταρσυα (και η τσέπη τι να λέει άραγε;). Συνεπώς η αποχώρησή του από την... ενεργό δράση (που λειτούργησε εν μέρει ως επικοινωνιακός αντιπερισπασμός για το βαθύ-σύριζα τουίτερ) δείχνει ανάγλυφα την αμηχανία, τα αδιέξοδα και τη χρεοκοπία αυτού του χώρου και των αυταπατών του.

Και(σαριανή) πού αλλού;

Ίσως να ήταν λόγω της ημέρας –και δεν εννοώ που ο μήνας είχε εννιά. Ίσως πάλι λόγω του μέρους και της ιστορίας που κουβαλάει. Και βασικά λόγω της μέρας και του μέρους, ως συνδυασμός. Γιατί πού αλλού, πλην της ηρωικής κι αδάμαστης καισαριανής θα μπορούσε να βιώσει κανείς καλύτερα το συναίσθημα μιας τέτοιας μέρας σαν την 9η μάη; Στο σύνταγμα, μπορεί να απαντήσει κανείς. Κι εγώ θα του έλεγα, τι πίνεις και δε μας δίνεις; Αν και δεν είναι πολύ δύσκολο να το μαντέψει κανείς.

Δεν ξέρω πόσος κόσμος έπιασε τον αντιφασιστικό μάη στους καπνούς της πλατείας συντάγματος, πάντως στην καισαριανή μαζεύτηκε μια λαοθάλασσα. Η κεντρική πλατεία ήταν γεμάτη με το νόημα που ‘χει κάτι απ’ τις φωτιές και αποκλειστικά από νεολαίους, που έδωσαν βροντερό «παρών». Στο δημαρχείο υπήρχε κίνηση με την έκθεση για την αντιφασιστική νίκη, ενώ οι ντόπιοι είχαν μαζευτεί ήδη στο χώρο της εκδήλωσης. Τόσος κόσμος (υπολογίζω πάνω από πέντε χιλιάδες) που μύρισε φεστιβάλ και δεν εννοώ τη μυρωδιά απ’ τα σουβλάκια –ή τις… εναλλακτικές μυρωδιές που μπορείς να πετύχεις σε άλλα φεστιβάλ.

Εννοώ το κυνήγι της καρέκλας και της θέσης για να παρκάρεις (κάποιοι σφοι δε βρήκαν τίποτα κι αναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω άπρακτοι), την ομιλία του γγ, τις καντίνες, το πεντάχρονο παιδί που ήξερε και τραγουδούσε απέξω τους στίχους από τα «σγουρά μαλλιά», την παλαιού τύπου γιαγιά του που μπορεί να το νανούριζε με τέτοιες μελωδίες το βράδυ, τα μπλουζάκια με τη cccp, τις farc και γουίλι το κογιότ (άσχετο, αλλά καλό), τις «πραμάτειες» με τα άπειρα αναμνηστικά για την οικονομική εξόρμηση, κάτι ρετρό νέους με τζιν-σωλήνες και μπίρες στο χέρι (που όσο περνούσε η βραδιά γίνονταν τσιπουράκια), τον τσε ζωγραφισμένο σε έναν τοίχο στον κεντρικό δρόμο (this is kaisarianh), το σήμα για τα 100χρονα του κκε, τον ξέχειλο ενθουσιασμό, το συναίσθημα…

Ακόμα και τη στιγμιαία ψιχάλα που έριξε, χωρίς να υπάρχουν καλά-καλά σύννεφα στον ουρανό, αλλά ήταν βγαλμένη από τις καλύτερες φεστιβαλικές παραδόσεις. Όπως άλλωστε κι η προσπάθεια κάποιων σφων να ξορκίσουν το επικείμενο κακό και τις σταγόνες, κουνώντας τις σημαίες τους –ένας μάλιστα με σκέτο κοντάρι, χωρίς λάβαρο.

Τα συνθήματα πιάνουν ένα κεφάλαιο από μόνα τους. Καταρχάς η νεολαία πρωτοπόρησε κι έκανε την πολυπόθητη στροφή που περιμέναμε (αν και όχι την πολιτική στροφή που θα περίμεναν άλλοι): «ΕΝΑΣ ΑΙΏΝΑΣ αγώνες και θυσία…». Μετά στη συγκέντρωση, τα μεγάφωνα το ξαναγύρισαν σε «εννιά δεκαετίες», αλλά ο πάγος έσπασε, ο δρόμος χαράχτηκε. Και μήπως εσύ σφε αναγνώστη ήξερες πως «πίσω από το βόλγα δεν υπάρχει γη, η ιστορία γράφεται με πάλη ταξική»; Πως «ό,τι γράφτηκε με αίμα, δε σβήνει με βρώμικο μελάνι» -σύνθημα γραμμένο στο κεντρικό πανό; Ή πως «χρυσή αυγή ρουφιάνοι των αφεντικών» (θα σας τσακίσει πάλι η πάλη των λαών);

Καλτ τόνο στην προσυγκέντρωση της νεολαίας έδινε το μότο στο απέναντι περίπτερο, που έμοιαζε με κοινωνικό μήνυμα του υπουργείου υγείας: «το προφυλακτικό δεν αρκεί μόνο να το αγοράσεις, χρησιμοποίησέ του» (πχ στο μπουγέλο, γεμίζοντάς το με νερό). Όπως κι ένα πανό του σύριζα (για τις νάρκες του έβρου, τον πάτο του αιγαίου), ακριβώς πάνω από την προσυγκέντωση, που προσφέρονταν για έτοιμη παραχάραξη, κατευθείαν, χωρίς φωτομοντάζ. Πανό σύριζα κι από κάτω τόσος κόσμος, που θα τον ξανάβρισκαν 9 μάη; Α ναι, στο σύνταγμα. Δεν ξέρω αν πέρασε καμιά βόλτα κι ο διονύσης, που χτύπησε και βρήκε ανοιχτές πόρτες –όχι σαν εμάς τους κουφούς, που δεν ακούμε τον παλμό του κόσμου και δεν του ανοίγαμε.

Για την έκθεση στο δημαρχείο, μερικές εικόνες θα μιλούσαν πολύ πιο εύγλωττα από οποιαδήποτε δική μου περιγραφή. Ξεχωρίζω το σύνθημα σε έναν τοίχο που έλεγε: εσύ πατριώτη τι έκανες για τον αγώνα σήμερα; Όπως και την κατακλείδα μιας ανακοίνωσης (δε συγκράτησα όμως ποιος φορέας την υπέγραφε) που καλούσε τους δωσίλογους παοτζήδες να συνέλθουν (sic!) και να σκοτώσουν τους αρχηγούς τους! Και ο σφος δίπλα να λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου πως πρέπει να κάνουμε και σήμερα κάτι παρόμοιο, καλώντας πχ τους συριζαίους –καλά τώρα, ψώνισες από σβέρκο.

Την ομιλία του γγ θα τη διαβάσατε ή θα είδατε κάποια βασικά σημεία της στο πόρταλ του 902, συνεπώς δεν έχει νόημα να παρουσιαστεί εδώ αναλυτικά. Θα σταθώ μόνο σε ένα σημείο που έβαλε και τόνισε ο κουτσούμπας: μπορεί το εργατικό-λαϊκό κίνημα να ανατρέψει-σταματήσει τον πόλεμο που διεξάγει η τάξη που έχει την εξουσία, χωρίς να τη διεκδικήσει για λογαριασμό του; Το παράδειγμα των μπολσεβίκων απαντά πειστικά στο παραπάνω ερώτημα.

Κι αν απορεί κάποιος, πού χρειάζονται όλες αυτές οι συχνές αναφορές στον πόλεμο, η απάντηση είναι πως αφενός είναι ένα ενδεχόμενο που φαντάζει ολοένα και πιο πιθανό κι αφετέρου πως συνδέεται με την επαναστατική κατάσταση και προοπτική. Το οποίο χρήζει ειδικής εξέτασης που την έχω καθυστερήσει ήδη αρκετά, κι υπόσχομαι (σε μένα πρώτα) πως εντός της εβδομάδας θα μοιραστώ με τη βάση του μπλοκ τις αβεβαιότητές μου επί του θέματος.

Κρατάω επίσης την εκτίμηση ενός σφου –που ήταν λίγο πιο συγκεντρωμένος από μένα- πως σε ένα σημείο ουσιαστικά προαναγγέλθηκε η αποχή από κάθε εκβιαστικό δίλημμα και οποιοδήποτε δημοψήφισμα. Αν κι εγώ νομίζω πως δεν έχει πολύ νόημα τώρα αυτή η συζήτηση, αν δε δούμε πρώτα το συγκεκριμένο ερώτημα που θα τεθεί. Ούτε είμαι πολύ σίγουρος πως το δημοψήφισμα είναι τόσο πιθανό, όσο μας το παρουσιάζουν τελευταία.

Τη μουσικοθεατρική παράσταση που ακολούθησε ομολογώ πως δεν ήμουν σε θέση να την ακούσω πολύ καλά και να την εκτιμήσω, από εκεί που βρισκόμουν, με θορυβώδεις τεϊτζήδες. Ξεχωρίζω ως στιγμή την ανάγνωση του πρώτου γράμματος του ζαχαριάδη, χωρίς την επίμαχη φράση για την ανεπιφύλακτη στήριξη στον πόλεμο που διευθύνει η κυβέρνηση μεταξά (αν δεν έκαναν πουλάκια τα αυτιά μου τουλάχιστον).

Κι αν χρειάζεται ένα επιμύθιο για τη ημέρα, ας κρατήσουμε τη βροντερή παρουσία της νεολαίας. Μπορεί αυτή η στρογγυλή επέτειος της αντιφασιστικής νίκης να είναι η τελευταία στην οποία έχουμε κοντά μας επιζώντες της γενιάς της αντίστασης. Αλλά όσο βλέπουν τέτοιες ενθαρρυντικές εικόνες, μπορούν τουλάχιστον να φύγουν ήσυχοι, πως η σπορά έμεινε κι έδωσε καρπούς.

Σημειώσεις για την αντιφασιστική νίκη

-Η πρόσφατη έκδοση της σύγχρονης εποχής και του τμήματος ιστορίας της κετουκε προσδιορίζει, σύμφωνα με τις τελευταίες επεξεργασίες του κόμματος, τον χαρακτήρα του β’ παγκοσμίου πολέμου ως ιμπεριαλιστικό. Τι χαρακτήρα είχε όμως ο αγώνα της σοβιετικής ένωσης και των λαϊκών ένοπλων κινημάτων αντίστασης στις κατεχόμενες χώρες;

Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μόνον η ΕΣΣΔ αγωνιζόταν από δίκαιες θέσεις. Έκανε πρώτα απ’ όλα πόλεμο υπεράσπισης της εργατικής εξουσίας, άρα της σοσιαλιστικής πατρίδας, πόλεμο αντικαπιταλιστικό. Δίκαιο πόλεμο έκαναν και τα ΚΚ όπου Γης, καθώς και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, στα οποία ηγούνταν τα ΚΚ.

Ας δούμε και τα σχετικά αποσπάσματα για τον χαρακτήρα του β΄ παγκόσμιου πολέμου.

Ακριβώς 20 χρόνια μετά τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού Πολέμου, ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Όπως και ο πρώτος ήταν και αυτός ιμπεριαλιστικός. Αιτία της έκρηξής του υπήρξαν οι οξυμένες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις για το ξαναμοίρασμα των σφαιρών επιρροής, των αγορών και των πηγών πρώτων υλών. (…) Τις ανακατατάξεις, οι οποίες είχαν συντελεστεί στον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, επιτάχυνε και τροφοδότησε η μεγάλη παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού 1929-1933, αλλά και η νέα που εκδηλώθηκε το 1938.

Όταν προετοιμαζόταν και όταν ξεκίνησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η διεθνής κατάσταση δεν ήταν ίδια με αυτήν του πρώτου. Είχε συντελεστεί μια κοσμοϊστορική αλλαγή με παγκόσμια επίδραση, η νικηφόρα Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση και υπήρχε το βασικό δημιούργημά της, η Σοβιετική Ένωση, στην οποία είχε καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο(…). Ταυτόχρονα είχε αναπτυχθεί το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, συγκροτημένο και διαρθρωμένο από το 1919 στις γραμμές της ΚΔ.

Αυτά τα γεγονότα υπεισέρχονταν από την αρχή στο συσχετισμό μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών, τον επηρέαζαν χωρίς να αλλάζουν και φυσικά δεν άλλαξαν τον χαρακτήρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του έμεινε αναλλοίωτος και ύστερα από τις 22 Ιούνη 1941, που η Γερμανία επιτέθηκε εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ). Η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ, επιδιώκοντας να ισχυροποιηθεί η ίδια, για να αντιμετωπίσει από πολύ καλύτερες θέσεις τις ΗΠΑ – Μ. Βρετανία, έχοντας ταυτόχρονα εξολοθρεύσει τον κοινό εχθρό τους.

-Η αντιφασιστική νίκη των λαών δεν κατόρθωσε να μετεξελιχθεί σε αντικαπιταλιστική και πιθανότατα δεν έθεσε ποτέ συνειδητά τέτοιο στόχο. Αν για μας όμως ο πραγματικός αντιφασιστικός αγώνας έχει ή αποκτά γνήσια, αντικαπιταλιστικά χαρακτηριστικά, για να μην είναι προσωρινή και επισφαλής η νίκη που θα πετύχει, για τον αστικό κόσμο και τα σοσιαλδημοκρατικά δεκανίκια του, ο αντιφασισμός είναι μία αντίφα μόδα, με στενά αντιχρυσαυγίτικο ορίζοντα, ενώ ο αντικαπιταλισμός είναι μια αντίκα, ένας επικίνδυνος αναχρονισμός, που πρέπει να μπει με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, ακόμα και στο όνομα της σωστής επαναστατικής τακτικής, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, για να μην τους απειλήσει ποτέ ξανά.

-Η αντιφασιστική συμμαχία ήταν κατ’ ουσία η σύναψη ενός ιδιότυπου λαϊκού μετώπου, σε παγκόσμια κλίμακα. Ένας τακτικός ελιγμός, για να σπάσει τη διεθνή απομόνωση της σοβιετίας, η ύπαρξη της οποίας καθόριζε τη συγκυρία και τα πρακτικά καθήκοντα που απέρρεαν από αυτήν. Τα λαϊκά μέτωπα πέτυχαν το σκοπό αυτό που είχαν θέσει, παρά τις αντιφατικές συνθήκες, τις δυσκολίες και τα τακτικά λάθη κατά την εφαρμογή τους, θέτοντας τις βάσεις για τη συγκρότηση αντιστασιακών μετώπων σε πολλές κατεχόμενες χώρες. Δεν κατάφεραν ωστόσο να συνδέσουν τον εθνικοαπελευθερωτικό κρίκο με το στρατηγικό στόχο της κατάκτησης της εξουσίας.

Δύο είναι τα βασικά λάθη που συναντάμε συνήθως στην ιστορική εξέταση των λαϊκών μετώπων. Αμφότερα συγκλίνουν στην εξω-ιστορική αποτίμηση της πείρας τους, βάσει της σημερινής συγκυρίας κι όχι των δοσμένων συνθηκών εκείνης της εποχής. Από αυτή την άποψη, η συλλήβδην απόρριψη της πείρας των λαϊκών μετώπων (αντί της χρήσιμης κι απαραίτητης κριτικής θεώρησης) λειτουργεί συμπληρωματικά στην απολυτοποίηση της συγκεκριμένης τακτικής επιλογής και τη μηχανική αντιγραφή της στο σήμερα –που δεν υπάρχει καν σοβιετική ένωση.

-Το σκοπευτήριο της καισαριανής ήταν χρήσιμο στην κυβέρνηση μόνο για επικοινωνιακή λεζάντα, αμέσως μετά τις εκλογές. Η 9η μάη και η επέτειος της νίκης των λαών βρίσκουν την κυβερνητική νεολαία στο σύνταγμα να διαφημίζει το όπιό τους και τη νομιμοποίηση της χρήσης του. Όσο για το τσάκισμα της ναζιστικής μηχανής απ’ τους σοβιετικούς, ήταν κυρίως μια νίκη κατά του ολοκληρωτισμού, όπως δήλωσε στη ρωσία ο έλληνας πρωθυπουργός, σε άπταιστη ευρωενωσιακή διάλεκτο-ορολογία. Κρίμα δηλ, που δεν επισκέφτηκε το πάλαι ποτέ στάλινγκραντ, για να πει πως η μάχη του δεν ήταν παρά ένα στιγμιαίο επεισόδιο όξυνσης των ενδοολοκληρωτικών αντιθέσεων και να το τερματίσει. Ποτέ δεν είναι αργά όμως…

Διάβαζε επίσης: Η Λερναία Ύδρα του Φασισμού (από την ιστοσελίδα «Ατέχνως») καθώς και όλα τα υπόλοιπα πολύ ενδιαφέροντα κείμενα του αφιερώματος με την ετικέτα «αντιφασιστική νίκη».

Σημειωματάριο

Σημειώσεις με αφορμή την ουκρανία και την επικαιρότητα

Το περασμένο καλοκαίρι τα σύννεφα μιας διεθνούς πολεμικούς σύρραξης –πέρα από τις μάχες του συριακού στρατού με τις ένοπλες δυνάμεις κατά του άσαντ- είχαν αρχίσει να μαζεύονται απειλητικά πάνω από τη συρία, προμηνύοντας επικίνδυνη κλιμάκωση στην αντιπαράθεση των συγκρουόμενων συμφερόντων και την ιμπεριαλιστική διελκυστίνδα μεταξύ ηπα, εε και ρωσίας. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθούσε φοβισμένη κι αμήχανη τις εξελίξεις, ενώ πολλοί αναλυτές περίμεναν πως θα άναβε τελικά το φιτίλι στην περιοχή, καθώς φαινόταν πως κανείς δε θα κάνει πίσω σε αυτή τη διένεξη, για να μην πληγεί το γόητρό του αλλά προπαντός για λόγους ουσίας. Τα πράγματα φάνηκαν προσωρινά να ηρεμούν και να οδηγούνται σε εκτόνωση. Αυτό όμως ήταν απλώς μια ανάπαυλα ηρεμίας προτού ξεσπάσει η καταιγίδα.

Όσοι περίμεναν να παγιωθεί μια εύθραυστη έστω ισορροπία τρόμου, που δε θα εκτρέπεται σε θερμά πολεμικά επεισόδια, ξέχασαν μάλλον το βασικό δίδαγμα πως ο πόλεμος δεν είναι τίποτα άλλο παρά συνέχεια της ιμπεριαλιστικής ειρήνης –και όχι κάποια παρέκκλιση από αυτήν. Και έτσι βρέθηκαν σε αμηχανία μπροστά στις εξελίξεις στην ουκρανία, που εκτυλίσσονται σα χιονοστιβάδα και διαψεύδουν παταγωδώς πάσης φύσεως πασιφιστικές αυταπάτες.

Στην παραπάνω κατηγορία συμπεριλαμβάνονται προφανώς κι όλοι όσοι ένιωσαν να πέφτουν από τα σύννεφα (του πολέμου που μαζεύονται πάνω από την ουκρανία) και να σοκάρονται που η καταιγίδα ξέσπασε τόσο κοντά μας, στην αυλή της ευρώπης. Ή πάλι εκπλήσσονται με τον αντιδραστικό ρόλο της εε, τη στάση της και την ανοιχτή στήριξη στους ουκρανούς νεοναζί. Η εε όμως δεν είναι κάποιου είδους καταφύγιο για τους λαούς της ευρώπης αλλά σφαγείο που τους φέρνει σαν πρόβατα στο στόμα των λύκων και της συμμαχίας τους.

Ευτυχώς εμείς βέβαια έχουμε το πασοκ, που είναι δύναμη ασφάλειας και ελπίδας για τον τόπο. Αλλά αν τυχόν φύγει από την κυβέρνηση, θα αποσταθεροποιηθεί το σύμπαν και η ελλάδα θα κινδυνεύει να γίνει σαν την ουκρανία –τάδε έφη λεωνίδας γρηγοράκος. Γιατί όσο να πεις, όταν βλέπεις το βενιζέλο να σπεύδει στο κίεβο να αναγνωρίσει πρώτος και να καλύψει πολιτικά τους νεοναζί στην κυβέρνηση της ουκρανίας, νιώθεις μια σιγουριά απέναντι στους φασίστες και τον πόλεμο, πως θα κάνει ακριβώς τα ίδια και στην χώρα μας. Και ότι θα κατεβάσει το βασικό μισθό κοντά στα 70 ευρώ της μολδαβίας –να τα βλέπει η μητέρα του στουρνάρα με τα πεντακόσια ευρώ σύνταξη και να νιώθει προνομιούχος.

Δεν μπορείς λοιπόν παρά να γελάσεις με το χοντροκομμένο (σαν τη σιλουέτα του) θράσος του μπένι που εκβιάζει τους ψηφοφόρους πως θα φύγει από την κυβέρνηση αν δεν του δώσουν τουλάχιστον ένα διψήφιο ποσοστό στις ευρωεκλογές, θυμίζοντας κάπως το μικρό πέπε από το «αστερίξ στην ισπανία», που κρατούσε την αναπνοή του μέχρι να πειστούν οι άλλοι γύρω του να του κάνουν κάθε χατίρι. Τον μπένι βέβαια μικρό δεν τον λες ακριβώς, αλλά έχει γίνει αναμφίβολα καρικατουρίστικη φιγούρα –και ας μην είναι ο μόνος που θέτει αστεία ψευδοδιλήμματα στο εκλογικό σώμα.

Ο λαός δεν έχει να περιμένει τίποτα όμως από την κυβέρνηση και το αν θα μείνει ή αν θα φύγει στις 26 ο βενιζέλος κι οι σύμμαχοί του, αν δε σκεφτεί τι ακριβώς θα έρθει στη θέση τους. Η μόνη δύναμη σταθερότητας για τους λαούς δεν είναι μια κυβερνητική εναλλαγή αλλά ο δικός τους αγώνας ενάντια στον πόλεμο και το σύστημα που τον γεννά, όπως τα σύννεφα τη βροχή. Κι η λύση δεν προϋποθέτει μια μετριοπαθή στάση αναμονής αλλά ανάπτυξη επιθετικών πρωτοβουλιών ενάντια στο ματοκύλισμα και τα γεράκια που το οργάνωσαν. Κάτι που αναδεικνύει το μέτρο και της δικής μας ευθύνης για την οργάνωση και την ενίσχυση αυτού του κινήματος. Γιατί είναι δική μας ευθύνη να σπάσουμε αυτή την εκκωφαντική σιωπή, να κινητοποιήσουμε ευρύτερες λαϊκές μάζες, να μην αφήσουμε να μας καταπιεί η προεκλογική περίοδος και το καταθλιπτικό κλίμα της.

Η χτεσινή επέτειος της μεγάλης αντιφασιστικής νίκης των λαών (που θέλουν να τη σκεπάσουν με το πέπλο της λήθης και να τη μετατρέψουν σε μέρα του ευρώ και της ενωμένης ευρώπης) έρχεται σε μια δύσκολη και σημαδιακή συγκυρία, που προσφέρεται για αναπόφευκτες συγκρίσεις τώρα που βγήκαν πάλι παγανιά οι φασίστες και η σαπίλα όλου του ντουνιά –με δημοκρατικό προσωπείο ή χωρίς- στις χώρες που έκαναν την πρώτη οργανωμένη έφοδο στον ουρανό. Όχι φυσικά για να μελαγχολήσουμε με τα περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις για τη σημερινή κατάντια. Αλλά γιατί μας δείχνει τη λύση, το μόνο δρόμο που έχουν οι λαοί για να νικάνε..

Κόκκινη Ορχήστρα – ο κύκλος του Βερολίνου

Καθώς οι εκδηλώσεις για την αντιφασιστική νίκη των λαών συνεχίζονται καθόλη τη διάρκεια του μήνα, η κε του μπλοκ, στο κλίμα των ημερών, φιλοξενεί στο ιστορικό της ένθετο μια ακόμα πολύ καλή του άναυδου για το δίκτυο κόκκινη ορχήστρα.
Τον ευχαριστεί θερμά για τη συνεργασία κι εύχεται στους σφους αναγνώστες καλή ανάγνωση και νηφάλιο σχολιασμό.

1. Εισαγωγή

Rote Kapelle (κόκκινη ορχήστρα) ονόμασε η Γκεστάπο το κατασκοπευτικό δίκτυο των Σοβιετικών στη διάρκεια του Β’ΠΠ. Στην ορολογία της Γκεστάπο το εχθρικό κατασκοπευτικό δίκτυο παρομοιάζονταν με  μία ορχήστρα όπου ο ασύρματος ήταν το πιάνο ο χειριστής του ο πιανίστας και ο οργανωτής ο μαέστρος. Σύμφωνα με την κρατούσα αστική εκδοχή της ιστορίας η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά κατάσκοποι της ΕΣΣΔ και μάλιστα σε ορισμένες εκδοχές της προδότες της Γερμανίας.

Στην πραγματικότητα η Κόκκινη Ορχήστρα και συγκεκριμένα ο κύκλος του Βερολίνου με τον οποίο θ’ ασχοληθούμε εδώ ήταν μια αντιναζιστική οργάνωση που σε πολύ δύσκολες συνθήκες δρούσε κυρίως στο Βερολίνο μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ.  Για οικονομία στο παρόν κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε το όνομα Κόκκινη Ορχήστρα αν και η αλήθεια είναι ότι τα ίδια τα μέλη της δεν είχαν δώσει κάποιο συγκεκριμένο όνομα στην οργάνωση τους

Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία είχε σαν αποτέλεσμα να τεθεί στην παρανομία το  ΚΚΓ όπως και όλα τα άλλα κόμματα. Το 1932 το ΚΚΓ είχε περίπου 300,000 μέλη ενώ στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους είχε κερδίσει περί τα 6 εκατομμύρια ψήφους. Ωστόσο τα λεπτομερή αρχεία της αστυνομίας της δημοκρατίας της Βαϊμάρης διευκόλυναν τους Ναζί να προχωρήσουν σε μαζικές συλλήψεις. Μεγάλος αριθμός μελών και στελεχών του ΚΚΓ διέφυγαν στο εξωτερικό (Παρίσι, Μόσχα και Πράγα) ενώ πολλοί ήταν αυτοί που εγκατέλειψαν το κόμμα. Στον απολογισμό που έγινε αμέσως μετά το 7^ο συνέδριο της Κομ. Διεθνούς (1935) από τα 422 ηγετικά στελέχη του κόμματος τα 219 βρίσκονταν στις Γερμανικές φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Άλλα 125 βρέθηκαν στην εξορία 41 είχαν εγκαταλείψει το κόμμα και 24 είχαν δολοφονηθεί από τους Ναζί. Μόλις 13 από τους 422 βρίσκονταν ενεργοί σε βαθιά παρανομία μέσα στη χώρα. Από το 1933 ως το 1938 πάνω από 150,000 κομμουνιστές βρέθηκαν στα στρατόπεδα  συγκέντρωσης και στις φυλακές και πάνω από 30,000 εκτελέστηκαν.

2.  Οι πρωταγωνιστές.

Τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας προέρχονταν από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα της γερμανικής κοινωνίας και αρκετοί δεν ήταν καν κομμουνιστές. Κάποιοι ήταν διανοούμενοι και απόγονοι ονομαστών οικογενειών της Γερμανίας άλλοι καλλιτέχνες ενώ οι περισσότεροι ήταν εργάτες   και υπάλληλοι.

Οι πιο σημαντικοί ήταν οι παρακάτω:

Ο Harro Schulze-Boysen γεννήθηκε το 1909 στο Κίελο και ήταν μικρανεψιός του ναυάρχου Alfred von Tirpitz . Από νεαρή ηλικία είχε ριζοσπαστικοποιηθεί και το 1931 έγινε ο αρχισυντάκτης της αριστερής εφημερίδας Gegner που την έκλεισαν οι ναζί το 1933. Κατά την σύλληψη του υποχρεώθηκε να περάσει ανάμεσα σε δύο σειρές που σχημάτισαν άνδρες των ταγμάτων εφόδου (SA) και οι οποίοι χτυπούσαν με μαστίγια με μεταλλικές ουρές τον ίδιο και τον εβραίο συγκρατούμενο του. Ο Schulze-Boysen δείχνοντας το απαράμιλλο θάρρος του  πέρασε τρεις φορές από τον διάδρομο εκείνο και γύρισε μία τέταρτη φορά γυμνός, ματωμένος και λαχανιασμένος για τον νικητήριο γύρο. Ένωσε τις φτέρνες του και είπε στους βασανιστές του: ‘Αναφέρομαι ευπειθώς, διαταγή εξετελέσθη συν άλλη μια φορά για τύχη’. Το θάρρος του εντυπωσίασε ακόμη και τους άντρες των SA. Ο συγκρατούμενος του πέθανε λίγο μετά από το βασανιστήριο αυτό. Μεσολάβησε η οικογένεια του και απελευθερώθηκε κι όταν ρωτήθηκε από έναν φίλο του τι σκόπευε να κάνει του απάντησε προφητικά ‘απλώς έβαλα την εκδίκηση μου στον πάγο’. Χάρη στη γλωσσομάθεια του προσλήφθηκε στο τμήμα πληροφοριών του υπουργείου της Αεροπορίας. Το 1936 παντρεύτηκε την Libertas Haas-Heye εγγονή Πρώσου πρίγκιπα και οικογενειακή φίλη του Hermann Göring. Ο Schulze-Boysen ήταν το πρότυπο στο οποίο βασίστηκε ο χαρακτήρας του Στιγκλιτς στο μυθιστόρημα του Γ. Σεμιόνοφ 17 στιγμές της άνοιξης.

Ο Arvid Harnack γεννήθηκε στο Ντάρμστατ το 1901. Καταγόταν από οικογένεια λογίων ενώ ο θείος του ήταν ο πολύ γνωστός θεολόγος Adolf von Harnack. Σπούδασε νομικά στη Γερμανία και πολιτική οικονομία στη Μ. Βρετανία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 είχε ιδρύσει έναν όμιλο που βασικό σκοπό του είχε τη μελέτη του κεντρικού σχεδιασμού της Σοβιετικής οικονομίας. To 1926 παντρεύτηκε τη Mildred Fish, αμερικανίδα φιλόλογο. Μέλος του ΚΚΓ επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ το 1933 μετά από πρόσκληση του οικονομικού ακόλουθου της Σοβιετικής πρεσβείας. Στο ταξίδι του αυτό τον συνόδεψε και η Mildred η οποία στα γράμματα της προς τους οικείους της στις ΗΠΑ έγραφε ότι η Μόσχα της θύμιζε την ‘Ουάσιγκτον στις μέρες της ευμάρειας προς το τέλος του πολέμου’. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι ‘από πολυάσχολους και ενεργητικούς ανθρώπους και ο αέρας ήταν ‘γεμάτος ελπίδα και επιτεύγματα’.

Ο John Sieg ήταν δημοσιογράφος, εργοστασιακός εργάτης και σιδηροδρομικός. Γεννήθηκε στο Detroit και επέστρεψε στη Γερμανία το 1928. Έγινε μέλος του ΚΚΓ το 1929. Ο Adam Kuckhoff γεννήθηκε το 1888 στο Άαχεν. Ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και σεναριογράφος επικεφαλής του λογοτεχνικού αλλά και πολιτικού περιοδικού Die Tat το 1928-1929. Η Greta Lorke ήταν κοινωνιολόγος. Γεννήθηκε το 1902 και σπούδασε για δύο χρόνια στις ΗΠΑ όπου συνάντησε τον Arvid και τη Mildred Harnack Παντρεύτηκε τον Adam Kuckhoff το 1937.

Ο Hans Coppi ήταν νεαρός κομμουνιστής και εργάτης. Είχε συλληφθεί επανειλημμένα από του ναζί για αντιστασιακή δράση και είχε σταλεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Oranienburg

3. Η δράση

Η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν οργάνωση με τη στενή έννοια του όρου. Ξεκίνησε αυθόρμητα από τις μεμονωμένες ενέργειες ορισμένων μελών της. Αποτελούταν από πυρήνες που δρούσαν ανεξάρτητα. Μάλιστα ο Schulze-Boysen και ο Harnack οι δύο κατά τεκμήριο πρωταγωνιστές του δικτύου για αρκετά χρόνια δρούσαν χωρίς να γνωρίζουν ο ένας τον άλλο.

Τον Αύγουστο του 1935 ο Harnack συναντήθηκε με τον Al. Hirschfeld (πρώτο γραμματέα της Σοβιετικής πρεσβείας. Αν και ο Hirschfeld τον συμβούλεψε να διακόψει κάθε σχέση με το παράνομο ΚΚΓ παρόλα αυτά ο Harnack συνέχισε την αντιναζιστική δραστηριότητα. Ο Harnack έδωσε στους Σοβιετικούς πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις μυστικές συμφωνίες της Γερμανίας με τα Βαλτικά κράτη την Πολωνία την Περσία και άλλες χώρες. Επιπλέον τους ενημέρωνε για την κατάσταση της Γερμανικής οικονομίας και τις ξένες επενδύσεις στη χώρα. Μέσα από τις παράνομες οργανώσεις στα εργοστάσια έφταναν στη Μόσχα διαμέσου του Harnack πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Γερμανίας. Μάλιστα ο Harnack ήταν καλά πληροφορημένος για τις εξελίξεις μέσα στην ΕΣΣΔ και εξηγούσε σ’ έναν φίλο του ‘...γιατί ο Στάλιν εκτέλεσε τόσους πολλούς  στρατηγούς: δεν ήταν αξιόπιστοι. Οι σχέσεις τους με τους Γερμανούς παραήταν στενές’. Παράλληλα βοηθούσαν εβραίους και άλλους αντιστασιακούς είτε να κρυφτούν είτε να δραπετεύσουν από τη Γερμανία ενώ μετέφραζαν τύπωναν και μοίραζαν παράνομα φυλλάδια. Αν και ο απώτερο σκοπός της ομάδας του Harnack ήταν η πτώση του ναζιστικού καθεστώτος οι άμεσοι στόχοι ήταν το σπάσιμο του μονοπωλίου των ναζί στην πληροφόρηση και την προπαγάνδα και η βοήθεια στα θύματα τους.

Ο Schulze-Boysen που γνώριζε πέντε ξένες γλώσσες επεξεργαζόταν τις μυστικές εκθέσεις που έστελναν οι στρατιωτικοί ακόλουθοι από τις Γερμανικές πρεσβείες ανά τον κόσμο. Στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου συγκέντρωνε και μετέδιδε πληροφορίες σχετικά με την στρατιωτική ενίσχυση του Φράνκο από τους ναζί. Αριθμός ανδρών, αεροπλάνων, τανκς όπλων και πυρομαχικών που μετέφερε η Luftwaffe  στην Ισπανία καθώς και πληροφορίες σχετικά με το πραξικόπημα που σχεδίαζαν οι εθνικιστές (με τη συνεργασία του POUM) στη Βαρκελώνη τον Μάιο του 1937 στάλθηκαν στη Σοβιετική πρεσβεία  Η αποστολέας μάλιστα συνελήφθηκε από την Γκεστάπο λίγο αργότερα Για την υπόθεση αυτή η Γκεστάπο συνέλαβε και τον Schulze-Boysen ο οποίος την γλύτωσε επειδή ο συγκρατούμενος του Werner Dissel αρνήθηκε ότι του μετέδωσε την πληροφορία για την μεταφορά στην Ισπανία της 5^ης και 6^ης μεραρχίας αρμάτων. Και ο κύκλος του Schulze-Boyzen βοηθούσε εβραίους και αντιστασιακούς να δραπετεύσουν ακόμη και από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και είχε στήσει δίκτυο υποδοχής τους στο Παρίσι και το Λονδίνο. Δυστυχώς δεν ήταν όλες οι αποδράσεις επιτυχημένες και τον Αύγουστο του 1939 ο Karl Behrens συνελήφθηκε επειδή ετοίμαζε πλαστά χαρτιά για τον εβραίο γαμπρό του C. Fischer ο οποίος εκτελέστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Saschsenhausen.

Η υπογραφή του συμφώνου Μολότοφ-Ριμπερντροπ τον Αύγουστο του 1939 δεν πτόησε την ομάδα του Harnack/Schulze-Boysen που είχαν κατανοήσει ότι με το σύμφωνο αυτό η ΕΣΣΔ αγόραζε χρόνο για να προετοιμαστεί. H Greta Kuckhoff στα απομνημονεύματα της θυμάται τον Harnack να της λέει: ‘...είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι τώρα ο Χίτλερ ετοιμάζεται ακόμη πιο αποφασιστικά για πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Από οικονομική άποψη δεν είναι ακόμη έτοιμος. Άρα θα προσπαθήσει να θέσει κάτω από τον έλεγχο του πρώτες ύλες και παραγωγικό δυναμικό από άλλες χώρες όσο πιο γρήγορα μπορεί’. Την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου της ίδιας χρονιάς ο Schulze-Boysen παραβρέθηκε σε μια συνάντηση νέων εργατών του παράνομου ΚΚΓ. Εκεί τους είπε να μην απογοητεύονται από το σύμφωνο γιατί τελικά αυτό θα βοηθήσει την Γερμανία. Η συνδυασμένη Γερμανό-σοβιετική απειλή θα παρακινήσει τις Δυτικές δημοκρατίες να ενεργοποιηθούν ενάντια στον Χίτλερ, Επίσης η συμφωνία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κλείσει το ιδεολογικο-πολιτικό χάσμα μεταξύ των ναζί και των σοβιετικών. Η μέχρι θανάτου πάλη τους θα συμβεί σε πιο κατάλληλο χρόνο και η ΕΣΣΔ θα ωφεληθεί από τον επιπλέον χρόνο για να προετοιμαστεί καλύτερα. Το Σύμφωνο μη-επίθεσης έλεγε ο Harro είναι στην πραγματικότητα το Σύμφωνο της μη-ακόμη επίθεσης 

Σαν απόδειξη των παραπάνω τον Σεπτέμβριο του  1940 ήρθε σε επαφή με την ομάδα του Harnack  ο Alexander Korotkov από την πρεσβεία της ΕΣΣΔ. Συμβούλεψε τον Harnack ότι  στην περίπτωση του πολέμου μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας θα έπρεπε να βρουν κάποιον άλλο τρόπο επικοινωνίας. Ο τρόπος αυτός δεν ήταν παρά οι ασύρματοι που στάλθηκαν στην ομάδα στις αρχές του 1941. Για τον ρόλο του χειριστή ο Schulze-Boysen επέλεξε τον Hans Coppi.

Η έναρξη του γερμανο-σοβιετικού πολέμου είχε σαν αποτέλεσμα την ένταση της δράσης της Κόκκινης Ορχήστρας. Αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός και η συχνότητα έκδοσης παράνομων εφημερίδων περιοδικών και προκηρύξεων. Οι πιο σημαντικές ήταν το Εσωτερικό Μέτωπο (στα Γερμανικά και Γαλλικά) και ο Άγης (στη μνήμη του σπαρτιάτη βασιλιά Άγη Δ’) Δημοσίευαν συνήθως πολιτικά νέα, τις εκπομπές του Σοβιετικού ραδιοφώνου, νέα για τις μάχες στο ανατολικό μέτωπο, προτροπές στους Γερμανούς στρατιώτες και στους ξένους εργάτες να μην πιστεύουν τη Γερμανική προπαγάνδα για την επικείμενη νίκη. Επίσης καλούσαν σε σαμποτάζ στα πολεμικά εργοστάσια και σε λιποταξία από το στρατό κλπ.  Μέλη της οργάνωσης επισκέπτονταν τους χώρους πού σύχναζαν οι ξένοι εργάτες και τους μοίραζαν προκηρύξεις γραμμένες στη γλώσσα τους. Η Libertas Schulze-Boysen και ο Adam Kuckhoff μάζευαν φωτογραφικό υλικό αλλά και μαρτυρίες για τις θηριωδίες των ναζί από τους στρατιώτες της Βερμαχτ με απώτερο σκοπό να χρησιμοποιηθούν στη μελλοντική δίκη τους καθεστώτος. Ο John Sieg είχε δεσμούς με αντιστασιακούς πυρήνες σε αρκετά εργοστάσια. Ο ίδιος δημιουργούσε τεχνητές καθυστερήσεις στα δρομολόγια τρένων που μετέφερα στρατεύματα ή πυρομαχικά ενώ στα εργοστάσια της AEG, Hasse & Wrede, Alkett και αλλού γινόντουσαν σαμποτάζ καθυστερήσεις στην παραγωγή  πολιτική δουλειά και διανομή παρανόμων προκηρύξεων.

Επιπλέον μετέδωσαν στη Μόσχα σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με την τοποθεσία του στρατηγείου του Χίτλερ στην Αν. Πρωσία τις προετοιμασίες των Γερμανών για χημικό πόλεμο στο Αν. μέτωπο καθώς και για την πιθανή χρήση των σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου στην επίθεση κατά της Μόσχας. Μετά την ήττα των Γερμανών τον Δεκέμβριο του 1941 ενημέρωσαν ότι δεν θα έπρεπε να αναμένεται επίθεση κατά της Μόσχας την άνοιξη του 1942 και ότι η πολεμική προσπάθεια των Γερμανών θα μεταφερθεί προς το νότο της ΕΣΣΔ Επίσης μετέδωσαν πληροφορίες αναφορικά με τα σχέδια των Γερμανών να επιτεθούν στον Καύκασο χρησιμοποιώντας αερομεταφερόμενες δυνάμεις αλλά και να χρησιμοποιήσουν ορισμένες εθνότητες της περιοχής στον πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Για την ύπαρξη εκτεταμένου δικτύου Γερμανών πρακτόρων στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ για τις αποστολές πρακτόρων αλεξιπτωτιστών και τα σημεία που θα γινόταν η ρίψη τους και για τα σχέδια των ναζί να στείλουν αλεξιπτωτιστές να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Μπακού και να αποτρέψουν την τυχόν καταστροφή τους από τους σοβιετικούς. Το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί ξεκίνησαν τη δεύτερη τους επίθεση στο νότο της ΕΣΣΔ. Οι σοβιετικοί χρειάζονταν περισσότερη πληροφόρηση για τα πολεμικά σχέδια των Γερμανών και για το λόγο αυτό έστειλαν με αλεξίπτωτο δύο Γερμανούς κομμουνιστές στην Αν. Πρωσία οι οποίοι έφτασαν στο Βερολίνο και συνδέθηκαν με την Κόκκινη Ορχήστρα. Στο διάστημα μεταξύ του Ιουνίου 1941 και του Αυγούστου 1942 η Κόκκινη Ορχήστρα έστειλε πάνω από 500 μηνύματα στην ΕΣΣΔ.

4. Το τέλος

Όπως ήταν φυσικό η δράση της οργάνωσης δεν πέρασε απαρατήρητη από τις δυνάμεις ασφαλείας του Γ’ Ράιχ. Οι Γερμανοί γνώριζαν ότι στέλνονταν από το εσωτερικό της Γερμανίας μηνύματα μέσω ασυρμάτων στη Μόσχα. Πολλά από τα μηνύματα αυτά είχαν υποκλαπεί αλλά αγνοώντας τον κώδικα κρυπτογράφησης τους δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν το περιεχόμενο τους. Ωστόσο τον Ιούνιο του 1942 συνελήφθηκε στις Βρυξέλλες μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών ο Johann Wenzel Γερμανός κομμουνιστής και μέλος του τοπικού δικτύου της GRU. Βασανίστηκε άγρια και μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο όμως από ότι φαίνεται με τη σύλληψη του η Γκεστάπο κατάφερε επιτέλους να βρει το βιβλίο που αποτελούσε των κώδικα των μηνυμάτων της Κόκκινης Ορχήστρας. Μέσα από ορισμένα μηνύματα κατάφεραν να εντοπίσουν τόσο τον Schulze-Boysen όσο και τον Harnack. Τα υπόλοιπα ήταν εύκολη δουλειά για τους ασφαλίτες που παρακολουθώντας ους κύριους πρωταγωνιστές για ένα περίπου μήνυμα κατάφεραν ένα θανάσιμο πλήγμα στην Κόκκινη Ορχήστρα. Στις 31 Αυγούστου του 1942 εφτά μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης των Γερμανών στο Στάλινγκραντ συννελήφθει ο Schulze-Boysen ενώ στις 5 Σεπτεμβρίου ο Harnack και η γυναίκα του Mildred. Μέχρι τα μέσα του Οκτωβρίου είχαν συλληφθεί 139 άτομα που σχετίζονταν με την Κόκκινη Ορχήστρα

Τις ανακρίσεις των συλληφθέντων τις ανέλαβαν αξιωματικοί των SS. Χρησιμοποίησαν τα πιο σκληρά βασανιστήρια για να αποσπάσουν κι άλλα ονόματα. Οι πιο έμπειροι κομμουνιστές της οργάνωσης ήταν έτοιμοι να εξασφαλίσουν τη σιωπή τους. Στις 15 Οκτωβρίου ο Sieg μετά από τρεις μέρες βασανιστηρίων κρεμάστηκε στο κελί του. Σύμφωνα με τους συναγωνιστές του ο θάνατος του έσωσε δεκάδες ζωές και είναι γεγονός ότι πολλά μέλη της οργάνωσης του επιβίωσαν για να δουν το τέλος του πολέμου. Ενώ ήταν κρατούμενοι ο H. Schulze και ο H. Grasse αυτοκτόνησαν. Την τελευταία στιγμή οι φρουροί εμπόδισαν τον W. Husemann να πηδήξει από το παράθυρο αγκαλιά με τον ανακριτή του.

Στις 19 δίκες παρωδία που ακολούθησαν δικάστηκαν 79 κατηγορούμενοι. Από αυτούς 44 καταδικάστηκαν σε θάνατο και 29 στάλθηκαν στη φυλακή και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο 2 κρίθηκαν αθώοι παρόλα αυτά στάλθηκαν και αυτοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης . Όλοι οι κατηγορούμενοι στάθηκαν περήφανα μπροστά στους διώκτες τους  παρόλο που γνώριζαν το φριχτό τέλος που τους περίμενε. Στις απολογίες τους δεν αρνήθηκαν την αντιστασιακή τους δράσης αλλά τόνισαν ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί ο Γερμανικός λαός από τους δυνάστες του. Τραγική ειρωνεία στις 19 Δεκέμβρη 1942 που το δικαστήριο καταδίκαζε σε θάνατο τους πρωτεργάτες της Κόκκινης Ορχήστρας ξεκινούσε η αντεπίθεση των σοβιετικών στο Στάλινγκραντ. Στις 22 Δεκεμβρίου οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέστηκαν με απαγχονισμό.

5. Μετά το πόλεμο

Όπως ήταν αναμενόμενο τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας αντιμετωπίστηκαν με διαφορετικό τρόπο από τα δύο στρατόπεδα των νικητών. Για τους Αγγλοαμερικάνους αλλά και τους δυτικογερμανούς δεν ήταν τίποτε λιγότερο από προδότες πράκτορες της Μόσχας. Όσοι από τους επιζώντες διάλεξαν να μείνουν στο Δυτικό τμήμα της χώρας είδαν τις συντάξεις τους να κόβονται το 1947 να θεωρούνται ύποπτοι για κατασκοπία υπέρ της ΛΔΓ και της ΕΣΣΔ και πολλούς από τους βασανιστές τους να στρατολογούνται ξανά στις σώματα ασφαλείας της ΟΔΓ. Μάλιστα αρκετά βιβλία που εκδόθηκαν στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου στον καπιταλιστικό κόσμο διέσυραν τη μνήμη τους χρησιμοποιώντας τις βρωμιές του κατηγορητηρίου της Γκεστάπο αλλά και τους ναζιστές εισαγγελείς και ανακριτές σαν ιστορικές πηγές.

Αντίθετα στις σοσιαλιστικές χώρες τα μέλη της οργάνωσης που επιβίωσαν αντιμετωπίστηκαν σαν ήρωες ενώ η μνήμη  των θυμάτων τιμήθηκε με πολλούς τρόπους. Έτσι. η Greta Kuckhoff διορίστηκε επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της ΛΔΓ από το 1950 ως το 1958. Η ΕΣΣΔ απένειμε μετά θάνατο το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας στον Harnack  και στη γυναίκα του Mildred τη μόνη αμερικανίδα υπήκοο που εκτελέστηκε από τους ναζί το παράσημο του Πατριωτικού Πολέμου. Η ΛΔΓ δεν ξέχασε  τους ήρωες της Κόκκινης Ορχήστρας. Εξέδωσε σειρά γραμματόσημων στη μνήμη τους  ενώ σχολεία δρόμοι και πλατείες πήραν τα ονόματα τους. Μάλιστα το 1990 με την παλινόρθωση του καπιταλισμού στο Ανατολικό Βερολίνο όλα τα παραπάνω μετονομάστηκαν με την εξαίρεση του γυμνασίου Mildred Harnack που παρότι μετονομάστηκε σε Γυμνάσιο αρ. 5 μετά από πίεση δασκάλων γονιών και μαθητών ξαναπήρε το αρχικό του όνομα το 1993.

Η Κόκκινη Ορχήστρα αποτελεί ένα παράδειγμα για το ρόλο που μπορεί να κληθούν να παίξουν οι κομμουνιστές στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που έρχεται. Το ταξικό καθήκον πάνω απ’ όλα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

-  Shareen Blair Brysac. Resisting Hitler. Mildred Harnack and the Red Orchestra. Oxford Univeristy Press 2000.

- Anne Nelson.  Red Orchestra  The Story of the Berlin Underground. Random House.

- Frank McDonough Opposition and Resistance in Nazi Germany  Cambridge University Press 2001.