Το σοσιαλιστικό κράτος στην ΕΣΣΔ

Τις προάλλες η κε του μπλοκ ξέκλεψε λίγο χρόνο, για να βρεθεί στο φεστιβάλ των Αναιρέσεων (γεια σας, αναιρούμε τον κομμουνισμό, όπως λέγαμε για πλάκα παλιά με ένα σφο) και να παρακολουθήσει μια συζήτηση αφιερωμένη στα 100 χρόνια της Οχτωβριανής Επανάστασης. Το καλό της υπόθεσης -από μία άποψη- είναι πως μπορείς να έχεις απεριόριστη εμπιστοσύνη στους ρυθμούς του χώρου (όταν κι εσύ δεν είσαι καλύτερος), να φτάσεις αργοπορημένος, μία ώρα μετά την προγραμματισμένη έναρξη, κι ενώ πιστεύεις πως πρόλαβες ίσα-ίσα τον τελευταίο ομιλητή στο κλείσιμο, καταλαβαίνεις σταδιακά πως έχεις προλάβει τη συζήτηση σχεδόν από την αρχή, ευτυχώς (από μία μόνο άποψη).

Δεν έχω σκοπό να κάνω μια συνολική "ανταπόκριση", ούτως ή άλλως δεν μπορώ να πω ότι γύρισα πολύ το χώρο, κι ίσως να μου λείπει η απαραίτητη καλή διάθεση γι' αυτό. Αντί για αυτό, προτιμώ να εστιάσω σε μερικά σημεία της εισήγησης του σοβιετικού κυριούλη, κατά κόσμον Περικλή Παυλίδη, (που μπορείτε να τη δείτε ολόκληρη στο βίντεο που ακολουθεί). Κι επιλέγω να το κάνω με το σκεπτικό ότι αποδομεί εύστοχα μια σειρά δημοφιλείς αντισοβιετικούς μύθους κι ανοίγει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, χωρίς να ταυτίζομαι απαραίτητα με το σύνολο των θέσεών του.



Ο Παυλίδης αντιτάσσεται στην εξωτική, αφελή αντίληψη -κυρίως τροτσκιστικής προέλευσης- πως τα επαναστατικά εγχειρήματα του εικοστού αιώνα θα μπορούσαν απλώς να κρατήσουν κάποια καλά στοιχεία, αποβάλλοντας τα αρνητικά, πχ να καταπολεμήσουν τη γραφειοκρατία, αναπτύσσοντας αμεσοδημοκρατικούς, αυτοδιαχειριστικούς θεσμούς εργατικής δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα, όμως, ο ένας πόλος απαιτούσε και δημιουργούσε τον άλλο, κι η υπέρβαση της γραφειοκρατίας προϋπέθετε μια άλλη εργατική τάξη, που δε θα υποτασσόταν στον υποδουλωτικό καταμερισμό εργασίας, τους όρους της μηχανής και της χειρωνακτικής εργασίας.

Ο Παυλίδης έπιασε τον όρο "κρατικός σοσιαλισμός", που ήταν οικείος στο κοινό του από το έργο του Μπιτσάκη, και υπονοεί -αν σημαίνει δηλαδή κάτι- την ύπαρξη ενός ισχυρού κράτους, που αντί να απονεκρωθεί, διευρύνθηκε. Ανέλυσε λοιπόν μερικά σχετικά σημεία που καθιστούσαν απαραίτητη (νομοτελειακή θα μπορούσαμε να πούμε) την εμφάνιση αυτού του χαρακτηριστικού.

Στη Σοβιετική Ένωση υπήρχαν χοντρικά δύο στρατηγικές για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Η στρατηγική της ΝΕΠ προέβλεπε μια ομαλή πορεία, με λιγότερο κόστος, αλλά ήταν αδρομερής και δεν παρείχε εγγυήσεις για την επιβίωση της ΕΣΣΔ. Η στρατηγική της σοσιαλιστικής πρωταρχικής συσσώρευσης (του Πρεομπραζένσκι, που, κατά τον Παυλίδη, την υιοθέτησε κι ο Στάλιν) ήταν μεν υψηλού κόστους, αλλά αποτελούσε μονόδρομο για το μέλλον της σοβιετικής εξουσίας. Σε αυτήν την περίοδο είναι που γίνονται οι βαθύτεροι κοινωνικοί μετασχηματισμοί και διαμορφώνονται τα βασικά χαρακτηριστικά του σοβιετικού κράτους.

Ποιοι παράγοντες υπαγορεύουν όμως τη διεύρυνσή τους;
Καταρχάς υπάρχει έμπρακτη αμφισβήτηση της σοσιαλιστικής εξουσίας από διάφορα στρώματα και εκτεταμένη ταξική σύγκρουση που φτάνει και στη μορφή της ένοπλης δράσης, ως τη δεκαετία του 50' (σε περιοχές της Κεντρικής Ασίας) σε πλήρη αντίθεση με το αστικό -κι ιδιαίτερα δημοφιλές σε μικροαστικές δυνάμεις με "αριστερό πρόσημο"- στερεότυπο ότι υπήρχε ένα σοβιετικό καθεστώς που απολάμβανε μια αχρείαστη καταστολή.

Δεύτερο σημείο: η επανάσταση επικράτησε στα λιγότερο ισχυρά κράτη (τους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας) που είχαν να αντιμετωπίσουν έναν πανίσχυρο αντίπαλο και δε θα μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα, παρά μόνο βασιζόμενοι σε έναν επαγγελματικό στρατό κι όχι απλά σε ένοπλες πολιτοφυλακές, όπως λένε κάποιοι, αντιγράφοντας στείρα το γράμμα κάποιων σχετικών αναφορών των κλασικών. Εκτός κι αν πιστεύει κανείς πως έτσι συντρίφτηκε η ναζιστική πολεμική μηχανή ή πως έτσι κατατρόπωσαν οι Βιετ-Κονγκ το στρατό των ΗΠΑ.

Το τρίτο σημείο είναι πως συρρικνώθηκαν μεν οι εμπορευματικές σχέσεις, αλλά διογκώθηκαν αντίστοιχα οι διοικητικές σχέσεις, και διευρύνθηκε το κράτος, συμπεριλαμβάνοντας το στρώμα των ειδικών, τους ειδήμονες που δεν ήταν ανταλλάξιμοι και δεν μπορούσαν να αντικατασταθούν από οποιοδήποτε μέλος της εργατικής τάξης, εφόσον η τελευταία παρέμενε υποταγμένη στους όρους του υποδουλωτικού καταμερισμού εργασίας, με εργάτες που έχουν συγκεκριμένη ειδίκευση, χωρίς να μπορούν να αποκτήσουν εποπτική αντίληψη της παραγωγής.
Αυτό συμβαίνει γιατί, σε αντίθεση με όσα μπορούσαν να φανταστούν στον καιρό τους οι κλασικοί, η εκμηχάνιση της παραγωγής κι η βαριά βιομηχανία δε μειώνει, αλλά επεκτείνει τον υποδουλωτικό καταμερισμό εργασίας.

Παρεμπιπτόντως, είναι υπερβολικά απλουστευτική η εικόνα πως η σοβιετική γραφειοκρατία έφερνε από τα πάνω ένα σχέδιο στους εργαζόμενους, για να τους το ανακοινώσει και να τους το επιβάλλει, ενώ αυτοί το ενέκριναν τυπικά. Κανένας σχεδιασμός σε τέτοια, κολοσσιαία κλίμακα δε θα μπορούσε ποτέ να προχωρήσει χωρίς την ευρεία συναίνεση, αποδοχή και μια κάποια ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων στην υλοποίησή του.

Τέταρτος παράγοντας είναι ο εξής: αφενός τα καταναλωτικά αγαθά δεν έφταναν ποσοτικά και ποιοτικά για να καλύψουν όλες τις ανάγκες του πληθυσμού και κατά συνέπεια δε μοιράζονταν με βάση τις ανάγκες του καθενός. Αφετέρου η εργασία εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό κοπιώδης και μονότονη, παραμένει δηλ εξωτερική ανάγκη και όχι αυτοσκοπός ή απόλαυση, άρα προκύπτει η ανάγκη ενός κρατικού διοικητικού καταναγκασμού, για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της εργασίας, εφόσον έχει εκλείψει σε μεγάλο βαθμό ο οικονομικός καταναγκασμός.

Αναπτύσσονται, λοιπόν, ιδιότυποι ανταγωνισμοί που είναι αντιφάσεις εντός της εργασίας (όχι δηλ όπως η αντίφαση κεφαλαίου-εργασίας) αλλά τείνουν να αναβιώσουν κάποιες ταξικές ανταγωνιστικές σχέσεις κι εκδηλώνονται πχ με την κλοπή της κρατικής ιδιοκτησίας, τη χαμηλή εργασιακή πειθαρχία, τη μαύρη αγορά-παραοικονομία, κτλ. Έτσι, στη σοβιετική ιστορία βλέπουμε την αυτοθυσία και τον ηρωισμό δίπλα στον κομφορμισμό, το νεποτισμό, την απειθαρχία, τη μαύρη αγορά, κτλ.

Φαινόμενα που γίνονται κυρίαρχα μετά τη δεκαετία του 60' και τη στροφή στην ανάπτυξη των ε-χ σχέσεων. Που δεν προκύπτει ωστόσο ως συνειδητή αντεπαναστατική στάση -μολονότι ενισχύει τις αντισοσιαλιστικές στάσεις- αλλά για να αντιμετωπίσει υπαρκτά προβλήματα της σοβιετικής οικονομίας.

Εν κατακλείδι, η σοβιετική πείρα αφήνει ως παρακαταθήκη τη σημασία του κεντρικού σχεδιασμού, που ήταν ο μοναδικός τρόπος για τη Σοβιετική Ένωση προκειμένου να αντεπεξέλθει στον ανελέητο ανταγωνισμό του ιμπεριαλιστικού κόσμου, ενώ απέδειξε την ανωτερότητά της σε τομείς όπως της εκπαίδευσης του ανθρώπου, της ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του και της ανάδειξης των δυνατοτήτων του.

Η καλύτερη μαρτυρία για την αξία της επανάστασης και της σοβιετικής κοινωνίας είναι ίσως αυτή ενός αντισοβιετικού συγγραφέα, του Αντρέ Ζιντ, που προσπαθεί να απομυθοποιήσει τη Σοβιετική Ένωση στο βιβλίο του "επιστροφή από την ΕΣΣΔ" αλλά παραδέχεται πως "πουθενά αλλού δεν αισθάνεται κανείς τόσο έντονα και βαθιά το αίσθημα της ενωμένης ανθρωπότητας, όσο στην ΕΣΣΔ. Παρά τη διαφορά της γλώσσας, πουθενά αλλού δεν είχα αισθανθεί τον εαυτό μου τόσο πολύ ως σύντροφο και αδερφό, κι αυτό αξίζει για μένα περισσότερο από το ωραιότερο τοπίο στον κόσμο".

Υπάρχουν διάφορες προεκτάσεις στα παραπάνω, αλλά θα χρειαστεί να τις δούμε σε επόμενη ανάρτηση.

Λόγω της ημέρας

Φαντάζεσαι να ήταν ο κόσμος ανάποδα; Α, δηλ όπως τώρα, που έχουν έρθει τα πάνω-κάτω και μας έπεσε ο ουρανός όπου κάναμε έφοδο στο κεφάλι. Πώς το φαντάζονταν τότε όμως το ανάποδα;

Οι καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις εμφανίζονται κι ωριμάζουν πρώτα μέσα στο σοσιαλισμό, αναπτύσσουν κι επιβάλλουν την κοινωνική αλλαγή στο εποικοδόμημα. Ποιος είναι όμως το αντεπαναστατικό υποκείμενο;

Η γραφειοκρατία δεν αποτελεί καν τάξη, αλλά είναι στρώμα δι’ εαυτό με τάσεις εξέλιξης σε καθαυτό και ιδιαίτερα στρωματικά συμφέροντα. Οι απαράτσικοι καταλήγουν πολιτικό υπαλληλικό προσωπικό των κουλάκων, των νεπ-μεν και της παραοικονομίας. Ο ιδιωτικός τομέας όμως περιορίζεται από το κρατικό μονοπώλιο και καταλήγει να λειτουργεί υπέρ του, βουλώνοντας τις τρύπες του, ενώ παράλληλα είναι βουτηγμένος στη διαφθορά. Οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς εξηγούν την ανάγκη ύπαρξης ενός άλλου ιδιωτικού τομέα, φιλελεύθερου και διαφανή σαν την αόρατη χείρα του άνταμ σμιθ και τη γκλάσνοστ του γκόρμπι.

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι σε συνθήκες κρατικομονοπωλιακού σοσιαλισμού, η αγορά νοθεύεται και ο τομέας της παραοικονομίας αδυνατεί να λειτουργήσει με γνήσια ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια. Παίρνει υπ’ όψιν τις κοινωνικές ανάγκες και διακινεί σε φτηνές τιμές όσα αγαθά λείπουν, διαφορετικά θα μείνει στα αζήτητα.
Μόλις το 90’ με το πρόγραμμα των πεντακοσίων ημερών του σατάλιν (προσοχή στο πρώτο άλφα) προχώρησε σε ουσιαστική απελευθέρωση τιμών, που μέχρι τότε ορίζονταν κεντρικά κι ήταν ενιαίες από το βλαδιβοστόκ μέχρι τη μόσχα.

Κάποια τμήματα της πολιτικής γραφειοκρατίας έτρεφαν ρεφορμιστικές αυταπάτες ότι η παλινόρθωση μπορεί να επιτευχθεί με ομαλή μετάβαση, χωρίς (αντ)επανάσταση και ταξική σύγκρουση. Η σοσιαλδημοκρατία του κκσε ενσωμάτωνε σε τελική ανάλυση τους γραφειοκράτες στο σοσιαλιστικό σύστημα. Στον αντίποδα, ο ακροδεξιός οπορτουνισμός απέρριπτε με παιδική αφέλεια από θέση αρχής κάθε συμμετοχή στα όργανα της σοβιετικής εξουσίας, αποσυνδέοντας πλήρως τη στρατηγική από την τακτική.

Η αυθόρμητη συνείδηση των διευθυντών φτάνει μόνο μέχρι τον οικονομικό αγώνα και την επιδίωξη επιμέρους αλλαγών και βελτιώσεων, σαν τις μεταρρυθμίσεις κοσύγκιν. Υπήρχε η ανάγκη μιας πρωτοπορίας με τα πιο συνειδητά στοιχεία να καθοδηγήσει τις μάζες. Με μεταβατικό, αντικομμουνιστικό πρόγραμμα κι αιτήματα για δημοκρατία και ιδιοσυντήρηση των επιχειρήσεων.

Η περεστρόικα ήταν το αντίστοιχο μεγάλο άλμα με βολουνταριστικές υπερβολές τύπου μάο. Στην κίνα έκαναν εγκαίρως την αυτοκριτική τους κι απέφυγαν την όξυνση. Έζησαν το δικό τους 89’ μόνο με μια τιεν αν μεν και μια σχεδόν αναίμακτη έφοδο της ανερχόμενης αστικής τάξης στον ουρανό.

Τα πρώτα χρόνια της παλινόρθωσης είναι ένα μεταβατικό διάστημα όπου το καινούριο πεθαίνει, ενώ το παλιό αναγεννιέται από τις στάχτες του, σαν χουντικός φοίνικας. Κι αναγκάζονται έτσι να συνυπάρχουν διαλεκτικά –μια συνύπαρξη που ποτέ δε μπορεί να είναι ειρηνική.

Η περεστρόικα του γκόρμπι είναι το αντίστοιχο μεταβατικό διάστημα με τον κερένσκι και τη δυαδική εξουσία αστών και σοβιέτ. Ενώ ο βομβαρδισμός του κτιρίου των –αστικοποιημένων- σοβιέτ τον οκτώβρη του 93 απ’ το γέλτσιν ήταν το αντίστοιχο της εξέγερσης της κροστάνδης. Οι βουλευτές είχαν βασικά δίκιο, αλλά η αντίστασή τους έπρεπε να τσακιστεί, γιατί στη γωνία καραδοκούσαν οι κομμουνιστές για τη δική τους παλινόρθωση.

Ο κρατικός καπιταλισμός του κλιφ είναι το τελευταίο εκείνο σκαλοπατάκι πριν από την οικονομία της αγοράς, ανάμεσα στο οποίο και τον καθαρό καπιταλισμό δεν υπάρχει κανένα άλλο σκαλοπατάκι. Οι αντικειμενικές συνθήκες ωριμάζουν. Αλλά δεν πρέπει ποτέ να περιμένουμε μια αντεπανάσταση σε καθαρή μορφή. Μπορεί να έρθει με ένα μέτωπο για τη δημοκρατία που για τους αντεπαναστάτες είναι ο καπιταλισμός, αλλά για τις μάζες και τους συμμάχους τους μπορεί να σημαίνει κάτι άλλο.

Το 92’, στο βιβλίο του παλινόρθωση ή επανάσταση, ο σάββας ο τρομερός έγραφε πως ακόμα δεν είχε κριθεί τίποτα κι ότι διανύαμε ένα μεταβατικό διάστημα. Είχαν τεθεί ήδη οι βάσεις του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, αλλά παρέμεναν πολλά αταξικά κατάλοιπα, στις παλιότερες γενιές κυρίως, όπως οι συντάξεις και η επίκληση του σφου με το μουστάκι και άλλων φιλοσοβιετικών αισθημάτων.

Από τη σειρά προβλήματα μετάβασης στον καπιταλισμό

Η σημερινή επέτειος όμως είναι άκρως σοβαρή. Γι' αυτό ας δούμε πώς ξεκινάει ο ραφαηλίδης το βιβλίο του για τη μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού.

Σκοτώστε τη μάνα σας όσο είναι ακόμα νέα, λέει ο σουρεαλιστής και κομμουνιστής πωλ ελυάρ, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του αιώνα που τελειώνει με το θάνατο της σοβιετικής ένωσης. Αιωνία της η μνήμη.

Ήταν μια καλή μητέρα για όλους εμάς τους κομμουνιστές του κόσμου όλου, που την αγαπήσαμε, άλλοι από κομματικό καθήκον, άλλοι από ηθική υποχρέωση και άλλοι από κεκτημένη ταχύτητα, εξαιτίας της αγάπης μας για τον μαρξ.

Έπρεπε να σκοτώσουμε τη μάνα μας όσο ήταν ακόμα νέα και αναμάρτητη. Είναι καλό να θυμάσαι αναμάρτητους τους πεθαμένους. Δυστυχώς, τη σκοτώσαμε όταν έγινε 74 ετών και είχε πολύ αμαρτήσει.

Η μητέρα μας γεννήθηκε με καισαρική τομή το 1917 στην πετρούπολη, γνωστή περισσότερο σε μας σαν λένινγκραντ, και το 1991 παρέδωσε το πνεύμα στη μόσχα. Συγκεκριμένα στους γκάνγκστερ της μόσχας, που είχαν επικεφαλής τον γέλτσιν. Ο λένιν, ο πατέρας της και παππούς μας, πέθανε πολύ νέος, μόλις 54 ετών, ίνα πληρωθεί το ρηθέν, οι καλοί πεθαίνουν νέοι.

Η μητέρα λυπήθηκε πολύ για τον χαμό του πατέρα της. Και για να το δείχνει και να τη βλέπει ο κόσμος και να λέει, να η κόρη του λένιν, από το 1924 που πέθανε ο πατέρας της πήγαινε κάθε μέρα στον τάφο του, στην κόκκινη πλατεία, για να δει μια μούμια. Κάποιοι είχαν βαλσαμώσει την επανάσταση.

Αφού όλα πεθαίνουν, πρέπει να πεθαίνει και η φτώχεια που γεννάει επαναστάσεις, κομμουνιστικές και άλλες. Η φτώχεια βρωμάει και βαλσαμωμένη. Αυτό πίστευε ο μαρξ, που δεν πίστευε στο θεό, που είναι βάλσαμο για τους απελπισμένους.
Ο μαρξισμός είναι μια απόπειρα απάντησης σε ερωτήματα τόσο παλιά, όσο κι οι μούμιες των φαραώ.

Μετά την τελευταία πρόταση, ο υποψιασμένος αναγνώστης θα περίμενε ίσως μια ανάλυση για τα φαραωνικού τύπου έργα και τον ασιατικό τρόπο παραγωγής. Αλλά ο μεγάλος ράφα το γυρνάει στον τόμας μορ και την ουτοπία του. Κι αυτό επίκαιρο είναι αν σκεφτείς πόσους ουτοπικούς σοσιαλιστές έχουμε σήμερα που βρήκαν ότι ο μαρξισμός είναι πασέ και την ψάχνουν αλλιώς.

Και για επίλογο ένα κομμάτι από το οπισθόφυλο του βιβλίου του κώστα τζαταζάνη είμαι κομμουνιστής. Γραμμένο εν έτει 1991. Που ήταν εύκολο να κυκλοφορήσεις ό,τι ήθελες χωρίς να σου πει κανείς κομματικός τίποτα. Αλλά ήταν τρομερά δύσκολο, εκτός μόδας κι επίσημης γραμμής ως ένα βαθμό, να επιμένεις κομμουνιστικά.

Ακόμα και φάρσα να ήταν ευχαριστώ τους λένιν, στάλιν, ζαχαριάδη, μπρέζνιεφ, πουμπλίδη, φλωράκη και εκατομμύρια άλλους επώνυμος και ανώνυμους σε όλη τη γη, που την έστησαν, έστω για να ικανοποιήσουν τις ποταπές φιλοδοξίες τους ή τα κόμπλεξ τους.

Που την κέντησαν τόσο περίτεχνα, που με παρασύρανε, που με κάνανε με περηφάνια να πουλάω ρίζο, που μου ‘δωσαν την ευκαιρία άπειρες φορές να δακρύσω από συγκίνηση κι ενθουσιασμό, βλέποντας τα μπολσόι ή το '9 μέρες του μαγιού', διαβάζοντας τη τζαμίλια, ή για τον γκαγκάριν, τη βδομάδα αλληλεγγύης στο λαό του βιετνάμ, την αφρική, παντού. Συνομιλώντας με τον ισπανό σύντροφο, ή τον υπουργό συντονισμού της κυβέρνησης αλιέντε, απειροελάχιστο κομμάτι και ‘γω ενός κοχλαστού αιώνα, που μας έκανε περισσότερο ανθρώπους.

Ήταν θαυμάσιοι φαρσέρ και δολοπλόκοι. Τόσο πολύ, που ‘φτιαξαν κι έβαλαν στο μεδούλι των λαών, στα ίδια τα χρωμοσώματα κάθε ανθρώπου ένα όραμα. Ναι, ένα όραμα.
Αυτό το όραμα του νέου κόσμου, του σοσιαλιστικού. Αυτό που θα κάνουμε πράξη στο άλλο άλμα. Έστω, στο 15ο κατοπινό άλμα.

Το τρίτο άλμα θα είναι το τελικό. Αρκεί να μην είναι στο κενό και να 'μαστε από πάνω ως το τέλος. Μέχρι τότε, στο μαγγανοπήγαδο της ήττας μου περνώ. Βενσερέμος.

*Ο κώστας τζατζάνης σήμερα είναι υποψήφιός μας κάπου στον πειραιά (αντιπεριφερειάρχης νομίζω, ή κάτι τέτοιο).
Μεγάλο παληκάρι. Στηρίζουμε-ψηφίζουμε.

Εισαγωγή στον ποσάδα

Την αλήθεια και μόνο την αλήθεια. Στα χνάρια του τρόμπα συνεχίζουμε την ανάδειξη του σπάνιου έργου του μεγάλου ηγέτη χρήστου ποσάδας (για τους φίλους κλίνεται). Μπαίνουμε κατευθείαν στο ψητό γιατί το κείμενο είναι μεγάλο –και συνάμα πολύ μικρό για να χωρέσει τη σκέψη του μεγάλου διανοητή.

Αρχικά μερικές σκέψεις για το φαινόμενο της γραφειοκρατίας με τις οποίες ούτε ο σοβιετικός κυριούλης δεν τόλμησε να αναμετρηθεί, στο αντίστοιχο βιβλίο του.
Η ανώτερη γραφειοκρατία πρέπει να προγραμματίσει. Έτσι έρχονται ιδέες που δεν είναι στενά γραφειοκρατικές. Γι’ αυτό είναι σπουδαίο αυτό που γίνεται στην πολωνία, όπου υπολογίζεται ότι σίγουρα το 80% της αγροτικής παραγωγής βρίσκεται στα χέρια της ατομικής ιδιοκτησίας. Όμως τα παιδιά των ιδιοκτητών είναι κομμουνιστές.

Αυτές οι αλλαγές εκφράζουν μια λογική ανάγκη που προέρχεται από την επιστημονική πρόοδο και στην οποία η γραφειοκρατία δε μπορεί να ανταποκριθεί γιατί το τοπικό συμφέρον συγκρούεται με την ανάγκη της συγκεντροποίησης. Επιπλέον ο παγκόσμιος ανταγωνισμός με τον καπιταλισμό, ακόμα και με τα άλλα εργατικά κράτη, την υποχρεώνει να καταφύγει στην επιστήμη. Αυτοί προγραμματίζουν όχι από δική τους πρωτοβουλία, αλλά απ’ το ότι το αντικειμενικό προτσές τους υποχρεώνει να το κάνουν.

Έτσι παρουσιάζονται κι αναπτύσσονται ηγέτες αντικειμενικοί που δε δρουν με βάση το γραφειοκρατικό συμφέρον. Μερικές φορές ο στρατιωτικός τομέας στα εργατικά κράτη έχει πολύ πιο σωστές θέσεις απ’ ό,τι ο πολιτικός τομέας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι στρατιωτικοί μπορούν και βλέπουν πιο άμεσα τον κίνδυνο, ενώ οι πολιτικοί θέλουν να συμβιβαστούν. Αυτή είναι μια από τις αιτίες της πτώσης του μπρέζνιεφ –που ακόμα δεν ολοκληρώθηκε. Τον διατηρούν ακόμα, γιατί συμβολίζει την πολιτική της ύφεσης.

Αυτά τα προφητικά για τον σύντροφο με τα φρύδια γραμμένα το 1975, επτά χρόνια πριν πεθάνει ο μπρέζνιεφ, που ο θάνατος τον βρήκε πριν την ολοκληρωμένη πτώση του. Σημειωτέον πως αυτό το διαχωρισμό στρατιωτικών-πολιτικών στο γραφειοκρατικό στρώμα, τον διατηρεί νομίζω κι ο σάββας. Η βασική διαφοροποίηση πάντως είναι μεταξύ οικονομικών και πολιτικών στελεχών, με τον λεωνίδα να εκπροσωπεί την προσωρινή επικράτηση των δεύτερων και τους πρώτους να παίρνουν ρεβάνς με την περεστρόικα και την ανοιχτή (επι)στροφή στον καπιταλισμό.
Συνεχίζουμε.

Οι ειδήσεις από την τσεχοσλοβακία πάνω στην ιδεολογική συζήτηση και καταδίκη των θέσεων του ντούμπτσεκ δείχνουν ότι μέσα στον κομματικό μηχανισμό υπάρχει ένας τομέας με αρκετό βάρος που συμμερίζεται τις θέσεις του. Επίσης ότι οι σοβιετικοί δε μπόρεσαν να προωθήσουν μια ανοιχτή πάλη γιατί αυτοί οι ίδιοι προηγούμενα έκαναν την πολιτική του ντούμπτσεκ. Ας σκεφτούμε ότι πριν στη σοβιετική ένωση ο λίμπερμαν κι άλλοι πρότειναν μια σειρά από κολχόζ κι άλλοι τομείς της οικονομίας να περάσουν κάτω από ατομική ιδιοκτησία για να δοθεί κίνητρο. Δηλ πήγαιναν ενάντια στους νόμους της ιστορίας.

Ο καπιταλισμός αποδείχνει ότι δεν έχει πρωτοβουλία. Οι πρωτοβουλίες προέρχονται όχι από την ατομική αλλά από την κρατικοποιημένη ιδιοκτησία. Η πολιτική του λίμπερμαν ερχόταν σε αντίθεση με τους ιστορικούς νόμους, ήθελαν να δώσουν στην ατομική ιδιοκτησία μια πρωτοβουλία που δεν την είχε.
Γι’ αυτό συζητούν αφηρημένα, χωρίς επιστημονικές αρχές. Ο ανταγωνισμός είναι η μορφή που παίρνει το συγκεντροποιημένο ατομικό συμφέρον. Ανταγωνισμός σημαίνει ότι καθένας παράγει ό,τι τον συμφέρει για να πολεμήσει τον άλλο. Αυτό προκαλεί σπατάλη του 40% της ανθρώπινης ενέργειας που διατίθεται στην εργασία. Αυτό είναι αλλοτρίωση, έτσι δημιουργούνται οι αλλοτριωμένοι.

Στη γραφειοκρατία των εργατικών κρατών υπάρχουν στρώματα που θέλουν να γυρίσουν σε αυτή την οικονομία. Μια και δε μπορούν να το κάνουν αφού η ιδιοκτησία είναι κρατικοποιημένη, επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν αυτή την ιδιοκτησία με τρόπο σύμφωνο με το ατομικό συμφέρον. Είναι η μορφή των κολχόζ. Γι’ αυτό εμείς επιτεθήκαμε στα κολχόζ.

Ο ποσάδας είναι μοναδικός στο είδος του, αλλά αν είναι να ενταχθεί σε καλούπι, μπορούμε να τον πούμε τροτσκιστή. Για τους ποσαδίστας ο τροτσκισμός-ποσαδισμός είναι κάτι αντίστοιχο με τον μαρξισμό-λενινισμό για εμάς τους ορθόδοξους.
Τέτοια ορθόδοξη σταλινική τοποθέτηση, για τον λίμπερμαν ως τα κολχόζ, από έναν τροτσκιστή; Μόνο στους αμύητους μπορεί να φαντάζει περίεργο.
Ο σοβιετικός κυριούλης εν παρόδω λέει πως τα κολχόζ της σοβιετίας στην ουσία ήταν κάτι σα σοβχόζ (δηλ κρατικά) γιατί μόνο το κράτος αποφάσιζε για θέματα όπως η συγχώνευσή τους με άλλα κολχόζ πχ. Αυτό όμως είναι μια άλλη συζήτηση.

Η εισαγωγή νέων μηχανών έχει σα συνέπεια την εξαφάνιση ενός μεγάλου αριθμού γραφειοκρατικών τομέων και τη συγκεντροποίηση. Με τη συγκεντροποίηση η τοπική εξουσία του μηχανισμού των κορυφών πλαταίνει, αλλά μειώνεται το υπόβαθρο, τα σημεία στήριξης κι η γενική διακλάδωσή του. Οι αλλαγές αυτές αδυνατίζουν ακόμα κι αν δεν κόβουν τις ρίζες. Κάθε φορά μένει όλο και πιο μικρή ρίζα που δε μπορεί να απορροφήσει τα άλατα από τη γη. Τα άλατα της κοινωνίας δεν εφοδιάζουν πια τις ρίζες για να θρέφονται τα γουρούνια της γραφειοκρατίας. Αυτό είναι το προτσές στο οποίο συνεισφέρουμε.
Η οικεία σε όλους μας εικόνα των γουρουνιών δεν επιλέγεται τυχαία, καθώς παραπέμπει ευθέως στην οργουελική φάρμα των ζώων.

Η αγροτική παραγωγή αντίθετα είναι ακόμα τερατόμορφη. Σε καπιταλιστικές χώρες και σε μερικά εργατικά κράτη, η παραγωγή γίνεται ακόμα με τη μορφή της μονο- ή της ολιγο-καλλιέργειας. Είναι παράλογο κι ακατανόητο. Ήδη σήμερα θα μπορούσε να γίνεται συγκομιδή τέσσερις φορές τον χρόνο. Θα μπορούσαν να φωτίζουν τα χωράφια με τέτοιο τρόπο ώστε μέσα σε μία εβδομάδα να συγκεντρώνεται συγκομιδή που πριν απαιτούσε ένα ή δύο μήνες. Θα ήταν δυνατό να γίνεται τεχνητή πρόβλεψη της βροχής, της παγωνιάς, του κακού καιρού κι έτσι να μην χάνεται συγκομιδή.
Αυτό πρόκειται να συμβεί στα εργατικά κράτη.

Δεν ξέρω τι κάνουν σε άλλους γαλαξίες οι φίλου του ποσάδα, αλλά για εμάς στον πλανήτη γη αυτά τα πράγματα παραμένουν εξωγήινα ακόμα και σήμερα. Αν και στο εργατικό κράτος της σοβιετίας είχαν τρόπο να διαλύουν τα σύννεφα για να μη βρέχει τις μέρες των παρελάσεων.

Ακόμη κι ο ίδιος όμως αναγνωρίζει σε άλλο σημείο κάποια γήινα όρια.
Ο μαρξισμός βασίζεται στην ορθολογική, διαλεκτική σκέψη, στο γεγονός ότι όλη η ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας είναι ιστορία της ταξικής πάλης. Η ιστορία της φύσης δεν είναι ταξική πάλη. Είναι μια πάλη της φύσης. Υπάρχουν στοιχεία τα οποία δεν είναι οργανωμένα, είναι οργανωμένα με φυσικό τρόπο. Η ταξική πάλη μπορεί να προβλεφθεί, κι η φύση επίσης. Ακόμα δεν έχουμε τα μέσα να επέμβουμε στη φύση για να προωθήσουμε της ανθρώπινης κοινωνίας με αυτήν. Στην κοινωνία όμως τα έχουμε.

Σε κάθε περίπτωση όσα λέει παραμένουν μια άκρως ενδιαφέρουσα προοπτική που θα έβρισκε σύμφωνους και πολλούς φουτουριστές ομιλίτες, παρά τις οικολογικές ενστάσεις που μπορεί να προβάλλει κανείς –υπερεκμετάλλευση της γης, περιβαλλοντική καταστροφή κτλ. Εξάλλου στο παραπάνω απόσπασμα ο ποσάδας χαϊδεύει τρόπον τινά τη σχέση βιολογικού-κοινωνικού που ανέδειξε ο βαζιούλιν.

Η παραγωγικότητα προοδεύει πολύ περισσότερο στα εργατικά κράτη απ’ ό,τι στον καπιταλισμό. Στο περού συνεχίζουν να ζουν όπως πριν οκτώ χρόνια. Η αλβανία 25 χρόνια μετά την επανάσταση έχει φτάσει σε ένα επίπεδο που η αργεντινή δεν έφτασε ακόμα. Πώς να πιστέψει κανείς ότι η γραφειοκρατία θα καταφέρει να συγκρατήσει το προτσές της ιστορίας;

Σήμερα στο περού συνεχίζουν να ζουν όπως πριν σαράντα χρόνια, η αλβανία έφτασε τη φτώχεια της χώρας του αργεντινάντσο, το προτσές της ιστορίας έλαβε τέλος κι η πρώην νομενκλατούρα ξεκοκαλίζει τα τριάντα αργύρια της προδοσίας. Το μόνο που μένει ίδιο είναι ο ρόλος της παραγωγικότητας στην αντίληψη των τροτσκιστών για το σοσιαλισμό. Αν ένα εργατικό κράτος δεν έχει υψηλότερη παραγωγικότητα από τα καπιταλιστικά, δε μπορούμε να μιλάμε για σοσιαλισμό, λένε.

Οι εφημερίδες κρύβουν τις ειδήσεις από τη σοβιετική ένωση, ανάμεσα στα άλλα ότι το κκσε διαρκώς πηγαίνει στα εργοστάσια και κάνει διαλέξεις, συνέδρια, συζητήσεις, συνελεύσεις, ζητάει γνώμες. Γίνεται με γραφειοκρατικό τρόπο, όμως οι μάζες μπορούν να επέμβουν.

Δε γίνεται να οικοδομηθεί σοσιαλισμός χωρίς το μαρξισμό, ο μαρξισμός δε μπορεί να λειτουργήσει χωρίς το κόμμα, το κόμμα δε μπορεί να λειτουργήσει χωρίς σοβιετική δημοκρατία κι αυτή δε μπορεί να υπάρξει χωρίς τη διαλεκτική ικανότητα να βλέπει κανείς το προτσές έτσι όπως είναι, δηλ ενάντια σε συμφέροντα στρωμάτων, δομών που εμφανίστηκαν κι αναπτύχθηκαν στην επανάσταση εξαιτίας της καθυστέρησης της επέμβασης των μαζών, επειδή έτσι ήταν οι ιστορικές συνθήκες. Η κυριαρχία της γραφειοκρατίας δεν πρόκειται να διαρκέσει για μεγάλη περίοδο.

Συλλογισμός που στη δομή του θυμίζει πάρα πολύ εκείνον του παπανδρέου για την ανεξαρτησία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη λαϊκή κυριαρχία, που έχουν μείνει σαν προταξικά κατάλοιπα στα συνθήματα της πασπ.
Πάμε και στην χαριστική βολή.

Το προτσές απαιτεί επιστημονική τάξη κι η γραφειοκρατία δεν είναι επιστημονική…
Αυτό για τον όμιλο είναι πραγματικό casus belli. Η μέση συνείδηση αντιλαμβάνεται τους γραφειοκράτες με όρους πασοκικού κράτους, ως παράσιτα που πίνουν το αίμα των άλλων. Όχι ως ειδικούς που κάνουν τη δουλειά τους και πληρώνονται για αυτή. Και η αλήθεια είναι ότι στη σοβιετική γραφειοκρατία μπορεί να συναντήσει κανείς και τα δύο είδη, αλλά όχι σε καθαρή μορφή. Κι αυτό κάνει ακόμα πιο δύσκολο να ξεχωρίσουμε τη βασική τάση, δηλ το ουσιώδες απ’ το επιφαινόμενο. Μεγάλη κουβέντα.

Μην ανησυχείτε όμως.
Εμείς βλέπουμε κι αισθανόμαστε αυτό το προτσές. Κι έχουμε αφιερώσει αυτή τη σχολή στελεχών στην προετοιμασία αυτού του προτσές. Είναι ανάγκη να δούμε ότι απαιτείται επιστημονική μελέτη, επιστημονικά συμπεράσματα, επιστημονική κρίση, επιστημονική σύγκριση.

Κομματική σχολή ποσαδίστας! Ο απόλυτος οδηγός επιμόρφωσης.
Σε τελική ανάλυση τα κκ είναι κάτι σαν την εργατική τάξη. Η κομμουνιστική θεωρία τους έρχεται γενικά απ’ έξω. Έξω από τις παραγωγικές σχέσεις, καμιά φορά κι εκτός διαστήματος.
Αν εξαιρέσεις τα περί διαστήματος, ξέρω αρκετούς ομιλίτες που δε θα διαφωνούσαν επί της ουσίας με αυτό.

Αυτή η συνέλευση έχει σκοπό να μελετήσει αυτό το προτσές και να παρέμβουμε για να βοηθήσουμε τα κομμουνιστικά κόμματα. Να βοηθήσουμε τους συντρόφους του κκ, την ηγεσία, να κατανοήσουν, να ανεβάσουν την επιστημονική τους κατανόηση, να τους ενθαρρύνουμε να παρέμβουν σε αυτό το προτσές για να υιοθετήσουν την πολιτική που είναι αναγκαία. Ανάμεσα στα άλλα την ενότητα του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος που είναι θεμελιώδης (σσ: εννοεί κίνας και εσσδ).

Και οι εξωκοινοβουλευτικοί;
Έχουμε τα πάντα μπροστά μας, όλο τον κόσμο κερδισμένο. Όλοι θέλουν να γίνει κομμουνισμός. Γι’ αυτό οι αριστεριστές έχουν αποτύχει στις επιθέσεις τους ενάντια στα κκ περιμένοντας ότι αυτά θα διαλύονταν. Είμαστε αντίθετοι σε αυτό.
Σε μερικές δράσεις και θέματα, οι αριστεριστές έχουν δίκιο, αναζητούν να ωθήσουν την κομμουνιστική δραστηριότητα, μα δεν έχουν ούτε πρόγραμμα, ούτε στόχο και καταλήγουν να γίνονται επικριτές των κκ, πράγμα που είναι θλιβερό.

Εν κατακλείδι, για να το μαζεύουμε.
Οφείλουμε να μεταδώσουμε το συναίσθημα της χαράς μας σε όλα τα μέλη των κομμουνιστικών κομμάτων, σε όλους τους κομμουνιστές αγωνιστές, ότι οι ποσαδικοί συγκεντρώθηκαν σε μια σχολή στελεχών –ή μέρος από τα στελέχη- για το καθήκον να δώσουν ώθηση στα κομμουνιστικά κόμματα για να προχωρήσουν για την εξουσία.

Ας μοιραστούμε λοιπόν όλοι αυτό το χαρμόσυνο μήνυμα κι ας βροντοφωνάξουμε όλοι μαζί ρυθμικά μαζί με τον χρήστο.
Ζήτω η IV διεθνής.
Ζήτω η σχολή στελεχών της IV διεθνούς
Ζήτω ο σύντροφος φεντερίκο (ένας από τους νεκρούς της μάχης του στάλινγκραντ)
Ζήτω οι κομμουνιστικές μάζες
Ζήτω η ενότητα κίνας-εσσδ (σσ: το 74!)
Ζήτω η ενότητα του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος
Ζήτω ο θρίαμβος της σοσιαλιστικής επανάστασης
Προτείνω να τραγουδήσουμε τη διεθνή (τραγουδιέται η διεθνής)
Ζήτω ο παγκόσμιος θρίαμβος του κομμουνισμού
Ζήτω η άθραυστη ενότητα όλων των εργατικών κρατών, της κίνας, της εσσδ
Ζήτω η ενσωμάτωση του ποσαδισμού στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα σαν τη συνειδητή πτέρυγα του επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος.

Ζήτω!

Αντί επιλόγου, κλείνουμε αυτή την εισαγωγή με ποσαδική σοφία για το προαιώνιο θέμα της ομορφιάς.

Η ομορφιά δεν είναι σχήμα, είναι μια ανθρώπινη σχέση. Όλα όσα δίνουν ώθηση στις σχέσεις της ανθρωπότητας είναι όμορφα. Ο μαρξ κι ο λένιν είναι οι πιο όμορφοι άνθρωποι του κόσμου γιατί η θύμησή τους αντιπροσωπεύει την αγνότητα που ταυτίζεται με την πρόοδο της ανθρωπότητας, με την ιστορική αντικειμενικότητα την αφιερωμένη στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από αυτό;

Το όμορφο πρέπει να προτείνει ιδέες στις ανθρώπινες σχέσεις. Σκέψεις, συμπεράσματα που να καθορίζουν την πορεία, τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε. Η σκέψη του μαρξ και του λένιν έχει προτείνει τις πιο όμορφες και πλήρεις ιδέες χωρίς καμία αντίφαση με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ανθρώπινη αδελφοσύνη. Αυτό είναι το πιο όμορφο πράγμα που μπορεί να υπάρξει. Υπάρχουν αντικείμενα που προκαλούν αίσθηση και διεγείρουν τα αισθήματα, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί τα αισθήματα προσδιορίζονται από τις καπιταλιστικές σχέσεις. Η σκέψη του μαρξ και του λένιν αντίθετα δε διεγείρει. Οργανώνει την ικανότητα σκέψης. Η καπιταλιστική ζωή οργανώνει μια ομορφιά η οποία διεγείρει τις αισθήσεις, αλλά δε δίνει ιδέες. Το πολύ-πολύ δίνει ιδέες που ωθούν την ατομική ικανοποίηση κι απόλαυση.

Παράλληλα στον πρόλογο της έκδοσης, διαβάζουμε τα κάτωθι:
Κάνουμε έκκληση σε όλα τα κκ, στα σκ, στις ομάδες της αριστεράς, να μελετήσουν και να συζητήσουν αυτά τα κείμενα, γιατί πέρα από την πληροφορική και αναλυτική τους σημασία, οργανώνουν τη σκέψη, τις ιδέες και τις θέτουν σε μια διαλεκτική κίνηση, πράγμα που είναι αναγκαίο για να κατανοηθεί το αντικειμενικό προτσές και για να καθοριστεί η αναγκαία δράση για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.

Όπως θα έλεγε κι ο αντικαπιταλιστής αεκτζής χαρίδημος.
Τζούλια, βάλε αν θέλεις και τρομπόνι
Εμάς μόνο ο ποσάδας μας γκ… πωρώνει

Περί γραφειοκρατίας

Το έγραψα αλλού ως σχόλιο. Το μεταφέρω κι εδώ γιατί είναι ενδιαφέρον, πριν την πατήσουμε όπως ο γκόλστάιν στο 1984 και μας σβήσουν από παντού...
(υγ: ξεκινάει λίγο απότομα γιατί πατάει σε προηγούμενα).

Συνοπτικά η άποψη του Τρότσκι είναι ότι ο βασικός λόγος ύπαρξης της γραφειοκρατίας είναι το χαμηλό επίπεδο παραγωγής και κατά συνέπεια το χαμηλό παραγόμενο υπερπροϊόν.
Απλοϊκό παράδειγμα χονδροειδούς απλούστευσης. Αν κάθε άνθρωπος χρειάζεται μ.ο. δέκα μονάδες από κάτι και η σοβιετική κοινωνία παράγει τριάντα για πέντε ανθρώπους, καθιστάται απαραίτητη η ύπαρξη γραφειοκρατίας που θα εξασφαλίσει την “δίκαια” κατανομή του εν λόγω αγαθού.Δεν αρκεί από μόνο του για πληρη εξήγηση, αλλά είναι υπαρκτή πτυχή και από τα πλέον σημαντικά αίτια ύπαρξης του φαινομένου.
Είναι γνωστή επίσης η άποψή του για τον εργατικό μεν, αλλά γραφειοκρατικά εκφυλισμένο χαρακτήρα του κράτους στην ΕΣΣΔ.

Ο Λένιν πριν την οκτωβριανή επανάσταση υποτιμά σαφώς την “δυναμική” του φαινομένου και τα προβλήματα που θα δημιουργήσει η εξάλειψή του στην σοβιετική εξουσία.
Στο κράτος κι επανάσταση πχ λέει ότι “θα συντελεστεί η άμεση μετάβαση σε ένα σύστημα όπου όλοι θα εκτελούν χρέη ελέγχου και εποπτείας, όλοι για ένα διάστημα θα γίνουν “γραφειοκράτες” και γι’ αυτό κανένας δεν θα μπορεί να γίνει “γραφειοκράτης”.”Στη συνέχεια έδωσε μεγάλο βάρος στην πάλη κατά της γραφειοκρατίας και την επισήμανση των κινδύνων που συνεπαγόταν, αλλά στην πράξη ήταν πολύ δύσκολο να εφαρμόσει όσα ο ίδιος έλεγε προεπαναστατικά.
Κι όμως τέτοιου είδους μέτρα (ακόμα και η κυκλική εναλλαγή στην ανάληψη καθηκόντων, την οποία έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε καχύποπτα, αν όχι να αποστρεφόμαστε), όπως και οι “ξεχασμένες” στην πράξη αρχές που έβγαλε ο μαρξ μέσα από την εμπειρία της κομμούνας (κρατικοί λειτουργοί αιρετοί και ανακλητοί ανά πάσα στιγμή, με άμοιβή όχι μεγαλύτερη από το μέσο μισθό ενός εργάτη) είναι μοναδικής αξίας εχέγγυα απέναντι στις τάσεις γραφειοκρατικοποίησης.
Προσωπικά ποτέ δεν κατάλαβα την σκοπιμότητα του θεσμού της μονοπρόσωπης διεύθυνσης παραγωγικών μονάδων και για ποιο λόγο δεν θα μπορούσε το σοβιέτ εργατών της εν λόγω μονάδας να ασκήσει συλλογική διεύθυνση αντί της αυθεντίας, που εφόσον ήταν όντως ειδικός, θα μπορούσε να παίξει απλώς συμβουλευτικό ρόλο.

Η ερμηνεία που δίνει ο Παυλίδης στο δικό του βιβλίο (τον οποίο παρεμπιπτόντως θεωρώ πολύ πιο αξιόλογο από αρκετούς πολυδιαφημισμένους διεθνείς μελετητές) βασίζεται στην -κατά τον συγγραφέα- βασική αντίθεση της σοβιετικής κοινωνίας και την αναντιστοιχία ανάμεσα στον προωθημένο, κομμουνιστικό χαρακτήρα των σχέσεων παραγωγής στο σοσιαλιστικό σύστημα και τον χαμηλό βαθμό ουσιαστικής κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής στην ΕΣΣΔ.
Πρόκειται δηλαδή για απόλυτα υλιστική ερμηνεία, βασισμένη στην διαλεκτική αντίθεση σχέσεων παραγωγής και παραγωγικών δυνάμεων και αυτό είναι και το πρώτο μεγάλο της πλεονέκτημα.
Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι ότι δεν αποδίδει την γραφειοκρατική στρέβλωση αποκλειστικά, ή κύρια στον υποκειμενικό παράγοντα, κι ως ένα βαθμό δεν την θεωρεί καν στρέβλωση, αλλά αναλύει ότι η ύπαρξή της είναι αναπόφευκτη και βασισμένη σε αντικειμενικά αίτια.
Σε αντίθεση δηλ με αυτό που κάνουμε εμείς…

Οι οποίοι εμείς αποδίδουμε αρκετά απλοϊκά τα πάντα στον υποκειμενικό παράγοντα. Παραβιάσεις των σοσιαλιστικών νομοτελειών και των αρχών σοσιαλιστικής οικοδόμησης κι άλλα τέτοια όμορφα.
Μα ο σοσιαλισμός δεν παύει να είναι μεταβατική, αντιφατική κοινωνία με αρκετά κατάλοιπα από τον καπιταλισμό. Ας πάψουμε επομένως να θεωρούμε στρέβλωση οτιδήποτε “στραβό” προκύπτει και δεν συμφωνεί με την ιδέα περί ολοκληρωμένου κομμουνισμού που έχουμε στο κεφάλι μας. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να αναλύσουμε κριτικά τις τάσεις γραφειοκρατικοποίησης στην ΕΣΣΔ και τις ευθύνες του υποκειμενικού παράγοντα.Όσο για το κόμμα, νομίζω ότι λείπει γενικά μια ανάλυση για το γραφειοκρατικό φαινόμενο (πέρα από κάποιες ξώφαλτσες αναφορές στην ΚΟΜΕΠ). Αυτή η έλλειψη διακρίνει τόσο το κείμενο για τις ανατροπές με τις πρώτες εκτιμήσεις που βγάλαμε το 95′ όσο κι ένα κατοπινό κείμενο που έχουμε υπ’ όψιν μας…

Τέλος για τον Ρούση. Δεν γράφει κάτι ιδιαίτερα πρωτότυπο ως μελετητής/μαρξιστής φιλόσοφος, αλλά κάνει πολλές παραπομπές στους κλασικούς -κι όχι μόνο- αναδεικνύοντας πολλά ξεχασμένα κείμενα-θησαυρούς από το έργο τους, αλλά και αρκετές αντιφάσεις τους.
Προσωπικά τον εκτιμώ ιδιαίτερα για την έμφαση που δίνει στην ανάλυση της κομμουνιστικής προοπτικής ως χειραφέτηση και ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας, κι όχι ως ένα απλό οικονομικό αίτημα δικαιότερης κατανομής. Με άλλα λόγια ως άρση του αλλοτριωτικού χαρακτήρα της εργασίας και μετατροπή της σε ελεύθερη δημιουργική δραστηριότητα κι όχι απλά ως άρση της εκμετάλλευσης (που βέβαια είναι προϋπόθεση του πρώτου όρου).
Για την γραφειοκρατία στην ΕΣΣΔ, κάνει σωστές παρατηρήσεις για το έλλειμμα συμμετοχής και δημοκρατίας που το εξέθρεψε, αλλά απολυτοποιεί το αίτιο αυτό και υπερβάλλει θυμίζοντας λίγο εργατική αντιπολίτευση και ΝΑΡ (από το οποίο πέρασε ένα φεγγάρι) με ρητορική εργατική δημοκρατία κτλ.
Το τελευταίο του βιβλίο είναι το “ο Μαρξ γεννήθηκε νωρίς” και μολονότι έχει κάποιες αδυναμίες και μονομέρειες -ειδικά στην κριτική του στην ΕΣΣΔ- είναι αξιόλογο, όπως άλλωστε κάθε του έργο. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ πιο ενδιαφέρον από τα πρώτα του βιβλία, της “ΚΚΕ” εποχής του.

Αναρωτιόμαστε για ποιο λόγο τόσο οξυδερκείς πολιτικοί αναλυτές και επιστήμονες έπεσαν σε τέτοια λούμπα με τον Γκόρμπι. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί σε αυτό που κατά τη γνώμη μου αποτέλεσε την κύρια παθογένεια του κομμουνιστικού κινήματος κατά τον 20ό αιώνα. Δηλ την υπαγωγή της θεωρίας στις τρέχουσες πολιτικές σκοπιμότητες και τακτικές. παθογένεια που έφτασε στο αποκορύφωμά της επί Μπρέζνιεφ κι η οποία εν μέρει μας ταλαιπωρεί ακόμα.
Αυτό είναι και το κύριο χαρακτηριστικό των έργων του ρούση αυτή την περίοδο. Έχοντας διαβάσει προηγουμένως πιο πρόσφατα βιβλία του, είχα πολλές προσδοκίες -λόγω θεματολογίας- από τα παλιά του έργα, αλλά απογοητεύτηκα και με έκπληξη διαπίστωσα ότι κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης βαριόμουν αφόρητα. Ειδικά το βιβλίο του για την συμμετοχή των εργαζομένων σχεδόν δεν διαβάζεται.Δεν είναι τόσο η ξύλινη γλώσσα, όσο τα ξύλινα συμπεράσματα. Λείπει η φρεσκάδα, η διεισδυτικότητα, το κριτικό πνεύμα, πιθανότατα γιατί έχουν υπαχθεί σε έτοιμα πολιτικά συμπεράσματα. Έτσι εξηγείται και η πλήρης αποτυχία πρόβλεψης κάποιων πραγμάτων για τον γκόρμπι -που ούτως ή άλλως και πέρα από αυτά είχε πολύ μεγάλο ρεύμα και είχε δημιουργήσει τεράστιες προσδοκίες.
Παρόλα αυτά τα βιβλία του ρούση και γενικότερα εκείνη η εποχή παραμένουν αξεπέραστα. Σήμερα, που περάσαμε το στάδιο της ανασυγκρότησής μας (που στα ρώσικα μεταφράζεται περεστρόικα) και πατάμε πλέον γερά στα πόδια μας… πού είναι το ΚΜΕ, το θεωρητικό έργο, τα βιβλία πολιτικών στελεχών, οι καινούριες πολιτικές εκδόσεις της σύγχρονης εποχής;

Όσο για τους διεθνείς μελετητές αξίζει να μελετηθεί το βιβλίο “ο Ρούσης για τη γραφειοκρατία” του ρώσου συγγραφέα βλάντιμιρ ιλίτς ουλιάνωφ.