Μόνος με το τέλμα και το χάνω

Αν οι τοίχοι είχαν φωνή (εκτός από αυτιά) μπορεί να ήταν κραυγή αγωνίας. Πάντως θα μύριζε όπως το χνότο τους: αμμωνία (αφού κάποιοι το βρίσκουν βολικό να σημαδεύουν σαν σκύλοι τις γωνίες), περιττώματα, καμένο (από τις μολότοφ, τους κάδους και τις ελπίδες των ενοίκων που ασφυκτιούν μέσα τους) και δυσωδία, από τα σκουπίδια, τα καυσαέρια και την μπόχα την ανθρώπινη, που γράφει τη δική της ιστορία με μπογιά ανεξίτηλη. Ήταν μια λέξη μοναχά: απελπισία.

Μόνος με το τέλμα και το χάνω

Ο τοίχος αυτός είναι στην Πατησίων, απέναντι από το Πολυτεχνείο, και το σύνθημα διανθισμένο με κάτι σκανδιναβικά όμικρον, την κατάθλιψη του βόρειου πόλου και τα ποσοστά αυτοκτονίας κοντά στο φαύλο Αρκτικό κύκλο. Χώμα είμαστε κι εκεί καταλήγουμε, σαν τις ελπίδες μας. Και η πλάκα είναι πως εκεί στο βορρά (αντιστρέφοντας διαλεκτικά το "εκεί στο νότο") τα έχουν σχεδόν όλα -που λέει ο λόγος, γιατί αυτά είναι πάντα σχετικά στο σύστημα που ζούμε- εκτός από ήλιο. Και ο κόσμος που γίνεται αποδημητικό πουλί, αφήνει πίσω του και θυσιάζει τον καλό καιρό, για να βρει (τον κακό του τον καιρό και) μια δουλειά στο βορρά. Όπου κινδυνεύει με κατάθλιψη και του έρχεται συχνά να αποδημήσει μια και καλή εις κύριον -που δεν υπάρχει.

Κι αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά -τουλάχιστον περισσότεροι απ' ό,τι εδώ- οι Σκανδιναβοί, είτε γιατί έχουν περάσει διαφωτισμό είτε γιατί είναι βουτηγμένοι στην απελπισία και δεν πιάνει το εμπόριο ελπίδας. Και βασικά έχουν κατακτήσει (ναι αλλά για πόσο ακόμα) ένα βιοτικό επίπεδο με κοινωνικό κράτος κι όλα τα "καλά της σοσιαλδημοκρατίας" ή άλλες απατηλές υποσχέσεις που συμπυκνώνει το σύνθημα "η ελπίδα έρχεται" (και δε μας καταδέχεται). Κι η μέρα φεύγει μαζί με τους φίλους μας για το εξωτερικό και τον ήλιο που χάνεται πίσω από τα σύννεφα και δεν τα διαλύει ούτε χαρτονόμισμα, ούτε ένας καλός βασικός μισθός.

Ο τοίχος λοιπόν μου θυμίζει ένα παλιότερο κείμενο, για αυτά που μας κάνουν να πούμε τέλμα ως εδώ, ή τέλος πάντων θα έπρεπε, άλλο αν δεν το κάνουμε. Και διάφορους σφους, φίλους και γνωστούς που βουλιάζουν κάθε μέρα* στη στεριά και στο τέλμα -είναι κι αυτή μια ελληνική γωνιά- και μένουν Ελλάδα, αντί να φύγουν έξω. *Κι η κάθε μέρα γίνεται νύχτα, σαν τις μεγάλες της Σκανδιναβίας, χωρίς φως στην άκρη του τούνελ. Και το βασικό τους πρόβλημα δεν είναι η ανεργία, αλλά η δουλειά που τους αφήνει με τα ίδια ακριβώς προβλήματα, με τη διαφορά πως κουβαλάν επιπλέον και την κούραση του οκταώρου. Όταν είναι δηλ οκτάωρο και δεν ανεβαίνει προς τα πάνω με υπερωρίες χωρίς αποζημίωση (όπως στην απόλυση ένα πράγμα) ή δεν κατεβαίνει στο μισό (ημιαπασχόληση και χαρά) κόβοντας το μισθό και τη μέρα στα δύο, με ευέλικτο τρόπο.

-Άντε και μια καλή δουλειά.
Μόνο που καμιά φορά πρέπει να προσέχεις τι ζητάς, γιατί μπορεί να πραγματοποιηθεί, όπως είπε τις προάλλες στη Βουλή ο Τσίπρας, που είναι κάτι σαν την αρσενική, αριστερή Τζιοβάνα Φραγκούλη στο Πες το και θα γίνει.
Σκίσιμο μνημονίων; Διαχωρισμός εκκλησίας-κράτους; Κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη; Πες το και έγινε...

Νοστάλγησαν οι δικοί μας τον Ανδρέα
Μετρώ τους χτύπους, το αίμα μετρώ.
Και τα όνειρα που τσακίζονται στον τοίχο της πραγματικότητας και ψάχνουν διέξοδο ως συνθήματα σε τοίχους κι έξυπνες ατάκες σε τοίχους του διαδικτύου.

Και το χειρότερο βασικά δεν είναι ότι βλέπεις σε αυτούς τους σφους εικόνες από το δικό σου μέλλον και την κατάθλιψη που έρχεται, ασταμάτητη σαν το αύριο. Ότι δεν μπορείς να κάνεις πολλά να τους βοηθήσεις (εδώ δεν ξέρεις αν μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου καλά-καλά). Ότι τους βλέπεις να καίγονται και να ξοδεύονται σε "διεξόδους", που είναι έμμεσες παραδοχές της ήττας, κι ας μην την παραδέχονται ούτε στον εαυτό τους, σαν τον Αναγνωστάκη. Ούτε πως τελικά δεν έχουν πάντα δίκιο οι Beatles.



Το χειρότερο είναι πως είναι σφοι, που θα έπρεπε να είναι αισιόδοξοι -όχι βάση γραμμής, αλλά λόγω κοσμοθεωρίας- πως τα πράγματα αλλάζουν, δε μένουν στάσιμα, σαν τις ζωές μας και το κίνημα. Άτομα συνειδητοποιημένα που κατεβαίνουν στους δρόμους, όπου γεννιούνται οι συνειδήσεις (αλλά και μπόλικες ερωτήσεις), ανεβαίνει το ηθικό και σπάει η απάθεια και προκαταλήψεις χρόνων. Αλλά νιώθουν την αλήθεια τους να μοιάζει πελώριο τέλμα (στον τοίχο της Πατησίων η φωνή τους χτυπά). Και παρόλα όσα -ή μάλλον ακριβώς για αυτά- απαισιοδοξούν, προσθέτοντας την κινηματική μιζέρια στα δικά τους καθημερινά αδιέξοδα.

Κι αδυνατούν να βρουν μια διέξοδο στην πράξη, μια θετική στάση αναμονής για τα πιο ωραία χρόνια που δεν έχουμε ζήσει ακόμα, και δεν τα αναβάλουμε για τη Δευτέρα Παρουσία...

Άσυλο

Το άσυλο ανήκει σε όλο το λαό.

Κι η οργανωμένη πρωτοπορία είναι το κόμμα του λαού.

Αλλά η οργάνωση δεν είναι άσυλο. Κι ας έχει μια ιντριγκαδόρικη, εξωτερική ομοιότητα με το ακαδημαϊκό «άβατο», που προσπαθούν να το βάλουν στο χέρι και να το αλώσουν οι εταιρίες κι οι κρατικοί μηχανισμοί, επίσημοι κι ανεπίσημοι.

Τι γίνεται όμως όταν η οργάνωση καλείται να επιτελέσει και τέτοιες λειτουργίες, όχι φοιτητικού αλλά διαφορετικού ασύλου;

Εδώ υπάρχουν δύο αντιφατικές τάσεις που πρέπει να διακρίνουμε.

Από τη μια πλευρά, η κρίση έρχεται να οξύνει απότομα τα προσωπικά προβλήματα και τα αδιέξοδα του καθενός, οδηγεί στην περιπλοκή τους και σε ακραίες εκδηλώσεις τους. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστους τους σφους και γενικά οποιοδήποτε ζωντανό οργανισμό δε λειτουργεί σε ένα κλειστό, προστατευόμενο περιβάλλον (γυάλα), για να αποκοπεί από την κοινωνική πραγματικότητα.

Η μαζική και χρόνια ανεργία πχ ρίχνει το ηθικό και την αυτοπεποίθηση του άνεργου, μπορεί να τον οδηγήσει στην παραίτηση και την απάθεια, σε ένα είδος άρνησης και χειμερίας νάρκης, να του απομυζήσει κάθε όρεξη για δράση, κινητοποίηση, για ζωή εν γένει. Πολλοί σφοι (και όχι μόνο) εσωτερικεύουν μάλιστα τις ενοχές που τους φορτώνει το σύστημα κι η κυρίαρχη λογική για την κατάστασή τους, νιώθοντας ότι είναι άχρηστοι και γι’ αυτό δε βρίσκουν δουλειά. Το αποτέλεσμα είναι ότι χάνουν σταδιακά την επαφή με τους υπόλοιπους, κλείνονται στο καβούκι τους, δεν απαντάν στο τηλέφωνο και το ρίχνουν στην ταβανοθεραπεία, καρφώνοντας όλη μέρα έναν τοίχο με το βλέμμα τους, να συμβολίζει το αδιέξοδό τους.

Κι εδώ παίζει καθοριστικό ρόλο η λειτουργία της οργάνωσης, οι σχέσεις των μελών της, κατά πόσο είναι τυπικές και επιφανειακές, ίσα-ίσα για να βγαίνει η καθημερινά δουλειά και τα πρακτικά καθήκοντα, εξορμήσεις, πορείες, συσκέψεις, αφισοκολλήσεις, κτλ, και η ζωή συνεχίζεται. Ή αν είναι πράγματι συντροφικές, προσφέροντας έτσι ένα πολύτιμο στήριγμα, ένα αποκούμπι και μια διέξοδο.

Είναι κριτήριο τι θα κάνει και πώς μπορεί να βοηθήσει η οργάνωση κάθε σύντροφο που βρίσκεται σε τέτοια θέση και προπαντός πώς θα χειριστεί την όλη κατάσταση, αν θα το κάνει με όρους «φιλανθρωπίας» και «οίκτου» (μερικές φορές δε μετράει μόνο η πρόθεση αλλά και τι φαίνεται, πώς βγαίνει τα έξω). Το βασικό είναι να καταλάβει ο σφος που έχει ένα πρόβλημα πώς πρέπει να διαχειριστεί το στίγμα του «προβληματικού» και ότι ειδικά σε περιόδους κρίσης, δεν έχει τίποτα απολύτως να ντρέπεται, γιατί η περίπτωσή του δεν είναι μεμονωμένη εξαίρεση αλλά κανόνας, είναι ιδιαίτερη ως προς τον τρόπο εκδήλωσης στο κάθε άτομο ξεχωριστά, αλλά όχι ως προς τα αίτια που το γεννούν.

Όπως λέει κι ένας στίχος, άλλωστε:

Σε μια κοινωνία που τρελαίνει τους ανθρώπους

Όλοι μας είμαστε το κατά δύναμιν ψυχασθενείς

Κι από μια άποψη, ο καλύτερος τρόπος να διαχειριστείς ένα πρόβλημα (ασφαλώς αφού βρεις πρώτα το θάρρος να το παραδεχτείς και να το αντιμετωπίσεις) είναι η παρέα και η συλλογικότητα, η συντροφιά με άτομα που εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος με εσένα και σου προσφέρουν κάτι σαν δωρεάν ψυχοθεραπεία. Και πάνω απ’ όλα η δράση, που δε σε αφήνει να πέσεις σε ψυχολογικό τέλμα και καθορίζει αποφασιστικά πολλά δεδομένα (βλ/ και θεωρία της κυρίαρχης δραστηριότητας στην πρωτοπόρα σοβιετική ψυχολογία).

Ποια είναι όμως η άλλη όψη του νομίσματος;

Ότι η οργάνωση δεν είναι ίδρυμα. Κατά συνέπεια πρέπει να απορρίψουμε τον ιδρυματισμό, δηλ μια ιδιότυπα κατάσταση, όπου κάποιος νιώθει άνετα μόνο σε ένα συγκεκριμένο, οικείο περιβάλλον και δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός αυτού, προτιμά να μην αποχωρίζεται την ασφάλεια που του προσφέρει κι αναπτύσσει μια εσωστρέφεια, που το βοηθά να αποφεύγει την πραγματικότητα, αλλά είναι ελάχιστα ωφέλιμη εφόσον θέλει να την αλλάξει επαναστατικά. Και για να συμβεί αυτό, πρέπει να βγαίνει διαρκώς από τα γραφεία, να έρθει αντιμέτωπος με τον κοινωνικό περίγυρο και τις κυρίαρχες προκαταλήψεις του, κι όχι μόνο με τους δεκτικούς και καλοπροαίρετους συνομιλητές που συναντά στο περιβάλλον της οργάνωσης.

Μια άλλη όψη του παραπάνω φαινομένου μπορεί να είναι κάποιοι σφοι κυρίως στη νεολαία και ιδιαίτερα τη σπουδάζουσα, που καταλήγουν να γεμίζουν το βαθύτερο υπαρξιακό τους κενό με τις δουλειές και τις χρεώσεις της οργάνωσης, για να ξεγελάνε τον εαυτό τους, την έλλειψη ενδιαφερόντων και κοινωνικών επαφών, να νιώθουν χρήσιμοι και σημαντικοί, βρίσκοντας μια αναγνώριση που δεν είχαν στην κανονική τους ζωή, από την οποία όμως έχουν φροντίσει επιμελώς να αποκοπούν, χάνοντας έτσι τον παλμό της κοινωνίας και αποκτώντας για αυτήν μια στρεβλή, αφηρημένη εικόνα ενός εξωτερικού παρατηρητή.

Η πραγματική ζωή είναι προφανώς πολύ σύνθετη, για να μας παρουσιάσει τα πράγματα και τα φαινόμενα σε καθαρή μορφή, ξεχωριστά το ένα από το άλλο, τις θετικές πλευρές από τις αρνητικές. Συνεπώς η απαιτούμενη εγρήγορση κι επαγρύπνηση αποκτά και μια άλλη διάσταση, που δε στρέφεται άμεσα ενάντια στον ταξικό εχθρό και τους πολιτικούς μας αντιπάλους, που μας επιβουλεύονται, αλλά ως ένα βαθμό σε εμάς τους ίδιους και τα κατάλοιπα που κουβαλάμε. Αφορά με άλλα λόγια το διαρκές στοίχημα να μάθουμε πώς να συνδυάζουμε τον εαυτό μας με το σύνολο, το άτομο με τη συλλογικότητα, με τρόπο που να συμβάλλει διαλεκτικά στην ανάδειξη και των δύο πόλων, του ενός μέσα από τον άλλο.

Υγ: Οι παραπάνω σκέψεις ήρθαν στην επιφάνεια (κι ακολούθως στην οθόνη), με αφορμή το διάβασμα του μυθιστορήματος «στη ρίζα του αετού», όπου η συγγραφέας (Βαγγελιώ Καρακατσάνη) καταπιάνεται με το πολύ ενδιαφέρον ζήτημα του κοινωνικού στίγματος για την ψυχική νόσο και την αντιμετώπισή του.

Η σωτηρία της ψυχής

Τι είναι η ψυχή; Είναι ένα σωληνάκι που ενώνει το μυαλό με την καρδιά μας, έλεγε ο ορισμός ενός φιλοσόφου (ο καρτέσιος, αν δεν κάνω λάθος) που διαβάζαμε σε κάποιο βιβλίο του λυκείο. Κι εμένα μου άρεσε, γιατί συμφωνούσε με όσα λίγα μπορούσα να καταλάβω ως τότε. Ωραία λοιπόν, εμείς με αυτόν είμαστε.

Ευτυχώς βέβαια κύλησε έκτοτε πολύ νερό στο αυλάκι, γιατί αν είχα μείνει με όσα έλεγε το βιβλίο, μπορεί να είχα ακόμα θετική άποψη και για το νίτσε, που λέει ο λόγος.

Ο ψυχισμός πάντως είναι πολύ πιο σύνθετη έννοια, πολύ ευρύτερη από τη σύνδεση της λογικής με τα συναισθήματα, που μπορεί να επηρεαστεί από άπειρα ερεθίσματα και να εκδηλωθεί σε διάφορα επίπεδα, όχι όμως τυχαία κι άναρχα, χωρίς νόμους που καθορίζουν την κίνησή της.

Ο κλασικός μαρξισμός έδωσε βάρος στην υλιστική ερμηνεία του γίγνεσθαι, την προτεραιότητα του κοινωνικού είναι έναντι της κοινωνικής συνείδησης κι αντικειμενικά άφησε σε δεύτερο πλάνο την εξέταση της αντίστροφης επίδρασης, του εποικοδομήματος στη βάση, και του ανθρώπινου ψυχισμού ως αντικειμένου.

Αυτό το «κενό» κάλυψε εν μέρει η αστική σκέψη με το φρόιντ και τους μαθητές τους και κάποια φιλοσοφικά παρακλάδια με μαρξιστικές αναφορές, πχ η σχολή της φρανκφούρτης, η δουλειά του λακάν για την ψυχανάλυση, κτλ. Σημειώνω παρεμπιπτόντως πως προσωπικά έσπασα τα μούτρα μου κάθε φορά που επιχείρησα να καταπιαστώ με τη στρυφνή τους γραφή, χωρίς φυσικά αυτό να είναι απαραίτητα κριτική για το δικό τους έργο κι όχι πχ για τη δική μου ικανότητα πρόσληψης.

Υπάρχει επίσης το ρεύμα του φροϋδομαρξισμού, που προσπάθησε να συγκεράσει δύο μάλλον ασύμβατα φιλοσοφικά ρεύματα, αλλά έδωσε κάποια αξιόλογα δείγματα γραφής, όπως «ο φόβος μπροστά στην ελευθερία», όπου ο γερμανός έριχ φρομ δίνει μια ενδιαφέρουσα διάσταση για την αποδοχή και την εξάπλωση του ναζιστικού φαινομένου στην χώρα του –και όχι μόνο. Το βιβλίο αυτό μπορείτε να το βρείτε μαζί με άλλα στο παζάρι βιβλίου στην κοτζιά (σήμερα είναι η τελευταία μέρα λειτουργίας του).

Εκεί μπορείτε να βρείτε επίσης μια μικρή συλλογή κειμένων για το «λένιν και την ψυχανάλυση», αλλά δε γνωρίζω περισσότερα για το περιεχόμενό του ή τη σκοπιά από την οποία γράφτηκε. Αυτός που είχε ασχοληθεί πιο συστηματικά πάντως με την ψυχανάλυση, από εκείνη τη φουρνιά επαναστατών (ασχέτως της μετέπειτά εξέλιξής του), ήταν μάλλον ο τρότσκι.

Υπάρχει επίσης η σχετικά άγνωστη στο ευρύ κοινό πρωτοπόρα δουλειά της σοβιετικής ψυχολογίας, της σχολής του βιγκότσι και της θεωρίας της άγουσας δραστηριότητας, για την οποία ενδεικτικά μπορείτε να διαβάσετε με κριτικό πνεύμα τα άρθρα που περιέχονται σε αυτό το τεύχος-αφιέρωμα της ουτοπίας.

Και μετά τα εισαγωγικά ερχόμαστε στα καθ’ ημάς. Σε μια κοινωνία που τρελαίνει τους ανθρώπους, όλοι μαςείμαστε το κατά δύναμιν ψυχασθενείς. Κι αν ο καθένας μπορεί να κουβαλά το δικό του σταυρό με τα δικά του ψυχολογικά, παθαίνοντας.. ψίχα-τοστ, όπως λέει και το λαϊκό στρώμα, οι σφοι έχουν ένα βασικό, συγκριτικό πλεονέκτημα: ένα σπουδαίο στήριγμα σε κάθε άλλο σύντροφο της οργάνωσης, τη συλλογική «ψυχοθεραπεία» της συζήτησης στα όργανα, και προπαντός την καθημερινή δράση, όπου αφήνεις πίσω σου διάφορα σύνδρομα, ντροπές, κοινωνικά και προσωπικά ελλείμματα, που τα αντιμετωπίζεις στην πράξη, και τη μελαγχολία, καθώς η ζωή προχωρά χωρίς να την κοιτάζει.

Εκεί μπορείς να βρεις συντρόφους ψυχούλες, που το φιλότιμο είναι η βασική λέξη που τους περιγράφει, αλλά και ψυχάρες, ατσαλωμένες στις δυσκολίες και τις αναποδιές του αγώνα. Μπορείς να βρεις συντρόφους με πολύ καλή ψυχολογία και αυτοπεποίθηση, που συχνά είναι αντεστραμμένη ανασφάλεια, κι άλλους πιο κλειστούς και ταπεινούς, ανασφαλείς κι ανασφάλιστους, που φοβούνται να εκτεθούν. Αλλά η έλλειψη εγωισμού προϋποθέτει να εκθέτουμε κάποιες φορές τους εαυτούς μας και να μη φοβόμαστε μη τυχόν τσαλακωθεί το εγώ μας.

Και τέλος μπορείς να ακούσεις ιστορίες από τα παλιά χρόνια που το ψυχολογικό στο απθ ήταν κατακόκκινο κάστρο για αρκετά χρόνια, σοσιαλιστική νησίδα στη δαπιτονιρβάνα της φιλοσοφικής.

Υπάρχουν επίσης συντροφικές γωνιές στο διαδίκτυο, σαν κι αυτή που μακριά από σοβαροφάνεια και κάποια μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της ή για το ρόλο που επιτελεί, δε φιλοδοξεί να είναι τίποτα περισσότερο από αυτό που λέει ο υπότιτλός της. Κομμουνιστική λέσχη συζητήσεων και ψυχοθεραπείας για κάθε σφο που θέλει κάπου να τα πει και να ξεσπάσει ή να διαβάσει άλλους να τα λένε. Κι ας έχει χάσει κάπως τελευταία αυτό τον χαρακτήρα, με τα διάφορα τρολ της κακιάς ώρας, που περισσότερο κι από την όποια αντικομμουνιστική χαζοπροβοκάτσια, κάνουν ζημιά γιατί ναρκοθετούν το γόνιμο διάλογο και την απρόσκοπτη ανταλλαγή απόψεων, όσων θέλουν όντως να συζητήσουν.

Αντί επιλόγου, ένα μουσικό σημάδι που άφησε ως χνάρι το μπλοκ στον ψυχισμό ενός σφου αναγνώστη, αλλά (με δική μου βασικά ευθύνη) δεν είχε αξιοποιηθεί τότε, όπως θα του έπρεπε.

Τέλμα ως εδώ

Τιμή και δόξα στους τελματοφύλακες, που όρισαν στη ζωή τους να φυλάνε τελμοπύλες.
Μια ζωή πληρώνω τα χρέη των αστών, τέλμα ως εδώ (2), άλλο δε μπορώ.
Μην ψάχνεις πια αλλού, εδώ είναι το ταξίδι. Δεν υπάρχει τελματικός σταθμός. Κι αν φτωχικό το βρήκες το τέλμα όπου βάλτωσες, δεν σε γέλασε. Κρατάς εσύ τη σημαία ψηλά. Με τάνεφ και ποπόφ, τον τέλμα(ν) κι άλλους, αντιφασίστες αρχηγούς. Κι η ανεργία χιλιάδες σφάζει προλεταρίους μισθωτούς.

Ο ιδρυματισμός λέει είναι μια ψυχική πάθηση, στην οποία μένεις σε ένα προστατευτικό περιβάλλον κι όταν βγαίνεις έξω απ’ αυτό, όλα σου φαντάζουν εχθρικά και βιάζεσαι να επιστρέψεις πίσω στην τρύπα σου.

Το ίδρυμα αυτό μπορεί να είναι το σπίτι, η γονική προστασία, η οικογένεια, ο κυνόδοντας, η μαμά-πατρίδα κι ο σιδερένιος φράχτης της στο βερολίνο. Η δουλειά στο δημόσιο, μια σχέση, ένα μπλογκ, το προδέρμ που χαρίζει στοργή και φροντίδα.

Μπορεί να είναι κι η οργάνωση, μια συλλογικότητα του χώρου κι ο μικρόκοσμος που την περιβάλλει. Ένα πολιτικό άσυλο για αναξιοπαθούντες που γυρνάνε ολημερίς στα γραφεία, για να γεμίσουν την άδεια ζωή τους και να βρουν εναλλακτική ψυχοθεραπεία.

Η καλύτερη ψυχοθεραπεία είναι συλλογική κι έμπρακτη. Η γνωστή σχολή σοβιετικής ψυχολογίας με τη θεωρία της δραστηριότητας. Στη βράση αλλάζει ο άνθρωπος. Κι αλλάζει σύμφωνα με τις πράξεις του. Διαφορετικά καταλήγουμε σε ακροβασίες –θεωρητικές και γενικώς. Όπως όταν θες να ανέβεις σε ένα ποδήλατο ενώ είναι ακίνητο, το οποίο είναι πρακτικά αδύνατο.

Χρειάζεται βέβαια κι ένας βαθμός αυτονόμησης, μια σχετική αφαίρεση από την κίνηση και το διαρκές τρέξιμο, για να σκεφτείς και να βρεις λύσεις. Αλλιώς είναι σα να πας να αλλάξεις εν κινήσει την αλυσίδα από το ποδήλατο που λέγαμε και τελικά αντί για αυτή να σπάσεις τα μούτρα σου. Οι προλετάριοι δεν έχουν να σπάσουν παρά μόνο τις αλυσίδες τους. Αρκεί να μη σπάσουν τα μούτρα τους, κατά την έφοδό τους στον ουρανό.

Κι είναι μια γενιά ολόκληρη που έχει περάσει τα τριάντα και τρέχει και δε φτάνει με δυο και τρεις δουλειές, σαν τρελό ηλεκτρόνιο που αποσπάστηκε από τον κομματικό πυρήνα, εξουδετερώθηκαν οι αντιστάσεις της σα νετρόνια και τώρα της έχει μείνει το αρνητικό φορτίο για το αγωνιστικό της παρελθόν. Κι άντε μετά με τόσα αντιδραστικά στοιχεία κι άλλους τόσους αστοιχείωτους να γίνει η μεταστοιχείωση, η μετάβαση από το ένα στοιχείο στο άλλο, από το οικονομικό στο πολιτικό κι από εκεί στην κοινωνία του μέλλοντος.

Ύλη σημαίνει κίνηση κι αντιστρόφως. Αλλά η κίνηση είναι σχετική όπως κι η στασιμότητα. Ο ήλιος της σοβιετίας, μαζί με το σοσιαλιστικό, ηλιακό του σύστημα και τους δορυφόρους του έλαμπε παρά τα λάθη και τις συννεφιές, αλλά άρχισε να δύει όταν έμοιαζε να είναι στο ψηλότερο σημείο κι όταν κάποιοι υπόσχονταν να τον σηκώσουνε πάνω από την ελλάδα, για να ξεγελάσουν τον κοσμάκη.

Έκτοτε η συλλογική ψυχοθεραπεία έγινε κινηματικό γκρουπ θέραπι. Κι είναι φορές που αντί να βρούμε λύση στο πρόβλημά μας, το φορτώνουμε στο κίνημα, που βγαίνει κομπλεξικό, κατ’ εικόνα κι ομοίωσή μας και κουβαλά τα κουσούρια του καθενός μας. Κι αυτά με τη σειρά τους το οδηγούνε ντουγρού στο βάλτο και τη στασιμότητα.

Η στασιμότητα είναι γενικά αντιδραστική αλλά κι αυτό σχετικό είναι. Σε καιρούς οπισθοδρομικούς που κάνουμε ένα βήμα μπρος και δύο πίσω, για να πάρουμε φόρα για το επόμενο άλμα στο κενό… σε καιρούς που ο σοσιαλισμός φαντάζει μονόδρομος για την ανθρωπότητα, αλλά η ιστορία οδηγεί αντίθετα στο μονόδρομο κι έρχεται καταπάνω μας… η προσκόλληση στο ηρωικό παρελθόν μπορεί να γίνει πρόπλασμα προοδευτικής συνείδησης, φάρος που φωτίζει τις επόμενες απόπειρες εφόδου.

Το παν είναι να διαλέξεις το σωστό εκπαιδευτικό ίδρυμα για τον ιδρυματισμό σου. Όλα ομνύουν στον επιστημονικό μαρξισμό, αλλά κάποια εξ αυτών είναι ανώτατα, θεωρητικά, με έμφαση στην στρατηγική κι άλλα τεχνικά, κινηματικά, με έμφαση στους τακτικισμούς και το αυθόρμητο.

Αυτός ο διαχωρισμός είναι τεχνητός κι αντιεπιστημονικός. Κάποιοι όμως το μεταφράζουν αυτό με τη θέση για ενιαία, γενικά πτυχία και γενική ενότητα άνευ όρων, με τόσο αφηρημένο περιεχόμενο που καταλήγει σούπα ξαναζεσταμένη. Κι όποιος έχει καεί σε αυτό τον χυλό, φυσάει πλέον και την ενιαία δράση με τα μηδέν λιπαρά.