Τα χαρτάκια της Γιάλτας

(που δεν ήταν καν στη Γιάλτα, αλλά δε βαριέσαι)

Όταν ακούει κανείς χαρτάκια, το πρώτο πράγμα που (οφείλει να) του έρχεται στο μυαλό, είναι η Panini και τα αυτοκόλλητα με τους ποδοσφαιριστές. Όχι η Γιάλτα και η μοιρασιά του κόσμου. Άσε που εκεί δε θα μπορούσες πχ να πεις "έχω διπλή την Ελλάδα, την ανταλλάζεις με τη Γιουγκοσλαβία;" Κι αν όλα αυτά μοιάζουν κάπως παιδιάστικα, είναι για να ταιριάζουν με την ιστορία* με τα χαρτάκια, που διηγείται ο Τσώρτσιλ στα απομνημονεύματά του (*θα έλεγα "αφήγηση" αλλά τότε δεν ήταν της μόδας, ακόμα, αυτός ο "υπέροχος" νεολογισμός).

Από τους βασικούς πρωταγωνιστές της διάσκεψης του 45'

Υπάρχει το συγκεκριμένο γεγονός πως ο Τσώρτσιλ γράφει αυτή την ιστορία μετά το θάνατο του Στάλιν (που δεν μπορεί να διαψεύσει τίποτα από τον τάφο του), μια εκδοχή που δεν επιβεβαιώνεται από τους Σοβιετικούς, ούτε από κάποιο επίσημο, διπλωματικό έγγραφο -κι είναι σίγουρο πως θα το είχαν κάνει παντιέρα, αν είχαν κάτι τέτοιο στη διάθεσή τους. Αλλά μην αφήνεις ποτέ μια ασήμαντη λεπτομέρεια, όπως τα γεγονότα, να σου χαλάσει μια ωραία ιστορία (ή Ιστορία). Εδώ εξάλλου οι πιο πολλοί έχουν συνδέσει τα χαρτάκια με τη διάσκεψη της Γιάλτας, το Φλεβάρη του 45' -λίγες μέρες πριν υπογραφεί η συμφωνία της Βάρκιζας στα καθ' ημάς- που ήταν τριμερής, με τη συμμετοχή του Ρούσβελτ. Ενώ η περιβόητη συνάντηση Τσώρτσιλ-Στάλιν έγινε τον Οκτώβρη του 44, στη Μόσχα (έλα μωρέ, πού κολλάς κι εσύ τώρα...)

Η βασική πτυχή που προβάλλεται, είναι ο κυνισμός και η ανηθικότητα των Μεγάλων Δυνάμεων και των ηγετών τους, που μοίραζαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής, σαν μια παρτίδα χαρτιά -ή μάλλον χαρτάκια. Το εκπληκτικό της υπόθεσης είναι πως αυτή η υπεροχή φαίνεται να πλήττει μονόπλευρα, αν όχι αποκλειστικά, το κύρος και την εικόνα των Σοβιετικών, και δευτερευόντως ή καθόλου των Βρετανών, που -θεωρητικά- έκλεισαν μαζί τους τη συμφωνία. Πώς εξηγείται όμως αυτή η επιλεκτική ευαισθησία;

Μια πιθανή εξήγηση είναι πως τείνουμε να κρίνουμε το σύνολο από την περίπτωση της Ελλάδας. Η δική μας πλευρά ομφαλοσκοπεί, αναστοχάζεται για τα αίτια της ήττας, ψάχνει να βρει ενόχους και αποδιοπομπαίους τράγους για να τους φορτώσει το βάρος της ευθύνης. Κάποιοι εξοργίζονται με την "προδοτική στάση" των Σοβιετικών, ενώ άλλοι θεωρούν λογικό πως ο Στάλιν θυσίασε ένα πιόνι στη διεθνή σκακιέρα -δεν τον κατηγορούν δηλ γι' αυτό, αλλά το παίρνουν ως δεδομένο.

Η άλλη πλευρά αντιθέτως, όχι απλά δεν ενοχλήθηκε από την επέμβαση των Άγγλων, αλλά τους αντιμετωπίζει ως σωτήρες και τους ευγνωμονεί -γι' αυτό κι αφιέρωσε το άγαλμα της προμάχου Αθηνάς στο Πεδίο του Άρεως στους Βρετανούς μαχητές, που "υπερασπίστηκαν" την πατρίδα, και βασικά τα συμφέροντα της πλουτοκρατίας, από τον "κομμουνιστικό κίνδυνο".

Αυτό σημαίνει άραγε πως αν ξεφύγουμε, εμείς από τη δική μας πλευρά (που με την ευρεία έννοιά της  ως Αριστερά μπορεί να εννοεί και τους/ορισμένους άλλους), θα δικαιώσουμε τους σοβιετικούς για την καθοριστική παρουσία του Κόκκινου Στρατού για την εγκαθίδρυση των Λαϊκών Δημοκρατιών στην Ευρώπη; Κι ότι οι άλλοι -που βασικά περιλαμβάνουν και κάποιους από "εμάς", με τη διασταλτική έννοια- καταδικάζουν πχ τους Άγγλους για τη μοιρασιά που έκαναν και τις χώρες που άφησαν στα "νύχια των κομμουνιστών"; Όχι ακριβώς.

Βασικά πολλοί από αυτούς που αναρωτιούνται γιατί δεν έδωσαν αποφασιστική βοήθεια στο ΕΑΜ οι Σοβιετικοί, στέκουν (τουλάχιστον) κριτικά στον καταλυτικό ρόλο που είχε ο Κόκκινος Στρατός σε άλλες χώρες. Ενώ την ίδια ακριβώς καταδίκη των Σοβιετικών θα δούμε κι από την άλλη μεριά (που όλως τυχαίως συμπίπτει με την κρίση κάποιων από τη "δική μας") για την επιβολή των κομμουνιστών στις -υπό συγκρότηση- ΛΔ. Κι ας μην έγιναν εκεί Δεκεμβριανά ή άλλα αντίστοιχης σημασίας κι εμβέλειας γεγονότα, με εξωτερική στρατιωτική επέμβαση.

Το πιο εκπληκτικό (πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο) όμως που εξηγεί και τις επιλεκτικές ευαισθησίες, είναι η παράξενη λειτουργία αυτού του συμψηφισμού. Οι ιμπεριαλιστές τη γη ξαναμοιράζουν και οι επεμβάσεις τους, ο διπλωματικός τους μακιαβελισμός, κτλ, δεν εκπλήσσει κανέναν. Πρόβλημα και "ζήτημα ηθικής" εγείρεται μόνο για τους Σοβιετικούς, που κλείνουν συμφωνίες (πότε με τον Ρίμπεντροπ, πότε με τον Τσώρτσιλ) αποκτούν ανθρώπινη μορφή (βλέπε Φάρμα των Ζώων), ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά, κτλ. Αυτό όμως είναι απλώς η πρώτη φάση.

Η δεύτερη φάση του συμψηφισμού, στη λογική των δύο άκρων, είναι πως δεν κρατά ίσες αποστάσεις αλλά επιλέγει ξεκάθαρα πλευρά. Όταν κάποιος βάζει στο ίδιο τσουβάλι κι εξομοιώνει τους φασίστες και τους κομμουνιστές, δε ρίχνει απλώς αντικομμουνιστική λάσπη, αλλά αθωώνει και νομιμοποιεί έμμεσα τους φασίστες. Όταν το αχτύπητο δίδυμο Καλύβα-Μαραντζίδη (κι όχι μόνο) μιλάει για την κόκκινη τρομοκρατία του ΕΑΜ, δεν το κάνει για να την εξισώσει απ΄λα με τους δωσίλογους και τους ναζί, αλλά για να δικαιολογήσει και να βγάλει στον αφρό τη δική τους τρομοκρατία -που έρχεται ως απάντηση, όπως εξάλλου και τα αντίποινα των αγαθών κατακτητών.

-Εσείς όμως (δηλ εμείς, με την κυριολεκτική έννοια) αρνείστε την ουσία της υπόθεση; Αρνείστε πως υπήρξαν συγκεκριμένες ζώνες, σφαίρες, περιοχές, όπου έδρασε καταλυτικά η στρατιωτική παρουσία της μιας ή της άλλης δύναμης; Κι αν όχι, ποιο είναι λοιπόν το πρόβλημα με τα χαρτάκια που αναφέρει ο Τσώρτσιλ; Τι σημασία έχει αν ήταν χαρτάκι, ραβασάκι, συμφωνία κυρίων ή κάτι άλλο;

Καταρχάς αυτό που υπήρχε ήταν ζώνες πολεμικών-στρατιωτικών επιχειρήσεων των συμμαχικών δυνάμεων -κάτι αναπόφευκτο στα πλαίσια της συμμαχίας τους. Προφανώς και διαδραμάτισαν πολύ σημαντικό ρόλο για την κατοπινή εξέλιξη, αλλά δεν την προκαθόρισαν.
Αυτό που υπονοεί ουσιαστικά η εκδοχή με τα χαρτάκια είναι πως οι Σοβιετικοί δεν είχαν το ρόλο του απελευθερωτή, αλλά του νέου καταπιεστή που αντικατέστησε, σε κάποιες χώρες, το γερμανικό ζυγό. Και πως οι μεγάλοι έπαιξαν στις πλάτες των λαών κι όρισαν τη μοίρα τους, ακυρώνοντας κάθε άλλη βούληση ή σχεδιασμό, κάθε αγώνα που στόχευε σε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Τα Δεκεμβριανά πχ δεν είχαν κανένα απολύτως νόημα κι ήταν ένας τυχοδιωκτισμός ή στην καλύτερη, μια μπανανόφλουδα που πάτησε το ΚΚΕ.

Τι τον θέλατε το Δεκέμβρη, αφού είχε γίνει η μοιρασιά και ήταν τελειωμένη υπόθεση;
Σε αυτήν την εκτίμηση καταλήγουν, με διαφορετικές αποχρώσεις, διατυπώσεις, αλλά με θαυμαστή συνέπεια και σύμπτωση απόψεων, οι αναλυτές όλου του αστικού φάσματος, δεξιοί και "αριστεροί". Κι ο παραπάνω συμψηφισμός τους χρησιμεύει, αφενός για να μειώσουν την ανεκτίμητη προσφορά των Σοβιετικών στην αντιφασιστική νίκη των λαών, αφετέρου για να βγάλουν άσκοπο, αχρείαστο και βασικά λάθος τον ηρωικό αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Λάθος το κλείσιμο της προδοτικής συμφωνίας, χαζομάρα όμως και λάθος το αντιπάλεμα όσων -υποτίθεται πως- προέβλεπε.
Η λογική παραδίδει τα όπλα, σαν αφοπλισμένο τάγμα.

Αντί επιλόγου, μια απλή σημείωση, που αρκεί νομίζω να ανατρέψει το παραπάνω σαθρό σκεπτικό και να δείξει πως η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη από τα χαρτάκια και τις παιδιάστικες αντιλήψεις.
Το διαβόητο χαρτάκι (υποτίθεται πως) ανταλλάχτηκε κατά τη συνάντηση στη Μόσχα, τον Οκτώβρη του 44'. Τον ίδιο μήνα δηλ που απελευθερωνόταν η Ελλάδα, ενώ το ΕΑΜ είχε ήδη υπογράψει τις συμφωνίες του Λίβανου και της Καζέρτας, που είχαν δρομολογήσει σε μεγάλο βαθμό τις κατοπινές εξελίξεις.

Άραγε πιστεύει κανείς πως αν το ΕΑΜ δε δεσμευόταν από αυτές τις συμφωνίες και τις αντιφάσεις της στρατηγικής του, αν καταλάμβανε de facto την εξουσία, ως η βασική αντιστασιακή δύναμη και ψυχή της απελευθέρωσης, τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί με τον ίδιο τρόπο; Ή ότι θα βάραινε στη ζυγαριά το "χαρτάκι" που διηγείται ο Τσώρτσιλ;
Τροφή για σκέψη και προβληματισμό...

Η απελευθέρωση

(νεολαία) Κομμουνιστική; Όχι. Λαϊκοδημοκρατική σκέτο. Που είχε προοπτική να εξελιχθεί σε τέτοια, αλλά έμεινε στου δρόμου τα μισά.

Με αφορμή την επέτειο της απελευθέρωσης της αθήνας, η κε του μπλοκ παραθέτει ένα σχετικό απόσπασμα απ’ τη νικηφόρο επανάσταση που χάθηκε, την τετράτομη ιστορία της αντίστασης του γραμματέα του εαμ θανάση χατζή. Η πιο τεκμηριωμένη και ντοκουμενταρισμένη γραπτή μαρτυρία που μας έμεινε από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων εκείνης της εποχής.

Οκτώβρης του 44. Ο χατζής έχει μετακινηθεί από τη θέση του γραμματέα του εαμ κι αναλαμβάνει καθήκοντα στον ελας.
Η διοίκηση της ΙΙ μεραρχίας του ελας δεν ήθελε να πιστέψει πως είχε απαγορευτεί να μπουν τα τμήματα της αττικής στην αθήνα και δεν είχε κάνει καμία ανακοίνωση στους ελασίτες που περίμεναν από στιγμή σε στιγμή να ξεκινήσουν. Έπρεπε να γίνει ακόμα μια προσπάθεια {σσ: να μπει στην πρωτεύουσα η μεραρχία}. Πρότεινα να την αναλάβω εγώ.

Μπήκα στην αθήνα χωρίς σύνδεσμο. Η οδός πατησίων τρανταζόταν κάτω από τις ερπύστριες των γερμανικών μηχανοκίνητων που σέρνανε τα αντιαεροπορικά πυροβόλα. Μάτωνε η ψυχή μου βλέποντας πως φεύγουν ξένοιαστα κι ανενόχλητα οι γερμανοί. Με παρηγόρησε η σκέψη πως μόλις πατήσουν τα χώματα της αττικής θα βρεθούν μπροστά στους αετούς του ελας, που δε θα τους την χαρίσουν.

Στη συνέχεια περιγράφει τη συνάντησή του με το ζεύγο.
Η συνεργασία μας ήταν άγονη. Μου έκανε παρατήρηση που σιγοντάρω τις αυθαιρεσίες που εκθέτουν το κίνημα σαν ασυνεπές στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει πολύ ακριβά και γίνομαι φορέας αναρχικών τάσεων που μπορούν να μας στοιχίσουν πολύ ακριβά και να μας εκθέσουν σε περιπέτειες με τους συμμάχους μας άγγλους. Μου έδωσε εντολή να φύγω και να προειδοποιήσω τη μεραρχία πως θα παρθούν μέτρα για κάθε αυθαιρεσία κι ανυπακοή.

Ζήτησε προσωπική συνάντηση με τον ιωαννίδη, αλλά αυτό δεν κατέστη εφικτό.
Κι αυτή η ύστατη προσπάθεια να καταληφτεί η ελλάδα από τον ελας που μπορούσε να γίνει χωρίς να βρεθεί καμιά δύναμη να του αμφισβητήσει την εξουσία, απέτυχε. Η ηγεσία του κκε, που μόνη της πια χειριζόταν τα προβλήματα του κινήματος, είχε πάρει το δρόμο της μικρότερης αντίστασης. Ήταν όμως ο δρόμος της νεκρανάστασης του καταδικασμένου στη συνείδηση του λαού και στη ζωή αστικού καθεστώτος. Ήταν δηλ ο δρόμος της προδοσίας αντικειμενικά, παρόλο που υποκειμενικά προδότες στο άγιο εκείνο κίνημα δεν υπήρχαν, τουλάχιστο στην κορυφή της ηγεσίας.

Τη νύχτα στις 11 προς 12 του οκτώβρη, ο γερμανός στρατηγός διοικητής των στρατευμάτων κατοχής της πρωτεύουσας με έγγραφο προς τον κατοχικό δήμαρχο της αθήνας του γνωστοποιούσε πως κηρύσσει την πόλη της αθήνας ανοχύρωτη κι ότι τα γερμανικά στρατεύματα μαζί με τις κατοχικές αρχές κι υπηρεσίες άρχισαν να απομακρύνονται. Στο έγγραφό του εκδήλωνε την ελπίδα πως ο εχθρός και ο λαός της πρωτεύουσα θα εκτιμήσει την χειρονομία του.

Όσο κι αν φαίνεται σα μονόπλευρη πρωτοβουλία και κίνηση καλής θέλησης, λέει ο χατζής, στην πραγματικότητα ήταν αποτέλεσμα μηχανορραφιών, απειλών και διαπραγματεύσεων που κατέληξαν πιθανότατα σε μυστική συμφωνία με τους άγγλους. Να φύγουν ανενόχλητοι οι ναζί προς βορρά και να αναχαιτίσουν τους σοβιετικούς στα βαλκάνια κι η απελευθέρωση να είναι αναίμακτη με τους άγγλους να παραλαμβάνουν τα μεγάλα αστικά κέντρα στο όνομα της κυβέρνησης της εθνικής ενότητας.

Το ότι ο λαός της αθήνας και του πειραιά που έδωσε μάχη για να λευτερώσει τις δύο πόλεις δέχτηκε παθητικά τη γερμανική «προσφορά» είναι απόδειξη πως κι η ηγεσία του λαϊκού κινήματος είχε δεχτεί –έστω σιωπηρά- την ανακωχή και χρησιμοποίησε το όπλο της πειθαρχίας.

Κυριακή 12 οκτώβρη 1944

(…) Πριν περάσουμε την κάνιγγος τραντάχτηκε η αθήνα από κωδωνοκρουσίες και χαρμόσυνες αγγελίες με εκατοντάδες τηλεβόες, απ’ όλες τις μεριές της πόλης: λαέ της αδούλωτης αθήνας. Η πρωτεύουσα της πατρίδας μας, η καρδιά της ελλάδας είναι λεύτερη! Μαχητές του ηρωικού ελας κατέβασαν τη σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό που 1264 μέρες μόλυνε το βράχο της ακρόπολης. Ύψωσαν τη γαλανόλευκη που μόνη της κυματίζει στον ελεύθερο αττικό ουρανό. Ζήτω η ελεύθερη ελλάδα μας! Ζήτω το εαμ, η τιμή και η συνείδησή μας! Ζήτω ο ελευθερωτής ελας μας! Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι!

Όταν φτάσαμε στην πατησίων βρεθήκαμε μπροστά σε έναν χείμαρρο λαού που κατέβαινε από τις λαϊκές γειτονιές στο κέντρο της πόλης. Ο λαός βγήκε στους δρόμους. Τα μπαλκόνια, στολισμένα με σημαίες και λουλούδια ήταν άδεια. Μόνο κάποια γεροντάκια, καθισμένα στις καρέκλες, σκούπιζαν δάκρυα χαράς και περηφάνιας για το μεγάλο κι αδούλωτο λαό μας. Κάτω περνούσαν φάλαγγες ατέλειωτες, με πλακάτ, σημαίες και λάβαρα, με μουσικές και τραγούδια επαναστατικά. Γιόρταζαν την απελευθέρωση που απόκτησαν με τόσες θυσίες, αίμα και δάκρυ. Ποτέ στην ιστορία της η πρωτεύουσα δεν είχε γνωρίσει παρόμοιο ενθουσιασμό που κορυφώθηκε όταν ένα τμήμα –συμβολικό του ελας του α’ σώματος στρατού- ξεκινώντας από την πλατεία αγάμων, παρέλασε στην πατησίων. Ο λαός τιμούσε τα πιο εκλεκτά παιδιά του, που στάθηκαν υπερασπιστές του, σε όλη τη σκληρή περίοδο της κατοχής.

Από τις πρώτες εκδηλώσεις του αδούλωτου λαού της πόλης, που στάθηκε καρδιά της εθνικής συνείδησης και πηγή του παγκόσμιου θαυμασμού για τους θρυλικούς μαζικούς κι ένοπλους αγώνες του- φάνηκε η προβολή στη ζωή της νέας δύναμης: του εργαζόμενου λαού. Ποιοτικά αγνώριστος κι ασύγκριτος σε δύναμη κι ήθος σε σχέση με το παρελθόν. Προικισμένος με αρετές, συνείδηση κι αγωνιστική αποφασιστικότητα. Έτοιμος να ριχτεί με τον ίδιο ενθουσιασμό και αυτοθυσία που πολέμησε τον εχθρό, ενάντια σε κάθε νέο εχθρό και να ξαναχτίσει την πατρίδα του από τα ερείπια. Ένα ακόμα καινούριο στοιχείο για τον ελληνικό λαό ήταν η οργάνωσή του και η πειθαρχία στις αποφάσεις και τις οδηγίες των καθοδηγητών του.

Τα θετικά του εαμικού κινήματος εκφράστηκαν με τους αγώνες και τις κατακτήσεις του στην περίοδο της κατοχής. Μα στην εκδήλωση της απελευθέρωσης φάνηκε κι ένα αρνητικό στοιχείο που κόστισε ακριβά. Η τυφλή, χωρίς συζήτηση και κριτικό έλεγχο εμπιστοσύνη και πειθαρχία στην ηγεσία του.

Αυτό φάνηκε –λέει ο χατζής- όταν περνούσε από την πατησίων το τελευταίο γερμανικό τμήμα, των αντιαεροπορικών πυροβόλων.
Το πλήθος άνοιγε δρόμο για τα αυτοκίνητα και τα μακρύκαννα πυροβόλα των κατακτητών. Μες στα οχήματα δε βρίσκονταν βέβαια οι αγέρωχοι χιτλερικοί του πρόσφατου παρελθόντος, αλλά πανικόβλητα όντα έτοιμα να παραδοθούν στη διάθεση του έξαλλου εκείνου πλήθους.

Γιατί γινόταν αυτό; Ήταν η γνωστή μεγαλοψυχία του περήφανου ελληνικού λαού, που όταν είναι νικητής δεν χειροδικεί στο νικημένο αντίπαλό του; Πιθανό να ήταν και μια τέτοια εκδήλωση. Αλλά κύρια ήταν η πίστη στην οργάνωση και η πειθαρχία στη γραμμή που είχε χαράξει αυτή. Να χτυπήσει ο λαός τους γερμανούς μες στην αθήνα , δεν είχε πάρει τέτοια εντολή. Και δεν τους χτύπησε, για μεγάλη έκπληξη των ίδιων των γερμανών και της ντόπιας αντίδρασης.

Ανήσυχος κι απογοητευμένος δε μπορούσα να χαρώ μαζί με τους ωραίους κι ανυποψίαστους αθηναίους. Έφυγα αμέσως για την αττική, όπου ήμουν βέβαιος πως ο ελάς θα τους υποδεχόταν πολύ διαφορετικά. Θα τους χτυπούσε και θα τους εκμηδένιζε. Και δεν είχα άδικο.

Το ότι ο χατζής δεν πέφτει στην παγίδα της εύκολης κριτικής και επίρριψης ευθυνών φαίνεται καθαρά στο επόμενο κεφάλαιο για το ρόλο των συμμάχων, όπου αποκρούει με επιχειρήματα τη γνωστή ιστορία με τα χαρτάκια του τσώρτσιλ, τα ποσοστά και τις σφαίρες επιρροής. Αν κι είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς το συνειρμό βλέποντας πόσο απείχαν χρονικά η γιάλτα με τη βάρκιζα (περίπου μία εβδομάδα). Χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι απαραίτητα.

Η ιστορία με τα χαρτάκια πάντως δεν έχει σχέση με τη γιάλτα (συνήθης παρεξήγηση) αλλά με προηγούμενη διμερή συνάντηση τσώρτσιλ και στάλιν στη μόσχα πολλούς μήνες πριν, σχεδόν ταυτόχρονα με την απελευθέρωση της αθήνας.

Ας κλείσουμε ωστόσο με κάτι πανηγυρικό κι αισιόδοξο στο κλίμα της επετείου.
Στις 13 του οχτώβρη ο ριζοσπάστης δημοσίευε το παρακάτω χαιρετιστήριο του πγ της κε του κκε προς το λαό της αθήνας:
Η ηρωική αθήνα είναι πια ελεύθερη. Ο περήφανος λαός της αναπνέει τον αέρα της λευτεριάς. Το κομμουνιστικό κόμμα ελλάδας τις μεγάλες αυτές στιγμές χαιρετίζει τον ηρωικό λαό της αθήνας που τρία ολόκληρα χρόνια αγωνίστηκε θαρραλέα για την απελευθέρωση της ελλάδας μας, τους ήρωες και μάρτυρες της λευτεριάς.

Κομμουνιστές!
Συνεχίστε στο πλευρό της εθνικής κυβέρνησης και των μεγάλων μας συμμάχων με μεγαλύτερη ορμή τον αγώνα για τη απελευθέρωση και της τελευταίας σπιθαμής εδάφους της πατρίδας μας. Για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας κι ακεραιότητας της ελλάδας.

Ζήτω ο ηρωικός ελληνικός λαός.
Ζήτω η αθήνα, η ακρόπολη της ελληνικής λευτεριάς.
Ζήτω η εθνική μας κυβέρνηση

Το πολιτκό γραφείο της κεντρικής επιτροπής του κκε

Και ζήσαμε εμείς κακά και μη χειρότερα

Τον τρίτο χρόνο κατά τας γραφάς

Βγαίνω μια βόλτα στην αθήνα και βλέπω οδούς φασιστικές
Όλα πνιγμένα στη ρουτίνα, όλα είναι ίδια όπως χτες

Πρώτη στάση στη μιχαλακοπούλου. Συντηρητικός βενιζελικός και –κατά τον βλαντά- με σημερινούς όρους ακροδεξιός. Την παίρνω προς τα κάτω και βγαίνω στη σοφίας, της γερμανίδας που έκανε κουμάντο στην ελλάδα. Πάντα το μπλοκ του λευτεράκη οδηγούσε στο βασιλιά.

Κι αντιστρόφως. Η σοφίας βγάζει στο άγαλμα του λευτεράκη, μπροστά στο ναό της δημοκρατίας, στο καλύτερα φρουρούμενο σημείο της πόλης. Που όμως δε θα γίνει ποτέ αστυνομοκρατούμενο κι οι ένστολοι που κυκλοφορούν είναι μάλλον πολιτοφυλακές με πρωτόβουλο πνεύμα που πήραν την κατάσταση στα χέρια τους.

Οι αστοί ξέρουν να τιμούν τους ήρωές τους και τον ουδέποτε αντιμοναρχικό βενιζέλο, γνήσιο εκπρόσωπο της τάξης τους και του ψεύτικου διχασμού που έγινε μεγάλος συνασπισμός και στήριξε την χούντα του πάγκαλου και του μεταξά.
Πού και πού έχουν καμιά λαμπράκη για ξεκάρφωμα. Ή καμιά οδό εθνικής αντιστάσεως που αυτοί την είδαν από το κάιρο και μόλις νίκησε ήρθαν –με την άδειά μας- να την πνίξουν.

Καταστάσεις και πρόσωπα που δεν αλλάζουν. Το ίδιο σύστημα, η ίδια κρίση, τα ίδια μονοπώλια. Τα ίδια ονόματα, οι ίδιοι φασίστες, οι ίδιοι πάγκαλοι, ίδια επώνυμα κι ιδιώνυμα, οι ίδιες επιστρατεύσεις απεργών. Ενώ οι αστοί ψάχνουν έναν τρικούπη να πει το δυστυχώς επτωχεύσαμεν. Που δεν πρόκειται, αλλά όσο το ακούει ο κοσμάκης, φοβάται και λουφάζει.
Ο φόβος είναι ο καλύτερος φίλος του συστήματος.

Κι εσύ φάε σκατά λαέ.
Και το κόμμα αδύναμο, πολύ αδύναμο, σαν παιδί που μαθαίνει να περπατάει, έρμαιο της διάσπασης και της φραξιονιστικής πάλης χωρίς αρχές. Να ‘χε τουλάχιστον αρχές…
Αλλά ήταν να μη σταθούμε στα πόδια μας. Κάναμε μόνο δυο βήματα πίσω να πάρουμε φόρα για το μεγάλο άλμα ενάντια στο βήμα, τον κάφρο διευθυντή του και την τάξη που υπηρετεί.

Τα είχα πρόσφατα κι απ’ το βλαντά, που τα γράφει ωραία (κι ας το χάνει λίγο στα συμπεράσματα. Καλός άνθρωπος ήτανε). Για το ξεπούλημα στην ουλεν και την παουερ, τον ψευτοαριστερό παπαναστασίου που ήθελε συνεργασία με το γιάννη μεταξά (sic), τη δίκη των έξι που εκτελέστηκαν για να μη γίνει εξέγερση και τώρα την πάει για αναψηλάφηση ο άρειος πάγος.

Τα λέει και στο πριν ο ρασκώληκας. Έκανε όμως ελέω βάρκιζας κι έναν συμψηφισμό της ηγεσίας του εαμ με τους κάθε λογής από πάνω, που αμνηστεύονται μεταξύ τους και μας έκανε την καρδιά περιβόλι. Αλλά μπροστά στα μαργαριτάρια του τελευταίου φύλλου –που είναι κολιέ ολόκληρο- αυτό δεν ήταν τίποτα.

Κάνω τον κύκλο της πλατείας που παίζει πάντα χατζηγιάννη και παίρνω την όθωνος. Και να σκεφτείς ότι εκεί είχαμε τα γραφεία μας το δεκέμβρη! Ακριβώς απέναντι απ’ το μπριτάνια. Έφτανε ένας χειροδύναμος να πετάξει μια χειροβομβίδα τα χριστούγεννα στον τσώρτσιλ και μετά… ελλάδα: ρωσία 90%, αγγλία μπουμ.
Αλλά δε μας έλειψε η δύναμη στα χέρια, ούτε στην ψυχή. Στο μυαλό και στη στρατηγική έλειπε.

Πιο κάτω εφημερίδες, σταματάω να δω τα πρωτοσέλιδα.
Οι αστικές φυλλάδες κράζουνε σαν κοράκια: μέτρα, πιο σκληρά μέτρα, πάρε επιτέλους μέτρα –τα βιάζονται κιόλας, σάμπως τα δικά τους θα πάρει;
Όλα τα καθάρματα δουλεύουνε μαζί και βαράν τα σφυριά τους στην ίδια κατεύθυνση. Μόνο ένα σφυρί –που ‘χε μαζί του κι ένα δρεπάνι- βαράει από την ανάποδη. Κι όσο δεν το ενισχύουμε, αυτό και τις παραφυάδες του, μένουμε έκθετοι στο σφυροκόπημα των αστών.

Κι έτσι φτάσαμε στα δίχρονα του σφυροδρέπανου. Δυο χρόνια στον πάτο του βαρελιού και στην κορυφή του προλετκαλτ, διμέτωπου κριτικού αγώνα απ’ τον καναπέ και το πληκτρολόγιο υπέρ κόμματος, (ορθόδοξης κομμουνιστικής) πίστεως και σοβιετικής πατρίδας και λίγο εξωκοινοβούλιο, γιατί έχει κι εκεί συντρόφους με σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Αν κι είναι φανερό πού χτυπάει η καρδιά της κε του μπλοκ. Εκεί που είναι οι περισσότεροι κομμουνιστές.

Πολλοί εύχονται ο τρίτος χρόνος να είναι ο τελικός. Σε κάθε περίπτωση ο αριθμός τρία είναι γεμάτος βαθύτερους και μακρύτερους συμβολισμούς. Από τον τριφασικό σοσιαλισμό του λένιν (κοιλοπονήματα, εδραίωση, ωρίμανση) μέχρι την παιδαγωγική.
Σύμφωνα με το σοβιετικό κυριούλη, ο τρίτος χρόνος είναι ο πιο σημαντικός στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού, καθώς προσλαμβάνει ένα ποτάμι πληροφορίες που δεν γυρίζουν πίσω πια κι είναι όσες κι αυτές που θα προσλάβει στο υπόλοιπο της ζωής του.
Το διακύβευμα εν προκειμένω είναι αν το βρέφος θα νικήσει τις παιδικές του αρρώστιες και τι κουσούρια θα του αφήσουν αυτές.

Η κε του μπλοκ σχεδίαζε να γιορτάσει τη χτεσινή μέρα με τριμερή συνάντηση κορυφής με το σπαρίλα και το μήτσο από το φυσικό στο τρίγωνο των εξαρχείων, όπου θα αντάλλασαν χαρτάκια με ποσοστά και σφαίρες επιρροής για τις πλατφόρμες και θα σχεδίαζαν την τριγωνική αντεπίθεση του κινήματος και την έφοδο στον ουρανό.

Αλλά η ταξική πάλη είχε απρόβλεπτες καμπές κι η συνάντηση αναβλήθηκε. Αποφασίσαμε ομόφωνα, αν έχει κακό καιρό, να την κάνουμε –όπως και την επανάσταση- σε κλειστό χώρο. Μέχρι τότε μπορείτε να βάζετε γραπτά προβληματισμούς κι ερωτήσεις για να δώσουμε έναν διαδραστικό τόνο αμεσοδημοκρατίας στο όλο ελπιδοφόρο εγχείρημα.

Ποια είναι η στάση των κομμουνιστών στο θέμα του ελεύθερου έρωτα;

Κρίσιμο ερώτημα. Ας δούμε τι απαντούσαν οι σοβιετικοί.

Για να αρχίσουμε πρέπει να καθορίσουμε τι σημαίνει ελεύθερος έρωτας.

Πριν από την οκτωβριανή επανάσταση, το 1915, η ινέσσα αρμάν, εξέχουσα φυσιογνωμία στο διεθνές γυναικείο κίνημα, ετοίμαζε να γράψει μια μπροσούρα για τα κοινωνικά προβλήματα της εργάτριας.
Αποφάσισε να συμβουλευτεί το λένιν και του έστειλε ένα σκελετό της μπροσούρας. Ανάμεσα στα άλλα έθιγε το θέμα του ελεύθερου έρωτα.
Ο λένιν απάντησε.

Τι εννοείς με αυτή την πρόταση; Τι μπορεί να εννοηθεί με αυτή; Μήπως σημαίνει:
Ελευθερία από υλικούς (οικονομικούς) περιορισμούς στην υπόθεση του έρωτα;
Το ίδιο από τις υλικές φροντίδες;
Από θρησκευτικές προκαταλήψεις;
Από τις απαγορεύσεις του πάπα κλπ;
Από τις προκαταλήψεις της κοινωνίας;
Από τη στενότητα ενός περιβάλλοντος (αγροτικού ή μικροαστικού ή αστοδιανοουμενίστικου);
Από τα δεσμά του νόμου, της δικαιοσύνης και της αστυνομίας;
Από τις σοβαρές συνέπειες του έρωτα;
Από τη μητρότητα;
Ελευθερία μοιχείας;

Κι ο λένιν απέδειξε ότι απ' τη στιγμή που το όλο πρόβλημα έχει μπει με τόση ασάφεια, οι αναγνώστες της μπροσούρας θα μπορούσαν κάλλιστα να καταλάβουν ότι ελεύθερος έρωτας σημαίνει τα τρία τελευταία σημεία. Μια τέτοια τοποθέτηση δε θάχε τίποτα κοινό με την κομμουνιστική ηθική.

Οι κομμουνιστές πιστεύουν ότι πραγματικός έρωτας σημαίνει μια σχέση ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα που δεν υπαγορεύεται από τίποτα άλλο παρά μόνο από την αγάπη. Συνεπώς αισθάνονται ότι ο έρωτας πρέπει νάναι ελεύθερος από κάθε υλική βλέψη, ατομικά συμφέροντα, προκαταλήψεις, κάθε είδους ψευτιά, πατρικές απαγορεύσεις και άδικους νόμους. <ε άλλα λόγια ελεύθερος έρωτας σημαίνει ότι οι νέοι πρέπει νάναι ελεύθεροι στην εκλογή του συντρόφου τους κι ότι η αγάπη πρέπει να είναι το μόνο στήριγμα του γάμου.

Η ινέσσα αρμάν έλεγε ότι ακόμα κι ένα φευγαλέο πάθος είναι ποιητικότερο κι αγνότερο από ένα φιλί σε ένα γάμο χωρίς έρωτα.
Ο λένιν απάντησε ότι αυτό είναι σύγκριση χωρίς λογική. Ένας γάμος χωρίς έρωτα, αλλά μόνο με προσποιήσεις θα ήταν χυδαίος. Αλλά γιατί να συγκρίνουμε τον έρωτα με μια τυχαία υπόθεση; Το προηγούμενο δεν ήταν έρωτας.

Οι υποδείξεις του λένιν δείχνουν πώς οι κομμουνιστές βλέπουν τον έρωτα και το γάμο.
Οι νόμοι και τα έθιμα της τσαρικής ρωσίας έμπαιναν συχνά εμπόδιο στο γάμο των ανθρώπων που αγαπιόντουσαν. Πολύ συχνά δε μπορούσε να γίνει γάμος γιατί εκείνη ήταν πλούσια κι αυτός φτωχός. Ήταν ευγενής, ήταν χωριάτισσα. Ήταν μουσουλμάνος κι ήταν ορθόδοξη κλπ (σσ δική μου: τότε όμως δεν είχαν τιβί και μανουσάκη. Το τμήμα ηθών άρχισε το 92 με τις ανατροπές).
Οι γονείς συχνά δίναν την κόρη τους σε γάμο παρά τη θέλησή της, μόνο για χρήματα ή υψηλή θέση. Το διαζύγιο ήταν περίπλοκο. Όλα αυτά οδηγούσαν στην υποκρισία, την ψευτιά, το δεσποτισμό και την αδικία στις οικογενειακές σχέσεις.

Στη σοσιαλιστική κοινωνία αναπτύχτηκαν ανθρώπινες σχέσεις νέου τύπου κι ανάμεσά τους οι οικογενειακές, οι σχέσεις μεταξύ άντρα και γυναίκας, αφότου η γυναίκα απόκτησε πλήρη ισότητα.

Τα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση, στην πολύπλοκη και δύσκολη μεταβατική περίοδο, υπήρχαν άνθρωποι που ξεπερνώντας την παλιά, την άσκημη ηθική, πήγαν στο άλλο άκρο.
Για παράδειγμα υπήρχαν αυτοί που ασπάζονταν την αναρχική θεωρία του ποτηριού με το νερό. Πίστευαν πως στην κομμουνιστική κοινωνία οι σεξουαλικές επιθυμίες μπορούσαν να ικανοποιηθούν τόσο απλά και ευκαιριακά όσο όταν πίνεις ένα ποτήρι νερό.

Αυτή ή άποψη απορρίφτηκε κατηγορηματικά από τους κομμουνιστές. Επέμεναν ότι η αληθινή αγάπη απαιτεί αγνότητα και κατανόηση. Από μια σεξουαλική σχέση μπορεί να δημιουργηθεί μια νέα τρίτη ζωή. Εδώ βρίσκεται η τεράστια υπευθυνότητα απέναντι σε αυτόν που αγαπάς, απέναντι στη νέα γενιά και στην κοινωνία.

Οι ψευτοεπαναστατικές, αναρχικές θεωρίες δε βρήκαν απήχηση στη σοσιαλιστική κοινωνία. Αλλά βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τυχαίοι ή μικρής διάρκειας γάμοι.

Οι κομμουνιστές δεν εκτιμούν τον ασκητισμό, ούτε υπεραπλοποιούν την όλη υπόθεση των ερωτικών σχέσεων. Οι άνθρωποι στη νέα κοινωνία ζουν μια γεμάτη ζωή και την χαίρονται. Αλλά ο περιστασιακός έρωτας και ο γάμος είναι ξένος για τη συντριπιτική πλειοψηφία των ανθρώπων.

Οι κομμουνιστές θέλουν ο έρωτας νάναι ελεύθερος, αλλά όχι από τις ανθρώπινες αξίες. Μονάχα απ' ό,τι τον δεσμεύει. Έτσι καταλαβαίνουμε την ελευθερία του έρωτα.

Από εγχειρίδιο της χρυσής μπρεζνιεφικής εποχής υπό τη μορφή ερωταπαντήσεων με τον τίτλο: τι είναι ο κομμουνισμός.

Στο καλογραμμένο εμετικό μυθιστόρημά του για τη σοβιετία ο κούλογλου αναρωτιέται αν μπορεί να υπάρχει έρωτας σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς.
Οι απανταχού σύντροφοι αναρωτιούνται πόσο κομπλεξικός κι ανέραστος μπορεί να είναι ο κούλογλου.
Τα ερωτήματα του λένιν αποδεικνύουν πόσο ελεύθερος είναι στην πραγματικότητα ο έρωτας στον καπιταλισμό.

Ο σοβιετικός κυριούλης λέει ότι οι άνθρωποι αναζητούν απεγνωσμένα την ευτυχία στον έρωτα, όταν δε μπορούν να βρουν τον εαυτό τους στον χώρο δουλειάς κι αλλοτριώνονται αντί να εργάζονται δημιουργικά.
Κι εγώ αναρωτιέμαι αν θα έχει θέση η τυφλή καψούρα στο σοσιαλισμό, όπου ο κόσμος θα ζει ανέμελα κι οι ανθρώπινες σχέσεις θα είναι απομυστικοποιημένες.

Το δεκέμβρη, οι αναρχικοί κέρδισαν ένα σωρό κόσμο που βλέπει τον έρωτα σαν ποτήρι με νερό για να ξεδιψάσει.
Οι αλτουσεριανοί θα έβγαιναν από τα ρούχα τους αν διάβαζαν το αμέσως προηγούμενο κεφάλαιο για τον ιδεολογικό θεσμό της οικογένειας, που θα συνεχίσει να υπάρχει στο σοσιαλισμό απαλλαγμένη από το οικονομικό της περιεχόμενο.
Κι οι αστοί αποδίδουν τους συχνούς γάμους των σοβιετικών σε οικονομική σκοπιμότητα (για να καρπωθούν το σπίτι και τα προνόμια που είχαν τα ζευγάρια από το κράτος).
Ενώ στην ελλάδα παντρευόμαστε από πίστη στον ιερό θεσμό της οικογένειας. Ούτε λόγος για κοινωνικά αίτια που μειώνουν τους γάμους και τις γεννήσεις.

Οι παλιοί αναγνώστες (κι όχι μόνο) θυμούνται ότι η ινέσσα αρμάν φερόταν να έχει πλατωνικό δεσμό με τον λένιν που επισήμως ήταν ζευγάρι με την κρούπσκαγια. Είχε τους λόγους της να θέλει την γνώμη του...
Η φήμη ότι η μπροσούρα που του 'στειλε είχε και ραβασάκι με ερωτική αφιέρωση είναι αντιεπιστημονική κι εξίσου χυδαία με τα ραβασάκια και τα χαρτάκια της γιάλτας.

Δε βγαίνουν πια τέτοια βιβλία στις μέρες μας...

Προβληματισμοί πάνω στο δημόσιο διάλογο

Είναι άραγε ο δημόσιος ανοιχτός διάλογος συμβατός με την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού; Ή μήπως συνιστά κατάφωρη παραβίαση των αρχών του και της λειτουργίας του;
Ιδού η απορία.

Επιχειρώντας να συμβάλω σε μια απόπειρα απάντησης παραθέτω συνοπτικά (λέμε τώρα) τα εξής:

Ένα από τα βασικά θεωρητικά έργα του λένιν για το κόμμα νέου τύπου και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει είναι το ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω.
Το βιβλίο φέρει τον υπότιτλο η κρίση μέσα στο κόμμα μας και αναφέρεται στο 2ο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ που είχε προηγηθεί ένα χρόνο πριν (1903) και κατά το οποίο ουσιαστικά άρχισε η περίφημη διάσπαση ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους μενσεβίκους.

Αν το δούμε σχολαστικά το θέμα, ο λένιν αναφέρεται δημόσια σε ένα εσωοργανωτικό ζήτημα βγάζοντας παραέξω θέσεις και στοιχεία που αφορούν την κρίση του κόμματος και εσωκομματικές διαδικασίες.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ο λένιν επιλέγει να πραγματευτεί το θέμα των οργανωτικών αρχών του κόμματος νέου τύπου και του καταστατικού του, όχι σε κάποια κλειστή κομματική διαδικασία, αλλά με μια μπροσούρα που θα φτάσει σε κάθε συνειδητοποιημένο προλετάριο και θα του ξεκαθαρίσει αρκετά ζητήματα.
Το γεγονός ότι αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν -από τη στιγμή που δημοσιοποιούνται- να αξιοποιηθούν από τον ταξικό εχθρό δε φαίνεται να τον απασχόλησε στην παρούσα φάση.
Φυσικά όλα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν τηρουμένων των αναλογιών και βάση των αντικειμενικών συνθηκών της εποχής (πχ καθεστώς παρανομίας για τους μπολσεβίκους). Παρόλα αυτά έχουν αρκετά πράγματα να μας διδάξουν και για το σήμερα.

Δημόσια κριτική πάνω σε αυτό το ζήτημα είχε ασκήσει και η ρόζα λούξεμπουργκ σε άρθρο της για τα οργανωτικά ζητήματα της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας το οποίο μάλιστα δημοσιεύτηκε πρώτα στη ρωσική ίσκρα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις κοροντζή με τίτλο σοσιαλισμός και δημοκρατία και πρόλογο του -αναθεωρητικής απόχρωσης- άλκη ρήγου.
Η κριτική αυτή αφορούσε και τον λένιν και το "λενινιστικό μοντέλο" κόμματος νέου τύπου. Ξεχωρίζει -εν είδει τσιτάτου- η φράση της:
Τα σφάλματα ενός αληθινά επαναστατικού κινήματος είναι ιστορικά απείρως γονιμότερα από το αλάθητο της καλύτερης κεντρικής επιτροπής.

Οι διαφωνίες της λούξεμπουργκ ερμηνεύονται εν μέρει βάση του γενικότερου πνεύματος φιλελευθερισμού (όχι αστικού) που αναμφίβολα την χαρακτήριζε κι εν μέρει βάση των διαφορετικών αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούσαν στη γερμανία (του νόμιμου και ισχυρότατου σοσιαλδημοκρατικού κόμματος) και στην αυταρχική τσαρική ρωσία, οι οποίες και υπαγόρευαν διαφορετική τακτική και κομματική δομή.
Εγώ κλίνω σαφώς προς τη δεύτερη εξήγηση. Η πρώτη όμως ίσως να είναι κι ο λόγος για τον οποίο έχω αδυναμία στη ρόζα.

Είναι μάλλον περιττό να επισημάνω ότι οι σημερινές αντικειμενικές συνθήκες έχουν πολύ περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με αυτές της τότε γερμανίας παρά με την τσαρική ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση όμως το πράγμα σηκώνει μεγάλη συζήτηση.

Όπως μεγάλη συζήτηση μπορεί να γίνει και για μια άλλη θέση που διατυπώνει ο λένιν στο ίδιο έργο για τη σχέση των προλετάριων και των διανοούμενων με την πειθαρχία:
"η πειθαρχία και η οργάνωση, που τόσο δύσκολα τις δέχεται ο αστός διανοοούμενος, τις αφομοιώνει πολύ εύκολα το προλεταριάτο, ακριβώς χάρη στο σχολείο του εργοστασίου" στο οποίο ο λένιν πέρα από τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα και την πειθαρχία που βασίζεται στο φόβο της πείνας διακρίνει και μια άλλη πλευρά, αυτή της πειθαρχίας που στηρίζεται στην από κοινού εργασία και σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης.
Προσωπικά δεν είμαι σίγουρος ότι τα δύο αυτά είδη μπορούν να νοηθούν διακριτά, ξέχωρα το ένα από το άλλο. Ακόμα κι έτσι όμως, πιστεύω ότι το πρώτο στοιχείο υπερτερεί σαφώς του δεύτερου.

Αντί περαιτέρω σχολίων θα παραθέσω δυο πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις του γ. ρούση σχετικά, από το βιβλίο του σύγχρονη επαναστατική διανόηση:
-"εδώ ο λένιν ανακαλύπτει την κρυφή γοητεία που του ασκούσε η ταϋλοριανή αποτελεσματικότητα, η καπιταλιστική ορθολογικότητα ως προς την οργάνωση της εργασίας, την οποία ως γνωστό θα χρησιμοποιήσει και αργότερα κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού..."
-"μήπως ο λένιν επιχαίρει για τη μετάθεση της εργοστασιακής πειθαρχίας από τους εργάτες στο κόμμα, όχι βεβαίως επειδή αυτή έχει επαναστατικά χαρακτηριστικά, αλλά διότι μέσω αυτής πέραν των άλλων μπορεί να ενισχυθεί η επαναστατική ιδεολογική ηγεμόνευση μέσα στο κόμμα;"

Κλείνω το παρόν σημείωμα (αλλά όχι το θέμα) με την περίφημη οδηγία του λένιν προς τους σοβιετικούς διπλωμάτες να (ακυρώσουν αλλά και) να φέρουν στη δημοσιότητα όλες τις μυστικές διπλωματικές συμφωνίες του τσαρικού καθεστώτος, για να υπάρχει διαφάνεια και να είναι ενήμεροι οι λαοί της σοβιετικής ρωσίας και της ευρώπης γενικότερα.

Επειδή αυτή η λενινική ντιρεκτίβα (sic) είχε, φαντάζομαι, ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, αναρωτιέμαι τι να απέγινε στη συνέχεια και για ποιο λόγο την έφαγε η "μαρμάγκα της γραφειοκρατίας".
Ποιο είναι άραγε το σκεπτικό που την αναίρεσε;
Πώς διανύθηκε η -κατηφορική- διαδρομή από αυτή την οδηγία μέχρι τις συμφωνίες της τριανδρίας στο πότσνταμ και τη γιάλτα;

Πρόθεσή μου βέβαια δεν είναι να αναπαράγω τη γνωστή αστική προπαγάνδα από τα απομνημονεύματα του τσόρτσιλ με τα χαρτάκια για τις σφαίρες επιρροής που άλλαζαν χέρια σαν χαρτάκια της πανίνι.
Πόσο κόσμο όμως θα έπειθε ο τσώρτσιλ αν οι σοβιετικοί είχαν δημοσιοποιήσει τα ντοκουμέντα και τις συμφωνίες της γιάλτας με βάση την αρχή της διαφάνειας;
Αν οι σοβιετικοί ξεσκέπαζαν με μια τέτοια κίνηση την αστική προπαγάνδα, πόσο κόσμο θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή;

Η περεστρόικα έκανε τελικά πολύ μεγαλύτερη ζημιά από όσο αρχικά φάνηκε.
Γιατί με την γκλάσνοστ που αφορούσε βασικά τη διαπόμπευση των ιδεολογικών της αντιπάλων και το μηδενισμό της "σταλινικής" περιόδου, αλλά και με την ψευδεπίγραφη "επιστροφή της στον λένιν", δυσφήμησε και ξεφτίλισε την έννοια της διαφάνειας.

Το στοίχημα δεν είναι μόνο να απορρίψουμε τον γκορμπατσόφ, αλλά νη μην πετάξουμε μαζί με τα νερά και το μωρό.
Γιατί το έλλειμμα -σοβιετικής- δημοκρατίας και διαφάνειας ήταν υπαρκτό πρόβλημα. Κι ήταν αυτό ακριβώς που δημιούργησε το έδαφος για την καθολική επικράτηση και αποδοχή του γκόρμπι.
Και του κάθε γκόρμπι...