Περί ιδεολογίας

Όπως μαρτυρεί κι η ίδια η λέξη δια της ετυμολογίας της, αφορά τον κόσμο των ιδεών. Το ζήτημα είναι κατά πόσο αυτές αντανακλούν πιστά τον πραγματικό κόσμο ή δρουν παραμορφωτικά στην αντίληψή μας. Ένας παρόμοιος προβληματισμός απασχολούσε και τον Πλάτωνα στον περίφημο μύθο του σπηλαίου, με τη διαφορά ότι για αυτόν ο πραγματικός κόσμος είναι που λειτουργεί παραμορφωτικά ως προς τη θέαση των καθαρών ιδεών και της αληθινής τους ουσίας.

Αυτός, απ’ όσο μπορώ να καταλάβω, είναι κι ο προβληματισμός των Αλτουσεριανών, που διαχωρίζουν την ιδεολογία από την επιστήμη, τα νεανικά έργα του Μαρξ που μυρίζουν Χεγκελιανισμό, από το Κεφάλαιο και την επιστημονική ωριμότητα των τελευταίων έργων του. Αυτό που δυσκολεύομαι να καταλάβω είναι πώς καταφέρνουν ακολούθως να τα συναρτούν όλα με την ιδεολογία (Ιδεολογικοί Μηχανισμοί του Κράτους, εναντίωση με τη θέση για το «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο», που το θεωρούν πρωτίστως ιδεολογικό μηχανισμό, κτλ), με ποιον τρόπο θεωρούνται (ή είναι) τα πάντα καρπός αντικειμενικών δομών (στουκτουραλισμός), αλλά και της ταξικής πάλης, δηλ του υποκειμενικού παράγοντα, που επεμβαίνει παντού, φτάνοντας σχεδόν στη βουλησιαρχική άρνηση της επιστήμης (εφόσον έχει ταξικό πρόσημο στον καπιταλισμό). Αλλά δεν έχει και τόση σημασία.

Επειδή δεν έχω την άνεση να φέρω φιλοσοφικά παραδείγματα, θα καταφύγω σε κάποια ευτελή και καθημερινά, για να δείξω πως μια ιδέα μπορεί να καταλήξει ιδεοληψία και να επιδράσει καθοριστικά στον τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας. Ας υποθέσουμε (και πολύ καλά θα κάνουμε) ότι η κε του μπλοκ είναι κολλημένη με τη δεκαετία με τις βάτες και τη μουσική της. Αυτό σημαίνει ότι γίνεται αυτομάτως πιο δεκτική σε τέτοια ακούσματα, από τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ή σε άλλα που της μοιάζουν πολύ, κι ότι είναι πρόθυμη να υπερασπιστεί κριτικά και να δικαιολογήσει ως καλτ κάποια μουσικά σκουπίδια· ενώ δεν μπορεί να ανεχτεί άλλα πιο σύγχρονα τραγούδια, βραχνούς προφήτες της ήττας, της αναχώρησης στην άσπιλη φύση, και τραγουδοποιούς, που ακούει μαζικά το σημερινό κίνημα και τους παραδέχεται ως αξιόλογους και μοναδικούς (έτσι θα είναι, αν έτσι νομίζετε).

Όπως λέει και μια σφισσα, κάπου κοντά στο τέλος της ιστορίας, έπεσε στον πλανήτη γη ένας μετεωρίτης και σταμάτησε κάθε εξέλιξη στη μουσική παραγωγή. Ό,τι έγινε και σε γενικότερο επίπεδο δηλ...

Ας υποθέσουμε επίσης (και θα έχουμε πάλι δίκιο) ότι η κε του του μπλοκ είναι κολλημένη με την Μπάρτσα, mes que un club και δε συμμαζεύεται. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να φοράει ασυνείδητα τα (μπλαουγκράνα) μπλε-κόκκινα γυαλιά (κι όλα γύρω σινεμά) κατά τη διάρκεια των αγώνων, στις επίμαχες φάσεις, κι ότι μπορεί αυτό να επηρεάζει άμεσα την κρίση της ή να τις έβλεπε τελείως διαφορετικά, αν συνέβαιναν στην αντίπαλη περιοχή. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει βέβαια με όσους φορούν αντι-blaugrana γυαλιά, που είναι πολύ της μόδας τον τελευταίο καιρό, και γενικά με όλους τους οπαδούς που βλέπουν ό,τι τους συμφέρει, ανάλογα με το χρώμα της φανέλας.

Αυτό το μπερδεύουν κάποιοι με την ταξική ανάλυση της βίας, των δίκαιων και άδικων πολέμων, θεωρώντας τη συγκεκριμένη προσέγγιση (που δεν επιχειρεί να χωρέσει την πραγματικότητα σε γενικά, αφηρημένα καλούπια, του αιώνια καλού και του κακού), με τον μακιαβελισμό και το σκοπό που αγιάζει τα μέσα (αντί να βρίσκεται σε διαλεκτική σύνδεση με αυτά).

Το πιο κουραστικό (μακράν) πάντως είναι όταν μπλέκει κανείς με τις δημοφιλείς, καθημερινές συγχύσεις για την ιδεολογία και το (διαλεκτικό) υλισμό. Που για τους περισσότερους πιθανούς συνομιλητές μας είναι έννοιες ασύμβατες, γιατί ή το ένα ή το άλλο θα είσαι. Ή ουτοπικός ιδεαλιστής (στην καλύτερη ιδεολόγος), που έχει μερικούς ακατανόητους λόγους να συμπεριφέρεται διαφορετικά, να μην κάνει ό,τι κι οι υπόλοιποι, να μη βάζει βύσμα στο στρατό, μέσο για δουλειά, να απεργεί κάθε φορά, να χάνει μεροκάματα, κτλ, οπότε τον αντιμετωπίζουν με συμπάθεια, σα να έχει κάποια αρρώστια: είναι ιδεολόγος. Ή που θα κομπλάρουν άμα τους εξηγείς ότι είσαι υλιστής, που για αυτούς έχει μία και μόνο έννοια: τον παρτάκια που δε νοιάζεται για τίποτα άλλο παρά για τα πλούτη και τα υλικά αγαθά. Και δε σε είχαν ακριβώς για τέτοιο, αλλά για να το λες...

Θα έρθουν οι κομμουνιστές (που είναι υλιστές) να μας πάρουν τα σπίτια, τις γυναίκες, και ό,τι άλλη υλική περιουσία έχουμε. Που δε μας έχει μείνει και πολλή δηλαδή, άλλο όμως να στην παίρνει το κράτος κανονικά και με το νόμο, κι άλλο ο κομμουνιστής.

Και πού να πούμε και για το διαλεκτικό υλισμό, εφόσον σκοντάψαμε στο σκέτο υλισμό. Φαντάσου δηλαδή να σε πιάσει κι ένας Αλτουσεριανός με τις δικές του ενστάσεις επί του θέματος… Ή να πιάσουμε το ζήτημα του χυδαίου υλισμού, που για εμάς έχει φιλοσοφική έννοια κι ελάχιστη σχέση με υλικά αγαθά.

Ιδεογράμματα

Υπάρχουν ιδεογράμματα στο λατινικό αλφάβητο;
Ή μήπως είναι αποκλειστικό προνόμιο της γραφής των κινέζων με την αρμονική κοινωνία;
Όποιος βιάστηκε να πει ότι ισχύει το δεύτερο (εξαιρουμένης της αρμονικής κοινωνίας), τυπικά έχει δίκιο. Αλλά καλό είναι να το ξανασκεφτεί.
Η τυπική λογική δε μπορεί να εξηγήσει μια σειρά φαινόμενα.
Κι η διαλεκτική απαιτεί να υπερβούμε την τυπική λογική και να φτάσουμε στη διάνοια.

Μέχρι το μεσημέρι θα συμφωνούσα κι εγώ.
Δεν υπάρχουν ιδεογράμματα ούτε στο ελληνικό αλφάβητο, ούτε στο συγγενές του λατινικό (κι από όσο θυμάμαι ούτε στο αλφαβητάρι του μπουχάριν για τον κομμουνισμό).
Αλλά σήμερα βρέθηκα αυτήκοος μάρτυρας σε ένα σαρδάμ που με έκανε να αλλάξω γνώμη:
Τι σημαίνουν τα ιδεογράμματα CCCP;
Η κοπέλα ήθελε να πει τα αρχικά. Και πιο πολύ από γλωσσικό σαρδάμ ήταν σαρδάμ του μυαλού που μπερδεύτηκε.
Αλλά ακόμα κι έτσι, γλώσσα λανθάνουσα τα αληθή λέγει.

Πράγματι, τα αρχικά CCCP συμβολίζουν μια ιδέα τόσο φορτισμένη, που δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο.
Τρία σι και ένα πι, θρυλική CCCP.
Αυτά τα τέσσερα γράμματα στη σειρά, είναι ο απόλυτος ορισμός για τα ιδεογράμματα.

Αν γίνουμε σχολαστικοί ο πιο ακριβής όρος θα ήταν ιδεο-λέξη, ή ιδεο-αρκτικόλεξο.
Η ουσία όμως δεν αλλάζει. Η σοβιετική ένωση παραμένει ιδέα. Και βάση αυτού κινούμαστε όλοι.

Εμείς θέλουμε να κατοχυρώσουμε τα πνευματικά δικαιώματα και την ιδεοκτησία του οκτώβρη. Αλλά οι διεκδικητές του χρίσματος είναι πολλοί κι αυτόκλητοι.
Το ναρ κάνει λόγο για ιδεότροπο και ιδεόμορφο κοινωνικό σχηματισμό.
Πολλοί συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η ιδέα και το όραμα ξεπουλήθηκαν. Όμως και πάλι είναι ζήτημα, πότε ακριβώς και από ποιον βγήκαν στο σφυρί (κι έχασαν το δρεπάνι και το αστέρι).

Βάση αυτού κινείται κι η αντιμετώπιση του αστικού μπλοκ εξουσίας (για να πιάσω και το ευρύτερο κοινό).
Μετεμφυλιακά -επί ανεπίσημης χούντας- φτιάξανε τον ιδεα για να σταματήσουνε την εξάπλωση της Ιδέας.
Κι οι πασόκοι στην κοσμάρα τους έμειναν να φωνάζουν πασπ ιδέα ενωμένη αριστερά.
Εξάλλου επί ρεβιζιονισμού η σοβιετία κι ο πανομαριόφ στήριζαν ανδρέα. Και το 82 που πέθανε ο μπρέζνιεφ η ελευθεροτυπία κυκλοφόρησε με πένθιμο πρωτοσέλιδο για τον ήλιο της ειρήνης και του σοσιαλισμού που έσβησε...

Ο κόσμος γενικά ήταν μες στον ιδεαλισμό και μπερδεμένος.
Κανείς δεν είχε ιδέα τι αλλαγές κυοφορούνταν στην ιδέα (τη σοβιετία) όταν πήρε το τιμόνι ο γκόρμπι στα στιβαρά του χέρια.
Κι η στάση απέναντι στη σοβιετία από πολιτική θέση κατέληξε ιδεοληψία. Που μόνο μια λεπτή γραμμή την χωρίζει από την ιδεολογία. Δυο γράμματα αλλάζουν μόνο.

Δύο γράμματα μόνο χωρίζουν τους σοβιετικούς απ' τους αστούς
κι έχει πρόγραμμα δημοκρατία, ζήτω-ζήτω, ζήτω ο γκορμπατσόφ (2).

Εύκολα μπορεί να υπάρξει σύγχυση και με το παράγωγο ιδεολόγημα.
Το οποίο στην κομμουνιστική διάλεκτο συντάσσεται απαραιτήτως με τον επιθετικό προσδιορισμό αστικό. Πηγαίνουν ασορτί.

Αντίστοιχα στην αστική διάλεκτο η λέξη στρατεύματα σχεδόν νομοτελειακά συνοδεύεται από τη λέξη σοβιετικά. Τα οποία εξίσου νομοτελειακά ή θα εισβάλλουν ή θα επεμβαίνουν.
Κόκκινος στρατός και απελευθέρωση είναι πολιτικά αδόκιμοι όροι.

Αντιθέτως τα υπόλοιπα στρατά αναφέρονται με τον πιο κομψό όρο δυνάμεις. Οι οποίες συνήθως είναι ειρηνευτικές (sic) και απελευθερώνουν.

Υγ: πείστηκα ότι μέρες που είναι πρέπει να αποκτήσω πιο γραμμωμένα αντανακλαστικά.
Έτσι, αποφάσισα να μεταφέρω το αγωνιστικό μήνυμα της αφίσας μας στη θεσσαλονίκη για την πορεία του πολυτεχνείου:
"Όλοι την δευτέρα στις 4.30, στην πορεία που θα καταλήξει στο αμερικάνικο προξενείο".

Για αυτό λοιπόν προσέξτε και κινηθείτε υπεύθυνα.
Ρωτήστε πριν ξεκινήσετε: πού θα καταλήξει η πορεία αυτή;
Είστε υπεύθυνοι καταναλωτές και έχετε δικαίωμα να ξέρετε.
Μην αφήσετε να σας εξαπατήσουν οι επιτήδειοι και να σας παρασύρουν ξανά πίσω στο πολυτεχνείο.

Άραγε έτσι γίνεται παντού, ή αυτό είναι τοπική ιδιαιτερότητα του προτσές της ταξικής πάλης στη θεσσαλονίκη;

Υγ: Έ λ ε ο ς . . .