Στιγμές απ' την ταξική πάλη στο μεσοπόλεμο

Διδακτικές ιστορίες εν όψει της απεργίας στις 10 φλεβάρη κι άλλων αγωνιστικών διεργασιών από τις αναμνήσεις του παλιού στελέχους του κκε δημήτρη βλαντά.

Τον βλαντά ως μονοπρόσωπη κε του μπλοκ τον συμπαθούμε γιατί είναι κομμουνιστής και τα λέει τσεκουράτα –κι ας μην τα λέει πάντα σωστά. Γραφή άμεση, προφορική, γνήσια λαϊκή, τέτοια που σήμερα ελάχιστοι σύντροφοι έχουν και μπορούν να πλησιάσουν. Αυτή η γενιά των κομμουνιστών, που έζησε την αντίσταση και τον εμφύλιο ήταν σπάνια από κάθε άποψη, μαζί και στην ικανότητά της να πιάνει τον παλμό του κόσμου και την ουσία με δυο λόγια. Στοιχείο που χάνεται μαζί με όλα τα άλλα κι είναι ζητούμενο να το βρούμε από την αρχή.

Μέρος πρώτο: η σύγκρουση

Η φορομπηχτική πολιτική της κυβέρνησης ζαΐμη προκάλεσε το κάψιμο της οικονομικής εφορίας στην κωμόπολη μοίρες της μεσσαράς και το μεγάλο αντιφορολογικό συλλαλητήριο στο ηράκλειο της κρήτης, στις 21-1-1928. Σ’ αυτή την πάλη πήρα ενεργά μέρος. Αξίζει να την περιγράψω όπως την έζησα.

Το πρωί της 21-1-1928, η οργάνωση του κκε και της οκνε οργάνωσε μια νόμιμη συγκέντρωση στο θέατρο πουλακάκη προς τιμήν του θανάτου των λένιν-λίμπκνεχτ-ρόζας λούξεμπουργκ. Την τελευταία στιγμή η ασφάλεια απαγόρευσε τη συγκέντρωση με τη δικαιολογία ότι είχε φτάσει στο λιμάνι του ηρακλείου μια μοίρα του αγγλικού πολεμικού στόλου κι έπρεπε να αποφευχτούν κομμουνιστικές εκδηλώσεις. Η αλήθεια είναι ότι η ασφάλεια είχε πληροφορίες πως εκείνη τη μέρα θα γίνονταν κάθοδος των αγροτών του νομού στο ηράκλειο κι η απαγόρευση είχε σκοπό να εμποδίσει μια εργατική συγκέντρωση που μπορεί να συνενώνονταν με το αγροτικό συλλαλητήριο.

Παρά την απαγόρευση, η συγκέντρωσή μας έγινε στην πλατεία τρεις καμάρες. Σε αυτή μίλησε ο χωριανός μου στέλιος παπαδομιχελάκης. Η χωροφυλακή επιτέθηκε να διαλύσει τη συγκέντρωση. Υποχώρησε εξαιτίας αντεπίθεσης των συγκεντρωμένων. Τότε επενέβηκαν δυο λόχοι βαθμοφόρων του συντάγματος ηρακλείου με τη βοήθεια πυροσβεστικών αντλιών που έριχναν μελανωμένο νερό.
Στο μεταξύ η συγκέντρωση είχε μετατραπεί σε διαδήλωση στον πιο κεντρικό δρόμο του ηρακλείου πλατειά στράτα. Οι λόχοι προχωρούσαν με προτεταμένα όπλα, οι λόγχες ακουμπούσαν στα στήθη των διαδηλωτών.

Εγώ φοβήθηκα και χώθηκα στο μέσο της διαδήλωσης. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που έπαιρνα μέρος σε παράνομη διαδήλωση. Θαύμαζα την παληκαριά εκείνων που βρίσκονταν επικεφαλής της. Είχαν πιάσει τα όπλα από τις κάνες κι έσπρωχναν προς τα πίσω τους βαθμοφόρους.
Τελικά η διαδήλωση διαλύθηκε.

Εμείς ξέραμε ότι εκείνη τη μέρα θα γινόταν αγροτική αντιφορολογική κάθοδος στο ηράκλειο. Η κομματική οργάνωση κι η οργάνωση της κομμουνιστικής νεολαίας είχαν εκτυπώσει προκηρύξεις με αντιφορολογικό περιεχόμενο για να τις μοιράσουμε στους αγρότες. Κατά τη διανομή τους από ομάδες της κομμουνιστικής νεολαίας, μας χτύπησαν πλουσιοχωριάτες στων χανίων την πόρτα.

Το μεσημέρι πλησίαζε στο ηράκλειο η κεφαλή του αγροτικού συλλαλητηρίου. Το θέμα ήταν μεγαλειώδες. Όταν η κεφαλή του συλλαλητηρίου βρίσκονταν σων χανίων την πόρτα το τέλος του ήταν πέρα από τον ποταμό γυόφορο, μια απόσταση περίπου τρία χιλιόμετρα. Πολλοί αγρότες ήταν καβάλα σε άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια. Πολλοί ήσαν ένοπλοι, άλλοι κρατούσαν κοντόξυλα.
Δια μέσου της πλατειάς στράτας, η διαδήλωση κατευθύνθηκε στη νομαρχία. Κατά τη διαδρομή προς το κέντρο της πόλης ενώθηκαν με τους αγρότες οι εργάτες κι οι επαγγελματοβιοτέχνες. Ο στρατός κλείστηκε στους στρατώνες από φόβο της διοίκησης του συντάγματος ένωσης των φαντάρων με τους αγρότες, μια που ήταν παιδιά τους. Η χωροφυλακή είχε κλειστεί στα αστυνομικά τμήματα. Οι διαδηλωτές φώναζαν: κάτω οι φόροι, κάτω η κυβέρνηση.

Οι πλουσιοχωριάτες προσπαθούσαν να κυριαρχήσουν στα συγκεντρωμένα πλήθη. Διάφοροι ομιλητές τους εκφωνούσαν ένα χείμαρρο μπούρδες. Προσπαθούσαν να παραπλανήσουν και να κουράσουν τα συγκεντρωμένα πλήθη. Οι αγρότες άρχισαν να κουράζονται και να αγαναχτούν. Ελάχιστοι άκουγαν ό,τι έλεγαν εκείνοι που μιλούσαν γιατί δεν τους συγκινούσε η δημαγωγία, μα και γιατί υπήρχε τρομερή φασαρία. Φωνές ανθρώπων, χλιμιντρίσματα αλόγων και μουλαριών, γκαρίσματα γαϊδάρων.

Για να καθησυχάσουν οι πλουσιοχωριάτες το εξαγριωμένο πλήθος, έβγαλαν στο μπαλκόνι της νομαρχίας έναν ομιλητή που κρατούσε στο χέρι του ένα χαρτί. Φώναξε δυνατά, ησυχία. Η ανθρωποθάλασσα ησύχασε. Τότε αυτός είπε.
Πήραμε τηλεγραφική απάντηση από την κυβέρνηση ότι δέχεται τα αιτήματά μας.
Ο κόσμος άκουσε την ανακοίνωση με μουρμουρητά δυσπιστίας.

Τότε πρότεινα στον χωριανό μου στέλιο παπαδομιχελάκη να μιλήσει για να ξεσκεπάσει την απάτη για κυβερνητικό τηλεγράφημα. Αυτός αρνήθηκε με τη δικαιολογία ότι θα τον αποδοκίμαζαν οι αγρότες.
Εγώ είχα συγκεντρώσει γύρω μου μια ομάδα μελών της κομμουνιστικής νεολαίας. Μια που ο παπαδομιχελάκης αρνήθηκε να μιλήσει, είπα στους συντρόφους μου να με σηκώσουν στους ώμους τους για να με βλέπουν οι αγρότες. Φώναξα όσο πιο δυνατά μπορούσα.
Βρε απατεώνα, ποιους κοροϊδεύεις; Πότε πρόφτασε να συνεδριάσει η κυβέρνηση και να στείλει τηλεγράφημα ότι δεν δέχεται τα αιτήματά μας;
Μετά στράφηκα στην ανθρωποθάλασσα κι είπα.
Σας κοροϊδεύουν για να κουραστείτε και να φύγετε στα χωριά σας.

Επακολούθησε πανδαιμόνιο. Οι χωριάτες πετούσαν πέτρες στα παράθυρα της νομαρχίας, μερικοί πυροβολούσαν, όλοι φώναζαν: μας πουλήσατε παλιόσκυλα, θα σας σφάξουμε. Εκείνοι που παράσταιναν τους καθοδηγητές του συλλαλητηρίου, εξαφανίστηκαν στο εσωτερικό του χτιρίου της νομαρχίας.

Εκείνη τη στιγμή παρουσιάστηκε στο μπαλκόνι ένας ηλικιωμένος καλοκουστουμαρισμένος κύριος. Φώναξε, ησυχία! Άρχισε να λέει.
Αφού δε θέλετε να ακούσετε τους άλλους, ακούστε τη δικαιοσύνη.
Αυτός ήταν ο εισαγγελέας του ηρακλείου.
Με ξανασήκωσαν οι νεολαίοι στους ώμους τους. Μες σε σχετική ησυχία φώναξα.
Ποια δικαιοσύνη βρε απατεώνα; Εσύ κόβεις τα εντάλματα για φόρους και χώνεις στη φυλακή τη φτωχολογιά.
Νέο πανδαιμόνιο. Φωνές και πυροβολισμοί. Θα σας σφάξουμε άτιμοι. Ο εισαγγελέας εξαφανίστηκε.

Το πώς δεχόταν ο κόσμος τα συνθήματά μας απόδειχνε πως ήταν η κατάλληλη στιγμή μιλήσουμε. Ανέβηκα στο περβάζι ενός παραθύρου του πρώτου πατώματος της νομαρχίας και φώναξα.
Τι στεκόμαστε εδώ τόσες ώρες; Δίπλα μας είναι η φυλακή με εκατοντάδες αγρότες φυλακισμένους για φόρους. Εμπρός να τους απελευθερώσουμε.

Η ανθρωποθάλασσα κινήθηκε προς τη φυλακή φωνάζοντας. Εμπρός να απελευθερώσουμε τα αδέρφια μας.
Οι πλουσιοχωριάτες είδαν ότι τους πήραμε την καθοδήγηση του συλλαλητηρίου και κάλπασαν προς τη φυλακή. Έφτασαν εκεί μαζί με τον εισαγγελέα, πριν από τους διαδηλωτές. Ο εισαγγελέας αποφυλάκισε μερικούς από κείνους που είχαν κάψει την οικονομική εφορία της μεσσαράς. Οι πλουσιοχωριάτες τους άρπαξαν πάνω στα άλογά τους και φώναζαν: νικήσαμε! Ας διαδηλώσουμε τη νίκη μας. Έτσι παράσυραν τον κόσμο μακριά από τη φυλακή.
Μάταια φωνάζαμε ότι πρέπει να απελευθερώσουμε όλους τους φυλακισμένους για φόρους αγρότες. Ο κόσμος παρασύρθηκε γιατί είχε κουραστεί. Μια που οι πλουσιοχωριάτες κατάφεραν να παρασύρουν το συλλαλητήριο μακριά από τη φυλακή, παράτησαν τους χωριάτες στους δρόμους του ηρακλείου κι έφυγαν για τα χωριά τους. Η αγανάκτηση των αγροτών ήταν απερίγραφτη. Κατά ομάδες έφευγαν για τα χωριά τους.

Όλα όσα έκθεσα είχαν σαν αποτέλεσμα να καταλάβει η καθοδήγηση της οργάνωσης του κκε ηρακλείου ότι η φτωχή αγροτιά μπορεί να κινητοποιηθεί επαναστατικά αν της μιλάμε σωστά και κατανοητά. Έτσι δραστηριοποιήθηκε. Ξεσκέπασε τη φορομπηχτική πολιτική της κυβέρνησης και τη διαγωγή των πλουσιοχωρικών. Έριξε κι εκλαΐκευσε το σύνθημα καθαίρεσης των αυτόκλητων επιτροπών αγώνα που αποτελούνταν από πλουσιοχωριάτες κι εκλογή επιτρόπων λαϊκού αγώνα από φτωχούς και μεσαίους αγρότες.
Αυτό το σύνθημα κατάχτησε τη φτωχή και μεσαία αγροτιά. Σε εξαιρετικά σύντομο διάστημα έγιναν συγκεντρώσεις κατά χωριό, καθαιρέθηκαν οι αυτοδιορισμένες επιτροπές κι εκλέχτηκαν λαϊκές επιτροπές αγώνα. Στην ταχύτητα εκπλήρωσης αυτού του καθήκοντος έπαιξε μεγάλο ρόλο η επιρροή που είχαμε καταχτήσει στη φτωχή και μεσαία αγροτιά μέσω του παλιοπολεμιστικού κινήματος.

Στις 12-2-1928 έγινε συνέλευση των λαϊκών επιτροπών αγώνα στην πρωτεόυσα της επαρχίας μαλεβυζίου άγιος μύρωνας. Τα χαράματα άρχισαν να χτυπούν οι καμπάνες του αγίου μύρωνα σα σινιάλο συγκέντρωσης των λαϊκών επιτροπών. Η κωμόπολη άγιος μύρωνας είναι χτισμένη σε ένα ύψωμα που δεσπόζει σε όλη την επαρχία μαλεβυζίου. Απάντησαν οι καμπάνες όλων των χωριών κι έξω από αυτή την επαρχία. Αυτό το είδος συναγερμού ήταν μεγαλειώδες.

Η συγκέντρωση των επιτροπών αγώνα μετατράπηκε σε νέο αγροτικό συλλαλητήριο. Εκλέχτηκε κεντρική λαϊκή επιτροπή αγώνα. Πάρθηκαν αποφάσεις για τν παραπέρα πορεία του αγώνα. Εκλέχτηκε μια μαζική επιτροπή για να στείλει τηλεγραφικά στην κυβέρνηση το ψήφισμα της συγκέντρωσης. Η επιτροπή κάλπασε με άλογα προς το ηράκλειο, ανάγκασε το διευθυντή του τηλεγραφείου να μεταδώσει αμέσως το ψήφισμα στην κυβέρνηση απλήρωτο, γιατί στον άγιο μύρωνα περίμεναν χιλιάδες αγρότες, έτοιμοι να ξανακατέβουν στην πόλη.

Τρομοκρατημένη η κυβέρνηση από τον αντιφορολογικό ξεσηκωμό της αγροτιάς της κρήτης κι από τον κίνδυνο να πάρει αυτή πανελλαδικό χαρακτήρα, ανέστειλε την ψήφιση των φορολογικών νομοσχεδίων. Η κυβέρνηση ζαΐμη τελικά παραιτήθηκε. Βέβαια την χαριστική βολή δεν την έδωσαν οι αγρότες της κρήτης, αλλά ο βενιζέλος για τους λόγους που εξήγησα (σ.σ: σε άλλο κεφάλαιο).

Μετά από τν παραπάνω νίκη της φτωχής και μεσαίας αγροτιάς, οι λαϊκές επιτροπές αγώνα έπεσαν σε αδράνεια. Η καθοδήγηση της οργάνωσης του κκε δε μπόρεσε να δώσει νέο περιεχόμενο στη δράση τους. Έτσι σταμάτησε αυτό το μεγάλο και μαχητικό λαϊκό κίνημα.

Για μένα προσωπικά, αυτό το κίνημα ήταν μεγάλο σχολειό. Κατάλαβα πώς μπορεί ένας επαναστάτης να πλησιάζει πλατειές λαϊκές μάζες και να τις κατευθύνει στην πάλη. Η κούφια ρητορική είναι κατάλληλη μόνο για δημαγωγία. Ο επαναστάτης, αν πραγματικά είναι τέτοιος, πιάνει κάθε φορά την ουσία του ζητήματος και πείθει τις πλατειές μάζες των εργαζόμενων.

Οι συνειρμοί είναι ελεύθεροι κι ο καθένας παίρνει αυτόν που του ταιριάζει. Τα διαχρονικά προβλήματα της αγροτιάς, το καπέλωμα από τους πλουσιοχωριάτες, οι κοινές συγκεντρώσεις με τη γσεε και πώς να τις διαχειριστούμε, το κίνημα αλληλεγγύης στους φυλακισμένους, οι μαχητικές τακτικές του πρώιμου κκε, οι αυτόκλητες επιτροπές αγώνα κι η αντικατάστασή τους με λαϊκές επιτροπές από φτωχομεσαίους, η κεντρική λαϊκή επιτροπή αγώνα (κάτι σαν συντονιστικό), το κίνημα που δεν πήρε νέο περιεχόμενο κι έπεσε σε αδράνεια.
Όλα τα ‘χει ο μπαχτσές… Και πάνω απ’ όλα η τελευταία παράγραφος, που έχει όλο το ζουμί για το σήμερα.

Δεύτερο μέρος: τρία υστερόγραφα

-Μια προεκλογική περιοδεία του βλαντά που δείχνει ποιοι παπάδες ήταν η μαγιά της αντίστασης τότε, του παμε παπάδων σήμερα, το οποίο προβάλλει ως ώριμη αναγκαιότητα κι απαίτηση των καιρών.

Στην αχλάδα έγινε το παρακάτω επεισόδιο:
Έφτασα στο χωριό λίγο πριν το μεσημέρι. Μπήκα στο καφενείο όπου κουτσόπιναν καμιά δεκαριά χωριάτες με τον παπά του χωριού. Αυτός ήταν θεριό άντρας, όπως λένε στην κρήτη. Τους έδωσα προεκλογικό υλικό και παράγγειλα έναν καφέ. Ο παπάς με ρώτησε από ποιο χωριό ήμουνα και πώς με λένε. Όταν άκουσε το επίθετο πετάχτηκε πάνω χαρούμενος: σφακιανός είσαι μωρέ; Του διηγήθηκα σύντομα την ιστορία του προπάππου μου. Ο παπάς ενθουσιάστηκε. Όπως τα είχε κοπανήσει λίγο, μου διηγήθηκε την ιστορία του. Την παραθέτω περιληπτικά.

Κι εγώ μωρέ, σφακιανός είμαι. Έφυγα από τα σφακιά, γιατί σκότωσα έναν χωριανό μου.
Τον διέκοψα: μου φαίνεται παπά, ότι άρχισες να με κοροϊδεύεις. Φονιάς και παπάς, αυτό είναι αδύνατο.
Ο παπάς γέλασε και συνέχισε: σου λέω, λόγω τιμής, ότι σκότωσα έναν χωριανό μου για λόγους τιμής. Γι’ αυτό έφυγα από τα σφακιά γιατί θα με σκότωναν οι συγγενείς του. Το δικαστήριο με αθώωσε. Τι δουλειά να κάνω για να ζήσω; Στο χωριό μου ήμουνα ψάλτης. Σκέφτηκα ότι με αυτά τα εφόδια δεν ήταν δύσκολο να γίνω παπάς.

Πήγα στο ηράκλειο και διηγήθηκα στο μητροπολίτη την ιστορία μου και του ζήτησα να με χειροτονήσει παπά σ’ ένα απόμερο χωριό. Αυτός αρνήθηκε. Το δικαστήριο, μου είπε, σε αθώωσε, αλλά για την εκκλησία είσαι φονιάς.
Κατάλαβα ότι με τα παρακάλια τίποτα δεν θα κατόρθωνα. Τον άρπαξα από το γιακά και τον ταρακούνησα.
Αν δε με διορίσεις παπά, θα σε σκοτώσω.
Αυτός κιτρίνισε από το φόβο του. Για να με ξεφορτωθεί μου είπε ότι θα το σκεφτεί.
Σκέψου καλά, του απάντησα. Εδώ δε θα ξανάρθω παρά μόνο όταν είναι να σε σκοτώσω.

Του είπα πού να στείλει τη χειροτονία και το διορισμό μου. Σε δεκαπέντε μέρες τελείωσε η δουλειά. Από τότε είμαι παπάς στην αχλάδα. Δεν πιστεύω πως είμαι πιο αμαρτωλός από το μητροπολίτη. Η ενορία μου είναι από μένα ευχαριστημένη. Στράφηκε προς τους χωριάτες.
Δεν τα λέω σωστά;
Όλοι τους απάντησαν ότι η αχλάδα ποτέ δε θα βρει καλύτερο παπά.

-Μια ενδιαφέρουσα δημιουργική σύνθεση του εισοδισμού και της αντιφασιστικής δράσης.

Στις αρχές του 1933, διάφορες φασιστικές οργανώσεις της αθήνας-πειραιά, οργάνωσαν ένα αντικομμουνιστικό συνέδριό τους στην αθήνα για ίδρυση χιτλερικού κόμματος. Η κομμουνιστική νεολαία είχε χώσει στις γραμμές τους μια ισχυρή φράξια κι αυτή παράσταινε τα πρωτοπαλίκαρα του αρχηγού της πιο μεγάλης φασιστικής οργάνωσης τρίαινα. Μάλιστα η φράξια μας κατόρθωσε να προωθήσει ένα μέλος της σε υπαρχηγό της τρίαινας.

Στο συνέδριο αυτός ο υπαρχηγός έβγαλε έναν αντικομμουνιστικό λόγο. Ταυτόχρονα δήλωσε ότι για να στρατολογηθούν στο υπό ίδρυση κόμμα περισσότεροι, έπρεπε να εφαρμοστεί πρώτα το σοσιαλιστικό μέρος του προγράμματος (το κόμμα θα λεγόταν κατά το χιτλερικό πρότυπο, εθνικοσοσιαλιστικό) και μετά το αντικομμουνιστικό μέρος του προγράμματος.
Ένας αρχηγός φασιστικής οργάνωσης χαρακτήρισε τον ομιλητή κομμουνιστή.
Εμένα ρε θα πεις κομμουνιστή; Απάντησε οργισμένος ο ομιλητής.

Εκείνη τη στιγμή ένα μέλος της φράξιας μας έσβησε τα φώτα της αίθουσας του κινηματογράφου που γίνονταν το συνέριο. Μες στο σκοτάδι οι σύνεδροι άρχισαν να χτυπάνε ο ένας τον άλλο. Η αστυνομία έκανε μεγάλες προσπάθειες να βάλει τάξη. όταν άναψαν τα φώτα, ο κινηματογράφος είχε γίνει ρημαδιό. Οι σύνεδροι ήταν καταματωμένοι. Έτσι τέλειωσε άδοξα η απόπειρα ίδρυσης χιτλερικού κόμματος στην ελλάδα. οι φασιστικές οργανώσεις μπήκαν σε βαθιά κρίση κι έγιναν ακίνδυνες.

Κι έτσι αντ' αυτών, τον μεταξά και τον φασισμό, τους έφεραν και τους επέβαλαν οι αστοί.

-Κι ένα υστερόγραφο για τις αξίες που μένουν αναλλοίωτες στον χρόνο.

Στις 21-1-1933 έκλεισαν τα υφαντουργικά εργοστάσια του λαναρά-κύρτση στη νάουσα. Οι βιομήχανοι τα έκλεισαν γιατί δεν ήθελαν να πληρώσουν ένα δημοτικό φόρο. Οι λαναράς-κύρτσης κατάφεραν να παρασύρουν τους εργάτες ενάντια σε αυτό το φόρο. Η κυβέρνηση βενιζέλου αντί να υποχρεώσει τους βιομήχανους να πληρώσουν το δημοτικό φόρο, ξαπόλυσε την χωροφυλακή ενάντια στους εργάτες υφαντουργούς και τα γυναικόπαιδά τους επειδή συγκεντρώθηκαν έξω από τη δημαρχία. Οι χωροφύλακες σκότωσαν τέσσερις εργάτες και τραυμάτισαν είκοσι. Οι φαντάροι αρνήθηκαν να πυροβολήσουν.

Τον τελευταίο λόγο τον έχει η εργατιά...

Εντυπώσεις από τη ΔΕΘ

Σήμερα είχαμε το πρώτο αγωνιστικό ραντεβού στην έκθεση. Άντε να δούμε σε πόσα αγωνιστικά ραντεβού θα βγάλουμε γκόμενα την επανάσταση με αυτή την ιστορία. Προς το παρόν ούτε από το χεράκι δεν τολμάμε να την πιάσουμε. Δεν είναι ώριμες οι συνθήκες, όσο κι αν μας χαμογελάει και φωνάζει ότι είναι έτοιμη. Αλλά κάθε βράδυ στα όνειρά μας παίρνουμε εκδίκηση με φαντασιώσεις. Από ποιον άραγε; Από τον εαυτό μας και την καθημερινότητα που υπομένει στωικά χωρίς να αντιδρά.

Όταν ξεκινάμε να αφηγούμαστε προσωπικά βιώματα ο λαϊκισμός παραμονεύει στην γωνία και μαζί με το συναίσθημα στήνουν καρτέρι στην ουσία. Αλλά αν δεν ξεκινήσουμε από το προσωπικό πώς θα πάρουμε ερεθίσματα και υλικό για να γενικεύσεις; Διαλεκτικά δεμένα είναι τα πράγματα. Ας μου επιτραπεί το λοιπόν μια παρέκκλιση από τα γενικά θεωρητικά ζητήματα.

Ο ναρίτης πατέρας μου με ρώτησε -έξω από κάθε λογική- αν ήθελα να πάω στη δική τους προσυγκέντρωση. Στη δική μας προσυγκέντρωση συνάντησα έναν παλιό φίλο, κνίτης δίχως κόμμα εδώ και καιρό, που με ρώτησε -πολύ λογικά, εύλογα για την ακρίβεια- γιατί ήμουν σε εκείνη την πορεία με το παμε.
Βέβαια το ίδιο ερώτημα έπρεπε να απαντήσει κι αυτός για τον εαυτό του.
"Έτσι έμαθα" μου είπε.
Σωστά, πού να αλλάζουμε τώρα στα γεράματα. Τώρα που ΔΕΘήκαμε με αυτό το κόμμα. Η δύναμη της συνήθειας είναι μεγάλη, ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος του σοσιαλισμού, προειδοποιεί ο Λένιν.

"Για πολύ κόσμο οι κοινωνικές συναναστροφές, οι γνωστοί, τα άτομα είναι κίνητρο για να έρθουν στην πορεία. Για μένα είναι το αντίθετο".
Αυτά μου είπε ο γιώργος κι είχε δίκιο. Δυο-τρία άτομα (βασικά παραπάνω) που είδε, του γυρνάν τα σωθικά και του θυμίζουν γιατί έφυγε.
Αλλά αυτά συμβαίναν κι από πριν, δεν είναι τωρινό προνόμιο. Το χειρότερο είναι οι άλλοι, που παλιά τους είχες συντρόφους και μοιραστήκατε σκέψεις, εμπειρίες, στιγμές απ' τη ζωή σας.
Άτομα που κάνουν πως δε με βλέπουν κι εγώ ανταποδίδω.
Κι άμα δω κανέναν φίλο, τρέμω μη με θυμηθεί
πεθαμένες καλησπέρες δε γουστάρω να μου πει

Αρχικά μου κακοφαίνεται, μετά το καλοσκέφτομαι και λέω: καλύτερα. Καλύτερα να υποκριθούν ότι δε με είδαν, όχι ότι με συμπαθούν. Ανάμεσά τους η παρέα μου την άνοιξη που μας πέρασε και η κοπέλα που μέχρι πρότινος θεωρούσα άνθρωπό μου.
Από την όβα μου τελικά με χαιρέτησε ένα άτομο. Με συγκίνησε. Να θυμηθώ την πρωτοχρονιά να της στείλω δώρο και ευχετήρια κάρτα. Ένας στους δέκα είναι καλό ποσοστό, θα μπορούσε να είναι και χειρότερα.

Μου έρχονται στο νου αυτά που περιγράφει ο μίσσιος για το πώς απομόνωναν τους τρότσκες και τους πρώην συντρόφους σε ξερονήσια και φυλακές οι υπόλοιποι πολιτικοί κρατούμενοι (ούτε σε ξερονήσια ούτε σε φυλακές, ποτέ δεν τους μιλήσαν οι κομμουνιστές). Πάλι καλά να λέω που δεν είμαστε στην παρανομία σε καμιά χούντα γιατί θα το ζούσα από πρώτο χέρι. Και δόξα τω σιάντο που έκανε τη βάρκιζα και δεν είμαστε σοβιετία γιατί θα με στέλναν εξορία στη σίβηρη παμψηφεί.
(Λες και στην ΕΣΣΔ τις εξορίες των κομμουνιστών να τις αποφάσιζαν οι κόβες τους; Η διαγραφή του τρότσκι πχ να πέρασε από την κόβα της οποίας ήταν μέλος; Και να του επετράπη να είναι παρών και να μιλήσει);
Τέλος πάντων ευτυχώς βλέπω ακόμα μερικούς παλιούς φίλους σε τέτοιες πορείες και τα λέμε. Αν και χρόνο με τον χρόνο λιγοστεύουν. Φεύγουν με σύνδεση για το αρχιπέλαγος της απογοήτευσης και της ιδιώτευσης...
Κατά τα άλλα "προχτές μες στην πορεία γυρνούσες σκυθρωπός" που παραφράζεται κι ο ποιητής...

Ξεκίνησαν οι ομιλίες. Οι ομιλητές άρχισαν με φυσικότητα κασετόφωνου να διαβάζουν όσα (τους) είχαν γράψει και ο κόσμος κλασικά να τους γράφει λέγοντας τα δικά του.
Την ομαλή μπρεζνιεφική ροή των πραγμάτων διέκοψε ο εκπρόσωπος των εργαζομένων στην ΕΥΑΘ. Αφού τόνισε την ανάγκη για κοινούς αγώνες (για να πιάσει τον παλμό του κοινού του) έκλεισε με την ευχή "ο θεός μαζί μας...".
Το δωδεκάθεο δηλ γιατί το αφήνουμε στην απ' έξω; Αφού είπαμε κοινοί αγώνες. Η δύναμή μας είναι στην ενότητα και τη μαζικότητα. Όσο περισσότεροι τόσο καλύτερα.
Θυμάμαι ότι προ πενταετίας περίπου είχαμε φέρει κι έναν παπά να μιλήσει στην έκθεση. Μπορεί να ήταν στο ΠΑΜΕ δημόσιων υπαλλήλων, δε θυμάμαι ακριβώς. Ούτε καν αυτός δεν είχε πετάξει τέτοια βόμβα. Ήξερε από πρώτο χέρι ότι ο θεός έχει ταξικά συμφέροντα που τον βάζουν στην αντίπερα όχθη από τους κομμουνιστές και το λαό.

Χωρίς πλάκα όμως αυτός ο ομιλητής ήταν με διαφορά ο πλέον συμπαθής από τους υπόλοιπους. Είπε κάτι δικό του, χωρίς να το διαβάζει εκείνη τη στιγμή, ήταν ο μόνος που διέκοψε τη νιρβάνα των ακροατών και κατάφερε να τον προσέξουν και εκπροσωπούσε ένα σωματείο που (εξ όσων γνωρίζω) για πρώτη φορά ξέκοψε από τη γσεε και ήρθε μαζί μας.
Καινούριοι είναι, θα μάθουν. Τώρα ζυμώνονται στην ταξική θεώρηση των πραγμάτων. Σε δέκα χρόνια από τώρα θα κλείνουν τον χαιρετισμό τους στα αγωνιστικά ραντεβού με φράσεις από το μανιφέστο και τραγουδώντας τη διεθνή.

Τα πνεύματα άναψαν όταν έφτασε άλλη πορεία στην πλατεία YMCA (έτσι αναγράφεται στους οδοδείκτες η αγγλική εκδοχή της χανθ) και άρχισε το καλωσόρισμα. Ανταλλάχτηκαν κάτι ιπτάμενα μπουκαλάκια νερό για να δροσίσουμε οι μεν τους δε και αντίστροφα. Το συγκεντρωμένο πλήθος το πήρε πατριωτικά το θέμα. Σε χρόνο ντε τε είχε ξυπνήσει από τη νιρβάνα του και φώναζε με ζήλο τα συνθήματα της ντουντούκας. Ήταν από τις λίγες στιγμές -αν όχι η μόνη- στην κατά τα άλλα υποτονική συγκέντρωση ρουτίνας που φωνάξαμε δυνατά και συντονισμένα. Αυτός ήταν ο σκοπός μας εξάλλου, να μας ακούσουν οι εξωκοινοβουλευτικοί και οι αναρχικοί, για να ξέρουν με ποιους έχουν να κάνουν και να πάρουν την απάντηση του κινήματος.

Την ίδια στιγμή η μικροφωνική εγκατάσταση αναζωπύρωνε τον ενθουσιασμό λέγοντας ότι δεν απαντάμε στις προκλήσεις που κάνουν πέντε προβοκάτορες.
Αυτή η τακτική είναι καινούρια, παρμένη από τα επεισόδια στο ποδόσφαιρο για τα οποία, σύμφωνα με το πάγιο δημοσιογραφικό κλισέ, φταίνε πέντε-δέκα ανεγκέφαλοι που κάνουν ζάφτι και αμαυρώνουν όλους τους υπόλοιπους.
Έτσι και σε αυτή την πορεία. Δεν τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι, αλλά στιγματίζουμε τους λιγοστούς προβοκάτορες που κάνουν τα επεισόδια. Οι υπόλοιποι μπορεί να είναι μπερδεμένοι, αιρετικοί, απωλολότα πρόβατα που ξεστράτισαν απ' το σωστό δρόμο (και σίγουρα δεν έχουν τον θεό με το μέρος τους, όπως εμείς με την ευαθ) αλλά είναι καλοπροαίρετοι και δεν πρέπει να τα βάζουμε μαζί τους.
Επόμενο βήμα θα είναι να ζητήσουμε από τους υγιώς σκεπτόμενους αναρχικούς και αριστεριστές να απομονώσουν πολιτικά τους προβοκάτορες και να τους παραδώσουν στην χλεύη του λαού ή ακόμα καλύτερα στην περιφρούρησή μας. Ωστόσο είναι δύσκολο να φτάσουμε τόσο σύντομα σε τόσο θεαματικά αποτελέσματα, δεδομένου ότι υπάρχει διάχυτη αμοιβαία καχυποψία και στις δυο πλευρές για συνεργασία των εχθρών με την αστυνομία. Ακριβώς όπως συμβαίνει και με τις κόντρες των οπαδών δηλαδή.

Υπάρχει και η πιο σκληροπυρηνική εκδοχή σύμφωνα με την οποία θεωρούσαμε όλη την αντίπαλη πορεία αντιδραστική στο σύνολό της, αλλά τους μειώναμε απαξιωτικά δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι ήμασταν περισσότεροι. Πέντε-δέκα προβοκάτορες ήταν όλοι κι όλοι, ενώ εμείς ήμασταν μιλούνια αμέτρητα.
Εν τοιαύτη περιπτώσει επόμενο βήμα είναι να δανειστούμε έτερο ποδοσφαιρικό "χάπενινγκ": όταν τους έχουμε απέναντι θα τους δείχνουμε μετρώντας ρυθμικά ως το δέκα και μετά θα φωνάζουμε "δέκα οπορτού- δέκα οπορτούνες είσαστε...".
Ευτυχώς πάντως που οι άλλοι έπαιζαν εκτός έδρας και δεν είχαν δική τους μικροφωνική εγκατάσταση για να απαντήσουν. Το ένα θα έφερνε το άλλο, η πρόκληση το ντου και τελικά θα καταλήγαμε σε ραντεβού θανάτου με κοντόξυλα στη λεωφόρο λαυρίου για ξεκαθάρισμα λογαριασμών.

Μετά το τέλος της πορείας κι ενώ διαλυόμασταν συγκροτημένα ήρθε ένας σύντροφος και με εμπιστευτικό και καλά ύφος εκμυστηρεύτηκε στην παρέα μας ότι πενήντα μπάχαλοι κατέβαιναν προς τα κάτω με σκοπό να τα σπάσουν. Οπότε να προσέχαμε για να μη μπλέξουμε.
Τώρα τι ακριβώς θα προσέχαμε δεν κατάλαβα πολύ καλά. Μαγαζί στο κέντρο δεν έχω για να στενοχωριέμαι για την βιτρίνα του κι εμείς ήμασταν ήδη πολύ πιο πάνω από το κάτω όπου πήγαιναν αυτοί.
Μια φορά τα κορίτσια της παρέας ψάρωσαν και με συμβούλεψαν να κρύψω τον οδηγητή που κουβαλούσα (ο οποίος παρεμπιπτόντως παρουσίαζει ραγδαία βελτίωση από τεύχος σε τεύχος). Που και να συναντιόμασταν και να τον έβλεπαν δηλ, τι θα γινόταν; Ας χαλαρώσουμε λίγο δεν είμαστε στα 80'ς. Δυστυχώς...

Όπως και να 'χει όμως αυτά τα συνωμοτικά χωρίς προφανή λόγο, πολύ τα γουστάρω. Βλέμματα σκοτεινά, βαριά σαν την ευθύνη που κουβαλάνε. Μιλάν από μόνα τους, συνεννοούνται με ματιές.
Αλυσίδες μες στο κατακαλόκαιρο για να δούμε πώς μυρίζει ο διπλανός όταν ιδρώνει. Προσυγκεντρώσεις τρεις ώρες πριν από την πραγματική έναρξη της πορείας και ασκήσεις ετοιμότητας. Χαμένες εργατοώρες από τη ζωή, αλλά κανείς δεν ρωτάει το λόγο, γιατί κατά βάθος, κάπου βαθιά μέσα του, τον ξέρει ήδη. Άσχετα που δεν μπορεί να τον πει.

Τέλος πάντων το ρεζουμέ ήταν πως θα ήταν φρόνιμο να κάναμε ένα μικρό γύρο από πάνω για να τους αποφύγουμε.
Εγώ μια φορά ένιωθα πολύ μεγαλύτερη ανασφάλεια με τους μπάτσους που έβλεπα σε κάθε γωνιά, παρά στη σκέψη μιας ενδεχόμενης συνάντησης με μπάχαλους.

Το ρεζουμέ από τη ΔΕΘ πάλι, είναι ότι πήραμε νταβατζιλίκι τον χώρο της YMCA, βάλαμε μία ώρα μετά από τους άλλους τη δική μας συγκέντρωση και ήμασταν σίγουροι έτσι ότι δεν θα περάσει κανείς άλλος από εκεί μπροστά. Κίνηση ματ και ωραίο κόλπο, ή κατά άλλη εκδοχή καπέλωμα χώρου. Εξαρτάται από ποια (ταξική) σκοπιά το βλέπει κανείς.
Έτσι όταν έφτασαν αναρχικοί και εξωκοινοβουλευτικοί νταβραντισμένοι για το πατροπαράδοτο σκηνικό με τα ΜΑΤ σκόνταψαν σε εμάς. Τώρα, το μπλοκ μας με τα γυναικόπαιδα και τον άμαχο πληθυσμό περιφρουρήσαμε, τον καραμανλή και την έκθεση περιφρουρήσαμε... δε μπορώ να το πω με σιγουριά.
Οι άλλοι πάντως το άχτι τους για σκηνικό το έβγαλαν λίγο παραπέρα με κάτι σπασμένες βιτρίνες και δακρυγόνα από τους έτερους νταβραντισμένους. Και το σημαντικότερο πρόλαβανε και τα δελτιά ειδήσεων των οκτώ...

Τελικά κάναμε και μια μικρή πορεία στο τέλος, μέχρι τη βενιζέλου.
Οι άλλοι όπως βαδίζουν, εμείς ανάποδα...
Μετά, έχοντας ήσυχη την επαναστατική μας συνειδηση, πήγαμε στα αγωνιστικά ουζερί κι εγώ στο σπίτι μου. Για επανάσταση, μποϋκοτάρησα το ματς της εθνικής, που ούτως ή άλλως με κάνει να βαριέμαι αφόρητα. Θα έτρωγα και δύο αγωνιστικούς γύρους απ' όλα με μπούκοβο από τον μάκη, αλλά κάνω διατροφή.

Αυτά τα ολίγα από σήμερα. Ωραία περάσαμε και φέτος. Πατροπαράδοτα.
Ανανεώνουμε το αγωνιστικό μας ραντεβού για το φεστιβάλ. Μέχρι τότε σύντροφοι, καλές ονειρώξεις με την επανάσταση...