Ματωμένα Χριστούγεννα 89' - Η εκτέλεση του Τσαουσέσκου

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Η Ρουμανία του Τσαουσέσκου ήταν αρκετά ιδιότυπη περίπτωση. Ανήκε μεν στη σοσιαλιστική κοινότητα, αλλά ήταν απ’ τα “αγαπημένα παιδιά” της καπιταλιστικής Δύσης, παρουσιάζοντας φυγόκεντρες τάσεις απ’ το σοβιετικό κέντρο. Το 1968 αρνήθηκε να πάρει μέρος στη στρατιωτική επέμβαση του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία, εναντίον της αντεπανάστασης. Και το 1984 ήταν από τις λίγες σοσιαλιστικές χώρες (μαζί με τη Γιουγκοσλαβία και την Κίνα που εντάσσονται ωστόσο σε άλλη κατηγορία) που δεν απείχε από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες. Ήταν επίσης η πρώτη χώρα που είχε καταφύγει στον εξωτερικό δανεισμό από τις τράπεζες της Δύσης, και βρέθηκε υπερχρεωμένη, αλλά και η μόνη που δε χρωστούσε τίποτα το 89′, όταν ξέσπασε το ντόμινο των αντεπαναστατικών εξελίξεων στην Κεντρικο-Ανατολική Ευρώπη.


Αυτή η δεδομένη τάση μερικής αυτονόμησής της ήταν που καθιστούσε ιδιαίτερα συμπαθή τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου στους δυτικούς αλλά και στο ευρωκομμουνιστικό κίνημα -για να θυμηθούμε τις πολύ καλές σχέσεις που διατηρούσε με το “ΚΚΕ εσωτερικού”. Ενώ δεν ήταν ασφαλώς τυχαία και χωρίς πολιτική σκοπιμότητα, η ανάδειξη της Έλενας Τσαουσέσκου σε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, το 1976 -στα χρόνια της… “σοσιαλμανίας” του Καραμανλή και βασικά των ανοιγμάτων του Τσαουσέσκου προς τη Δύση.

Αυτή η ίδια τάση όμως γύρισε μπούμερανγκ στα χρόνια της Περεστρόικα και της επιχειρούμενης βελούδινης αντεπανάστασης, καθώς ο Τσαουσέσκου δεν ήταν διατεθειμένος να πέσει αμαχητί και να αποχωρήσει οικειοθελώς από το πολιτικό προσκήνιο, όπως έγινε με τους ηγέτες άλλων ΛΔ -Χόνεκερ, Ζίβκοφ κτλ. Έτσι η αντεπανάσταση χρειάστηκε να δείξει το “δημοκρατικό” της πρόσωπο και να παίξει όλα τα βρώμικα χαρτιά που είχε στο οπλοστάσιό της.



Έπαιξε το συνηθισμένο χαρτί της πτωματολογίας, με σκηνοθετημένες εικόνες μαζικής σφαγής στην Τιμισοάρα και πτώματα που ξεθάβονταν για να παρουσιαστούν ως οπτικά ντοκουμέντα κι “αποδείξεις” του μακελειού. Οργάνωσε επεισόδια κι αποδοκιμασίες στη μαζική συγκέντρωση υποστήριξης του Τσαουσέσκου που ετοίμασαν οι ρουμανικές αρχές. Ανέτρεψε τον Τσαουσέσκου, συνέλαβε τον ίδιο και τη γυναίκα του και τους οδήγησε με συνοπτικές διαδικασίες και μια παρωδία δίκη-εξπρές στο εκτελεστικό απόσπασμα, χωρίς να σεβαστεί καν την επιθυμία τους να μην τους δέσουν τα χέρια -λες και θα μπορούσαν να αποδράσουν.

Σύμφωνα με μια μαρτυρία, λίγο πριν την εκτέλεση της θανατικής ποινής τους, ο Τσαουσέσκου φώναξε “Θάνατος στους προδότες! Η ιστορία θα μας δικαιώσει” και τραγούδησε τη Διεθνή. Σε κάθε περίπτωση, οι εικόνες από τη δίκη και αμέσως μετά την εκτέλεση είναι σκληρές και προκαλούν συναισθηματική φόρτιση.



Η βελούδινη αντεπανάσταση ήταν αποφασισμένη να επιβληθεί με το αίμα και κάθε αθέμιτο μέσο, όπου συναντούσε αντίσταση. Η περίπτωση της Ρουμανίας μοιάζει εξάλλου με εικόνα από τα προσεχώς διάφορων παρδαλών (αντ)επαναστάσεων, σε άλλες χώρες. Τα περισσότερα θύματα που χρησιμοποίησαν οι δυνάμεις της αντεπανάστασης για να φτιάξουν κλίμα ενάντια στην “αιματηρή δικτατορία του Τσαουσέσκου”, φαίνεται να προκλήθηκαν από τις ίδιες, μετά την ανατροπή του ρουμάνου ηγέτη. Κάτι που μπορεί να διαπιστώσει κανείς και στο ρεπορτάζ της ΕΡΤ -με την καλτ παρουσία του δεξιού Αργύρη Ντινόπουλου- όπου γίνεται λόγος για ελεύθερους σκοπευτές και αδέσποτες σφαίρες, μετά την εκτέλεση των Τσαουσέσκου.



Τα παραπάνω δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση αγιογραφία του Τσαουσέσκου, και δεν αναιρούν τις στρεβλώσεις, τις αντισοβιετικές παλινωδίες του και τις αντιφάσεις της κοινωνίας που οικοδομούνταν στη Ρουμανία. Παρόλα αυτά, μόνο τυχαίο δεν είναι το κύμα νοσταλγίας που κατακλύζει τη μεγάλη πλειοψηφία του ρουμάνικου λαού, μετά απ’ την παταγώδη διάψευση των προσδοκιών του, την επικράτηση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και τις συνθήκες ακραίας φτώχιας, που βιώνει μαζικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες.

Υστερόγραφο


Στην Ελλάδα, όπως είπαμε, ο Τσαουσέσκου έχαιρε της εκτίμησης, τόσο του αστικού κράτους (πριν αλλάξουν τα κόζια και περάσει στην ιστορία ως “δικτάτορας”), όσο και του αναθεωρητισμού. Ο τελευταίος όμως είχε παρεισφρήσει και στο κομμουνιστικό κόμμα, που είχε βγάλει τότε ανακοίνωση με την οποία χαιρέτιζε τις εξελίξεις, τον ξεσηκωμό του ρουμάνικου λαού και την πτώση του δικτάτορα. Σύντομα, ωστόσο, έβγαλε σωστά συμπεράσματα, κολύμπησε ενάντια στο ρεύμα και τη λαίλαπα της αντεπανάστασης, κι αυτό αποτυπώνεται, μεταξύ πολλών άλλων, και στη μετάφραση αυτού του κατατοπιστικού άρθρου, που δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη, το 2000.

Hello Budapest

(ταξιδιωτικές σκέψεις για τη Ρουμανία)

Η κε του μπλοκ έχει τη χαρά και την τιμή να φιλοξενεί τη δυναμική επιστροφή του Μώμου (γνωστός απ' το μονόλογο του Μώμου) στα bloggerικά δρώμενα (γιατί στο τουίτα ήταν πάντα ενεργός). Κι είναι διπλή η χαρά και η τιμή για το κείμενο της επιστροφής του, που είναι μια χορταστική, απολαυστική ανταπόκριση από ένα πρόσφατο ταξίδι του στη χώρα του Δράκουλα των Καρπαθίων, του Χάτζι, της Δρακουλέσκου, του Τσαουσέσκου, κτλ. Διαβάστε και απολαύστε υπεύθυνα σήμερα το πρώτο μέρος που θα ολοκληρωθεί σε δύο συνέχειες. (Και ναι, Βουδαπέστη, μην το κοιτάς, δεν κάνεις λάθος, σφε αναγνώστη).

Σήμερα ένας χάρτης, αύριο οι καλές φωτογραφίες, που σπαρταράνε

Η ώρα είναι επτά το πρωί και οδεύοντας, αγουροξυπνημένος, προς το αεροδρόμιο, σκέφτομαι τι θα συναντήσω στην πόλη που ο Michael Jackson φώναξε το ιστορικό «ΗELLO BUDAPEST» για να τον μιμηθούν στη συνέχεια οι IRON MAIDEN, ο Lenny Kravitz, o Ozzy Osbourn και οι METALLICA, δηλαδή στο Βουκουρέστι.

Μη όντας και πολύ σίγουροι για το όνομα της πρωτεύουσάς της, υποδέχτηκαν στον Δυτικό κόσμο, οι Αμερικάνοι κι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες την Ρουμανία, αντίθετα με όλα τα προηγούμενα χρόνια που έδειχνε ολόκληρος ο «ελεύθερος κόσμος» να γνωρίζει με ακρίβεια τι ακριβώς συμβαίνει εκεί. Μα αν είσαι Ευρωπαίος κι έχεις δυο αυτιά με το’να μόνο να ακούει απ' τα Ανατολικά, είναι λογικό να μην «γροικάς» λεπτομέρειες για μια χώρα, κατόπιν της πολιτικής μετατόπισής της στα Δυτικά. Μια πρώτη ιδέα των κοσμογονικών αλλαγών που έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα, έλαβα δια του στόματος νεαρού εκπροσώπου εταιρίας με την οποία συνεργάζομαι: «Το να πας στο Βουκουρέστι με γυναίκα είναι σαν να πας στο Άργος με το πεπόνι σου» με είχε συμβουλεύσει γλαφυρά, τονίζοντάς μου την ευκολία και το χαμηλό κόστος εύρεσης γυναικείας συντροφιάς. Και μόνο η απουσία από την περιγραφή, του άλλοτε πανίσχυρου καλσόν των Ελληναράδικων αφηγήσεων, που γοήτευε κάθε Ανατολικοευρωπαία και η αντικατάσταση του από την επισήμανση του χαμηλού χρηματικού αντιτίμου, δείχνει την πρόοδο που βιώνει η χώρα και την αλλαγή του οικονομικού συστήματος. Φυσικά ο καθένας βρίσκει αυτό που ψάχνει ανεξαρτήτως συστήματος κι αυτό που ψάχνει χαρακτηρίζει τον ίδιο, συστηματικά.

Μη γνωρίζοντας κι εγώ πολλά για την πρωτεύουσα των «λατίνων» της βαλκανικής χερσονήσου, όπως αρέσκονται οι ίδιοι να αυτοπροσδιορίζονται, ξαφνιάστηκα ευχάριστα από τις πρώτες εικόνες της πόλης, που φαίνεται να έχει ζήσει τρεις διαφορετικές ζωές σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στην αρχή πρόσεξα το εντυπωσιακό Casa Presei, όπου στεγαζόταν ο Τύπος κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής περιόδου, στη θέση όπου από το 1905 υπήρχε ο βασιλικός Ιππόδρομος. Το Casa Presei είναι η ζωντανή απόδειξη της σοβιετικής παρουσίας αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς ακολουθεί με συνέπεια την Αρχιτεκτονική των «Εφτά Αδερφών» της Μόσχας και κυρίως του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ. Ακριβώς μπροστά από το κτήριο υπάρχει ένα μοντέρνο γλυπτό που θυμίζει τα φτερά του Ικάρου και για το οποίο εάν ρωτήσεις κάποιον ντόπιο περί του συμβολισμού του, το πιθανότερο είναι πως θα εισπράξεις κάποιο αυτοσχέδιο ανέκδοτο. Στο ίδιο σημείο που βρίσκεται αυτό το γλυπτό υπήρχε προπολεμικά το έφιππο άγαλμα του πρώτου βασιλιά της Ρουμανίας, Καρόλου Α΄ (1839-1914) του γερμανικού Οίκου των Χοεντσόλερν, το οποίο η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Gheorghe Gheorghiu-Dej, σε μια πρωτοφανή για την εποχή κίνηση οικολογικής ευσυνειδησίας, το ανακύκλωσε φτιάχνοντας από αυτό το άγαλμα του Λένιν όπου δέσποζε στο ίδιο σημείο μέχρι το 1990. Λίγο παρακάτω το υπέροχο και γιγάντιο πάρκο Herastrau, με τις προτομές μεγάλων λογοτεχνών από όλον τον κόσμο, με το μνημείο για τον Michael Jackson (!) και την ομώνυμη λίμνη, η Πλατεία Charles de Gaulle, πρώην Πλατεία Στάλιν, πρώην Πλατεία Μουσολίνι (με τα αντίστοιχα κάθε φορά αγάλματα) και η Αψίδα του Θριάμβου (1935) που επισφραγίζει τον χαρακτηρισμό «Παρίσι των Βαλκανίων» για το Βουκουρέστι. Στο κέντρο της πόλης ξεχωρίζουν οι μεγάλοι δρόμοι, τα καταθλιπτικά εμπορικά κέντρα όπου δεν μπαίνει αχτίνα ηλιακού φωτός από πουθενά, τα «καζίνο» σε κάθε γωνία που θυμίζουν το είδος της επιχειρηματικότητας στο οποία στηρίχθηκε η «ανάπτυξη» ήδη από τα πρώτα χρόνια του ΄90, η τουριστική Παλαιά Πόλη, με τον Ναό Σταυροπόλεως και την γοτθική μπιραρία Caru’cu Bere μεταξύ άλλων, το Intercontinental που σαν τεράστια τσιμεντένια σφήνα εξ’ουρανού έχει καρφωθεί στην καρδιά του Βουκουρεστίου (ίσως για να κατατροπώσει τον Δράκουλα του Κομμουνισμού) και φυσικά το Παλάτι του Κοινοβουλίου ή μάλλον το Σπίτι του Λαού.

Το Σπίτι του Λαού ξεκίνησε να κτίζεται το 1984 και αποτέλεσε το αποκορύφωμα της γιγάντιας ανοικοδόμησης που πραγματοποιήθηκε στο Βουκουρέστι από τα τέλη του ΄70 και καθ΄όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄80. Αυτή η ανοικοδόμηση του Βουκουρεστίου, σήμερα συνήθως καταλογίζεται στον τότε ηγέτη της Ρουμανίας, Τσαουσέσκου ως αποτέλεσμα μιας μεγαλομανίας παρόμοιας με αυτήν του Νέρωνα. Κατηγορείται πως γκρέμισε ένα μεγάλο μέρος της γραφικής Παλαιάς Πόλης, Εκκλησίες και Συναγωγές και πως ξεσπίτωσε χωρίς προειδοποίηση χιλιάδες οικογένειες. Αυτό που σπανίως αναφέρεται είναι μια μικρή λεπτομέρεια. Τον Μάρτιο του 1977 ένας σεισμός της τάξης των 7,4 R με επίκεντρο τα ανατολικά Καρπάθια, άφησε πίσω 1.570 νεκρούς, πάνω από 11.000 τραυματίες, 33 μεγάλα προπολεμικά κτήρια πλήρως κατεδαφισμένα και άλλα 35.000 μη κατοικήσιμα, πράγμα που έκανε τη ριζική ανοικοδόμηση της πόλης εντελώς αναγκαία.

Ο Τσαουσέσκου υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής κυρίως στα πρώτα χρόνια της εκλογής του (1965). Ο προκάτοχός του, Gheorghiu-Dej, είχε αποστασιοποιηθεί τα τελευταία χρόνια από τη Σοβιετική Ένωση αντιδρώντας στη λεγόμενη αποσταλινοποίηση που εκπροσωπούσε η σοβιετική ηγεσία. Αυτή η υπάρχουσα σταδιακή απομάκρυνση μεταξύ των δυο χωρών υπήρξε πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον Τσαουσέσκου να αποκοπεί σχεδόν ολοκληρωτικά από τους Σοβιετικούς, παραμένοντας ωστόσο στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, αλλά ως μη ενεργό μέλος. Αυτή η «Ανεξαρτησία» της χώρας, όπως παρουσιάστηκε στην κοινή γνώμη, έγινε δεκτή από μεγάλο μέρος των Ρουμάνων με ενθουσιασμό ενώ ο Τσαουσέσκου προβλήθηκε ως μεγάλος πατριώτης. Ο αντισοβιετισμός άλλωστε δεν ήταν κάτι ξένο για τους Ρουμάνους. Η ένταξη της Μολδαβίας, την οποία ο προπολεμικός ρουμανικός Μεγαλοϊδεατισμός, θεωρούσε έδαφος του Ρουμανικού Βασιλείου, στην ΕΣΣΔ το 1940, είναι κάτι το οποίο συζητείται ακόμα από τους Ρουμάνους. Επιπλέον οι αντιπαραθέσεις και οι συγκρούσεις που προκλήθηκαν από το ξήλωμα του παλαιού μοναρχοφασιστικού κρατικού μηχανισμού και από την κολεκτιβοποίηση, χρεωνόταν από κάποιους στη σοβιετική παρουσία, ενώ υπήρχαν κι εκείνοι που θεωρούσαν πως μέσω των Σοβιετορουμανικών βιομηχανικών μονάδων (SovRom) που είχαν σχηματιστεί, οι Σοβιετικοί έβαζαν χέρι στον πλούτο της χώρας
Η σταδιακή απομάκρυνση από τη ΕΣΣΔ είναι το μόνο που κράτησε η νέα ηγεσία από την προηγούμενη, την ίδια ώρα που η εσωκομματική αντιπολίτευση τη χαρακτήριζε ως ντροπαλά σοσιαλδημοκρατική. Το μεγαλόπνοο πλάνο για την ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας, η δημιουργία υποδομών ηλεκτροδότησης μέσω πυρηνικής ενέργειας και υδροηλεκτρικών σταθμών στον Δούναβη, το νέο δίκτυο μεταφορών, η αναβάθμιση των υποδομών εξόρυξης πετρελαίου, η δημιουργία εμπορικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα κλπ εκσυγχρόνιζαν με γοργούς ρυθμούς τη χώρα και σύντομα η Ρουμανία έγινε η τέταρτη μεγαλύτερη δύναμη στη εξαγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού παγκοσμίως και δεύτερη στην παραγωγή πετρελαίου στην Ευρώπη (πίσω από την ΕΣΣΔ). Η ρουμανική ηγεσία, για την υλοποίηση όλων των παραπάνω όχι μόνο αρνήθηκε τη σοβιετική βοήθεια, αλλά αντίθετα στράφηκε, για δανεισμό, προς τη Δύση και σύντομα ο δανεισμός αυτός έγινε αβάσταχτος. Πριν όμως διαπιστωθεί πόσο είχε χρεωθεί η χώρα, ο Τσαουσέσκου είχε γίνει εξαιρετικά δημοφιλής για τους ηγέτες της Δύσης. Κάτι το γεγονός ότι καταδίκασε τη συμμετοχή των σοβιετικών στα γεγονότα της Τσεχοσλοβακίας το 1968, ενώ τις παραμονές είχε πραγματοποιήσει φιλική επίσκεψη στον Dubček, κάτι το ότι η Ρουμανία ήταν η πρώτη χώρα του Συμφώνου της Βαρσοβίας που εντάχθηκε στο Δ.Ν.Τ. και στη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου, ο Τσαουσέσκου είχε γίνει ιδιαίτερα αξιαγάπητος. Τόσο αξιαγάπητος μάλιστα που τον επισκέφθηκε ο Αμερικάνος πρόεδρος Νίξον και του χάρισε μια φεγγαρόπετρα από τις αποστολές της NASA, ενώ συχνά παραλάμβανε τίτλους Τιμής και παράσημα κι από τις υπόλοιπες Μεγάλες Δυνάμεις δυτικά του Δούναβη π.χ. του Τάγματος του Ελέφαντα από τη Δανία, των Ιπποτών του Μεγαλόσταυρου της Μ. Βρετανίας κι αυτό της Λεγεώνας της Τιμής από τη Γαλλία. Μπορεί η Τιμή τιμή να μην έχει, τα δάνεια όμως είχαν και συνεχώς ανέβαιναν. Τότε συνειδητοποίησε πως στην προσπάθεια του να αποδεσμευτεί από την ΕΣΣΔ είχε δεθεί χειροπόδαρα στους Δυτικούς. Φοβούμενος την ολοκληρωτική εξάρτηση της χώρας από τους δανειστές της, προέβη στην εφαρμογή επείγοντος προγράμματος εξόφλησης του εξωτερικού χρέους με έμφαση στις εξαγωγές, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, όπου με ποσοστό Τσαουσέσκου (όπως θα έλεγαν κάποιοι) επικυρώθηκε η απαγόρευση μελλοντικού δανεισμού της χώρας από το εξωτερικό.
Η προώθηση του μεγαλύτερου μέρους της παραγωγής προς τις εξαγωγές και η απορρόφηση μεγάλων πόρων για την ανοικοδόμηση του Βουκουρεστίου, είχε ως αποτέλεσμα τη δεκαετία του ογδόντα να παρουσιαστούν ελλείψεις αγαθών από τα ράφια των καταστημάτων, ενώ οι διακοπές ρεύματος και φυσικού αερίου έκαναν την εμφάνισή τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ηγεσία του Τσαουσέσκου άρχισε να χάνει τη δημοφιλία της στο εσωτερικό, ενώ με την ανακοίνωση της πλήρους αποπληρωμής του εξωτερικού χρέους και δεδομένης της απόφασης του δημοψηφίσματος, η Δύση δεν είχε τίποτα άλλο να κερδίσει από αυτόν. Παρ΄όλα αυτά, άνευ χρέους πλέον και βασισμένος στην πρόσφατη επανεκλογή του στην ηγεσία του Κόμματος, ο Τσαουσέσκου έβλεπε ένα λαμπρό μέλλον για την πατρίδα του χωρίς να νιώθει πως απειλείται, ακόμα κι όταν γύρω του ο σοσιαλισμός ανατρεπόταν από χώρα σε χώρα. Ίσως η πρόθεση του να μην παραδώσει αναίμακτα τα κλειδιά της εξουσίας, ή να στραφεί ο ίδιος σε καπιταλιστικές λύσεις μπροστά στη νεοδιαμορφωθείσα παγκόσμια κατάσταση, αλλά αντιθέτως να καλέσει Σύνοδο όλων των σοσιαλιστικών χωρών ώστε να προστατευθεί ο Σοσιαλισμός, αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της δυτικής υπομονής. Ο καλός φίλος από την Ανατολή, μετατράπηκε εν μια νυκτί σε σκληρό δικτάτορα στον Δυτικό Τύπο. Τα γεγονότα της Τιμισοάρα, οι προβοκάτσιες και οι ψευδείς φήμες περί εκατόμβης νεκρών που έφταναν στο Βουκουρέστι μέσω των Διεθνών Μ.Μ.Ε. «νομιμοποίησαν» το πραξικόπημα που θα ακολουθούσε και κατόπιν μιας «δίκης» ολίγων λεπτών, για την οποία αργότερα θα μετάνιωναν ακόμα και άνθρωποι που συμμετείχαν σε αυτήν, το ζεύγος Τσαουσέσκου θα κατηγορηθεί ακόμα και για γενοκτονία (!) και θα εκτελεστεί αμέσως, από εκτελεστικό απόσπασμα που είχε ήδη σχηματιστεί πριν από τη «δίκη».

Το Σπίτι του Λαού, που δεν είχε ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια των δραματικών γεγονότων του 1989, αποτελεί αδιαμφισβήτητα το σύμβολο εκείνης της περιόδου. Η υλοποίηση ενός τόσο υπερφιλόδοξου έργου, την ίδια στιγμή που λίγα μέτρα πιο πέρα ο λαός του Βουκουρεστίου προσπαθούσε να αντιμετωπίσει της δυσκολίες που προέκυπταν καθημερινά στα πλαίσια του έκτακτου προγράμματος εξόφλησης του χρέους, υπήρξε πεδίο αντιπαράθεσης ακόμα κι εσωκομματικά, από πολύ νωρίς. Το κτήριο, που σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο σε όγκο διοικητικό οικοδόμημα στην Ευρώπη και δεύτερο στον κόσμο μετά το αμερικάνικο Πεντάγωνο, προοριζόταν να στεγάσει την Κ.Ε. του Κόμματος, διεθνή συνέδρια, θεατρικές παραστάσεις, διεθνείς συναντήσεις καθώς και κάθε είδους σωματείο που δραστηριοποιούταν στην πόλη. Κυρίως όμως προοριζόταν να αποτελέσει σύμβολο της αυτάρκειας και των δυνατοτήτων του Ρουμάνικου λαού, καθώς οικοδομούνταν αποκλειστικά με πρώτες ύλες από τη Ρουμανία. Σήμερα στεγάζεται το Ρουμανικό Κοινοβούλιο κι ένα Συνεδριακό Κέντρο ενώ το μεγαλύτερο μέρος του παραμένει άδειο. Τμήμα του κτηρίου είναι επισκέψιμο αλλά μόνο κατόπιν τηλεφωνικού ραντεβού και υποχρεωτικά με τη συνοδεία ξεναγού ο οποίος σου παρέχεται στον χώρο. Για να σου επιτραπεί η λήψη φωτογραφιών πρέπει να πληρώσεις επιπλέον ειδικό εισιτήριο, κάτι που ισχύει στους περισσότερους χώρους τουριστικού ενδιαφέροντος στη Ρουμανία. Κατά την είσοδο, μου έκανε εντύπωση πως ενώ αποτελεί την μεγαλύτερη τουριστική ατραξιόν της πόλης, η υποδοχή είναι το λιγότερο, πρόχειρα οργανωμένη, με ένα πτυσσόμενο σταντ για ρεσεψιόν (παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούν οι διαφημιστικές εταιρίες στις υπαίθριες εκδηλώσεις τους) και με τα ραντεβού γραμμένα σε χαρτάκια, ενώ τα εισιτήρια παραλαμβάνονταν από ένα gift soft που θύμιζε έντονα «ΔΕΛΤΑ της γειτονιάς» προηγούμενης δεκαετίας. Όλο αυτό σε συνδυασμό με την ύπαρξη μιας έντονης οσμής ούρων με έκαναν να σκεφτώ πόσο θα σχολιαζόταν κάτι τέτοιο πίσω στην πατρίδα εάν η Ρουμανία ήταν ακόμα σοσιαλιστική, αντίθετα τώρα πέρναγε απαρατήρητο από τους περισσότερους αφού τα κάλυπτε όλα η οσμή της ελευθερίας και των Ευρώ (ή των Λέι) αλλά κυρίως της ελευθερίας. Κάπου εκεί συνάντησα και δυο διαμαρτυρόμενες Ελληνίδες (όχι στο θρήσκευμα) γύρω στα 55 που δεν τους επετράπη η είσοδος λόγω του ότι δεν είχαν κλείσει ραντεβού, μέχρι που αποφάσισαν από κοινού πως δεν αξίζει ο κόπος. Οι ίδιες, μετά από λίγο ξεφυλλίζοντας έναν οδηγό με φωτογραφίες από το εσωτερικό του «Παλατιού» αποφάνθηκαν πως η αισθητική του Τραμπ αδίκως χαρακτηρίζεται κιτς, αφού πληρώνουμε αντίτιμο για να επισκεφθούμε κτήριο ανάλογης αισθητικής.

Η ξενάγηση ξεκίνησε και ήταν εύκολο να διαπιστώσει κανείς την αμηχανία με την οποία γινόταν η διαχείριση του χώρου. Παραδοσιακές στολές από διάφορες περιοχές εδώ, πίνακες από αγαπημένους καλλιτέχνες του Τσαουσέσκου εκεί, φθαρμένες αυτοκόλλητες αναγεννησιακές αγιογραφίες σε τοίχο αίθουσας που είχε χρησιμοποιηθεί ως «Βατικανό» κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του «ΑΜΗΝ» του Κώστα Γαβρά, αλλά κυρίως τεράστιοι αναξιοποίητοι χώροι. Το μόνο που είχε σαφή κατεύθυνση ήταν η ξενάγηση. Προφανώς στη χώρα που ο μεγαλύτερος τουριστικός πόλος έλξης είναι ο υποτιθέμενος Πύργος του Δράκουλα στην Τρανσιλβανία και οι θρύλοι γύρω από αυτόν, πιστεύεται πως χωρίς ιστορίες για αγρίους οι τουρίστες χάνουν το ενδιαφέρον τους. Έτσι ο κατά τα άλλα συμπαθέστατος ξεναγός, ανάμεσα στο να μας λέει πως το κτήριο αποτελείται κατά 95% από υλικά που παράχθηκαν εντός συνόρων και δεν μπορεί να προσδιοριστεί το ακριβές κόστος αφού τα υλικά ήταν ήδη κρατική περιουσία, ενώ οι εργάτες και οι στρατιωτικοί που συμμετείχαν στο έργο έτσι κι αλλιώς πληρώνονταν από το Κράτος, πέταγε και μια ιστορία μυθοπλασίας για τον «Δικτάτορα». Για να καταλάβει κανείς πόσο ακραίες ήταν αυτές οι ιστορίες που συμπληρώνονταν πάντα από ένα «Δεν ξέρω εγώ εάν είναι αλήθεια, έτσι λέγεται, αλλά η ίδια ιστορία λεγόταν παλαιότερα και για τον τάδε βασιλιά, εσείς θα κρίνετε ποια είναι η αλήθεια κλπ» μένει να αναφέρω πως οι ιστορίες εκείνες που ο ίδιος ισχυριζόταν πως ήταν πράγματι αληθινές, ήταν ότι ο Τσαουσέσκου είχε έναν αδελφό με το ίδιο ονοματεπώνυμο επειδή ο μεθύστακας πατέρας τους είχε ξεχάσει πως έχει κι άλλον γιο και πως στη στρογγυλή τράπεζα των συνεδριάσεων της Κ.Ε. λείπει μια καρέκλα επειδή ο Τσαουσέσκου είχε παραγγείλει για τον ίδιο έναν θρόνο, που δεν μπορούσαν όμως να μας τον δείξουν γιατί δεν φτιάχτηκε ποτέ. Λέγε λέγε, μένει η επίγευση.
Περιμένοντας το ασανσέρ για να πάμε στην ταράτσα του κτηρίου όπου θα μπορούσαμε να δούμε το Βουκουρέστι από ψηλά, πιάσαμε την κουβέντα με τον ξεναγό που μας παραπονέθηκε για το μέγεθος της διαφθοράς στη σημερινή Ρουμανία, τις μειωμένες επιλογές των νέων της χώρας, την ακραία φτώχεια και πως ο μισός πληθυσμός νοσταλγεί την κομμουνιστική περίοδο. Φτάνοντας στην ταράτσα αποφάνθηκε πως ήταν λάθος η κατασκευή ενός τόσο μεγάλου κτηρίου κι αυτό χρεώνεται αποκλειστικά στη ματαιοδοξία του παλαιού ηγέτη, ενώ ο γιός του διαφωνούσε με την οικοδόμηση, θεωρώντας πως αφού κατά τον Μαρξ στόχος είναι η απονέκρωση του Κράτους, ένα τέτοιο κτήριο θα είναι μελλοντικά άχρηστο. Κι ενώ μιλούσαμε για λάθη ματαιοδοξίας του παρελθόντος, μας λέει με απόλυτη φυσικότητα πως πίσω από το «Σπίτι του Λαού» χτίζεται η νέα Μητρόπολη της Ρουμάνικης Ορθόδοξης Εκκλησίας και στόχος είναι να είναι ψηλότερη από το «Παλάτι» ώστε από μακρυά να φαίνεται ο σταυρός της πάνω από αυτό. Επιπλέον σχολίασε την ειρωνεία του να φαίνεται ο σταυρός πάνω από ένα «κομμουνιστικό» κτήριο. Πράγματι εδώ υπήρχε μια ειρωνεία, απλά δεν ήταν ακριβώς αυτή.
Το τελευταίο κομμάτι της ξενάγησης ήταν ίσως το πιο ενδιαφέρον. Επισκεφθήκαμε τα γεμάτα υγρασία υπόγεια του κτηρίου όπου ένας χώρος είχε διαμορφωθεί όπως ήταν υποτίθεται την εποχή που φιλοξενούσε τους εργάτες ως γιαπί. Περιοδικά και βιβλία της εποχής σκόρπια στον χώρο, πικάπ και δίσκοι βινυλίου, μια αφίσα με το σύμβολο του Κομμουνιστικού Κόμματος (το μόνο σφυροδρέπανο σε όλη την πόλη βρίσκεται στα θεμέλια του Κοινοβουλίου) και δυο ποδοσφαιρικά συνθήματα με σπρέι στον τοίχο, που είχαν διατηρηθεί από τότε. Ο ξεναγός μας ενημέρωσε πως δεν είχαν καταγραφεί εργατικά δυστυχήματα αλλά σίγουρα υπήρχαν και πρόσθεσε μια ιστορία κατά την οποία σε μια επίσκεψη επίβλεψης του έργου, ο Τσαουσέσκου μπαίνοντας σε μια αίθουσα πέτυχε έναν εργάτη να κάνει την ανάγκη του (δεν μας διευκρίνισε εάν ήταν το νούμερο ένα ή το δυο) κι όπως μπήκε έτσι βγήκε διακριτικά χωρίς να μάθει ποτέ ο εργάτης πως ο Πρόεδρος τον είχε δει live επί τω έργω. (Ο ξεναγός πάντως περιέργως το έμαθε). Η ιστορία αυτή ήταν στα πλαίσια της περιγραφής των κακών συνθηκών εργασίας στον χώρο, όπου οι τουαλέτες δεν έφταναν για όλους κι έτσι ουρούσαν όπου έβρισκαν. Αυτό ίσως δικαιολογούσε την οσμή κατά την είσοδο, σκέφτηκα.


Την ημέρα της επίσκεψής μου στο «Παλάτι του Κοινοβουλίου» πραγματοποιούνταν στη Ρουμανία βουλευτικές εκλογές.

(Συνεχίζεται...)

Δια του Τύπου

Στο κατώφλι της νέας χρονιάς, μια μερίδα του κυριακάτικου τύπου, δανείζεται τους πρωτοσέλιδους τίτλους της απ’ την χρονική συγκυρία, κυνηγώντας (μάταια μάλλον) την πρωτοτυπία και την έκπληξη. Αν και τίποτα δεν μπορεί να απειλήσει στην κορυφή των κλισέ την χιλιοειπωμένη πασχαλιάτικη ευχή στους συντρόφους για καλή επ-ανάσταση, που ούτε στη δευτέρα παρουσία δε θα πάψει να λέγεται..

Στο σπίτι όπου θα κάνει αλλαγή η κε του μπλοκ μπαίνουν δύο εφημερίδες: το πριν του άβερελ και ο κυριακάτικος ρίζος για το θηλυκό γονιό. Χτες μπήκε εκτάκτως και το έθνος του μπόμπολα που έδινε το ‘ταξιδεύοντας στη ρωσία’ (σοβιετική ένωση) του καζαντζάκη (που θα μας απασχολήσει μάλλον σε κάποια προσεχή ανάρτηση) κι ένα ημερολόγιο-ατζέντα του αρκά. Αλλά οι προσφορές κάλυπταν όλο σχεδόν το πρωτοσέλιδο και δεν πολυσκαλίσαμε το εσωτερικό της συσκευασίας, γιατί, για να ‘μαι ειλικρινής, κι εμείς για τις προσφορές το πήραμε.

Παίρνεις λοιπόν τις άλλες δύο εφημερίδες, τις βάζεις δίπλα-δίπλα και συγκρίνεις τα πρωτοσέλιδα. Η μία έχει το μήνυμα του κκε για τη νέα χρονιά, να γίνει έτος λαϊκής αγωνιστικής ανάτασης, ενίσχυσης του κινήματος και της λαϊκής συμμαχίας, κτλ. Ενώ η άλλη λέει ότι θα καεί ο σαμαράς στην «κόλαση 2014». Και μόνο από τη στόχευση δηλ, καταλαβαίνεις πολλά για το στίγμα του χώρου που εκφράζει η καθεμιά.

Εντάξει, δεν έτρεφα ενδόμυχες ελπίδες και για την παγκόσμια επανάσταση μες στο 14’, αλλά περίμενα κάτι πιο βαθύ (που με λερώνει) από την «εφημερίδα της ανεξάρτητης αριστεράς». Προχώρησα για διευκρινίσεις στον υπότιτλο, μήπως και την παρεξήγησα (οι υπογραμμίσεις δικές μου).

…στην κόλαση που θα δημιουργήσει με την πολιτική της θα καούν πολιτικά ο σαμαράς, ο βενιζέλος κι όλος αυτός ο απεχθής μνημονιακός εσμός των αδίστακτων αρπακτικών που λυμαίνονται τη χώρα προς όφελος της ελληνικής αστικής τάξης και των ξένων επικυρίαρχων της εε και του δντ.

Και παρακάτω.

Είτε η επονείδιστη κυβέρνησή τους πέσει από το βάρος των λαϊκών κινητοποιήσεων είτε διαλυθεί από το βάρος της αναμενόμενης συντριπτικής ήττας τους στις ευρωεκλογές του μαΐου, το βέβαιο είναι πως η ανατροπή της κυβέρνησης κι η απαλλαγή από αυτήν θα οδηγήσει σε λαϊκή έξαρση. Ανεξάρτητα από τη σύνθεση της κυβέρνησης που θα σχηματιστεί, είναι απολύτως σίγουρο ότι θα κυριαρχήσει πνεύμα διεκδικητικότητας και μαχητικότητας στις μάζες των εργαζομένων, της νεολαίας, των μεσαίων στρωμάτων, των συνταξιούχων. Οι απελπισμένοι, οι αδρανείς, οι υποταγμένοι θα σηκώσουν κεφάλι και θα διεκδικούν τον ουρανό με τ’ άστρα!

Και λαγούς με πετραχήλια, θα πρόσθετα. Ειδικά αν πάει σε επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου πχ, θα πρέπει να έχεις και μερικά δευτερεύοντα αιτήματα (πχ λαγούς με πετραχήλια, τον ουρανό με τ' άστρα, κτλ), που να τα θυσιάσεις τακτικά στο βωμό της διαπραγμάτευσης, για να κερδίσεις τα υπόλοιπα που σε ενδιαφέρουν.

Αλλά αν είναι να γίνουν όλα αυτά τα συγκλονιστικά, γιατί να μην ψηφίσουμε απευθείας σύριζα ρε παιδιά –ανεξάρτητα, πάντα, από τη σύνθεση της κυβέρνησης, η οποία δεν ξέρουμε τι μπορεί να είναι; Μας το εξηγεί παρακάτω.

Η δράση των μαζών θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης του νέου συσχετισμού ταξικών δυνάμεων που –θεωρητικά μιλώντας- μπορούν να ανατρέψουν και να ακυρώσουν πολλές από τις υποχωρήσεις τις οποίες θα έχει ενδεχομένως κάνει η νέα κυβέρνηση.

Ενδεχομένως… Μπορεί και ναι, μπορεί και όχι. Η ζωή θα δείξει. Ναι αλλά θεωρητικά μιλώντας πάντα, γιατί να ψηφίσει κανείς ανταρσύα, που δύσκολα θα μπει στη βουλή και να μην το ρίξει κατευθείαν στην αριστερή κυβέρνηση στις εκλογές; Κι έτερον εκάτερον τι θα κάνει μετά στο κίνημα για να διαμορφώσει τους ταξικούς συσχετισμούς.

Εδώ έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, όπου όπως έλεγε παλιά ο κάσπερ σε μια ανάρτησή του, έχεις μπροστά σου κι ένα κουτί κακάο, κατεβάζεις στωικά μια γουλιά και συνεχίζεις. Μέχρι να στραβοκαταπιείς και να πνιγείς με όσα διαβάζεις και να πετάξεις την εφημερίδα στον τοίχο, μαζί με το κακάο. Και αυτό μολονότι το φύλλο αυτό περιέχει και αξιόλογα κείμενα, όπως η δισέλιδη ανάλυση για το έργο του ρίτσου, με αφορμή την έκδοση της συλλογής υπερώο, υπό την επιμέλεια της κόρης του, έρης.

Το ξεφύλλισμα του ρίζου από την άλλη, μπορεί να σου προσφέρει (πέρα από το ενημερωτικό κομμάτι και τον ιδεολογικό-πολιτικό εξοπλισμό) μια σειρά απρόσμενους και σπάνιους συνειρμούς, που αγγίζουν ευαίσθητες χορδές του κοινού.

Όπως για παράδειγμα η εικόνα του θερινού παράδεισου, που έχεις κρατήσει στο μυαλό σου για τη θάσο και γκρεμίζεται τον χειμώνα, με τα δρομολόγια των πλοίων να θυμίζουν πλέον άγονη γραμμή (τελειώνουν από τις δέκα το πρωί για την καβάλα κι εκλείπουν εντελώς το σαββατοκύριακο), όσο καθορίζονται από τις «ανάγκες» και το κέρδος της εταιρίας. Εδώ να δεις υλικό για να γράψει κανείς σήμερα το «ταξιδεύοντας στη θάσο».

Κρατάς στα «υπ’ όψιν» την πολύ καλή βιβλιοπαρουσίαση του υπόγειου ρεύματος του άλμπερτ μαλτς για μελλοντική αξιοποίηση κι αντιπαραβολή με το βασιλιά άνθρακα του σίνκλερ· καθώς και μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη με την εύη κοντόρα για τις πρωτότυπες παιδικές ιστορίες που εκλαϊκεύουν την κρίση για τους μεγάλους.

Και προχωράμε στις γιορταστικές εκδηλώσεις και τα χριστουγεννιάτικα φεστιβάλ του κόμματος και της ογε για τους εκκολαπτόμενους νέους πρωτοπόρους, όπου συναντάμε κι ένα πρωτότυπο γράμμα-κόλαφο ενός πραγματικά κόκκινου και ταξικού αγιοβασίλη προς τα παιδιά, που λέει μεταξύ άλλων.

Ξέρω ότι μερικοί από σας αναρωτιόσασταν αν θα σας επισκεπτόμουν φέτος, αλλά βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας πληροφορήσω ότι είμαι πάντα στο πόστο μου και θα προσπαθήσω να σας ικανοποιήσω όσο μπορώ. Να ξέρετε, όμως, ότι δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό και, σας βεβαιώνω, όσο περνάει ο καιρός γίνεται δυσκολότερο!

(…)

Πρέπει να ομολογήσω ότι τα έχω χάσει με όσα είδα στον κόσμο σας και δεν διστάζω να παραδεχτώ ότι δεν μου αρέσουν καθόλου... Ένα μόνο θα πω: Μην περιμένετε από μένα να διορθώσω τ' αδιόρθωτα! Ούτε κι από κανέναν άλλο δηλαδή...

Δεν ξέρω μόνο αν στο τέλος ο Άι κλείνει και με συντροφικούς χαιρετισμούς.

Δεν είναι μόνο ότι έτσι συνεχίζουμε τις καλύτερες παραδόσεις των κλασικών, στα χνάρια των ιστοριών του γκοσινί, όπου ο μικρός νικόλας παίρνει ένα γράμμα από τον άγιο βασίλη, που του εξηγεί, ότι δεν έχει αρκετά λεφτά φέτος, για να του πάρει το δώρο που ήθελε, εξαιτίας ενός τροχαίου που είχε με το έλκηθρο και του κόστισε ένα σωρό χρήματα, αλλά το λάθος ήταν του άλλου οδηγού, ο οποίος είχε...

 Είναι κυρίως ότι σε αυτές τις εκδηλώσεις υπάρχουν κάποια μοναδικά σε στιγμιότυπα, που σε κάνουν να λες «δεν υπάρχει». Σαν κι αυτό πχ.

Δεν υπάρχει...

Στο πρόγραμμα αυτών των γιορτών υπάρχουν κάποια εργαστήρια και δραστηριότητες, με δασκάλες συντρόφισσες του παιδαγωγικού, πχ ζωγραφική, facepainting, κτλ. Αν και υποψιάζομαι ότι ο πραγματικός τίτλος τους θα μπορούσε να είναι: πώς φτιάχνουμε στράτσα, κινέζικα, κτλ.

Κι αφού πιάσαμε τις επιστολές, θα ήταν παράλειψη ασυγχώρητη να μη γίνει μια ειδική μνεία στην κατάθεση ψυχής μιας συντρόφισσας από τη θέρμη, που διηγείται στη στήλη επικοινωνίας του ρίζου με τους αναγνώστες μια συγκινητική προσωπική της εμπειρία από την πρώτη της επαφή με το ριζοσπάστη στα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Αγαπητέ "Ρίζο" σας διαβάζω εδώ και πολλά χρόνια. Τελευταία παρατηρώ πολλές προσπάθειες και αλλαγές για τη βελτίωσή σου. Εύχομαι το καλύτερο. Αυτές τις μέρες φέρνω στη μνήμη μου ένα γεγονός -προσωπικό γεγονός- που θέλω να το μοιραστώ μαζί σου, αλλά και με τους αναγνώστες σου. Πήγα το 1974 στο Βουκουρέστι, όπου ήταν βαριά άρρωστος ο πατέρας μου, αφού πέρασα πρώτα από τα Γραφεία των Πολιτικών Προσφύγων. Εκεί ένας φίλος του πατέρα μου και σύντροφος μου έδωσε να του πάω δώρο μια εφημερίδα. Ηταν ο "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ", ο πρώτος μετά τη δικτατορία. Εγώ, φοιτήτρια τότε, γεννημένη στην ξενιτιά, παιδί τότε, περπατούσα και παραμιλούσα. Κοιτούσα αριστερά και δεξιά μήπως με δει κάποιος να μονολογώ... Η απορία μου μεγάλη. Η καρδιά μου χτυπά δυνατά. Οι ερωτήσεις μέσα μου πολλές. Μήπως δεν άκουσα καλά... Μήπως εννοούσε κάτι ο σύντροφος... Εφτασα στο Νοσοκομείο. Ούτε που το κατάλαβα. Βλέπω τον πατέρα μου. Βγάζω μουδιασμένη από την τσάντα μου αυτό το παράξενο και περίεργο για μένα δώρο ...τον "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ" και εκεί που σκεφτόμουν πώς να του το πω, μου άρπαξε ξαφνικά την εφημερίδα, την αγκάλιασε, δάκρυσε για πολλή ώρα σαν μικρό παιδί. Καθίσαμε αρκετή ώρα αμίλητοι . Κοιτούσαμε ο ένας τον άλλο. Τα μάτια του είχαν δάκρυα χαράς και συγκίνησης. Τα δικά μου μάτια ήταν γεμάτα με δάκρυα απορίας, όπως θα άρμοζε σε ένα παιδί που γεννήθηκε στην προσφυγιά από γονείς αγωνιστές... Η ώρα πέρασε και ξαφνικά κατάλαβα ότι ξέχασε να με φιλήσει, να...να...να... Εγώ πρώτη φορά το 1974 είδα την εφημερίδα "Ριζοσπάστης". Απορούσα για πολλή ώρα. Δεν ήξερα τι έκανα και τι ήταν αυτή η λαχτάρα. Επιτέλους ήρθε η σειρά μου. Οταν ηρέμησε, μου μίλησε για την εφημερίδα της εργατιάς και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Τότε έμαθα και για την αξία αυτού του πρωτότυπου δώρου και συνέχισα να την κρατώ σφιχτά μέχρι και σήμερα. Ετσι, όπως αρμόζει σε μας, τα παιδιά των Ελλήνων, των Αγωνιστών της Αντίστασης και του ΕΜΦΥΛΙΟΥ που μας δώσανε την ανεμελιά, τα όνειρα και την ελπίδα στις ανατολικές χώρες που μας φιλοξένησαν. Ισως η δική μας γενιά σήμερα να έχει δώρο-ρόλο στην ενημέρωση των επόμενων γενιών για τα ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ, έτσι όπως ζήσαμε, μεγαλώσαμε, σπουδάσαμε εκεί . Ο "Ριζοσπάστης" θα είναι ένα καλό βήμα λόγου για μας που απολαύσαμε τα επιτεύγματα του Σοσιαλισμού. Ευχαριστώ για το βήμα και την ευκαιρία που μου δώσατε να μοιραστώ τα συναισθήματά μου που τα κουβαλώ εδώ και 39 χρόνια.

ΑΝΝΑ ΚΕΦΑΛΕΛΗ ΘΕΡΜΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Αυτό το 'ρουμάνικο' περιστατικό, μου θύμισε μια άλλη... τρομακτική ιστορία σχετικά με αυτή την χώρα, που διαδραματιζόταν τέτοιες μέρες περίπου, πριν από αρκετά χρόνια, κι υπάρχουν τα σχετικά ντοκουμέντα να τη θυμίζουν

Το πγ της κε του κκε χαιρετίζει την ηρωική εξέγερση του ρουμάνικου λαού, που πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος, ανέτρεψε το δεσποτικό, τυραννικό καθεστώς τσαουσέσκου. Ένα καθεστώς που ματοκύλισε τη ρουμανία και ποδοπάτησε βάναυσα το σοσιαλισμό και τις μεγάλες ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες του.

Στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν και εξελίσσονται στη ρουμανία, το κκε υποστηρίζει τις προσπάθειες για την εξομάλυνση της κατάστασης ώστε ο ρουμάνικος λαός να μη θρηνήσει νέα θύματα.

Το πγ της κε του κκε εύχεται, μετά την ανατροπή του τσαουσέσκου, η ρουμανία να προχωρήσει γρήγορα μπροστά και με σταθερότητα, και να μπορέσει να ξεπεράσει τα μεγάλα προβλήματά της, στο δρόμο της σοσιαλιστικής ανάπτυξης που θα έχει στο κέντρο της τον άνθρωπο και το σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων και των ελευθεριών του ρουμάνικου λαού.

Σ’ αυτήν την κατεύθυνση θα εκφράσουν την πιο ενεργή αλληλεγγύη τους στο ρουμανικό λαό οι έλληνες κομμουνιστές.

27. 12. 89

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ

Κι όλα αυτά για μια ρουμανία, που ‘χε μια σχετική αυτονομία από τη σοβιετική ένωση (για αυτό και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με το λεγόμενο κκε εσωτερικού) και αρκετά κουσούρια (που τα "επισήμανε εύστοχα" κι ο μαχητής της ελευθερίας τέρενς κουίκ, όταν άφησε ως αθλητικός ανταποκριτής για λίγες μέρες τη θαλπωρή της δημοκρατικής ελλάδας επί επταετίας). Αλλά αυτή ακριβώς η αυτονομία ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο η αντεπανάσταση δεν ήταν βελούδινη και χρειάστηκε η σκηνοθεσία με τους μαζικούς τάφους στην τιμισοάρα και η ένοπλη βία για να επικρατήσει.

Το παραπάνω ντοκουμέντο περιλαμβάνεται στο βιβλιαράκι από το 12^ο ως το 13^ο συνέδριο του κκε (σελ 268), που περιέχει κι άλλα αντίστοιχα «τρομακτικά» ντοκουμέντα. Και συνίσταται ιδιαίτερα η ανάγνωσή του σε όσους φωνάζουν υστερικά για αποκαθήλωση του χαρίλαου κι άλλα τέτοια ηχηρά, χωρίς (;) να καταλαβαίνουν τι είναι στην πραγματικότητα αυτό που πρέπει να μπει στο στόχαστρο της κριτικής του δοκιμίου και να... αποκαθηλωθεί.

Φτάνοντας λοιπόν στο κατώφλι της νέας χρονιάς, πρέπει να ξέρουμε πως το ζητούμενο είναι να μη μείνουμε στα ευχολόγια, που κρύβουν όπως-όπως την απαισιόδοξη αίσθηση, πως κάθε πέρσι και καλύτερα. Να μη μείνουμε σε μια τυπική αλλαγή χρόνου, όπου αλλάζει απλώς ένα ψηφίο, αλλά να πάμε στην …πραγματική αλλαγή (με κατεύθυνση το σοσιαλισμό). Να αλλάξουμε τον ιστορικό χρόνο, το ρου των γεγονότων και της εποχής μας, που παραμένει αντικειμενικά από ιστορική άποψη, εποχή περάσματος στο σοσιαλισμό.

Αλλιώς ο χρόνος θα είναι σαν τους κρητικούς μανωλιούς (που όπως πληροφορήθηκα γιορτάζουν ανήμερα τα χριστούγεννα) και θα βάλει απλώς τα ρούχα του αλλιώς, ενώ εμάς θα μας πάρουν το σπίτι και τα εσώρουχα…

Ιμπεριαλιστική αλυσίδα σκέψεων

Επιστροφή στην πόλη που γέννησε τη διαλεκτική. Που μυρίζει κατρουλιό μαζί με πατσουλί. Με τους συνειδητά ασυνείδητους ατομιστές και τους ταξικά ασυνείδητους προλετάριους. Τόσες αντιφάσεις και δεν προχωράει τίποτα. Κι ύστερα σου λέει, είναι πηγή εξέλιξης.

Μια μίζερη πραγματικότητα όπου καλείσαι να πάρεις θέση.
Μέσα της σαν γρανάζι της, ή απ’ έξω της στο περιθώριο;
Μέσα της ελλοχεύει ο κίνδυνος της ενσωμάτωσης. Κι απ’ έξω ο ναρκισσισμός του περιθωρίου. Μαζί με τη σοσιαλιστική συνείδηση που έρχεται απ’ έξω, έξω από την αλλοτρίωση και τη φενακισμένη συνείδηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.
Κι άντε μετά να περάσει με εισοδισμό στους μέσα.

Αν μείνουμε μέσα στα σημερινά όρια, πώς θα συλλάβουμε το αύριο που έρχεται; Θα μας καταπιεί η καθημερινότητα και θα μας αφομοιώσει στο βούρκο της στασιμότητας.
Αλλά αν δεν πιάσουμε τις αντιφάσεις στο σήμερα, φαντασιωνόμαστε ως αναχωρητές κόσμους εκτός πραγματικότητας. Και χτίζουμε γυάλες να κλείσουμε μέσα το απ’ έξω μας, για να μείνει καθαρό απ’ τους απ’ έξω που ενσωματώθηκαν μέσα στο σύστημα. Θέλω να βγω από δω έξω!

Ρήξη και συνέχεια. Θέλει διαλεκτική σύντροφε.
Και ποιος την έχασε για να τη βρούμε εμείς…

Μένουμε λοιπόν κλεισμένοι σε τέσσερις τοίχους που τους κουβαλάμε κι όταν βγούμε έξω. Μπροστά σε μια οθόνη, παράθυρο της φυλακής στον κόσμο, με θέα άλλα σπίτια, όπου μπορείς να μπαίνεις, αρκεί να μένεις πάντα μέσα σε τοίχους.
Εντοιχισμένη ζωή κι ο καινούριος χρόνος.

Η διαφορά με την ευτυχία είναι μια βαρηκοΐα. Οπότε μακάριοι οι σύντροφοι που δε μπορούν να αφουγκραστούν και να πιάσουν τον παλμό του κόσμου. Και πιονιέροι της ευτυχίας όλοι εμείς που βάζουμε τάπα στα αυτιά όταν είναι να μιλήσει ο άλλος.

Εντειχισμένος κι ο σοσιαλισμός που γνωρίσαμε, άλλο αν κάποιοι μένουν στα λάθη και τις ανορθογραφίες του και κάνουν πως δεν τον ξέρουν. Μπήκε εντός των τειχών για να μην εκτίθεται στους παγωμένους ανέμους της αλλαγής που φύσηξαν το 89 κι έβαλαν το ιστορικό προτσές στην κατάψυξη της αντεπανάστασης. Ο πάγος κόλλησε, ο δρόμος έσβησε.

Κι ο βασιλιάς έμεινε μούμια μαρμαρωμένη πλάι στην κόκκινη πλατεία με τη μηλιά να κλαίει την χαμένη –σοσιαλιστική- πατρίδα και την χαμένη παρτίδα με τον ιμπεριαλισμό, που δεν είναι η τελευταία. Χάσαμε μόνο μια μάχη, όχι τον –ταξικό- πόλεμο.

Οι προλετάριοι δεν έχουνε πατρίδα, γιατί η σοβιετία εάλω. Και γίναμε όλοι παλαιολόγοι που ψάχνουν τον προδότη που άνοιξε την κερκόπορτα στην μπορνχόλμερ στράσε, αντίκες του ιστορικού προτσές χωρίς αξία χρήσης αλλά με πλούσιο παρελθόν μεγάλης μεταπωλητικής αξίας, αν το εξαργυρώσουμε στους αστούς. Και μείναμε πίσω να μετράμε πόσοι τούρκεψαν και ξεπουλήθηκαν.

Το κακό ξεκίνησε από τον εμφύλιο. Που έπαιρναν με το ζόρι τους χωρικούς και τους έφερναν στις πόλεις για να μη βρίσκει τρόφιμα το αντάρτικο. Που ήταν κατά βάση χωριάτικο, σαν την εθνική μας σαλάτα, με φέτα ορεσίβια κι αγνά υλικά από την επαρχία.

Κι ύστερα ήρθε το τσιμέντο κι η αστυφιλία και μαράζωσε η ύπαιθρος. Κι ο κόσμος ξέχασε να ξεχωρίζει τα χόρτα και τις μυρωδιές, έμαθε να ενοχλείται από τις φυσικές και να τις καλύπτει με αποσμητικό. Ο καπιταλισμός έφτασε στην χωριάτικη ελλάδα κι έσπασε βίαια δεσμούς και παλιές προαιώνιες σχέσεις. Έβαλε τους μπαρμπάδες στο λέτσοβο να πίνουν καμπάρντι και να χορεύουν ρασπούτιν. Σκότωσε την προφορική διάδοση, τα παραμύθια των γιαγιάδων και τη φαντασία. Έλεγξε το φαντασιακό με δικές του έτοιμες εικόνες κι έβαλε στη θέση του δικούς του μύθους, για το φανταστικό φετιχοποιημένο κόσμο των εμπορευμάτων και της νεκρής εργασίας που ρουφάει αίμα κι υπεραξία από τη ζωντανή.

Τα παιδιά μεγαλώνουν με τυποποιημένες αναμνήσεις. Οι λεπτοί, ξερακιανοί γείτονες έγιναν δαπιτόφατσες με χοντρά μάγουλα. Κι οι συλλογικότητες έσπασαν σε πολλά μικρά κομμάτια –μεταμοντέρνα- και πήρε ο καθένας το μερίδιο μοναξιάς που του αναλογούσε.
Κάποτε λέγαμε να καώ εγώ, να καείς εσύ για να γενούνε τα σκοτάδια φως. Αλλά το μόνο φως που καίει είναι της οθόνης κι όλοι εμείς καιγόμαστε μπροστά της. Σκοταδισμός του κερατά.

Και πάει λέγοντας. Ολόκληρη αλυσίδα σκέψεων με ένα σωρό αδύναμους κρίκους. Που αν την ξετυλίξεις ολόκληρη φτάνει πολύ μακριά, ως την αντίθεση πόλης-χωριού.
Η κομμουνιστική προοπτική βασίζεται στην πόλη, στην τεχνολογία, στη μεγάλη παραγωγή. Τι είδους συλλογικότητα όμως υπάρχει στη μαζική εξαθλίωση κι αποξένωση των πόλεων; Ποιες δυνατότητες αποκέντρωσης δίνει σήμερα η αυτοματοποίηση; Πόσο τρελός ήταν στ’ αλήθεια ο τσαουσέσκου που είχε –λέει- πλάνο να ενώσει τα χωριά για να φτιάξει μικρές πόλεις; Ή οι σοβιετικοί που είχαν πολλές πόλεις μέχρι ένα εκατομμύριο κι ελάχιστες μεγαλουπόλεις;

Ο κόσμος σήμερα είναι σαν την αλυσίδα που παίζαμε μικροί στο διάλειμμα.
Αν όλη η τάξη στο σχολειό δώσει σφιχτά τα χέρια, κορίτσια αγόρια στη σειρά και έστηνε χορό
Η αλυσίδα θα ‘τανε πολύ-πολύ μεγάλη, σχέσεις αλληλεξάρτησης θα είχαμε θαρρώ.

Ο πρώτος σέρνει τρέχοντας τον χορό σαν υπερδύναμη κι οι άλλοι πίσω ακολουθούν θέλοντας και μη το ρυθμό του. Οι προλετάριοι μαθητές δεν έχουν παρά να χάσουν την αλυσίδα τους και στις απότομες στροφές της ταξικής πάλης και της αλυσίδας κάτι ελαφρά πόδια έφευγαν με φόρα και μετά τα βρίσκαμε πάνω σε τοίχους, κάγκελα, ή στα χέρια των μπολσεβίκων.

Ενίοτε η αλυσίδα έκλεινε σα σπείρα κι ο πρώτος περνούσε ανάμεσα απ’ τους άλλους τονίζοντας τις σχέσεις αλληλεξάρτησης και τις αξεδιάλυτες αντιφάσεις του συστήματος. Αλλά η αλυσίδα συνήθως έσπαγε στο τέλος που είχε φυγόκεντρο δύναμη και δυαδική εξουσία και πολύ σπάνια στους τρεις-τέσσερις πρώτους της γραμμής.

Κι αυτή είναι η πιο εκλαϊκευτική εικόνα που μπορώ να σκεφτώ για να εξηγήσω τη θεωρία του λένιν για τον αδύναμο κρίκο και τις πρώιμες επαναστάσεις του βαζιούλιν. Ενδείκνυται και για νέους πρωτοπόρους, όταν με το καλό ανασυστηθούν.

Υστερόγραφο

Η ιδεολογική τροφή που μας ταΐζει η ραδιοτηλεόραση είναι αυτές οι δήθεν αθώες κοινωνικά μορφές. Πολύ περισσότερο από τον καθαρά πολιτικό λόγο, την ιδεολογία που δεν κρύβει το όνομά της, που πολύ δύσκολα άλλωστε αγγίζει όσους ήδη έχουν άλλη πολιτική τοποθέτηση.

Σχεδόν ανεμπόδιστα περνάει ό, τι δε μιλάει ανοιχτά για πολιτική κι ιδεολογία… αλλά για «ουδέτερα», αιώνια ανθρώπινα πράγματα: μουσική, τραγούδι, έρωτα. Ντύσιμο, φαγητό, όμορφα σπίτια, έπιπλα, κουζίνες, απορρυπαντικά. Αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες, τσιγάρα και ποτά. Αρώματα, κοσμήματα, αδυνάτισμα, διακοπές και ταξίδια και…

Η καταπληκτική ικανότητα της αστικής τάξης βρίσκεται στο ότι προσφέροντας στους εργαζόμενος μια ερζάτς μικρογραφία της δικής της ευημερίας, τους κάνει να υιοθετούν σε όλη την κλίμακα τα δικά της ταξικά, κοινωνικά πρότυπα στις ανθρώπινες σχέσεις.

Τι είναι τέλος πάντων αυτή η κυρίαρχη ιδεολογία για την οποία μιλούν όλοι οι αριστεροί κοινωνιολογούντες αν δεν είναι πρώτα απ’ όλα ο ατομισμός; Ο συμφεροντολογισμός, το ατομικό ξεμονάχιασμα, η ακοινωνικότητα σε όλες της τις γνωστές της μορφές;

Ζήσης θέος, από τα υλικά της ανοιχτής συζήτησης: για μια δημοκρατική ραδιοτηλεόραση που διοργάνωσε το μάρτη του 86 στο πολυτεχνείο το γραφείο τύπου της κε του κκε.
Σχετικό με το σημερινό κείμενο και σαν πρόγευση για το επόμενο.

Το πνεύμα των χριστουγέννων

-Τις επόμενες μέρες θα σε επισκεφτούν κατά σειρά τρία πνεύματα. Θα δουν τις αντιδράσεις σου κι αναλόγως θα κρίνουν αν έχουν θέση απολιθώματα σαν κι εσένα στον αιώνα μας.
-Πρώτον, δεν υπάρχουν πνεύματα. Αυτό που λες είναι ιδεαλιστικό, δεν πατά στην οικονομία. Και δεύτερον, τα χριστούγεννα μου τη δίνουν. Το πνεύμα τους είναι το χρήμα κι η υποκρισία και με επισκέπτονται κάθε μέρα. Εκτός κι αν έρθουν με μανδύα κοσύγκιν να μην τα γνωρίσω.
-Πουλάμε πνεύμα στο πνεύμα; Τέλος πάντων, εγώ μια φορά σε προειδοποίησα…

Κι έφυγε απ’ το παράθυρο χωρίς αντίο.
Ξάπλωσα κουρασμένος να συνέρθω. Η ματιά καρφώνει τον άρη στον απέναντι τοίχο. Καιρό είχαμε να βγάλουμε ωραία αφίσα.
-Ραντεβού στα γουναράδικα σύντροφε.
Είδα νοερά τη μορφή του να ζωντανεύει, όρθια, αγέρωχη, έτοιμη για εκδίκηση.
-Εκεί θα πάμε, μου απαντά.
-Ναι, βέβαια, εκεί θα π… πώς είπατε;
-Είμαι το πνεύμα των χριστουγέννων του παρελθόντος. Ακολούθα με.
Μια φορά δεν το κάναμε και… Όχι άλλη βάρκιζα. Ακολούθησα.

Δεκέμβρης 44. Πρώτη στάση στην κηδεία των θυμάτων που έγινε παλλαϊκό συλλαλητήριο.
Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα. Σήμερα ο λαός διαλέγει τις αλυσίδες, αρκεί να είναι επίχρυσες.
Έτσι κάνει και στο άλλο δίλημμα. Ή με το κεφάλαιο ή με τους εργάτες. Συνήθως διαλέγει τις αυταπάτες.
Ευμενής ουδετερότητα που έλεγε κι ο λένιν. Αλλά για το κεφάλαιο.
Καμιά ουδετερότητα δεν είναι ευμενής για την υπόθεσή μας.
Ποιος να μείνει ουδέτερος δηλ; Η μη μονοπωλιακή αστική τάξη;

Δεύτερη στάση, σκοτάδι, σε ένα λαγούμι.
-Τι είναι αυτό το τούνελ; Πού είμαστε;
-Πλατεία τσώρτσιλ, πρώην συντάγματος. Κάτω απ’ το μεγάλη βρετανία.
-Κι αυτός ποιος είναι;
-Ο νίκος γαλανός. Θα γιόρταζε τα 100 χρόνια απ’ το σύνταγμα του όθωνα με πυροτεχνήματα. Έτοιμος να φωνάξει γελώντας 'μέρι κρίστμας' και να πατήσει το κουμπί. Αλλά τελευταία στιγμή έφαγε άκυρο από πάνω.
Μη φοβάσαι τη φωτιά. Αλλιώς θα τη βρεις μπροστά σου γιγαντωμένη.

-Ο μάργκαρετ γράφει πως όταν άρχισε ο δεκέμβρης δεν προλαβαίνατε να γυρίσετε, ακόμα κι αν σας καλούσαν.
-Δεν έχει να κάνει. Τι πήγαμε στην ήπειρο για πουρνάρια; Πολιτικό ήταν το θέμα, όχι τεχνικό.

Η τρίτη ήταν κυριολεκτικά στάση. Στάση λεωφορείων.
-Τι κάνουμε εδώ;
-Περιμένουμε το επόμενο.
Το βλέπουμε από μακριά. Το 171, αγ. δημήτριος – βάρκιζα.
-Αποκλείεται, δε μπαίνω. Ούτε συζήτηση.
-Καλά, σε δοκίμαζα. Θα πάρουμε το από πίσω.
Κοιτάω να δω, δεν έχει αριθμό. Κοιτάω παραδίπλα. ΓΙΑΛΤΑ.
Τι εννοεί ο ποιητής;
-Ξέρεις πως γίναν με μια βδομάδα διαφορά; Η γιάλτα πρώτη. Τυχαίο λες να ‘ταν;

-Δεν ξέρω, αλλάζω κατηγορία. Νισάφι, πάμε σε άλλη εποχή.
-Εντάξει. Πάμε στο 89. Τον αγριοκοιτάω. Κι εσύ τέκνον βρούτε;
-Όχι τις γνωστές καραμέλες. Μόνο κάτι να διαβάσεις. Επετειακό και χριστουγεννιάτικο.
Χριστούγεννα του 89… Τι έγινε τότε;
Μου δίνει έναν κιτρινισμένο ρίζο της εποχής. Ανοίγω και διαβάζω.

Το πγ της κε του κκε χαιρετίζει την ηρωική εξέγερση του ρουμάνικου λαού που, πληρώνοντας βαρύτατο φόρο αίματος, ανέτρεψε το δεσποτικό, τυραννικό καθεστώς τσαουσέσκου. Ένα καθεστώς που ματοκύλισε τη ρουμανία και ποδοπάτησε βάναυσα το σοσιαλισμό και τις μεγάλες ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες του.

Στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν κι εξελίσσονται στη ρουμανία, το κκε υποστηρίζει τις προσπάθειες για την εξομάλυνση της κατάστασης ώστε ο ρουμάνικος λαός να μη θρηνήσει νέα θύματα.

Το πγ της κε του κκε εύχεται μετά την ανατροπή του τσαουσέσκου, η ρουμανία να προχωρήσει γρήγορα μπροστά και με σταθερότητα και να μπορέσει να ξεπεράσει τα μεγάλα προβλήματά της, στο δρόμο της σοσιαλιστικής ανάπτυξης που θα έχει στο κέντρο της τον άνθρωπο και το σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων και των ελευθεριών του ρουμάνικου λαού.

Σε αυτή την κατεύθυνση θα εκφράσουν την πιο ενεργή αλληλεγγύη τους στο ρουμανικό λαό οι έλληνες κομμουνιστές.

27.12.89 ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ

-Ναι, κοίτα να δεις… εε, είναι που είχε χρυσές τουαλέτες… κι ήταν κι η εκκλησία… γκουχ… τον υποστήριζαν κι από το εσ…
Μπα, άστο δε σώζεται. Κοίτα να μείνει μεταξύ μας.
-Έγινε. Εσύ ετοιμάσου για επίσκεψη. Θα ‘ρθει να σε δει το πνεύμα της εξέγερσης των χριστουγέννων.
-Μα δεν ήταν εξέγερση.
-Το ξέρω, αλλά πώς να το λέμε; Πνεύμα της κατάστασης με εξεγερσιακά χαρακτηριστικά που εκτονώθηκε; Πετάς ένα χαϊδευτικό και καθαρίζεις. Κι οι φυρομακεδόνες έτσι προκύψαν.

[...] Η κουσουρεάλ εκδήλωση έφτανε στο τέλος. Οι μάζες αποχωρούσαν. Ο σπαρίλας ανέλαβε τις συστάσεις.
Κι αυτός είναι ο μήτσος από το φυσικό. Φανατικός αναγνώστης.
-Ναι, ξέρω, είχαμε γνωριστεί, αλλά δε μου τα ‘χε πει όλα. Πάμε άλλη μία από την αρχή. Μπρεζνιεφικό απολίθωμα.
-Χαίρω πολύ. Πνεύμα της εξέγερσης των χριστουγέννων.
(Άντε πάλι. Αφού δεν ήταν…)
Ξέρω τι έκανες πέρσι τα χριστούγεννα.
-Για στάσου, τι τα λες σε μένα; Πες τα στους δικούς σου που τους έχεις και μαζεμένους κι έγιναν πέρσι ουρά στο αυθόρμητο.
-Οι δικοί μου έχουν μπλέξει με τους σεκίτες στην ανταρσύα. Τι άλλο να πάθουν; Θα πάω σε αυτούς σε άλλη φάση.

-Κοίτα, δεν ξέρω γιατί ήρθες να με δεις. Το κόμμα ήταν στους δρόμους πέρσι το δεκέμβρη. Απ’ τα μπάχαλα έμεινε μακριά, όχι απ’ τον κόσμο.
Τα μεγάφωνα άρχισαν να παίζουν τα παιδιά του πειραιά.
Άφησε ένα γέλιο, σατανικό σαν της μελίνας και μου είπε:
-Ποτέ την Κυριακή…

-Μην κρίνεις το κόμμα από μια συγκυρία. Πρέπει να βλέπεις τη συνέχεια κι ο δεκέμβρης δεν είχε καμία.
-Μα ο χρόνος δεν είναι αφαίρεση. Είναι ένα σύνολο από συγκυρίες. Καθεμιά πρέπει να τη δένεις με την προοπτική. Και του δεκέμβρη δεν ήταν καμιά τυχαία.
Το αφήσαμε εκεί και κλείσαμε συνάντηση με σύνδεσμο το σπαρίλα (ακόμα περιμένουμε). Πριν φύγω μου φώναξε.
-Έσο έτοιμος. Το βράδυ θα σε επισκεφτεί το πνεύμα των χριστουγέννων της κοινωνίας του μέλλοντος.

Κλείστηκα σπίτι να μη δω κανέναν. Πιάνω τα βελάκια να ηρεμήσω τα νεύρα μου. Στο κέντρο αντί για στόχο, φωτό του ιούδα με το σημάδι στο μέτωπο. Τον παίρνει ξώφαλτσα στο μάτι.
-Ωωχ!
-Τι, ωχ; Ποιος μίλησε;
-Εγώ, μου λέει ο γκόρμπι.
Είμαι το πνεύμα των χριστουγέννων της κοινωνίας του μέλλοντος.
-Ε, αυτό πια… τι τραγική ειρωνεία είναι αυτή;
-Έτσι είναι. Η ζωή είναι μια φαρσοκωμωδία που επαναλαμβάνεται, πότε έτσι, πότε αλλιώς. Κάτσε να σου διαβάσω μια ιστορία.

Τα παλιά τα χρόνια υπήρχε μια χώρα μυθική, η χώρα των σοβιέτ, όπου ζούσε ο λαός των εβραιομπολσεβίκων. Ο αρχηγός τους ο λένιν τους οδήγησε στη γη της κομμουνιστικής επαγγελίας, όπου έχτισαν μια μαρξιστική αυτοκρατορία (του κακού) που είχε δεκαπέντε σοβιετικές δημοκρατίες (δώδεκα φυλές του ιακώβ και τσόντα οι τρεις βαλτικές).

Ο κόκκινος άγγελος γεννήθηκε μάρτη του 31 στο χωριουδάκι πριβόλνογιε που σημαίνει ελεύθερο. Τον βρήκαν τρεις μάγοι ακολουθώντας ένα περίεργο σημάδι στο μέτωπο του ουρανού που ανήγγειλε τον ερχομό του και του χάρισαν τρία δώρα: γκλάσνοστ, περεστρόικα και νόμο της αξίας, που σύμφωνα με τις γραφές θα τον έκαναν παντοδύναμο.

Εκείνο τον καιρό κυβερνούσε την χώρα ο αιμοσταγής τύραννος ιωσήφ ηρώδης. Μόλις έμαθε τα καθέκαστα, άφρισε από θυμό και διέταξε κολεκτιβοποίηση και λιμό στην ουκρανία και την περιοχή του καυκάσου.

Η παιδική θνησιμότητα έφτασε στα ύψη. Σε μερικά χωριά έχασαν τη ζωή τους όλα τα παιδιά κάτω των δύο χρόνων, εξαιτίας της κακής διατροφής και των επιδρομών των κυβερνητικών δυνάμεων (στοιχεία από τη βιογραφία του γκόρμπι με τον τίτλο ο κόκκινος άγγελος, φράση που ανήκει στον αντιφρονούντα επιστήμονα ζαχάροφ).

Αλλά ο μικρός γκόρμπι σώθηκε ως εκ θαύματος. Και την έβγαλε καθαρή και στον πόλεμο με τους ναζί (εδώ τη γλίτωσε ο χρουτσώφ στο στάλινγκραντ). Που όταν κατέλαβαν τον καύκασο βγάλαν εφημερίδα με πρωτοσέλιδο Ο χριστός αναστήθηκε. Για την ακρίβεια ξαναγεννήθηκε. Κι ήδη στα δώδεκα ήταν διχασμένη προσωπικότητα κλείνοντας μέσα της κι έναν ιούδα.

Τέλειωσε το λύκειο στα δεκαεννιά στο γειτονικό σταυριούπολ, όπου διοικούσε ο σουσλόφ.
Η σταυρούπολη ιδρύθηκε το 1777, απ’ τον εκλεκτό της αικατερίνης, γκριγκόρι ποτέμκιν που διοργάνωσε την περιοδεία της τσαρίνας στα μόλις κατακτημένα εδάφη του νότου και για να την ευχαριστήσει, έστησε στο διάβα της βιτρίνες χωριών, τεράστια πανό με ζωγραφιές που πίσω τους δεν υπήρχε τίποτε. Έτσι έμεινε στην ιστορία ο αλληγορικός όρος χωριά ποτέμκιν.
Αλά ποτέμκιν ήταν κι ο σοσιαλισμός του γκόρμπι. Μέχρι που υπέκυψε στις αυθεντικές βιτρίνες της δύσης.

Ο στάλιν ονόμασε την πόλη βοροσίλοφσκ, αλλά οι γερμανοί της δώσαν το παλιό της όνομα που έμεινε και μετά την ανακατάληψη. Πόλη του σταυρού. Εκεί που θα ανέβαινε κι η σοβιετία με την προδοσία του γκόρμπι.

Σαράντα χρόνια μετά, οι σοβιετικοί έψαχναν έναν σωτήρα να τους βγάλει απ’ το τέλμα της μπρεζνιεφικής στασιμότητας. Ο κόκκινος άγγελος είχε το σημάδι του εκλεκτού. Ο κόσμος τον δέχτηκε σαν μεσσία. Αλλά ο γκόρμπι φιλούσε υπέροχα. Κι όταν τον κατάλαβαν ήταν πλέον αργά. Τίμιος χωρίς καθαρό κούτελο, πού ακούστηκε;
Και ζήσαμε εμείς κακά κι οι αστοί καλύτερα.

-Μα εσύ είσαι το τρίτο πνεύμα. Γιατί μου αναλύεις το παρελθόν;
-Η σοβιετία είναι ρετρό νότα από τη μουσική του μέλλοντος. Παρά τα φάλτσα και τις αδυναμίες. Η επιστροφή στο μέλλον είναι νομοτέλεια. Ξέρεις ποιο είναι το ηθικό δίδαγμα;
-Να δίνουμε περισσότερο βάρος στην υποδιαίρεση ένα;
-Όχι. Το μέλλον είναι μετασχηματισμένο παρελθόν. Τα απολιθώματα έχουν θέση σε αυτό, αρκεί να μαθαίνουν απ’ τα λάθη τους.
-Μα έχουμε κάνει σκληρή αυτοκριτική για αυτά.
-Αυτοκριτική δεν είναι να παραδέχεσαι τα λάθη σου. Σημαίνει να τα εξηγείς. Αλλιώς είσαι καταδικασμένος να τα επαναλάβεις. Αυτή είναι η χειρότερη τιμωρία. Και δεν χρειάζονται γκόρμπι και πνεύματα να την επιβάλουν.

Υστερόγραφο

Κλείνουμε την χρονιά με χυδαίο αντικομμουνισμό και κωσταγιάννη.
Αν πήγαιναν τα τανκς στον περισσό, λέει, η αλέκα θα ‘χε κλειστεί μέσα και θα καλούσε το λαό να βγάλει συμπεράσματα για τις επόμενες εκλογές.
Το θέμα είναι τι θα έκανε ο κωσταγιάννης μπροστά στο δίλημμα κουκουέ ή τανκς. Το κόβω να διάλεγε καραμανλή.

Σοβιετική Ένωση και 80'ς

Η δεκαετία του 80 είναι σαν την Σοβιετική Ένωση. Βαθιά παρεξηγημένη.
Αμφότερες, λένε πολλοί, δεν ταιριάζουν στην αισθητική τους. Είναι ανάλογα με την ταξική σκοπιά (των αστών και των τρέντι εν προκειμένω) που βλέπει κανείς τα πράγματα.

Για κάποιους το ντύσιμο και το στιλ των 80'ς είναι το ίδιο φριχτά κι αποτρόπαια με την κολεκτιβοποίηση και τις δίκες της μόσχας. Τα βάζουν όλα μαζί κάνοντας λόγο για σταλινικά και στιλιστικά εγκλήματα.

Εμείς όμως τις υπερασπιζόμαστε και τις αγαπάμε [την εσσδ και τη δεκαετία του 80], όπως ακριβώς ήταν. "Χωρίς ναι μεν αλλά". Υπαρκτός σοσιαλισμός και υπαρκτή δεκαετία.
Κι ας λυσσάει η αστική προπαγάνδα να μας πείσει με πλύση εγκεφάλου ότι δεν υπήρξαν ποτέ (βλέπε τα κλασικά εισαγωγικά στο υπαρκτός, ή στο σοσιαλισμός, καθώς και άρθρα του τύπου: 80'ς, η εποχή που δεν υπήρξε ποτέ).

Δυστυχώς σήμερα αρκετοί νέοι δεν τιμάν τη δεκαετία και την ένωση στην οποία γεννήθηκαν. Κι όμως όταν ρωτάνε τον κόσμο πότε περνούσε καλύτερα, η συντριπτική πλειοψηφία απαντά στα 80'ς και επί σοβιετικής ένωσης.
Είναι τα δύο πράγματα για τα οποία υπάρχει η μεγαλύτερη νοσταλγία σήμερα, μαζική και συνειδητή σαν λαϊκό κίνημα.
Δεν θα αφήσουμε ποτέ τη μνήμη τους να σβήσει. Κι ας είναι αυτό ακριβώς που θέλουν να ξεχάσουν οι αστοτρέντηδες και κάποιοι εξαπατημένοι προλετάριοι.

Κάποιοι ακόμα και σήμερα βλέπουν φαντάσματα παντού και φοβούνται την επιστροφή τους. Τα βλέπουν στη μουσική, στα κολάν, στην ανερχόμενη ρωσία και το "νέο ψυχρό πόλεμο".
Αδυνατούν να καταλάβουν ότι οι κακόγουστες απομιμήσεις δεν συνιστούν καμιά απολύτως επιστροφή στο παρελθόν. Και η σημερινή ρωσία πχ είναι ακριβώς αυτό. Μια κακόγουστη διασκευή της πάλαι ποτέ κραταιάς ΕΣΣΔ, με μπίτ και αλλοιωμένη μελωδία. Κι όπου κράτησε αναλλοίωτη τη μουσική έχει αλλάξει τα λόγια (όπως στον εθνικό ύμνο).

Η δεκαετία του 80 ήταν η τελευταία στην οποία υπήρξε σοσιαλισμός. Κι αν κάποιοι δεν τον σηκώνουν τον όρο, ας πούμε ότι ήταν η τελευταία στην οποία υπήρξε ανατολικό μπλοκ και σύμφωνο της βαρσοβίας.
Αλλά και αντιστρόφως, το ανατολικό μπλοκ ήταν το τελευταίο μέρος του πλανήτη στο οποίο υπήρξε η δεκαετία του 80. Εκεί είναι παλαιοημερολογίτες και γιόρτασαν 13 μέρες αργότερα την πρωτοχρονιά του 90.

Η σοβιετική ένωση και η δεκαετία του 80 τέλειωσαν περίπου μαζί. Μετά από αυτές ο κόσμος δεν ήταν ποτέ πια ο ίδιος.
Για πολλούς από εμάς ο χρόνος σταμάτησε εκεί. Δεν υπάρχει εξέλιξη έκτοτε, παρά μόνο πισωγύρισμα. Ό,τι ακολούθησε είναι ακατανόητο και αχώνευτο. Αχώνευτο και με τις δύο έννοιες. Ούτε να το πιστέψουμε καλά-καλά μπορούμε, ούτε πολύ περισσότερο να το συμπαθήσουμε.

Στα τέλη του 79 οι ΑΒΒΑ (το ανάποδο βήτα δε μου βγαίνει με τίποτα στο πληκτρολόγιο) έβγαζαν το τραγούδι Happy New Year. Σε έναν στίχο τους λένε ότι αυτό είναι το τέλος μιας δεκαετίας και ποιος ξέρει πώς θα είναι τα πράγματα στο τέλος της επόμενης.
Δεν φαντάζεσαι πώς θα είναι...

Η δεκαετία που ξεκίνησε με τους ολυμπιακούς της μόσχας και το σύνθημα "στις 18 σοσιαλισμό" τελείωσε με τιεν αν μεν, βερολίνο και την εκτέλεση του ζεύγους τσαουσέσκου τα χριστούγεννα του 89. Και στο εσωτερικό από το μέτωπο των δυνάμεων της αλλαγής κλείσαμε με κοσκωτά, συνασπισμό, τζανετάκη και ζολώτα.
Ενδιάμεσα το 1984 μπορεί να μην επαλήθευσε τη ζοφερή πρόβλεψη για την κοινωνία που περιέγραφε το ομώνυμο βιβλίο (όχι τότε τουλάχιστον). Αλλά η καταστροφή που ακολούθησε το 89 ξεπερνούσε και τη φαντασία του όργουελ.

Μπορεί για πολλούς τα 80'ς να ήταν η "κατάρρευση" των ιδανικών, η διάψευση κάθε ελπίδας. Τουλάχιστον όμως τα 80'ς ήταν μια δεκαετία -η τελευταία- που ενέπνεε ακόμα ελπίδα. Έστω και για να τη διαψεύσει τελικά.
Ύστερα από τα 80'ς και την εσσδ δεν υπήρχε ελπίδα για το άμεσο μέλλον. Ύστερα; Ύστερα; Μα δεν υπάρχει ύστερα! Το λέει κι η μαρινέλα.

Αν η έννοια του χωροχρόνου μας δείχνει ότι ο χώρος κι ο χρόνος είναι αλληλένδετα, τότε η σοβιετική ένωση είναι συνυφασμένη με τη δεκαετία του 80.
Και σήμερα, σχεδόν 20 χρόνια μετά, ένα φάντασμα εξακολουθεί να πλανάται πάνω από τους αστο-τρέντηδες και τη γελοία αισθητική τους. Το φάντασμα της σοβιετίας και των 80'ς...

Vencerémos...