Δελτίο Κομιντέρν 9

εκκρεμότητες από την επικαιρότητα των περασμένων ημερών

-Στη χρυσή δεκαετία με τις βάτες, όταν έβγαιναν στα αμφιθέατρα ψηφίσματα διεθνιστικής αλληλεγγύης και συμπαράστασης πχ για τους Σαντινίστας στη Νικαράγουα, οι Δαπίτες -ανέκαθεν ανήσυχοι και πολιτικοποιημένοι νεολαίοι- φρίκαραν που έσπαγαν μαθήματα για τέτοια ζητήματα -ψύλλου άλματα κατά την κρίση τους- κι αναρωτιόντουσαν για-τι μας αφορούν εμάς τώρα τι γίνεται στην άλλη άκρη του Ατλαντικού και του κόσμου.

Τώρα όμως ήταν η σειρά των τότε Δαπιτών να αγανακατήσουν με όσα γίνονται στη Βενεζουέλα και να ζητήσουν να έρθει το θέμα σε συζήτηση στη Βουλή. Οι Δαπίτες δε νομίζω να κατέβασαν κάποιο ψήφισμα για αποχή ή κατάληψη στα πανεπιστήμια. Αλλά θα μπορούσε να τους γαλουχεί διαχρονικά το σύνθημα: ένας είναι ο εχθρός, ο λαϊκισμός.
Χάνει λίγο το μέτρο βέβαια, ρυθμικά μιλώντας, γιατί πολιτικά το έχουν χάσει προ πολλού.

-Στη Βενεζουέλα, εν τω μεταξύ, το παιχνίδι χοντραίνει επικίνδυνα, ο ιμπεριαλιστικός δάχτυλος αναβαθμίζει την επέμβασή του στα πρότυπα διάφορων παρδαλών (αντ)επαναστάσεων των τελευταίων ετών, και το ΚΚΒ καλεί σε ταξική ενότητα και δράση, χωρίς αυταπάτες για τον μπολιβαριανό συνασπισμό και τις μικροαστικές δυνάμεις που ηγεμονεύουν. Κι αν κάποιοι σφοι βάζουν ως ζητούμενο μια αποτίμηση της πορείας αυτής της συμμαχίας και την αναγκαιότητα-σκοπιμότητα της κριτικής στήριξής του από το ΚΚΒ, ωστόσο, η στάση των κομμουνιστών της Βενεζουέλας δείχνει κάτι πολύ σημαντικό: ότι η ανοιχτή κριτική στις ανεπάρκειες και τις αντιφάσεις αυτής της κίνησης δεν έρχεται σε αντιπαράθεση με το δυνάμωμα της αγωνιστικής δράσης ενάντια στο στρατόπεδο της αντεπανάστασης, ούτε γίνεται όπλο στα χέρια της τελευταίας, αλλά απεναντίας αποτελεί απαραίτητο όρο για την αποφασιστική ενίσχυσή της.

-Τα ιμπεριαλιστικά κοράκια απλώνουν απειλητικά τα νύχια τους και στην Κορέα, με την Κίνα να κρατά μια μεσοβέζικη στάση και να αποστασιοποιείται μάλλον από τη γειτονική χερσόνησο, αφήνοντας πιθανόν ελεύθερο πεδίο στις ΗΠΑ, για πιο ενεργό επέμβαση.

Την ίδια στιγμή, τα αναστημένα στελέχη των κορεατικών αρχών (θανάτω θάνατον πατήσαντες), που με βάση τα έγκυρα δυτικά ΜΜΕ είχαν πέσει θύματα των στυγερών εκκαθαρίσεων του ηγέτη Κιμ, αλλά εμφανίστηκαν κανονικά σε δημόσιες εκδηλώσεις, αποδεικνύουν το ηθικό πλεονέκτημα του "ελεύθερου, δημοκρατικού κόσμου" και της αντικειμενικής πολυφωνικής ενημέρωσης που παρέχει στα πλήθη. Το "ρεπορτάζ" στο δελτίο του Ευαγγελάτου με τις σκηνές μιας ταινίας-παρωδίας που παρουσιάστηκαν ως ανατριχιαστικό ντοκουμέντο, δεν είναι παρά η ακραία τελική συνέπεια αυτής της αξιοπιστίας. Όχι σαν τους Κορεάτες που δε χρησιμοποιούν ελεύθερα το διαδίκτυο, για να διαδώσουν τέτοιες βλακείες.

Εξάλλου, σε έναν κόσμο όπου "οι ζωές των άλλων", τα ντοκιμαντέρ για τους "πιθηκάνθρωπους του Στάλιν", κοκ, θεωρούνται σοβαρά επιχειρήματα και διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, τίποτα δεν μπορεί να μας εκπλήσσει.
Ας σκεφτούμε μόνο τι θα γινόταν αν η κορεατική τηλεόραση πχ παρουσίαζε ένα αντίστοιχο "ρεπορτάζ" για τη Δύση, πόσους τόνους υστερίας θα ξεσήκωνε από τα αστικά ΜΜΕ. Μετά το πατάς το κουμπί ή δεν το πατάς;

-Άκρως συναφής με τα παραπάνω, ο σύνδεσμος που μου έστειλε ένας σφος αναγνώστης -με την ευκαιρία να τον ευχαριστήσω και δημόσια που μου τον υπέδειξε- με μια ταινία αντικομμουνιστικής φαντασίας για το λιμό στην Ουκρανία, τον τίμιο αγώνα των κουλάκων για την επιβίωση και το Στάλιν που εντείνει τις φιλοδοξίες των κομμουνιστών στο Κρεμλίνο (;!).
Σου παγώνει πραγματικά το αίμα από την αήττητη βλακεία που αποπνέει η περιγραφή, αλλά αν η ταινία έχει έστω τη μισή καλτιά της, τότε αξίζει να τη δει κανείς, θα γελάσει αβίαστα.

-Η ΔΦΑ απαντά στην αντιπολίτευση, ανεβάζοντας κατακόρυφα, σε δυσθεώρητα ύψη το επίπεδο της πολιτικής αντιπαράθεσης, με ένα πρωτοσέλιδο της Αυγής να καταγγέλλει το ξεπούλημα της ΔΕΗ από το Μητσοτάκη, και να αφήνει τους αναγνώστες της με την απορία: ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;

Όσο για τα εγκαίνια της Πατρών-Κορίνθου και τις φιέστες προεκλογικού χαρακτήρα, τη στοά "Νίκος Τεμπονέρας" κι άλλα αγωνιστικά βαφτίσια, αληθεύει ότι ξανάκλεισαν για περαιτέρω έργα, αμέσως αφού εγκαινιάστηκαν και... δόθηκαν στην κυκλοφορία;

-Πρόσφατα είχαμε και μνημονιακή επέτειο. Κλείσαμε επτά χρόνια φαγούρα και πάνω από όλα αυταπατών πως τα δύσκολα τελειώνουν (μικρό μου πόνι που κινείσαι με καρότο και μαστίγιο), κι έρχεται ξανά η ανάπτυξη με τις παχιές αγελάδες -και τις ιερές αγελάδες της επιχειρηματικότητας, του πλεονάσματος, κοκ.

Πέρυσι λέγαμε τα έξι χρόνια να μη γίνουνε επτά, όπως με τη χούντα, που τελικά έφτασε τα επτά και τυπικά έκλεισε εκεί. Αλλά η χούντα δεν τελείωσε φυσικά το 73', ούτε το 74', ούτε (εμείς θα την τελειώσουμε) σε τούτη την πλατεία.

Γενικά είναι κάπως προβληματικό να συνδέονται τα μνημόνια με τη χούντα.
Γιατί η μία τάση καταλαβαίνει ως χούντα τα μνημόνια κι όχι όσα προηγήθηκαν-μεσολάβησαν ή όσα θα ακολουθήσουν. Ενώ η άλλη καταλαβαίνει τα μνημόνια ως καρπό της μεταπολίτευσης και της φαυλοκρατίας, νοσταλγώντας τη χούντα και το ανύπαρκτο οικονομικό της θαύμα.

Υπάρχουν μερικά πολύ χρήσιμα και κατατοπιστικά άρθρα ή βιβλία -όπως το "λαμόγια στο χακί" του Ελευθεράτου- που ξεσκεπάζουν το μύθο της χρηστής κι ηθικής χουντικής διακυβέρνησης, που δεν άφησε πίσω της χρέος και καμένη γη.

Προφανώς κι έχει νόημα να αντικρούει κανείς τα διάφορα σταγονίδια και τους πολιτικούς απογόνους τους, αλλά μόνο αν δούμε ενιαία τα διάφορα αστικά καθεστώτα και τις διάφορες φάσεις ανάπτυξης ή κρίσης του καπιταλισμού, μπορούμε να ερμηνεύσουμε σωστά τις εξελίξεις. Η χούντα πχ αξιοποίησε και συνέχισε τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού της δεκαετίας του 60', αλλά δεν μπορούσε να κάνει κάτι για να αποτρέψει την καπιταλιστική κρίσης της δεκαετίας του 70'. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι αν είχε καταρρεύσει νωρίτερα -πριν τη μεγάλη αύξηση του δημόσιου χρέους και την επιδείνωση άλλων οικονομικών δεικτών- θα είχε θετικό πρόσημο η δικτατορία των συνταγματαρχών... Συνεπώς, πρέπει να προσέχουμε τι επιχειρήματα χρησιμοποιούμε κάθε φορά και ποια είναι η γενική ή σχετική ισχύς τους.

-Στη Γαλλία, ο Ολάντ δεν κατέβηκε υποψήφιος γιατί δε θα έβρισκε ούτε την ψήφο του. Η εκλογική βάση των σοσιαλιστών μοιράστηκε μεταξύ του ποταμίσιου πρώην υπουργού του, που πέρασε στο β' γύρο και του Μελανσόν, ενώ ο επίσημος υποψήφιος του κόμματος έμεινε σε ρηχά, μονοψήφια νερά-ποσοστά, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις να μην κατέβει, για να μην κόψει τη φόρα του Μελανσόν. Ουσιαστικά συνέβη περίπου ό,τι έγινε και στην Ελλάδα, με την απορρόφηση του ΠαΣοΚ από το Σύριζα -μένει να δούμε όμως αν αυτό θα αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά- με την ενεργοποίηση του δίαυλου που είχε ανοίξει η κοινή στήριξη 'σοσιαλιστών' και ΓΚΚ στο Μιτεράν (που είχε γράψει μεταξύ άλλων μια "μπροσούρα" με τον καλτ πλην επίκαιρο τίτλο "εφικτός σοσιαλισμός").

Δεν ξέρω αν ασκήθηκε παρόμοια πίεση και στο ΝΑΚ, για να στηρίξει το Μελανσόν, αν υπήρχε γκρίνια για τη μονάδα που πήρε ο Ποτού αλλά θα μπορούσε ίσως να αλλάξει τους συσχετισμούς αν αθροιζόταν στο ποσοστό του πρώτου, κι αξεπέραστες διαφωνίες από θέση αρχής ή απλώς για την ανάδειξη της υποψηφιότητας με παραγοντίστικο τρόπο κι όχι μέσα από συλλογικές διαδικασίες...
Πάντως όλα αυτά, μοιάζουν τόσο οικεία και γνώριμα με το δικό μας αριστεροχώρι.

Κλείνω τη σχετική ενότητα, αντιγράφοντας αυτό που θα μπορούσε να είναι το πρώτο μέρος στη χτεσινή τρικολόρ ανάρτηση (κι ευχαριστώ πολύ το σφο Γκεβεζέ που μου το έστειλε).

Ελλάς-Γαλλία, η φάση είναι μία

Μια χώρα τεμπέληδων που δε θέλουν να δουλεύουν, ένα κράτος δημοσίων υπαλλήλων-κηφήνων, μια οικονομία που βουλιάζει από τους φόρους και λοιπούς περιορισμούς που υφίστανται οι επιχειρήσεις...

Όχι, δεν πρόκειται για προεκλογικό σποτ του Ποταμιού, ούτε για την κλασσική κασέτα των φερεφώνων του Κυριάκου στα κανάλια. Δεν είναι ούτε καν η μέση, φυτευτή από εκατό μεριές, "αυτοαντίληψη" του νεοέλληνα.

Η 23η Απριλίου έφερε στην κορυφή του εκλογικού βάθρου της Γαλλίας τον Εμανουέλ Μακρόν, έναν άνευρο νεαρό εκατομμυριούχο που εκφράζει στην πιο γυαλιστερή του μορφή το μίσος της τάξης του απέναντι στις κατακτήσεις που μπόρεσαν να έχουν στον ρου της ιστορίας οι Γάλλοι εργαζόμενοι. Τα βασικά προγραμματικά σημεία, όπως οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, ο περιορισμός των δημοσίων υπαλλήλων κατά 120.000 και η μείωση της φορολογίας στους επιχειρηματικούς ομίλους, σερβιρίστηκαν με ένα κοσμοπολίτικο άρωμα αλά "Μένουμε Ευρώπη" και μερικές ανώδυνες φιλελεύθερες πινελιές περί διαφορετικότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Κι αυτά τα τελευταία για να διαχωρίσει τη θέση του απέναντι στη δεύτερη φιναλίστ Μαρίν Λεπέν, που με τα εθνικιστικά, ξενοφοβικά της προτάγματα κι έναν ευρωσκεπτικισμό κομμένο και ραμμένο πάλι στις ανάγκες του γαλλικού κεφαλαίου -έστω ενός άλλου πιο "εθνικού" τμήματός του-, καταφέρνει τα τελευταία χρόνια να εγκλωβίζει σημαντικό μέρος των Γάλλων εργαζομένων που νιώθουν τις ζωές τους να συνθλίβονται σε μια χώρα με αυξανόμενη ανεργία και επισφάλεια.

Και οι υπόλοιποι; Ένας παραδοσιακός θατσερικός δεξιός, μια σοσιαλδημοκρατική καρικατούρα κι ένας "νεοαριστερός" από την ίδια στόφα με τη δική μας πρωτοδεύτερη φορά αριστερά που στην εμπροσθοφυλακή του προγράμματός του φιγουράρουν η οικολογία και οι νέες τεχνολογίες...

Τα διλήμματα που θα παρουσιάζονται στο γαλλικό λαό για τις επόμενες 15 μέρες μας είναι γνωστά: Λόμπι του φράγκου ή ευρώ über Alles; Ισχυρή πατρίδα ή όλοι μαζί στο κοινό μας σπίτι; Παλιό ή καινούργιο; Κι όσο ο Γάλλος εργάτης (κι ο Έλληνας, κι ο Ούγγρος και και) παλεύει να απαντήσει το ένα ή το άλλο, τόσο θα κοιμούνται ήσυχοι οι κεφαλαιοκράτες του ντουνιά.

Η λύση είναι πάντα και παντού η ίδια και βρίσκεται μακριά από πάνελ αναλύσεων και ηλεκτρονικά φόρουμ: Η χειραφέτηση των εργαζομένων και του κινήματός του από κάθε μορφή της αστικής ιδεολογίας, που στο σάπισμά της γίνεται όλο και πιο δηλητηριώδης. Εμπιστοσύνη στο συνάδελφο, το διπλανό, αγάπη για την τάξη μας και μίσος για ό,τι την εμποδίζει να ορθωθεί.

Καλό λευκό λοιπόν αδέρφια μας, καλό άκυρο, καλή αποχή, καλούς αγώνες.
(Αντί επιλόγου και για να συνεννοούμαστε με τα δικά μας δεδομένα
Μαρίν Λεπέν: 50% Καρατζαφέρης, 40% Καμμένος, 10% Λαφαζάνης Εμανουέλ Μακρόν: 60% Ποτάμι, 30% Μητσοτάκης, 10% Λεβέντης)

Περισσότερα νέα σε επόμενο κομινφορμιστικό δελτίο... 

Ο αδύναμος κρίκος της Λατινικής Αμερικής

Η Λατινική Αμερική ήταν αδύναμος κρίκος σχεδόν από πάντα. Από την ανακάλυψη και κατάκτηση του "Νέου Κόσμου", που παραπέμπει συνειρμικά στο νέο κόσμο που πρέπει να κατακτήσουμε και να χτίσουμε εμείς σήμερα. Και βασικά τουλάχιστον από την εποχή του Μπολίβαρ και μερικών από τις πρώτες αστικές, εθνικο-απελευθερωτικές επαναστάσεις της ιστορίας. Μια γειτονιά, που έχει μάλλον πολιτισμική παρά γεωγραφική έννοια (δε σταματά δηλ στη διώρυγα του Παναμά και την Κολομβία), με αρκετά κοινά, συνδετικά στοιχεία, όπως την ιστορία και τη γλώσσα (ακόμα και τα πορτογαλικά των Βραζιλιάνων μοιάζουν με βλάχικα ισπανικά) και όπου αν μη τι άλλο... "συμβαίνουν πράγματα", πυκνές, πολιτικές εξελίξεις που δε σε αφήνουν να πλήξεις.

Ένας τέτοιος μήνας πυκνών εξελίξεων ήταν κι ο προηγούμενος, ένας θερμός λατινο-αμερικάνικος Αύγουστος, όπως εύστοχα έγραψε ο Βαγγέλης Γονατάς στο Ατέχνως, σε ένα κείμενο που μπορεί να χρησιμεύσει ως εισαγωγικό, για όποιον δεν είχε ιδιαίτερη επαφή με τη διεθνή επικαιρότητα. Πρώτος σταθμός (όχι σε χρονική σειρά, αλλά σε σημασία) ήταν η ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός και της ένοπλης δράσης του ηρωικού FARC στην Κολομβία και η υπογραφή ειρηνευτικής συμφωνίας με την κυβέρνηση. Μια απόφαση που κανείς δεν μπορεί να κρίνει αφ' υψηλού και απ' την ασφάλεια του πληκτρολογίου του. Κι η οποία σημειώνει εμφατικά κυρίως τη δική μας αδυναμία, την αδυναμία της διεθνούς αλληλεγγύης να ενισχύσει αποφασιστικά το αντάρτικο και να σπάσει την απομόνωσή του. Καθώς και την ισχύ του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ (το επίθετο "αμερικάνικος" έχει πολύ διαφορετική σημασία, ανάλογα με το ημισφαίριο στο οποίο βρίσκεσαι), που έγειρε την πλάστιγγα στη μεριά του κυβερνητικού στρατοπέδου.

Ιμπεριαλιστικός δάχτυλος βρέθηκε πίσω κι από την απεργία των συνεταιρισμών των ανθρακωρύχων στη Βολιβία, που κατέληξε στη δολοφονία του υφυπουργού Εργασίας και παραλίγο να εξελιχθεί σε μια μεγάλων διαστάσεων προβοκάτσια, που θα οδηγούσε σε γενικευμένη εξέγερση και στην πτώση της κυβέρνησης του Μοράλες -τη βολιβιανή εκδοχή του τσαβισμού.

Αντιγράφω από το κείμενο στο Ατέχνως.

Το πραξικόπημα ήταν επαγγελματικό. Υπήρχε επιτελείο, χρηματοδότηση και επιχειρησιακό σχέδιο. Παγιδεύτηκε με δυναμίτη ένας ολόκληρος λόφος με στόχο να ανατιναχθεί όταν μπει η αστυνομία και να προκαλέσει πάνω από 200 νεκρούς. Δολοφονήθηκε ο υφυπουργός Ροδόλφο Ιγιάνες, όταν πήγε να διαπραγματευτεί με τους συνεταιρισμούς από πλευράς της κυβέρνησης και σκοτώθηκαν επίσης 4 ανθρακωρύχοι, 3 από πυρά της αστυνομίας και 1 όταν του έσκασε δυναμίτης στα χέρια.
Το σχέδιο ήταν να υπάρξουν εκατοντάδες νεκροί (μεταξύ αυτών και μέλη της κυβέρνησης), ώστε να δοθεί η εικόνα γενικευμένης πολύνεκρης εξέγερσης και κατάρρευσης της κυβέρνησης Μοράλες. Το σχέδιο απέτυχε και ένας από τους λόγους αυτής της αποτυχίας, είναι ότι το Συνδικάτο των εργαζόμενων ανθρακωρύχων στα κρατικά ορυχεία, υποστήριξε την κυβέρνηση Μοράλες.

Παρόμοια ερμηνεία θα μπορούσε να δοθεί και στα γεγονότα της Βραζιλίας, με το... "δικαστικό πραξικόπημα" (αντιφατικός όρος που δείχνει τα  ελαστικά όρια της αστικής νομιμότητας) κατά της Ρούσεφ (μολονότι η πολιτική του Λούλα και της διαδόχου του δεν μπορεί να θεωρηθεί καν σαν μια μετριοπαθής, ήπια εκδοχή του τσαβισμού) και τη "διακριτική παρουσία"-επέμβαση των ΗΠΑ σε μία από τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη -κι όχι σε κάποια εξωτική "μπανανία"- και μάλιστα την παραμονή των Ολυμπιακών του Ρίο -οι οποίοι υπαγόρευσαν μια σύντομη ανακωχή στον ενδοαστικό πόλεμο συμφερόντων.

Μήπως όμως είναι λίγο αντιφατικό να μιλάμε ταυτόχρονα για ιμπεριαλιστικό δάχτυλο ή "δικαστικό πραξικόπημα" (εντός ή εκτός εισαγωγικών) και για ενδοαστική κόντρα; Καθόλου! Η κυβέρνηση της Ρούσεφ δεν εκπροσωπούσε προφανώς το λαϊκό κίνημα ενάντια στους πραξικοπηματίες (όπου περιλαμβάνονται και κάποιοι παλιοί της σύμμαχοι), κάτι που γίνεται φανερό από τα αποτελέσματα της διακυβέρνησής της και την εξαθλίωση του βραζιλιάνικου λαού. Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως το λαϊκό κίνημα παραμένει αδιάφορο για τις πολιτικές εξελίξεις, ιδίως όταν αποδεικνύουν πόσο σαθρά είναι τα θεμέλια της αστικής δημοκρατίας και κουρελιάζεται το περίβλημα της αστικής νομιμότητας, αφήνοντας το βασιλιά γυμνό.

Το ζήτημα είναι με ποιον τρόπο θα αναμιχτεί, ποια θέση θα πάρει κι αν θα διατηρήσει την πολιτική, στρατηγική του αυτονομία ή θα πολεμήσει κάτω από ξένες σημαίες και θα συστρατευτεί με το "μικρότερο κακό". Όσο απλό ακούγεται στη θεωρία, άλλο τόσο σύνθετο μπορεί να αποδειχτεί στην πράξη. Πχ στη Βενεζουέλα, όπου ο τσαβισμός και ο "σοσιαλισμός του 21ου αιώνα" φαίνεται να έχουν φτάσει στα όριά τους (που δε θέλουν και δεν μπορούν να τα υπερβούν). Αυτό δε σημαίνει ωστόσο πως κρατάμε ίσες αποστάσεις και πως μας είναι βασικά διάφορο το ενδεχόμενο μιας ήττας του Μαδούρο και της επικράτησης της ανοιχτά αντιδραστικής αντιπολίτευσης.

Οι αιχμές της πραγματικότητας μπορεί να αποδειχτούν δίκοπο μαχαίρι για το ΚΚ Βενεζουέλας, που έχει μια πολύ προσεκτική στάση κριτικής υποστήριξης στην κυβέρνηση, διατηρώντας παράλληλα την οργανωτική, πολιτική του αυτονομία και το δικαίωμα της κριτικής, χωρίς να υποκύψει πχ στην πίεση για τη διάλυση-συγχώνευση όλων των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού σε ένα ενιαίο μόρφωμα.

Αυτή ακριβώς είναι η διαχωριστική γραμμή που επιχειρούν να χαράξουν οι Μεξικάνοι σύντροφοι στην πολύ σημαντική ανακοίνωσή τους για τη διεθνή συνάντηση Κομμουνιστικών κι Επαναστατικών Κομμάτων της Καραϊβικής και Λατινικής Αμερικής, στη Λίμα του Περού, όπου όμως κλήθηκαν και μια σειρά σοσιαλδημοκρατικά και οπορτουνιστικά κόμματα (που κρατάνε μεν τον τίτλο, αλλά στην πράξη στηρίζουν και συμμετέχουν σε κυβερνήσεις συνεργασίας με σ/δ και άλλες αστικές δυνάμεις). Το ΚΚ Μεξικού καταγγέλλει το πλαίσιο της συνάντησης, το περιεχόμενο της (κάθε άλλο παρά κοινής) διακήρυξης που εκδόθηκε για τη "δική μας Αμερική" και την αλλοίωση της φυσιογνωμίας αυτών των συναντήσεων, και του επαναστατικού-κομμουνιστικού χαρακτήρα των δυνάμεων που συμμετέχουν.

Κι αυτό είναι που καθορίζει το βασικό διακύβευμα για την αναγέννηση του κομμουνιστικού κινήματος στη Λατινική Αμερική. Γιατί μπορεί η ήπειρος (με τη γεωγραφική ή την πολιτισμική της έννοια) να είναι ένα καζάνι που βράζει από τις εκρηκτικές κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά η οργανωμένη πρωτοπορία πρέπει να έχει λυμένα βασικά ζητήματα, όπως την πολιτική της αυτονομία, για να είναι σε θέση να αξιοποιήσει αυτές τις αντιθέσεις, σε μια επαναστατική φυσιογνωμία.

Το μικρότερο κακό

Διαλεκτική είναι ο όρος που κοτσάρουμε πολλές φορές δίπλα σε ό,τι αδυνατούμε να εξηγήσουμε πιο πειστικά ή γενικώς να κατανοήσουμε -και βασικά το πρώτο εξαιτίας του δεύτερου. Κάτι που φυσικά δεν εμποδίζει κανέναν να καυχιέται πως παίζει τις αντιθέσεις στα δάχτυλα, τις βλέπει συγκεκριμένα και τις αξιοποιεί, ενώ στην πραγματικότητα δεν κάνει κάτι άλλο παρά να επιλέγει τη λογική του μικρότερου κακού, που καταλήγει πάντα στο μεγαλύτερο, που θέλαμε θεωρητικά να αποφύγουμε. Ιδίως αν μπλεχτεί (διαλεκτικά πάντα) με τις ενδοϊμπεριαλιστικές-ενδοαστικές αντιθέσεις.

Οι αντιθέσεις είναι στον πυρήνα της διαλεκτικής, της ίδιας της ζωής, πηγή κάθε κίνησης κι εξέλιξης. Αλλά η ζωή κυλάει χωρίς να κοιτάζει τις δικές μας καθαρές αφαιρέσεις. Ίσα-ίσα που έχει την τύχη να προσθέτει (αντί να αφαιρεί) στην πρακτική πείρα και να την πλουτίζει με πρωτότυπες συγκυρίες και γεγονότα. Έτσι πολλαπλασιάζει τα σχετικά προβλήματα και διαιρεί τις απόψεις για την επίλυσή τους.

Δε χρειάζεται να έχει εντρυφήσει κανείς στην μπροσούρα του Μάο για τις αντιθέσεις, για να καταλάβει πόσο σύνθετο είναι το πλέγμα αυτών των αντιθέσεων. Το θέμα είναι να μπορεί να διακρίνει το χαρακτήρα και τη φύση τους.

Στη Βραζιλία για παράδειγμα, η μεθοδευμένη πτώση της κυβέρνησης Ρούσεφ κρύβει πιθανότατα οργανωμένη, σχεδιασμένη παρέμβαση και ιμπεριαλιστικό δάχτυλο. Αλλά αν εντάξουμε την εξέλιξη αυτή στα πλαίσια της όξυνσης των ενδομονοπωλιακών ανταγωνισμών, μεταξύ κέντρων, ομίλων και συμφερόντων, που προσπαθούν να αποκτήσουμε μεγαλύτερο έλεγχο των πραγμάτων, δεν απορρέει προφανώς ως πρακτικό καθήκον η στοίχιση πίσω από την έκπτωτη κυβέρνηση κι η υπεράσπισή της σε μια ενδοαστική αντίθεση (αν και επ' αυτού έχουν εκφραστεί και διαφορετικές προσεγγίσεις).

Η συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης, των όρων και των εμπλεκόμενων πλευρών μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικά συμπεράσματα στην περίπτωση της Βενεζουέλας και την ενορχηστρωμένη προσπάθεια, με κινητήριο μοχλό τις ΗΠΑ, να ανατραπεί η τσαβική κυβέρνηση, με κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο, πραξικοπηματικά (με το στρατό), "δημοκρατικά" (με εκλογές) ή με κάποια πολύχρωμη (αντ)επανάσταση και με οικονομική πίεση.

Εδώ επιπρόσθετα υπάρχουν παράμετροι, όπως οι αγροτικές (αστικοδημοκρατικές) μεταρρυθμίσεις που συντελούνται σε χώρες της Λατινικής Αμερικής με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, και ασφαλώς η κριτική στήριξη (αλλά όχι συμμετοχή) του ΚΚ Βενεζουέλας στην κυβέρνηση του Μαδούρο.
Θυμάμαι παλιότερα, στην οργάνωση, πως στην ερώτηση τι μπορεί να σημαίνει η διατύπωση για τη λαϊκή εξουσία -που για εμάς είναι ο σοσιαλισμός, αλλά για τους συμμάχους μπορεί να σημαίνει κάτι άλλο- η συνήθης απάντηση ήταν η Βενεζουέλα και ο Τσάβες. Μόνο που στην ίδια προγραμματική επεξεργασία υπήρχε η προειδοποίηση ότι αν δεν προχωρήσουν σχετικά γρήγορα οι επαναστατικοί, ριζοσπαστικοί μετασχηματισμοί, για να ξεκαθαρίσει το μεταβατικό τοπίο, θα υπήρχε πισωγύρισμα. Κι επ' αυτού είναι σκόπιμο να γίνει μια κριτική προσέγγιση στην μπολιβαριανή διαδικασία και από τους ίδιους τους Βενεζουελάνους συντρόφους. Όσο κι αν η σοσιαλδημοκρατία των χωρών της Λατινικής Αμερικής δε βαρύνεται με τα εγκλήματα και τον προδοτικό ρόλο της αντίστοιχης ευρωπαϊκής ή βρίσκεται σε διαφορά φάσης, δεν παύει να έχει συγκεκριμένο χαρακτήρα και όρια.

Αντίστοιχη διαπάλη αναπτύχθηκε γύρω από την Ουκρανία και τη Συρία, όχι τόσο ως προς την αυτονόητη καταδίκη και πάλη ενάντια στην επέμβαση του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού, αλλά τον ανταγωνισμό τους με τη Ρωσία και τη φύση της τελευταίας (αν δηλ είναι διαμορφωμένη, ιμπεριαλιστική δύναμη, με ισχυρό ή αμελητέο χρηματιστικό κεφάλαιο, κτλ).

Εφόσον έτσι έχουν όμως τα πράγματα, αναρωτιέται κανείς εάν ισχύουν τα ίδια κριτήρια και στα καθ' ημάς ή υπάρχει κάτι που μας διαφοροποιεί (και τι είναι αυτό). Γιατί να μην αποδώσουμε την πτώση του νεότερου Καραμανλή στην υπόγεια δράση των ΗΠΑ και τα ανοίγματά του προς τη Ρωσία; Και ποιος αποκλείει την ανάμιξη ιμπεριαλιστικών κέντρων στην "ακομμάτιστη" καμπάνια "παραιτηθείτε" ενάντια στην συγκυβέρνηση Σ-Ανελ και τη φημολογία περί πραξικοπήματος; This is a coup...

Είναι σαφώς αφελές να αποκλείουμε τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις από το παιχνίδι, που σπανίως αφήνουν στην τύχη του. Αυτό όμως υπαγορεύει ως καθήκον την ανάδειξη της αντίθεσης αυτής σε κύρια και την κριτική υπεράσπιση της κυβέρνησης στα πλαίσιά της (μακριά από τις ίσες αποστάσεις και τις συνέπειες της καθαρότητας και δεδομένου ότι το μόνο πιο γελοίο πράγμα από τους οπαδούς της ΔΦΑ είναι οι νεοφιλελέδες πολέμιοί της); Ή συνεπάγεται άραγε την καταδίκη του παιχνιδιού συνολικά και όλων των πλευρών που εμπλέκονται στις ενδοαστικές αντιθέσεις; Και πώς μπορεί να αξιοποιήσει κανείς αυτές τις τελευταίες από μειονεκτική θέση και χωρίς να γίνει ουρά του ενός ή του άλλου πόλου, εφόσον δεν έχει κατακτήσει την εξουσία στη χώρα του;

Τσαβισμός και νεοναζισμός

Οι δυο σημαντικότερες διεθνείς ειδήσεις των ημερών ήταν οι εκλογές σε Γαλλία και Βενεζουέλα και τα αποτελέσματα, που χαρακτηρίζονται σημαδιακά, για διαφορετικούς λόγους σε κάθε περίπτωση.

Στη Γαλλία, ο αστικός πολιτικός κόσμος και τα παπαγαλάκια του έμειναν υποκριτικά με το στόμα ανοιχτό μπροστά στις πρόσφατες εξελίξεις και τη μεγάλη άνοδο της ακροδεξιάς της Λεπέν –σαν το δολοφόνο που οδύρεται μπροστά στο πτώμα του θύματός του, ενώ από το μαχαίρι του ακόμα στάζει το αίμα.

Λες και είναι κάτι πρωτόγνωρο ή άνθηση του φασιστικού φαινομένου στην καπιταλιστική μήτρα και τροφό του, την αστική δημοκρατία. Λες και υπάρχει κάτι παράδοξο σε αυτό το αποτέλεσμα, εν μέσω της ισλαμοφοβίας και του γενικευμένου παροξυσμού που είχε επικρατήσει μετά από το χτύπημα στο Παρίσι. Ποιος να το πίστευε άραγε πως όταν ποτίζεις ένα δέντρο, αυτό θεριεύει, πετάει κλαδιά κι απλώνει τις ρίζες του;

Μοιάζει κάπως με τη στρατηγική της ακροδεξιάς (στην πρακτική και την ιδεολογία της) κυβέρνησης Σαμαρά, που θεωρητικά αφαιρούσε το ζωτικό χώρο για την ανάπτυξη της Χρυσής Αυγής, αφομοιώνοντας τη βάση της σε ακίνδυνα μονοπάτια, εντός «συνταγματικού τόξου». Ενώ στην πραγματικότητα, τη νομιμοποιούσε και την εξάπλωνε, τραβώντας όλο το πολιτικό σκηνικό στην κατεύθυνση προς την οποία έτρεχε ο Λαγός.

Στη Γαλλία βάρυνε ιδιαίτερα η απουσία μιας πολιτικής πρωτοπορίας που να αρθρώνει ταξικό, συγκροτημένο λόγο, να πιάνει το σφυγμό των μεταναστών στα γκέτο των προαστίων, να σπάει το ρατσισμό και τα εθνικιστικά-θρησκευτικά τείχη, να δίνει ταξικό πρόσημο στον… «ευρωσκεπτικισμό» των λαϊκών μαζών, που νιώθουν στο πετσί τους τι σημαίνει Ευρωπαϊκή Ένωση, και να μην τις χαρίζει στους φασίστες. Κι η απουσία αυτή δεν αφορά μόνο χρεοκοπημένα ΚΚ όπως το γαλλικό, ούτε κρίνεται μόνο από την περιορισμένη εκλογική του απήχηση, αλλά συμπεριλαμβάνει περιπτώσεις άκρως πετυχημένων εκλογικά μεταλλαγμένων κομμάτων –καλή ώρα όπως ο Σύριζα- που με την πολιτική τους στρώνουν το έδαφος στην αντίδραση.

Κάτι που μας δίνει κατάλληλη πάσα για την περίπτωση της Βενεζουέλας και το εγχείρημα της μπολιβαριανής δημοκρατίας.

Η τσαβική κυβέρνηση θα μπορούσε κατά μία έννοια να ενσαρκώνει το ιστορικό σχήμα των Λαϊκών Μετώπων και των αντίστοιχων κυβερνήσεων. Κι από αυτήν την άποψη, υπάρχουν δύο βασικά και αντιφατικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά, ή –για να το πούμε όπως στις τηλεοπτικές σειρές- υπάρχει ένα καλό κι ένα κακό νέο («από ποιο να ξεκινήσω;»). Το καλό νέο είναι πως συγκροτούν μία ευρύτερη πολιτική συμμαχία που μπορεί να αποκρούσει την αιχμή κρούσης του ταξικού αντιπάλου και δημιουργούν, υπό προϋποθέσεις, ένα δυνάμει πιο θετικό έδαφος για τη δράση των κομμουνιστών. Το κακό νέο είναι πως δεν προωθούν την οικοδόμηση μιας διαφορετικής κοινωνίας κι ενώ αρχικά έχουν ευρύτατη λαϊκή υποστήριξη (οπότε δεν είναι απλώς ένα εγχείρημα κορυφών, από τα πάνω), εξαντλούν αργά ή γρήγορα την όποια δυναμική τους.

Έτσι, ενώ πολλά ΜΜΕ κάνουν λόγο για τέλος εποχής και αλλαγή σελίδας στη Βενεζουέλα, μετά το προχτεσινό αποτέλεσμα, είναι ζήτημα αν είχε εγκαινιαστεί μια νέα, διαφορετική εποχή, κι αν, εκτός από σελίδα, αλλάζουμε και κεφάλαιο-βιβλίο.

Κατά μία παρεμφερή εκδοχή, ο τσαβισμός ενσάρκωνε την κυβέρνηση του ΑΑΔΜ, που έβαζε προγραμματικά το ΚΚΕ. Αν δε θέλουμε όμως να απομονώνουμε επιλεκτικά αποσπάσματα, κάνοντας λάστιχο το παλιό πρόγραμμα, πρέπει να θυμηθούμε το σημείο που έλεγε πως σε μια τέτοια περίπτωση, η πλάστιγγα γέρνει σύντομα προς τη μία ή την άλλη πλευρά, θετικά ή αρνητικά. Κάτι που επιβεβαιώθηκε κι από τα γεγονότα. Εφόσον δεν υπήρχαν αποφασιστικά βήματα προς τη σοσιαλιστική προοπτική, αντικειμενικά κι (εκ)λογικά θα ερχόταν το πισωγύρισμα.

Την κε του μπλοκ την έχει απασχολήσει πολλές φορές το ιντριγκαδόρικο, αντιδιαλεκτικό ερώτημα, τι θα γινόταν αν ο Τσάβες επικρατούσε σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικό διεθνή συσχετισμό, πχ στα χρόνια που υπήρχε ακόμα η ΕΣΣΔ, και αν ακολουθούσε φιλοσοβιετικό προσανατολισμό και συνεπώς τη ριζοσπαστική, επαναστατική μετεξέλιξη της Κούβας.

Ή αντιστρόφως αν ο κοινωνικός μετασχηματισμός στην Κούβα θα έφτανε στο ίδιο βάθος, εφόσον τοποθετούσαμε χρονικά την κουβανική επανάσταση στη σημερινή συγκυρία. Όπως επίσης είναι ζήτημα πόσο μακριά θα μπορούσε να φτάσει μια χώρα χωρίς τα ενεργειακά αποθέματα της Βενεζουέλας (δηλ το πετρέλαιο), κι αν αυτό το ζήτημα είναι πρωτίστως (και σε τελική ανάλυση) πολιτικό ή οι αντικειμενικοί περιορισμοί παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Σε κάθε περίπτωση, η πείρα της Βενεζουέλας, (όπου ακόμα κι αυτές οι ανολοκλήρωτες φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις που επιχειρήθηκαν, σήμαναν συναγερμό και την καθολική κινητοποίηση της αντίδρασης, με μια σειρά απόπειρες πραξικοπημάτων –προτού πετύχει η «δημοκρατική λύση»), οι αφόρητες πιέσεις που ασκήθηκαν ενάντια στο τσαβικό εγχείρημα, η μείωση της τιμής του πετρελαίου κι ο έμμεσος οικονομικός αποκλεισμός για να προκληθεί τεχνητά έλλειψη προϊόντων και να πέσει δραματικά το βιοτικό επίπεδο στη Βενεζουέλα, αποδεικνύουν την αναγκαιότητα της κοινωνικοποίησης βασικών κλάδων της παραγωγής και του κεντρικού σχεδιασμού, για να αντιμετωπιστεί με καλύτερα όπλα-εργαλεία αυτή η κατάσταση. Αλλά και την «αξία χρήσης» της δικτατορίας του προλεταριάτου ενάντια στην τάξη των εκμεταλλευτών, που δεν πρόκειται να ιδρώσει το αυτί της, όσο κρατάει τα κλειδιά της οικονομίας και μένει ελεύθερη, με πολιτικά δικαιώματα, να σχεδιάζει έμμεσα και άμεσα πραξικοπήματα για τη στερέωση της εξουσίας της.

Όλα τα παραπάνω δίνουν παράλληλα και το μέτρο των δυσκολιών, των πιέσεων και των αντιξοοτήτων που θα αντιμετωπίσει η επαναστατική εξουσία, σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη κι αν επικρατήσει. Αν η διεθνής αντίδραση αρνείται ή αδυνατεί να ανεχτεί ακόμα και ήπιες μεταρρυθμίσεις, σαν αυτές που επιχείρησε η Βενεζουέλα, δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς πόσο σφοδρή είναι η επίθεση που θα εξαπολύσει απέναντι στο κίνημα που θα σπάσει την ιμπεριαλιστική αλυσίδα στον αδύναμο κρίκο της. Όμως αυτή ακριβώς η επίθεση κι η σφοδρότητά της καθιστούν ουτοπικά τα ημίμετρα και αναγκαία συνθήκη την επαναστατική διέξοδο, τη σοσιαλιστική εξουσία που θα οργανώσει με κάθε μέσο την άμυνά της και τη λαϊκή αντίσταση.

Βενεζουέλα, πατρίδα του Σιμόν Μπολίβαρ

Στις 15 Γενάρη θα κυκλοφορήσει στις οθόνες σας το ηλεκτρονικό περιοδικό Ατέχνως, για την πολιτική, την τέχνη και τα γράμματα. Η κε του μπλοκ (θα) είναι μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού κι έχει την χαρά να προαναγγείλει την κυκλοφορία του, αναδημοσιεύοντας από τη σελίδα του (η λειτουργία της οποίας βρίσκεται σε δοκιμαστικό στάδιο) το πρώτο μέρος ενός άρθρου της Άννεκε Ιωαννάτου (που συμμετέχει κι αυτή στο εγχείρημα) για τη Βενεζουέλα και την ιστορική της διαδρομή, από τον Μπολίβαρ ως τον Τσάβες.

Καλοτάξιδο

Σύντομα ιστορικά στοιχεία

Στην ιστορία της Βενεζουέλας ο Σιμόν Μπολίβαρ (1783-1830) έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο στην απελευθέρωση από τον ισπανικό ζυγό. Αυτός ο Λιμπερταδόρ, ο Ελευθερωτής δηλαδή, έξι χωρών της Λατινικής Αμερικής –της Βενεζουέλας, την Κολομβίας, του Εκουαδόρ, του Περού, της Βολιβίας και του Παναμά – γεννήθηκε άλλωστε στο Καράκας. Το όνομά του είχε δοθεί σε πολλές πλατείες πολλών πόλεων στη χώρα, αλλά με την άνοδο στην εξουσία του Ούγκο Τσάβες (1998) η «λατρεία» του Μπολίβαρ απόκτησε νέες διαστάσεις. Το όνομά του υπάρχει πλέον στην επίσημη ονομασία της χώρας – Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας – μπολιβαριανισμός λέγεται η αντίληψη του Τσάβες για το σοσιαλισμό, το νόμισμα της χώρας λέγεται μπολίβαρ φουέρτε και μην ξεχνάμε τη γνωστή εδώ και χρόνια ALBA, Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra America, την Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Δικής μας Αμερικής. Προτάθηκε από τον Ούγκο Τσάβες σαν αντίβαρο στην ALCA, τον Χώρο Ελεύθερου Εμπορίου των Αμερικών, και ιδρύθηκε αρχικά από την Κούβα και τη Βενεζουέλα το 2004 σαν συμφωνία ανταλλαγών στηριγμένη στην κοινωνική ευημερία των λαών της Νότιας Αμερικής και με νόμισμά όχι το δολλάριο, αλλά το σούκρε. Αρχικά λεγόταν «Εναλλακτική Μπολιβαριανή…….» αντί για «Συμμαχία», αλλά άλλαξαν τον τίτλο σε «συμμαχία» τον Ιούνη του 2009. Τα μέλη είναι: Βενεζουέλα, Κούβα, Νικαράγουα, Εκουαδόρ, Βολιβία, Αντίγουα, Μπαρμπούδα, Δομινικανή Δημοκρατία, ‘Αγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες, Αγία Λουκία. ‘Ηταν και η Ονδούρα μέχρι τον Ιούνη του 2009, όταν ανατράπηκε η κυβέρνηση Ζελάγια. Από το 2012 το Σουρινάμ μετέχει ως φιλοξενούμενη χώρα. Θα δούμε πρώτα κάποια ιστορικά γεγονότα για να καταλάβουμε καλύτερα το σήμερα.

Η Βενεζουέλα ήταν η πρώτη χώρα της αμερικανικής ηπείρου, όπου ο Κολόμβος πάτησε πόδι στο τρίτο του ταξίδι το 1498. Στις αρχές του 16ου αιώνα οι Ισπανοί υποδούλωσαν και έσφαξαν μαζικά τους ιθαγενείς. Ακολούθησαν αιώνες αποικισμών, μαχών, δουλεμπορίου, εκμετάλλευσης κλπ. Τα πρώτα σκιρτήματα ανεξαρτησίας ήρθαν το 1795 με μια εξέγερση δούλων, εμπνευσμένη από την Αϊτιανή Επανάσταση των δούλων. Το 1816 ο Φρανσίσκο ντε Μιράνδα (1750-1816), άλλη μεγάλη μορφή της πάλης για την Ανεξαρτησία, που είχε ζήσει ένα διάστημα στο Λονδίνο για να βρει υποστήριξη για την υπόθεση της ανεξαρτησίας ποντάροντας στον ανταγωνισμό ανάμεσα στην Αγγλία και την Ισπανία, πήγε με ιστιοφόρα από τη Νέα Υόρκη στη Βενεζουέλα με 500 Αμερικανούς εθελοντές για να ανατρέψει την ισπανική εξουσία. Δεν το πέτυχε, κατασχέθηκαν δύο από τα τρία πλοία του, δεκάδες εθελοντές κατέληξαν στις φυλακές και οι αξιωματικοί απαγχονίστηκαν. Όταν η Βενεζουέλα το 1810 διακήρυξε την ανεξαρτησία της, ζητήθηκε από τον Μιράνδα να διοικήσει τον επαναστατικό στρατό της Πρώτης Δημοκρατίας. Σε μια πορεία ο Μιράνδα, όταν μετά από μερικές επιτυχημένες επιχειρήσεις κατά των Ισπανών έβλεπε να έπαιρναν στροφή τα πράγματα, επιδίωξε ειρήνη με τους Ισπανούς. Ο νεαρός Σιμόν Μπολίβαρ το θεώρησε προδοσία, έπιασε τον Μιράνδα και τον παράδωσε στους Ισπανούς, οι οποίοι τον έβαλαν φυλακή, όπου και πέθανε το 1816. Τότε ο Μπολίβαρ ανέλαβε την ηγεσία των πατριωτών, όπως ονομάζονταν οι Βενεζουελάνοι μαχητές της Ανεξαρτησίας ανακηρύσσοντας έναν «πόλεμο μέχρι θανάτου». Η στροφή στη μακρόχρονη πάλη των πατριωτών ήρθε, όταν κατέλαβαν την Αγκοστούρα το 1818, τη σημερινή Πόλη του Μπολίβαρ. Τότε ο στρατός αυτός πέρασε, κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Χοσέ Αντόνιο Πάεζ, τους Άνδεις για να απελευθερώσουν το 1819 τη σύγχρονη Κολομβία. Το αποτέλεσμα ήταν η διακήρυξη της Δημοκρατίας της Μεγάλης Κολομβίας, αποτελούμενης από τη σημερινή Βενεζουέλα, την Κολομβία, το Εκουαδόρ, τη Βολιβία, το Περού και τον Παναμά. Η ανεξαρτησία της Βενεζουέλας επισφραγίστηκε στη μάχη του Καραμπόμπο τον Ιούνη του 1821, που λειτούργησε συμβολικά σαν σύνθημα στην προεκλογική καμπάνια του Τσάβες για τις προεδρικές εκλογές του Οκτώβρη του 2012. Συμβολικά, γιατί σε χώρες της Λατινικής Αμερικής – όχι μόνο στη Βενεζουέλα – γίνεται λόγος για τη «Δεύτερη Ανεξαρτησία», δηλαδή την ανεξαρτησία από το βορειοαμερικανικό ιμπεριαλιστικό ζυγό. Δύο χρόνια μετά το 1821 διώχθηκαν τελικά και τα τελευταία απομεινάρια των Ισπανών από τη Βενεζουέλα.

Ωστόσο, η Μεγάλη Κολομβία διαλύθηκε σύντομα και ο Πάεζ ανακήρυξε τη Βενεζουέλα κυρίαρχο κράτος με τον ίδιο ως πρόεδρο. Ο Μπολίβαρ πέθανε το 1830 πικραμένος, γιατί το όνειρό του μιας ενωμένης Νότιας Αμερικής έγινε καπνός και έβλεπε τη Βενεζουέλα να εξελίσσεται σύντομα σε μια κοινωνία έντονων ταξικών και φυλετικών ανισοτήτων αντί να γίνει η κοινωνία, όπου θα επικρατούσε το δίκαιο, όπως το είχε σκεφτεί. Το υπόλοιπο του 19ου αιώνα η Βενεζουέλα, ήδη κατεστραμμένη από δώδεκα χρόνια πολέμου, έζησε μια συνεχή εμφύλια διαμάχη με διάφορους αρχηγίσκους να κυβερνούν με τη δύναμη των όπλων. Ακολουθούν μερικές δικτατορίες και μόλις στα μέσα του 20ου αιώνα, το 1947, έγιναν οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές, αλλά η κυβέρνηση ανατράπηκε σύντομα. Το 1959 ο Μπέτανκουρ, ηγέτης του Κόμματος της Δημοκρατικής Δράσης, έγινε ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος. Η κυβέρνηση αυτού του Κόμματος κράτησε 40 χρόνια.

Το Φλεβάρη του 1989 μια απότομη αύξηση της τιμής του πετρελαίου σε συνδυασμό με διάφορες ελλείψεις και τον τερματισμό των επιδοτήσεων προκάλεσαν το λεγόμενο «καρακάσο», δηλαδή στο Καράκας ξέσπασαν ταραχές από τις φτωχές μάζες, που πνίγηκαν στο αίμα από το στρατό με 2000 νεκρούς. Άλλοι μιλούν για μέχρι και 4000 νεκρούς. Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν ραγδαία. Το 1992 μια ομάδα αξιωματικών με αρχηγό τον Ούγκο Τσάβες έκανε μια δραματική απόπειρα πραξικοπήματος για να ανατρέψει τον πρόεδρο Πέρεζ. Όμως, ο πρόεδρος τη γλίτωσε, η Εθνική Φρουρά έμεινε πιστή στον πρόεδρο και ο Τσάβες παραδόθηκε για να αποφευχθεί η αιματοχυσία. Παραδέχθηκε την ήττα του, αλλά πρόσθεσε τα λόγια «προς το παρόν». Έγινε εθνικός ήρωας και το Δεκέμβρη του 1998 νίκησε με το Κίνημα της Πέμπτης Δημοκρατίας παίρνοντας το 56% των ψήφων.

Σιμόν Μπολίβαρ

Η σημασία της έννοιας της εθνικής ανεξαρτησίας

Μιλώντας για χώρες όχι μόνο της Νότιας Αμερικής, αλλά και γενικά του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου» πρέπει να έχουμε καθαρά στο νου μας το παραπάνω ιστορικό, διότι παίζει πολύ σοβαρό ρόλο σαν πρώτο βήμα προς τη διαμόρφωση ενός έθνους. Η διαδικασία των εθνοποιήσεων στην Ευρώπη είχε γίνει πολύ νωρίτερα και ευρωπαϊκές χώρες πήγαν να αποικήσουν περίπου όλο τον κόσμο. Μέχρι σήμερα δεν θέλουν την ανεξαρτησία των πρώην αποικιοκρατούμενων χωρών για να διαφεντεύουν τις πρώτες ύλες, τους πόρους, τη φύση κλπ. Ο Λένιν αναφέρει σαν χαρακτηριστικό του ιμπεριαλισμού να υπάρχουν «ποικίλες μορφές εξαρτημένων χωρών που πολιτικά είναι τυπικά ανεξάρτητες, στην πράξη όμως είναι μπλεγμένες στα δίχτυα της χρηματιστικής και διπλωματικής εξάρτησης». Γι αυτό το λόγο η τάση προς την προσάρτηση, τη βία και την αντίδραση υπάρχει πάντα. Γράφει λοιπόν ένα κείμενο του ΚΚ Βενεζουέλας στο τεύχος 2 της Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης: «Ο λαός της Βενεζουέλας βίωσε άμεσα την ιμπεριαλιστική καταπίεση, τη λεηλασία των πόρων του και την επιβολή τυραννικών καθεστώτων που βρίσκονταν στην υπηρεσία ξένων μονοπωλίων. Στη δεκαετία του ’30 και ’40, εκατοντάδες εργάτες που απασχολόντουσαν από τη Lago Petroleum Company (LPC) των Ρόκφελερ και τη Venezuelan Oil Concession (VOC) των Μόργκαν και Μέλλον, δούλευαν στριμωγμένοι, πέθαιναν από ελονοσία και εργατικά ατυχήματα, βασανίζονταν από την αστυνομία του Γκόμεζ, τους κακοπλήρωναν, τους ταπείνωναν και τους απέλυαν. Οι ιθαγενείς εκδιώχθηκαν από τη γη τους, χιλιάδες γυναίκες εξαναγκάστηκαν να εκπορνευτούν στις περιοχές με κοιτάσματα πετρελαίου, αγροτικές φυτείες καταστράφηκαν από την πετρελαϊκή οικονομία που οδήγησε χιλιάδες αγρότες στη φτώχεια, η λίμνη Μαρακάϊμπο υπέστη οικολογική καταστροφή από την ξένη βιομηχανία και άλλα πολλά».

Η εκμετάλλευση στον «Τρίτο Κόσμο» ήταν πάντα μεγαλύτερη από την εκμετάλλευση στον «Πρώτο Κόσμο», όπου στις μητροπόλεις στη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα κατακτήθηκαν πιο ανθρώπινες συνθήκες από τους εργαζόμενους για τους εργαζόμενους. Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο ότι υπήρξαν πολλές εξεγέρσεις από τα πρώτα χρόνια των αποικισμών και ότι στην εποχή του εκλογικού δικαιώματος όλο και πιο συχνά βλέπουμε τάση να ψηφίζονται πιο προοδευτικοί, πιο φιλολαϊκοί ηγέτες, αλλά μαζί μ’ αυτό πάει χέρι με χέρι και η αυταπάτη ότι με εκλογές, δημοψηφίσματα και το κοινοβουλευτικό δρόμο μπορείς να αλλάξεις ριζικά το συσχετισμό των δυνάμεων. Είχαμε σαφή παραδείγματα, τη Χιλή πχ , το 1973 και βλέπουμε σήμερα, ότι και στη Βενεζουέλα διαβρώνεται σιγά σιγά ο δρόμος των εκλογών με καθαρό μήνυμα των εξελίξεων, ότι επανάσταση δεν γίνεται με εκλογές, με δημοψηφίσματα και με δημοκρατικές διαδικασίες. Διαδικασία βλέπουμε, ναι, την μπολιβαριανή, αλλά προφανώς δεν πρόκειται για επαναστατική διαδικασία. Απλούστατα, η αστική τάξη ή, αν θέλετε, το καπιταλιστικό κατεστημένο, δεν θα αυτοκτονήσει. Ηδη το 1998, πριν νικήσει ο Τσάβες τις εκλογές, η γνωστή Μαντελίν Ολμπραϊτ, είχε δηλώσει, ότι οι ΗΠΑ δεν θα αποδεχθούν μια νίκη του Τσάβες. Από το 1998 χρονολογούνται και τα σχέδια για πραξικόπημα, πράγμα που πρώτο είχε επισημάνει το ΚΚ Βενεζουέλας.



Οι νίκες- λαϊκά χαστούκια (στις δυνάμεις που στηρίζουν τον ιμπεριαλισμό)

Από το 1998 μέχρι το 2007 ο Τσάβες είχε όλο νίκες σε εκλογές και δημοψηφίσματα. Ο λαός της Βενεζουέλας μοίραζε με την ψήφο του χαστούκια στο διεθνή ιμπεριαλισμό- ή τουλάχιστον αυτό νόμιζε – ο οποίος…..δεν καθόταν, βέβαια. Το 1998 ο Τσάβες κέρδισε τις προεδρικές εκλογές με 56%. Τον Απρίλη του 1999 το 90% ενέκρινε τη σύγκληση μιας συνταγματικής συνέλευσης για να δημιουργηθεί ένα καινούργιο Σύνταγμα. Το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς 72% ψήφισε υπέρ αυτού του νέου Συντάγματος, το οποίο αποτέλεσε την έναρξη της λεγόμενης «Μπολιβαριανής Επανάστασης». Το 2000 ο Τσάβες κέρδισε ξανά τις προεδρικές εκλογές με 60%. Το 2004 στις περιφερειακές εκλογές οι μπολιβαριανές δυνάμεις πήραν τις 22 από τις συνολικά 24 πολιτείες και πάνω από το 80% των δήμων της χώρας. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς έγινε ένα δημοψήφισμα για την παραμονή του Τσάβες στην εξουσία, στο οποίο τα 59% ενέκρινε την παραμονή του στην εξουσία. Στις νομοθετικές εκλογές του 2005 το Κίνημα της Πέμπτης Δημοκρατίας πήρε και τις 165 έδρες της Εθνικής Συνέλευσης με μια αποχή, ωστόσο, του 75%. Από το Κίνημα αυτό, άλλωστε, δημιουργήθηκε το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (PSUV). Η πρώτη ήττα ήρθε το Δεκέμβρη του 2007, όταν με μια αποχή του 45% η αναθεώρηση του Συντάγματος του 1999, που πρότεινε ο Τσάβες, έχασε το δημοψήφισμα με μικρή διαφορά. 50,7% απόρριψαν την αναθεώρηση. Μετά από οχτώ χρόνια νικών. Στις περιφερειακές εκλογές τέλος Νοεμβρίου του 2008 οι μπολιβαριανές δυνάμεις κέρδισαν ξανά την πλειοψηφία, 17 πολιτείες. Το Φεβρουάριο του 2009 έγινε ένα δημοψήφισμα για μια συνταγματική τροπολογία για την κατάργηση των χρονικών ορίων των επανεκλογών, στο οποίο τα 55% ψήφισαν υπέρ της κατάργησης των ορίων. Στις νομοθετικές εκλογές του 2010 το κόμμα του Τσάβες κέρδισε 98 από τις 165 έδρες, αλλά δεν πήρε τα δύο τρίτα πλειοψηφίας αναγκαία για να περάσει σημαντικές αποφάσεις. Τον Οκτώβρη του 2012 ο βαριά άρρωστος Τσάβες κέρδισε τις προεδρικές εκλογές με 55,07% και το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς στις περιφερειακές εκλογές υποψήφιοί του κέρδισαν τις 20 των 24 πολιτειών.

Στο δεύτερο μέρος θα μιλήσουμε για τη συστηματική υπονόμευση της Μπολιβαριανής Διαδικασίας από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, την πορεία συνειδητοποίησης του Ούγκο Τσάβες και τις σημερινές εξελίξεις.

Don't cry for me Venezuela

Η είδηση του θανάτου του ούγκο τσάβες φρίας, ήρθε σαν ψυχρολουσία (ducha fria, όπως το λένε και στα ισπανικά, φτιάχνοντας μια μακάβρια παρήχηση με το τελευταίο του όνομα) στις τάξεις του παγκόσμιου, προοδευτικού κινήματος -για να θυμηθούμε μια ωραία, παλιά μπρεζνιεφική έκφραση.

Κι η σύνδεση αυτή με τους σοβιετικούς δεν είναι ακριβώς τυχαία. Όχι γιατί η μπολιβαριανή επανάσταση έχει άμεση σχέση με την οκτωβριανή και τη σοβιετική εξουσία. Αλλά επειδή ο τσάβες πέθανε τη μέρα ακριβώς που συμπληρώνονταν εξήντα χρόνια από το θάνατο του μπολσεβίκου ηγέτη ιωσήφ στάλιν.

Κι έτσι αρχίζουν αναπόφευκτα οι συνειρμοί κι οι παραλληλισμοί του τσάβες με το σύντροφο με το μουστάκι, τηρουμένων πάντα των αναλογιών. Τις οποίες η κυρίαρχη ιμπεριαλιστική προπαγάνδα ήταν πρόθυμη να τραβήξει μέχρι το ανώτατο όριο, από τη δική της σκοπιά και για τους δικούς της σκοπούς. Παρουσιάζοντας τον τσάβες, πότε σαν επικίνδυνο εξτρεμιστή μπολσεβίκο (έννοια που αρκεί από μόνη της να ενεργοποιήσει αυτόματα τα εξαρτημένα συντηρητικά αντανακλαστικά της λοβοτομημένης κοινής γνώμης), πότε σα στυγνό δικτάτορα (του προλεταριάτου), που καταπνίγει τις ελευθερίες και τα δικαιώματα (των εκμεταλλευτών να παρασιτούν και να κερδοσκοπούν). Ένας κακός δαίμονας των ηπα, που έμπαινε σαν αγκάθι στο μάτι τους κι αμφισβητούσε την κυριαρχία τους.

Το ζήτημα βέβαια είναι τι ακριβώς αποτελούσε για εμάς ο τσάβες κι αν θα μπορούσε να σταθεί οποιαδήποτε σύγκριση μεταξύ των δύο. Κι η απάντηση είναι σαφής -και με το απαράμιλλο δωρικό στιλ του ίδιου του στάλιν: όχι σύντροφοι, δε θα μπορούσε.

Κι αυτό παρά τις όποιες ιντριγκαδόρικες -πλην δευτερεόυσας σημασίας- παρουσίαζαν οι δύο προσωπικότητες. Τις αυθόρμητες και μαζικές εκδηλώσεις λατρείας του κόσμου προς το πρόσωπό τους. Την ένοπλη υπεράσπιση της εξουσίας από τις λαϊκές μάζες. Τις βενεζουελάνικες misiones (αποστολές), που δανείζονταν στοιχεία από τη λογική του σταχανοβίτικου κινήματος και των πεντάχρονων πλάνων στη σοβιετική ένωση. Ή ακόμα τις πρωτότυπες πολιτικές φόρμουλες και τα συνθήματα για "σοσιαλισμό σε μια χώρα", "σοσιαλισμό του 21ου αιώνα", κτλ.

Κι εδώ ακριβώς είναι που σταματάν οι ομοιότητες κι αρχίζουν οι ουσιαστικές διαφορές μεταξύ τους. Γιατί ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα ονομάστηκε έτσι ακριβώς σε διάκριση με την εμπειρία του εικοστού και του υπαρκτού σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, που θεωρείται παράδειγμα προς αποφυγή. Κι οι θεωρητικές του επεξεργασίες θυμίζουν περισσότερο αναζητήσεις του (προμαρξικού) ουτοπικού σοσιαλισμού, παρά δημιουργική συνέχεια του φιλοσοφικού κεκτημένου του μαρξισμού.

Παρόλα αυτά δεν έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις και τα πάθη, που καταφέρνει να εγείρει ακόμα και σήμερα, ενενήντα χρόνια μετά, το σύνθημα του στάλιν για οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια χώρα. Κι αυτό εξηγείται είτε από τον αντι-σταλινικό ζήλο και τα δυο σταθμά κάποιων δυνάμεων, που γίνονται ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι. Είτε απλούστερα με το ότι εν μέσω πλήρους επικράτησης της αντεπανάστασης, η μπολιβαριανή διαδικασία είναι σαν όαση μες στην έρημο, κι αυτό την καθιστά άτυπα "υπεράνω" κάθε σκληρής κριτικής.

Κατά κάποιον τρόπο η περίπτωση της βενεζουέλας ενσαρκώνει το περίφημο αντι-ιμπεριαλιστικό στάδιο (για το οποίο τόση συζήτηση έχει γινει στα καθ' ημάς, κατά το μακρινό και πρόσφατο παρελθόν. και το οποίο κάποτε κέρδιζε επίσης την χλεύη αντισοβιετικών δυνάμεων για το "μη καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης"). Κι αναδεικνύει μια σειρά βασικές παραμέτρους του.

Κατά πρώτον ότι καμία επαναστατική διαδικασία δεν προκύπτει σε καθαρή μορφή, από τη μία ο στρατός της επανάστασης κι από την άλλη το στρατόπεδο της αντίδρασης. Αλλά κι ότι η ίδια η δυναμική της εξέλιξης των πραγμάτων, με την όξυνση των αντιθέσεων, οδηγεί την κατάσταση σε αυτό ακριβώς το σημείο.

Κατά δεύτερον δείχνει τις προϋποθέσεις εμφάνισης της μπολιβαριανής διαδικασίας. Οι οποίες δεν περιορίζονται στην ενεργειακή αυτάρκεια ελέω πετρελαίου και τις μεγάλες δυνατότητες που έδινε στην κυβέρνηση του τσάβες, ούτε στη συγκρότηση μιας κυβέρνησης αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Αντιθέτως περνάνε κυρίως μέσα από τη δράση του υποκειμενικού παράγοντα και την ύπαρξη ενός ισχυρού λαϊκού κινήματος, που να επιβάλλει ριζικές αλλαγές.

Παράλληλα όμως η περίπτωση της βενεζουέλας αναδεικνύει ανάγλυφα τις δυνατότητες και τα πολιτικά όρια αυτού του εγχειρήματος.
Αφενός δηλ αποτελεί το γενικό μοντέλο που φαίνεται να υποστηρίζουν διάφορες δυνάμεις της λεγόμενης ριζοσπαστικής αριστεράς και για τις χώρες του δυτικού κόσμου: μιας μετωπικής κυβέρνησης, με ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που ανακουφίζει τις λαϊκές μάζες, δίνοντας λύση στα άμεσα προβλήματά τους και προωθεί σταδιακά τη μετάβαση στο σοσιαλισμό.

Αφετέρου όμως δείχνει πολύ καθαρά και το ταβάνι αυτών των μεταρρυθμίσεων ως προς τη σοσιαλιστική προοπτική, το μετέωρο χαρακτήρα της μετάβασης και το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης και πισωγυρίσματος της μπολιβαριανής διαδικασίας, που κινδυνεύει άμεσα να εκφυλιστεί σε μια αλλαγή ελληνικού τύπου, και να μείνει πουκάμισο αδειανό.

Σε κάθε περίπτωση, το βασικό είναι τι μέλλει γενέσθαι. Η ύστατη δραματική έκκληση του ούγκο τσάβες «μη με αφήνετε να πεθάνω» αφορά στο ακέραιο και τη μπολιβαριανή επανάσταση. Το ζητούμενο συνεπώς, για να θυμηθούμε και τον αρχικό παραλληλισμό του κειμένου, είναι να αποφευχθεί η επανάληψη μιας εκδοχής «αποσταλινοποίησης» και η σταδιακή πορεία προς την παλινόρθωση, που ακολούθησε μετά το εικοστό συνέδριο. Κι η οποία θα είχε πολύ λιγότερα κεφάλαια να γράψει στη βενεζουέλα, ώσπου να ολοκληρώσει την ανατροπή.

Από μια άποψη ίσως να έφυγε ο τσάβες, προτού χάσει τη δυναμική του το μπολιβαριανό εγχείρημα και προλάβει να απομυθοποιηθεί. Κι έτσι τώρα στο καράκας αντιμετωπίζουν το κλασικό «αντιδιαλεκτικό» ερώτημα που βάζαμε όλοι στον εαυτό μας, αλλά περιμέναμε να τεθεί πρώτα στην κούβα: τι θα απογίνει άραγε η επανάσταση, όταν πεθάνει οφιντέλ… ο ραούλ… ο τσάβες… κτλ.

Η επανάσταση βέβαια δεν είναι θέμα προσώπων και ηγετών. Μετριέται στην κλίμακα των μαζών και των κοινωνικών τάξεων. Αυτές είναι που κράτησαν τον τσάβες στην εξουσία, όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα εναντίον του. Αυτές του έδωσαν 14 συνεχόμενες εκλογικές νίκες –πλην του δημοψηφίσματος για την αναθεώρηση του συντάγματος- ενάντια στα προγνωστικά και τις οργανωμένες προσπάθειες των ιμπεριαλιστικών επιτελείων. Κι αυτές είναι που καλούνται τώρα να κάνουν τον πόνο τους δύναμη και να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, για να μην αφήσουν τη μπολιβαριανή επανάσταση στη μέση της πλαγιάς, να την πάρει ο κατήφορος.

Τώρα θα κριθεί πόσο δυνατές και βαθιές ρίζες έχει το λαϊκό κίνημα στη βενεζουέλα. Και σε αυτή την κατεύθυνση χρειάζεται την αμέριστη στήριξη και την αλληλεγγύη μας.