Τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο

Σήμερα είναι η επέτειος της δολοφονίας της ρόζας λούξεμπουργκ, κι η κε του μπλοκ αφιερώνει την σημερινή ανάρτηση στη μνήμη της.

Τι ήταν η ρόζα λούξεμπουργκ; Ήταν η μεγαλύτερη επαναστάτρια του κομμουνιστικού κινήματος. Που έθελγε τους σύγχρονούς της, όχι με το ελαφρώς καμπουριαστό σώμα της και το πρόσωπο με την πλακουτσωτή μύτη, αλλά με τη δύναμη του χαρακτήρα και την ακατάβλητη, επαναστατική της αποφασιστικότητα. Και μας σαγηνεύει μέχρι και σήμερα με το παράδειγμα και τα έργα της, το φρέσκο λόγο της, τη ζωντάνια των ιδεών της.

Εμπνέει τους συντρόφους (με τη στενή και με την ευρύτερη, «εναλλακτική» έννοια) να δώσουν το όνομά της στα κοριτσάκια τους, ή και τη συνιστώσα τους. Κι ίσως ενέπνευσε και το μικρούτσικο και τον αλκαίο να γράψουν τη ρόζα για το μητροπάνο. Για την ανάγκη που έγινε ιστορία, ενώ κοιτάζαμε μουδιασμένοι το τέλος της, χωρίς να καταλαβαίνουμε τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί της ετε.

Τη ρόζα που έζησε στο πετσί της το πρώτο ιστορικό παράδειγμα ανοιχτής εκτροπής της σοσιαλδημοκρατίας σε σοσιαλφασισμό, που παίζει το ρόλο της προμετωπίδας των αστών ενάντια στους κομμουνιστές, και στρώνει το δρόμο στον πραγματικό φασισμό. Τη ρόζα που σκότωσαν οι μπασκίνες του έμπερτ και του νόσκε και την πέταξαν στις όχθες του σπρέε, για να βάλουν φραγμό στο ποτάμι της οργής των εργατών και τις διαθέσεις τους για γενική εξέγερση.

Της ρόζας που δε δίστασε στιγμή να τα βάλει με το κύρος και το ρεφορμισμό του μπερνστάιν, στη μπροσούρα της μεταρρύθμιση ή επανάσταση. Η οποία παραμένει σήμερα τραγικά επίκαιρη για όσους δηλώνουν μαρξιστές, αλλά υποκλίνονται στη λογική που λέει: η κίνηση-το κίνημα είναι το παν, ο τελικός σκοπός δεν είναι τίποτα.

Που διαφώνησε με την κατάργηση του –αντίστοιχου- αστικού κοινοβουλίου στη ρωσία από τους μπολσεβίκους, κάνοντας όμως μια εκπληκτικά διορατική προφητεία για τη σταδιακή απονέκρωση των σοβιέτ και της πολιτικοποίησης των μαζών. Κι από μια άποψη, ευτυχώς που δεν έζησε αρκετά για να τη δει να επιβεβαιώνεται στη ζωή.

Που είχε περισσότερη εμπιστοσύνη στα ιστορικά γόνιμα λάθη των μαζών, από ό,τι στο αλάθητο της κεντρικής επιτροπής. Και τελικά πλήρωσε με τη ζωή της αυτήν ακριβώς την απουσία μιας κε, που να τραβήξει νωρίτερα κι αποφασιστικά τη ρήξη του σπάρτακου με τους καουτσκιστές και να έχει επιτελικό σχέδιο, για να χτυπήσει την κατάλληλη στιγμή.

Της ρόζας για την οποία ο λένιν έλεγε ότι είναι σαν τους αϊτούς, που κάποιες στιγμές πετάνε πιο χαμηλά κι από τις όρνιθες, αλλά ανοίγουν τελικά τα φτερά τους και παν εκεί που ποτέ καμία κότα ή άλλο δήθεν πετούμενο δε θα μπορέσει να φτάσει.

Η ρόζα είναι το μαρξιστικό άλλοθι όσων αριστερών δε συμπαθούν τους μπολσεβίκους και θέλουν να αντιπαρατεθούν ιδεολογικά με το βλαδίμηρο. Ή μάλλον γίνεται τέτοιο στα χέρια των διάφορων αναθεωρητών. Κι αλίμονό μας αν τους την χαρίσουμε.

Δύο ήταν τα βασικά ζητήματα διαφωνίας της ρόζας με το λένιν.
Το πρώτο ήταν το εθνικό ζήτημα. Ο βλαδίμηρος προέκρινε ως προγραμματική θέση το δημοκρατικό σύνθημα για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης (πχ των διαφόρων εθνοτήτων της τσαρικής αυτοκρατορίας ενάντια στην καταπίεση του μεγαλορώσικου εθνικισμού). Ενώ η ρόζα (που έβλεπε από πρώτο χέρι πόσο αντιδραστικοί ήταν οι αστοί, πολωνοί εθνικιστές) αντέτεινε ότι η πραγματική ανεξαρτησία ενός έθνους είναι απραγματοποίητη μες στον καπιταλισμό και δεν πρέπει να προβάλλεται αυτοτελώς από το στρατηγικό στόχο του σοσιαλισμού.

Η διαμάχη γύρω από το εθνικό ζήτημα θυμίζει εν μέρει την αντίστοιχη φιλολογία σχετικά με το γυναικείο ζήτημα. Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης σημαίνει δικαίωμα αποχωρισμού μέρους της επικράτειας κι αντιστοιχεί στο δικαίωμα του διαζυγίου που απέκτησαν οι γυναίκες κατά τον περασμένο αιώνα.

Αυτό δε σημαίνει ότι οι κομμουνιστές υποστηρίζουν πάντα, από θέση αρχής το διαζύγιο, δηλ την άσκηση του δικαιώματος. Ούτε βέβαια ότι στηρίζουν ως θεσμούς τα έθνη και την οικογένεια, ιδίως με τη μορφή και το περιεχόμενο που έχουν σήμερα. Γνωρίζουν όμως ότι δε μπορούν να τα καταργήσουν με διατάγματα, παρά μόνο να τα υπερβούν διαλεκτικά.

Το διαζύγιο δεν εξαλείφει την ανισότητα (βλ. ανισομετρία), ούτε λύνει αυτομάτως κάθε πρόβλημα, αλλά είναι ένα απαραίτητο, προοδευτικό βήμα προς τον τελικό σκοπό. Είναι αυτονόητο ότι η μάχη για ‘εθνική’ και φυλετική χειραφέτηση δένει διαλεκτικά με την πάλη για το σοσιαλισμό. Και ότι η καταλονία, όπως και κάθε άλλη γυναίκα, θα ‘ναι πραγματικά ελεύθερη μόνο σε μια σοσιαλιστική, δημοκρατική ισπανία –κι υφήλιο εν γένει.

Η δεύτερη ουσιαστική διαφωνία τους ήταν οργανωτικής φύσεως, πάνω στο κόμμα νέου τύπου. Και μπορεί να συμπυκνωθεί στο τσιτάτο της ρόζας, που λέει ότι τα λάθη ενός γνήσιου, επαναστατικού κινήματος είναι ιστορικά απείρως πιο γόνιμα από το αλάθητο της καλύτερης κεντρικής επιτροπής, Αμφισβητώντας ευθέως τη θέση του λένιν για το οργανωτικό, όπως την εκθέτει στη μπροσούρα του ένα βήμα μπρος δυο βήματα πίσω.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να προσεγγίσει κανείς αυτή τη διαφωνία.
Μία προσέγγιση λέει ότι η ρόζα έδωσε εκ των πραγμάτων –θεωρητικά και πρακτικά- βάρος στο ρόλο της βάσης και την αυτενέργεια των μαζών, γιατί το βασικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε ήταν οι ρεφορμιστικές, λεγκαλιστικές αυταπάτες(;) της κομματικής ηγεσίας των σοσιαλδημοκρατών κι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να υπερκεράσει το εμπόδιο.

Μια δεύτερη προσέγγιση λέει ότι μεταξύ σπαρτακιστών και μπολσεβίκων, ο καθένας είχε δίκιο από την πλευρά του και δρούσε βάση των ιδιαίτερων συνθηκών της χώρας του. Το κόμμα νέου τύπου, με την αυστηρή πειθαρχία και το ισχυρό, καθοδηγητικό κέντρο αντιστοιχούσε στις συνθήκες της σκληρής παρανομίας της ρωσίας με τον τσαρικό απολυταρχισμό και την οχράνα. Ενώ το οργανωτικό μοντέλο της λούξεμπουργκ αντιστοιχούσε στις συνθήκες της γερμανίας, με τη σχετικά μακρόχρονη –για τα δεδομένα της εποχής- αστική, κοινοβουλευτική νομιμότητα.

Μερικοί βασίζονται σε αυτό το τελευταίο και προχωράνε το συλλογισμό παραπέρα. Ο σημερινός δυτικός κόσμος έχει περισσότερες ομοιότητες με τη γερμανία της λούξεμπουργκ, παρά με την τσαρική ρωσία. Επομένως τα κόμματα νέου τύπου είναι ένας παρωχημένος αναχρονισμός άλλων εποχών, που δεν έχουν θέση στη δική μας πραγματικότητα.

Κι αυτή τη θέση δε θα την ακούσει κανείς μόνο από αστούς, που βιάζονται να κλείσουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας οτιδήποτε κομμουνιστικό, αλλά κι από ανθρώπους που δηλώνουν αριστεροί, οπαδοί του μαρξ και της ρόζας, ή και του ίδιου του λένιν, που γίνεται λάστιχο για να χωρέσει στη 'συγκεκριμένη ανάλυση των σημερινών συνθηκών'.

Σε τελική ανάλυση όμως, η ειδοποιός διαφορά των οργανωτικών αντιλήψεων μεταξύ των δύο επαναστατών είναι το κριτήριο της πράξης. Το 'φιλελεύθερο' κι εν μέρει ιστορικά εξηγήσιμο πνεύμα της λούξεμπουργκ αντανακλά τις καλές προθέσεις που οδηγήθηκαν στη ήττα κι από εκεί σε βάθος χρόνου στην τραγωδία του 33’. Ενώ η 'στρατιωτική' αντίληψη του λένιν για το κόμμα αντανακλά τη σιδερένια θέληση και τη νίκη των μπολσεβίκων, παρά τα όποια προβλήματα που τους κληροδότησε μαζί με τη λύση.

Κι αυτό δεν πρέπει να το δούμε ως χυδαίο εμπειρισμό, που κρίνει εκ του αποτελέσματος. Η ρόζα έχασε, ο λένιν νίκησε, σημειώσατε διπλό. Ή οι κακές μάζες και το καλό κόμμα. Το κόμμα δεν είναι καλό ή κακό, αλλά αναγκαίο. Ή μάλλον αναγκαίο κακό, διαμεσολάβηση προς τον τελικό σκοπό, όπως το κράτος, για να νικήσουμε το συγκεντρωτικό μηχανισμό των αστών και την οργανωμένη αντίστασή τους.

Διαμεσολάβηση που προκύπτει από την ανάλυση της πραγματικότητας. Κι όποιος πάει να την υπερβεί βουλησιαρχικά, με το φαντασιακό του και τις καλές προθέσεις του για εφόδια, είναι καταδικασμένος να ζήσει τα λάθη του παρελθόντος. Κι ίσως στο τέλος του δρόμου τον περιμένει η ίδια τιμωρία που υπέστη και το γερμανικό κίνημα, σε βάθος χρόνου μετά τη δολοφονία της ρόζας.
Άλλο αν αυτή δεν είχε καμία ευθύνη για αυτή την κατάληξη.

Υγ: το σημερινό ιστορικό ένθετο του ρίζου δεν αναφέρεται στη ρόζα, αλλά στα γράμματα τακτικής του βλαδίμηρου. Μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα και μια εισαγωγή που τα συνδέει με τον 2ο τόμο του δοκιμίου. Αν προσπαθήστε να διαβάσετε πίσω από τις γραμμές, θα βρείτε αρκετό ζουμί.

Περί εξέγερσης &υπαρκτού σοσιαλισμού

(Από τη σειρά προβλήματα σοσιαλισμού).

Τελικά έχουμε εξέγερση;
Πολλοί πιστεύουν ότι η εξέγερση αυτή είναι υπαρκτή σαν σοσιαλισμός του σουσλόφ. Το οποίο συνοψίζεται δημιουργικά στο διαλεκτικό σύνθημα της υπαρκτής εξέγερσης. Σε αντίθεση δηλ με τη μελλοντική και προς το παρόν ανύπαρκτη εξέγερση που ευαγγελίζεται θεωρητικά το κόμμα.

θα μπορούσαμε να το πούμε και με άλλα λόγια.
Αφού δεν μπορείς να έχεις την εξέγερση που αγαπάς, αγάπησε αυτήν που έχεις.
Ή όπως θα το έλεγε ο σύντροφος κόκαλης: αυτή την εξέγερση έχουμε, αυτή θέλουμε.

Από την άλλη το κόμμα επιμένει ότι δεν υπάρχει καμία εξέγερση.
Αν υπήρχε θα ήμασταν κι εμείς μέσα, λένε οι εκπρόσωποί μας.
Για να την καπελώστε και να την ελέγξετε, μας απαντάν από το αντισπαρτιατικό μέτωπο που είναι πίτα στους πέρσες προβοκάτορες. Αρκετά ευρύ και γιούχου ώστε να χωράει στα μπλοκ του τον αρταξέρξη, την άρτα και τα γιάννενα.
Εμείς τους προσπερνάμε με ανωτερότητα και βλέπουμε καχύποπτα ό,τι "νέο" μας προσπερνάει με τη σειρά του.

Αυτές τις μέρες είδα πολλή τηλεόραση σαν τον καραμανλή. Κι άκουσα πολλά πράγματα σχετικά με το τι δεν είναι εξέγερση, αλλά ελάχιστα που να εξηγούν τι είναι τελικά [εξέγερση].
Και μετά μου 'ρθαν διάφοροι συνειρμοί και γίναν ένα κουβάρι όλα μες στο μυαλό μου.
Φτάνει η εργατική εξουσία κι ο κεντρικός σχεδιασμός για να έχουμε εξέγερση;
Αρκεί η κρατικοποίηση των μπάχαλων, ή το βασικό κριτήριο είναι το ποιος θα έχει τη διεύθυνση;
Να αφοπλιστούν τα ματ κι ο κόκκινος στρατός;
Και τι θα έχουμε τελικά;
Δικτατορία του κόμματος ή των μπάχαλων;
Εργατική τάξη ή τάξη ησυχία κι ασφάλεια;

Η εξέγερση δεν είναι οι κουκούλες κι η τυφλή βία.
Πρέπει να είναι οργανωμένη και να έχει αιτήματα. Να μη βάζει μόνο ως ζήτημα την αλλαγή κυβέρνησης, αλλά θέμα εξουσίας γενικά. Να συνδέεται με το εργατικό κίνημα.
Τάδε έφη κόμμα. Κι αν κάτι ξέχασα το συμπληρώνουμε.

Ας δούμε τώρα τι είπαν ζαρατούστρα κι ιστορία.
Τα λεγόμενα της δεύτερης σηκώνουν πολλή κουβέντα και θέλει να τηρούνται πάντα οι αναλογίες.
Του πρώτου τα είχα διαβάσει μικρός και δεν τα είχα καταλάβει.

Ο μάης του 68 δεν έβαλε ποτέ άμεσα θέμα εξουσίας.
Οι απεργοί εργάτες είχαν μισθολογικά -κατά κύριο λόγο- αιτήματα που ενσωματώθηκαν σχετικά εύκολα. Τα συνθήματα του μάη πρόβαλλαν το ζήτημα της αλλοτρίωσης που είναι σύμφυτο με την ουσία του καπιταλισμού.
Θέμα εξουσίας ωστόσο δε μπήκε. Πολλοί λένε μάλιστα ότι είναι άδικο να κρίνουμε ως αποτυχία το μάη του 68 που δεν πήρε την εξουσία, γιατί πολύ απλά δεν ήταν αυτός ο στόχος του.
Παρόλα αυτά ήταν εξέγερση, αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Μέχρι αποδείξεως του εναντίου τουλάχιστον.

Ο οκτώβρης του 17 ήταν διαφορετικός σε όλα τα επίπεδα. Οι συσχετισμοί, οι διαθέσεις των μαζών, ο διεθνής περίγυρος, τα πάντα.
Αλλά όσον αφορά το επίπεδο συνειδητοποίησης και τα αιτήματα ας μη γελιόμαστε. Πόσοι πάλευαν συνειδητά για το σοσιαλισμό απ' όσους πήραν μέρος στην επανάσταση;

Ας θυμηθούμε τα αιτήματα του οκτώβρη.
-Όχι στον πόλεμο. Σήμερα το λέει και το πασοκ, αλλά τότε δυστυχώς δεν υπήρχε.
-Όλη η γη στους αγρότες. Δεν ήταν αυτή η θέση των μπολσεβίκων. Για λόγους τακτικής στήριξαν το πρόγραμμα των μικροαστών εσέρων.
-Όλη η εξουσία στα σοβιέτ. Δεν το έβαζαν όλοι όμως έτσι όπως το έκαναν οι μπολσεβίκοι. Αργότερα μπήκε και το σύνθημα: σοβιέτ χωρίς μπολσεβίκους...
Παρόλα αυτά επανάσταση ο οκτώβρης ήταν. Ούτε καν εξέγερση.

Ας πάρουμε τέλος και ένα δικό μας παράδειγμα. Ας πούμε το πολυτεχνείο που είναι και το πιο κλασικό.
Και το οποίο δεν ήτανε γιορτή, ήτανε εξέγερση και πάλη λαϊκή.
Αν και κατά κύριο λόγο φοιτητική. Δε συνδέθηκε άμεσα με το εργατικό κίνημα. Και δεν έβαλε ουσιαστικά θέμα εξουσίας. Απλώς αλλαγή πολιτεύματος.

Η πιο πάνω θέση λοιπόν δεν περιγράφει τι είναι εξέγερση.
Μας περιγράφει πώς θα ήταν η ιδανική εξέγερση. Χωρίς δυσκολίες, χωρίς αντιφάσεις, χωρίς ανώριμες πτυχές. Σε ιδανική και καθαρή μορφή. Η οποία υπάρχει μόνο σε συνθήκες εργαστηρίου. Όχι στη φύση, ούτε στην κοινωνία.

Όλα αυτά κατά βάθος μας είναι αρκετά γνώριμα. Τα έχουμε γνωρίσει κι απ' την ανάποδη.
Στο σοσιαλισμό δεν υπάρχουν εμπορευματικές σχέσεις, δεν υπάρχει γραφειοκρατία, έχουμε εργατική αυτοδιαχείριση κτλ.
Με άλλα λόγια κι ο σοσιαλισμός βγαίνει μόνο σε ιδανική συσκευασία, χωρίς αντιφάσεις και άχρηστα κατάλοιπα του παρελθόντος.

Αυτό βέβαια δημιουργεί μια σειρά εύλογα ερωτήματα.
Σε τι ακριβώς διαφέρει ο σοσιαλισμός απ' τον κομμουνισμό, η εξέγερση απ' την επανάσταση, το συνειδητό απ' το αυθόρμητο, εφόσον όλα περιγράφουν μια ιδανική κατάσταση;

Προκύπτει επίσης το εξής εκπληκτικό παράδοξο.
Αυτοί που αποθεώνουν το αυθόρμητο και υποκλίνονται στο ανώριμο κίνημα, είναι αυτοί ακριβώς που καταδικάζουν κάθε ανώριμη πτυχή της σοβιετίας. Κι ας αναγνωρίζουν στα λόγια ότι ο σοσιαλισμός στην ουσία είναι ανώριμος κομμουνισμός.
Ενώ όσοι δικαιολογούν τα ανώριμα στοιχεία του σοβιετικού σοσιαλισμού, ανάγουν τις αδυναμίες και την ανωριμότητα του κινήματος σε απόλυτο κριτήριο για να απορρίψουν τον ισχυρισμό ότι υπάρχει εξέγερση.

Ενδιάμεσοι (μη εξαρτημένοι) και αντικειμενικοί στοχαστές συνέβαλαν δημιουργικά με τις αναζητήσεις τους πάνω στη φύση του κινήματος και του σοσιαλισμού σε μια προσπάθεια να γεφυρώσουν το χάσμα.
Προσπάθεια που εκφράστηκε κυρίως μέσα από διαλεκτικά δίπολα και σχέσεις: μεταβατικό στάδιο με σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά - μεταβατικό στάδιο με εξεγερσιακά στοιχεία, γραφειοκρατικός κολεκτιβισμός - γραφειοκρατικός συνδικαλισμός, κρατικός καπιταλισμός - κρατική προβοκάτσια -κρατική καταστολή, ανύπαρκτος σοσιαλισμός - ψεύτικη εξέγερση, δυσφήμηση σοσιαλισμού -δυσφήμηση κινήματος κτλ.

Το χάσμα όμως λύνεται μόνο με επιστροφή στις ρίζες και στη γνώριμη αξία του διαλεκτικού κεντρισμού.
Ούτε κουκούλες, ούτε γραβάτες. Ούτε υποτίμηση, ούτε υπερτίμηση. Ούτε απόρριψη, ούτε εξιδανίκευση.
Ούτε θεός, ούτε κράτος. Ούτε σκληρά, ούτε μαλακά.
Μηδέ σε γάμο γίνεται, μηδέ σε πανηγύρι.

Τι είναι όμως τελικά η εξέγερση;
Εξέγερση βασικά σημαίνει ξεσηκωμός. Από μαρξιστική σκοπιά.
Κι από αυτήν ενός λεξικού επίσης.
Και ξεσηκωμός της νεολαίας και των μαζών υπήρξε στις μέρες μας. Έστω περιορισμένος.

Η εξέγερση είναι αντίδραση ενάντια σε κάτι. Πχ την κρατική καταστολή και το φόνο ενός παιδιού.
Συχά είναι θολή κι ενστικτώδης.
Είναι ζητούμενο αν θα γίνει μαζική και συνειδητή, πόσο μακριά θα πάει, τι χαρακτηριστικά θα πάρει.
Είναι ζητούμενη, όχι αυτονόητη, η συμπόρευση του εργατικού κινήματος. Το οποίο τα τελευταία χρόνια βρέθηκε πίσω από τις περιστάσεις στα ξεσπάσματα της νεολαίας.

Για να το πούμε απλοϊκά, το ξέσπασμα είναι καλό πράγμα.
Η οργή του κόσμου είναι προϋπόθεση κάθε αντίδρασης.
Κι αν βλέπουμε ότι δε φτάνει από μόνη της να γίνει εξέγερση, ας πιάσουμε το νήμα της να την κάνουμε τέτοια. Συνειδητή και νικηφόρα. Κι ας μη νικήσει στην τελική. Κι από τις ήττες βγαίνουν διδάγματα.

Ας θυμηθούμε πώς σκοτώθηκε η ρόζα λούξεμπουργκ.
Σε μια εξέγερση που η ίδια θεωρούσε πρώιμη και καταδικασμένη να αποτύχει. Δε δίστασε όμως να πάρει μέρος σε έναν αγώνα που θεωρούσε ανώριμο. Και κατά τη διάρκειά του δολοφονήθηκε.

Εν κατακλείδι.
Το δίκιο το έχουν οι εξεγερμένοι.
Και ο νέος κόσμος είναι ο σοσιαλισμός.
Αλλά είναι ζήτημα να συμφωνήσουμε πού και πότε υπάρχουν.
Μεγάλη ιστορία...

Καλλιστεία

Φίλη αναγνώστρια μου έλεγε ότι το δημοψήφισμα -στο οποίο και ψήφισε και ψηφίστηκε- έχει αυξημένη συμμετοχή μάλλον επειδή οι υποψήφιες είναι γυναίκες. Κι είχε δίκιο!
Ο κόσμος ψοφάει για καλλιστεία τη σήμερον. Κι η δαπάρα με την πειθώ, τον πολιτικό λόγο και τα αφράτα, πεταχτά επιχειρήματα των κοριτσιών της, δεν είναι τυχαία πρώτη δύναμη τόσα χρόνια.

Υπ' αυτή την έννοια η πρωτιά της κόκκινης ρόζας μπορεί να θεωρηθεί έκπληξη. Γιατί πόσο συχνά κερδίζει καλλιστεία μια βραχύσωμη γυναίκα, με πλακουτσωτή μύτη, κυρτό, καμπουριασμένο σώμα και περίεργο βάδισμα;
Κι όμως, δεν πρέπει να υπήρξε άλλη γυναίκα τόσο δυναμική και φλογερή, με τέτοια αύρα και γοητεία.
Το αναγνωστικό κοινό του μπλοκ έδειξε πως ξέρει να ανθίσταται στη δικτατορία του φαίνεσθαι και να εκτιμά τον εσωτερικό κόσμο μιας γυναίκας.

Η εκλογή αυτή βρίσκει απολύτως σύμφωνο και το μπρεσνιεφικό απολίθωμα που τρέφει ιδιαίτερη αδυναμία στη ρόζα και νιώθει μεγάλο πειρασμό να την υποστηρίξει σε όλα σχεδόν τα ζητήματα στα οποία διαφώνησε κατά καιρούς με τον λένιν.
Ίσως επειδή μεταξύ άλλων τη ρόζα τη διακρίνει αδιαμφισβήτητα ένα γενικό πνεύμα φιλελευθερισμού, όπως λέει ο καθ' όλα συμπαθής γιώργος ρούσης.
Με βάση αυτό η μία από τις τρεις ευχές μου στο τζίνι θα ήταν να δω πριν πεθάνω μια φράξια που να πρεσβεύει τα ιδανικά του κομμουνιστικού φιλελευθερισμού με έμβλημα τη ρόζα και ιδεολογικό υπεύθυνο το γιώργο ρούση.

Στον αντίποδα δυσάρεστη έκπληξη αποτέλεσαν οι δυο αλεξάνδρες που μέχρι και λίγες μέρες πριν το τέλος της ψηφοφορίας δεν είχαν καμία ψήφο, αναδεικνύοντας αυτό ακριβώς που σημαίνει κυριολεκτικά το όνομά τους βάση ετυμολογίας.
Τελικά στο τέλος βρέθηκαν δυο χριστιανοί άνθρωποι, πιστοί κομματικοί να ψηφίσουν τη συντρόφισσα γγ και να σώσουν το γόητρο του κόμματος.
Συνολικά όμως όλα αυτό αποτελεί αχαριστία προς τη συντρόφισσα, που πριν γίνει ανέλπιστα γγ, ασχολήθηκε εκτενώς με το γυναικείο κίνημα, στο μοναδικό βιβλίο της πολυγραφότατης αλεκας, με θέμα το γυναικείο ζήτημα.
Εγώ πάντως πιο πολύ στενοχωρήθηκα για την κολοντάι, που ήταν στη θρυλική εργατική αντιπολίτευση.

Μεγάλο ντέρμπι παίχτηκε για τη δεύτερη θέση όπου είχαμε τετραπλή ισοψηφία. Σε περιπτώσεις ισοβαθμίας το κριτήριο για την κατάταξη είναι οι συμπάθειες της κε του μπλοκ.
Η ναντιέζντα κρούπσκαγια μαυρίστηκε από τους φανατισμένους σταλινικούς. Αλλά κερδίζει το βραβείο ευ αγωνίζεσθαι γιατί δεν ψήφισε τον εαυτό της.
Αυτήν και τη σφισσα γιώτα έπρεπε κανονικά να τις προφυλάξω και να θέσω τις υποψηφιότητές τους εκτός σοσιαλιστικής άμιλλας, ανταγωνισμού και εμπορευματικών σχέσεων.
Αν πάρουν πάντως βιογραφικά για το μπλοκ κι αυξήσουν το φαν κλαμπ τους έχουν πολλές πιθανότητες για τα καλλιστεία της επόμενης χρονιάς.

Στην ίδια θέση βρέθηκε η λιάνα κανέλλη με το εμπνευσμένο σύνθημα νάτη η κάλπη γαρουφαλιά γεμάτη, αλλά και η φωνή του πολυτεχνείου και της -ξεπουλημένης- συνείδησής μας μαρία δαμανάκη.
Οι τρεις ψήφοι για την συντρόφισσα μαρία είναι καθαρά με χαβαλέ κριτήριο, αλλά τους δεχόμαστε γιατί ο μύλος της πανσπουδαστικής όλα τα αλέθει.
Ή τέταρτη είναι απόρροια μιας πολύ ανθρώπινης στάσης, από άτομο που έχει μείνει σταματημένο στο 89, όπως στο γκουντμπάι λένιν. Το κοντινό του περιβάλλον του λέει ότι η μαρία είναι ακόμα πρόεδρος του ενιαίου συν και παντρεμένη με τον δανίκα.

Πλάκα-πλάκα αν οι αναθεωρητές το είχαν παίξει πιο έξυπνα κι είχαν βάλει τη δαμανάκη αντί του δραγασάκη υποψήφια στο 13ο παίζει να μας είχαν. Με τον μίμη αρχηγό η νίκη τους θα ήταν σίγουρη κι ο μαρξιστικός νεο-φιλελευθερισμός υπαρκτός και κραταιός.

Η μονοπρόσωπη, σαν διεύθυνση σοβιετικού εργοστασίου, κε του μπλοκ χαιρετίζει το συναγωνιστή του μι λάμδα χώρου που ψήφισε την χήρα του μαο κι ομολογεί δημόσια ότι η πρώτη ψήφος ήταν σικέ, ώστε να αναθαρρήσουν και να εκδηλωθούν κι οι υπόλοιποι του χώρου.

Μία ψήφο συμπάθειας κέρδισε κι η ηρωική εμποροϋπάλληλος σοφία καλαντάλινα για την άνανδρη αντικομμουνιστική επίθεση που δέχτηκε από συνδικαλιστές του σύριζα. Γνωρίζοντας πάντως τον τσαμπουκά της συντρόφισσας το πρόβλημα θα το είχαν μάλλον οι άλλοι που κάναν το λάθος να τα βάλουν μαζί της.

Τέλος μόνο ένας αναγνώστης εκτίμησε τη διαλεκτική σχέση καλλιστείων και σοσιαλιστικού προτσές παίρνοντας υπ' όψιν τη λενινιστική φόρμουλα ότι σοσιαλισμός = εξηλεκτρισμός + σταρ εσσδ + μις κομσομόλ. Κι επίσης την οξυδερκή λενινιστική υπόδειξη ότι το θέμα είναι να κρατήσουμε την προοδευτική ουσία του τεϊλορισμού και του θεσμού των καλλιστείων.

Δίπλα τρέχει ήδη νέα ψηφοφορία από την οποία συνειδητά και κατόπιν συζήτησης αποκλείστηκαν ο ηρωικός νικολάι κολόφ του πολιτμπιρό από το Ρόκι IV κι ο μικρός νικόλας λόγω ροπής προς τον αναρχοσυμμοριτισμό.
Δε συζητήθηκαν παρά μόνο σε πηγαδάκια καλτ υποψηφιότητες όπως του νίκου μαστοράκη -όπου θα έπαιζε και καλή μουσική- και του νίκου παπαναδρέου με πάρτι-ποιητική βραδιά και απαγγελία της τελευταίας ποιητικής του συλλογής με τίτλο κρατισμός κι αντεπανάσταση.

Νοσταλγός της CCCP

Ο οκτώβρης είναι η επανάσταση που έγινε ενάντια στο κεφάλαιο του μαρξ (γκράμσι). Με την έννοια ότι θα ήταν πιο λογικό να ξεσπάσει πρώτα στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπου το όραμα της κομμουνιστικής κοινωνίας ήταν πιο ώριμο.
Μια επανάσταση 90 χρόνια πριν που μοιάζει πιο σύγχρονη από οτιδήποτε έχουμε ζήσει μετά το 90. Που πήρε το όνομά της από τον οκτώβρη, αλλά τη γιορτάζουμε νοέμβρη. Κι η επέτειός της ήταν στις επτά, αλλά εγώ γράφω για αυτήν σήμερα.

Κανονικά θα έγραφα το σάββατο, που γιόρταζε ο πολυχρονεμένος γκόρμπι κι ο μίσα το αρκουδάκι.
Αλλά σκέφτηκα πως ούτως ή άλλως δεν χρειάζεται ειδική αναφορά. Αφού συνέχεια γι' αυτήν γράφουμε.

Τα πάντα στον κόσμο γύρω μας είναι πολιτική. Κι ο έρωτας και το ποδόσφαιρο και όλα.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο τα πάντα είναι και σοβιετική ένωση.
Εννοείται κι ο έρωτας και το ποδόσφαιρο (μεταξύ άλλων).

Η επέτειος της οκτωβριανής είναι ο ορισμός του παράταιρου.
Μια γεύση από τον αιώνα των επαναστάσεων μέσα στον άχρωμο κι άοσμο 21ο. Η επέτειος μιας εργατικής επανάστασης, μες στη μαυρίλα της αντεπανάστασης.
Της οποίας ο απόηχος είναι ακόμη εκκωφαντικός.
Μας κούφανε και μας έριξε σε πλήρη σύγχυση για το τι ακριβώς έγινε. Γιατί ψάχνουμε για ενόχους και για το τι έφταιξε. Αλλά μες στον κακό χαμό δεν ακούμε, και δεν κουβεντιάζουμε ήσυχα κι απλά, παρά ουρλιάζουμε για να ακουστούμε. Και βασικά να καλύψουμε και τις φωνές των άλλων.

Το κακό με την επέτειο είναι ότι έχει καταντήσει να είναι αυτό ακριβώς που λέει η λέξη: επέτειος.
Ο κάθε χώρος τη βλέπει ως ευκαιρία για αυτοεπιβεβαίωση. Για να πείσει το κοινό και (βασικά) τον εαυτό του ότι είχε δίκιο. Μόνο που κινδυνεύει να μείνει χωρίς κοινό.

Οι φίλοι του κόμματος είναι σαν τους οπαδούς με τις ομάδες.
Χωρίς τίτλους και πρωταθλήματα, χωρίς μεγάλες νίκες στο σήμερα, πώς να φτιάξεις καινούριες γενιές οπαδών; Με ιστορίες για περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις;
Αλλά και χωρίς οπαδούς να σε στηρίζουν πώς να πάρεις νίκη στο σήμερα;
Φαύλος διαλεκτικός κύκλος...

Πλέον μείναμε κάτι συνάδελφοι του γιοκαρίνη, νοσταλγοί, και κάτι απολιθώματα που έχουμε κολλήσει σε άλλο αιώνα με τη βελόνα σταματημένη στο 89.
Σε μας βασίστηκε ο φουκουγιάμα κι εμπνεύστηκε το τέλος τη ιστορίας. Που έχει γυρίσει στην προϊστορία κι ακόμα παραπίσω...

Το κακό είναι ότι η 7 νοέμβρη (ταιριάζει και για όνομα οργάνωσης) είχε καταντήσει απλά επέτειος από τα χρόνια της σοβιετίας ακόμα. Με την έννοια ότι την τιμούσαν στα λόγια κι όχι με πράξεις.

Τα 40 χρονα ήταν έναν χρόνο μετά το 20ό.
Τα 50χρονα λίγο μετά τον κοσύγκιν και τις μεταρρυθμίσεις του.
Τα 60χρονα τα γιορτάσαμε με το νέο σύνταγμα, όπου κατοχυρώθηκε το παλλαϊκό κράτος.
Και τα 70χρονα τα τιμήσαμε με την αποκατάσταση του μπουχάριν.
Που αυτή καθαυτή δεν είναι λάθος. Το θέμα είναι όμως με τι σκεπτικό έγινε. Κι ουδείς αμφιβάλλει για το σκεπτικό του γκόρμπι.

Ειδικά στο λόγο του για τα 70χρονα ο γκόρμπι πρέπει να έδωσε ρεσιτάλ. Μνημείο υποκρισίας και αριστοτεχνικής αμφισημίας, ώστε ο καθένας να καταλαβαίνει αυτό που θέλει (μια ιδέα μπορεί να πάρει κανείς από το άρθρο του γκοσβάιλερ για το κρεμμύδι γκορμπατσόφ, στο μοβ βιβλιαράκι της ΣΕ για τον σύγχρονο αναθεωρητισμό).
Θα συνεχίσουμε απαρέγκλιτα στον ίδιο δρόμο, είμαστε ντούροι και αποφασισμένοι έλεγε ο γκόρμπι και χαιρόταν ο μέσος κομμουνιστής.
Ναι, αλλά ποιον δρόμο εννοούσε τελικά;

Θα μου πεις, οι επαναστάσεις δε μπαίνουν σε μουσείο.
Εννοείται, σύμφωνοι.
Τώρα όμως παρακαλάμε να μείνουν εκεί τουλάχιστον. Και να μην κλείσουν το μαυσωλείο του λένιν που μόνο αυτό έμεινε να θυμίζει τον οκτώβρη στις γενιές που έρχονται.

Τον οκτώβρη πρέπει να κάτσουμε να τον μελετήσουμε, να βγάλουμε τα διδάγματά του. Καλύτερα να προσέχω τις διατυπώσεις μου όμως, αλλιώς θα με πουν τροτσκιστή (μερικοί το πιστεύουν ήδη).
Γιατί δικό του βιβλίο ήταν τα διδάγματα του οκτώβρη.

Είναι εκεί όπου σκαλίζει το παρελθόν και κατηγορεί ζηνόβιεφ και κάμενεφ για την αρνητική στάση που είχαν προς την εξέγερση πριν ξεσπάσει.
Κάτι που δεν τον εμπόδισε σε τίποτα να συνασπιστεί λίγα χρόνια αργότερα μαζί τους στην περιβόητη τροτσκι-καμενο-ζινοβιεφική κλίκα.
Από συνέπεια δηλ φτερό στον άνεμο.

Ενώ ο σύντροφος με το μουστάκι ήταν άνθρωπος από ατσάλι. Μασίφ αμετακίνητο στις θέσεις του και την ανελέητη κριτική στον σ. γιαροσένκο.
Όπως όλο το μπλοκ μας άλλωστε. Οχυρωμένο πίσω απ' το ατσάλινο παραπέτασμα που χώριζε στα δύο την ευρώπη.

Μέχρι που ήρθε ο γκορμπατσόφ να ζωγραφίσει με αφέλεια και κηρομπογιές το κοινό ευρωπαϊκό σπίτι του. Και να φέρει εντός των τειχών τον δούρειο ίππο της αγοράς που στην κοιλιά του έκρυβε την παλινόρθωση.

Μάταια φώναζε σαν λαοκόων ο λιγκατσόφ. Τα φίδια της αντεπανάστασης έπνιξαν τη φωνή του τίμιου αυτού αγωνιστή.
Και τα μ-λ σε ρόλο κασσάνδρας γεύονταν την πικρή δικαίωση...

Από όλα όσα έχουν γραφτεί για τον οκτώβρη αυτό που μου έρχεται πρώτο στο μυαλό είναι μια φράση της λούξεμπουργκ -την οποία θα μεταφέρω από μνήμης.
Λέει λοιπόν η ρόζα ότι στη ρωσία ο λένιν, ο τρότσκι και οι φίλοι τους είναι οι μόνοι που μπορούν να πουν ότι τόλμησαν κι ότι το γερμανικό προλεταριάτο πρέπει να αφήσει την πτωματική του απάθεια και να ακολουθήσει το παράδειγμα της ρώσικης επανάστασης.

Εμείς αλήθεια ως πότε θα ανεχόμαστε να παίζουμε το ρόλο του πτώματος;
Χωρίς δράση, σκέψη, θέληση, τόλμη;
Χωρίς ζωή σε τελική ανάλυση...

(σ.σ: παρακαλώ αυτό περί τρότσκι και λένιν ας μην χρεωθεί σε μένα. Η ρόζα το έγραψε. Για την επιλογή της ρόζας αναλαμβάνω ακέραια την πολιτική ευθύνη).

Δυο λόγια ακόμα.
Με τις επαναστάσεις και την ιστορία, ισχύει ό,τι και με τις μεγάλες προσωπικότητες.
Όταν πεθαίνουν νέες γίνονται θρύλοι. Σαν την κομμούνα του παρισιού.
Η οκτωβριανή επανάσταση είχε την ατυχία να ζήσει πολύ.

Κάποιοι λένε ότι έζησε αρκετά ώστε να χάσει τη νιότη της, την αγνότητά της (από τους γραφειοκράτες που τη γ...αν και ψόφησε) και να εκφυλιστεί.
Στην πραγματικότητα έζησε αρκετά, ώστε να αποκτήσει πολλούς εχθρούς. Οι οποίοι δεν της συγχώρεσαν ποτέ ακριβώς το ότι δεν πέθανε νέα.
Και τώρα ως νικητές γράφουν την ιστορία όπως τους αρέσει.

Δε θα μπορούσα παρά να κλείσω το σημείωμα με τον πλέον κλασικό τρόπο σε αυτές τις περιπτώσεις.
Παρά το πισωγύρισμα της ιστορίας, το δίλημμα κομμουνισμός ή βαρβαρότητα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.

Κι ας πλησιάζει καλπάζοντας η γαμημένη η βαρβαρότητα...

Η ώρα της κρίσης

Ολοκληρώνουμε την επική τριλογία για τον μαυρουδέα με τα σοβαρά συμπεράσματα για την κρίση και τα αίτιά της (να ολοκληρώσω και καμία ενότητα γιατί μέχρι στιγμής όλες μισές κι ανέσωτες μένουν. Όπως όλα τα μεγαλειώδη έργα άλλωστε).

Πρώτο σοβαρό σημείο (και κατά τη γνώμη μου το πιο ενδιαφέρον) οι -κατά μαυρουδέα- τρεις μαρξιστικές προσεγγίσεις των βασικών αιτιών της κρίσης του καπιταλισμού:

-κρίση λόγω υποκατανάλωσης
Η εργατική τάξη βλέπει την κατάστασή της να χειροτερεύει διαρκώς και την αγοραστική της δύναμη να μειώνεται. Η αγορά δεν μπορεί να απορροφήσει την ολοένα και μεγαλύτερη παραγωγή προϊόντων.

Δεν είμαι ειδικός για να το πω με σιγουριά αλλά η υποκατανάλωση και η υπερπαραγωγή είναι ουσιαστικά οι δύο όψεις στο ίδιο νόμισμα της καπιταλιστικής κρίσης. Αλλά αν πεις το δεύτερο είναι σα να λες ότι ο άνθρωπος παράγει περισσότερα απ' όσα μπορεί να καταναλώσει και να συσκοτίζεις πλήρως το γιατί δεν μπορεί να τα καταναλώσει.
Η πλάκα είναι ότι σε περιόδους που το κίνημα ήταν στα πάνω του και είχε κάποιες κατακτήσεις ακούγαμε το εντελώς αντίθετο επιχείρημα: ότι ο άνθρωπος καταναλώνει περισσότερα απ' όσα παράγει.
Βάλτε τον έλληνα στη θέση της λέξης άνθρωπος και έχετε το επιχείρημα που φορέθηκε περισσότερο από κάθε άλλο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 80 στην χώρα μας για να δικαιολογήσει ο παπατζής το κόψιμο της ατα και την απαρχή της λιτότητας διαρκείας.

Σύμφωνα με τον μαυρουδέα τώρα:
-η ιδέα αυτή έχει κεντρικό ρόλο στην οικονομική θεώρηση της ρόζας λούξεμπουργκ (που πάει φουλ για την πρωτιά στην τρέχουσα ψηφοφορία).
-έχει μεγάλη προπαγανδιστική αξία για το κίνημα -για τη διατύπωση αιτημάτων και γενικότερα.
-παρόλα αυτά είναι προβληματική.
Το γιατί όμως δεν το εξήγησε κι επομένως μέχρι να μας αποδείξει το αντίθετο τασσόμαστε στο πλευρό του τσίλι που διαφώνησε σε αυτό το σημείο.

Δεύτερη βασική προσέγγιση είναι ότι η κρίση οφείλεται στον άναρχο χαρακτήρα της παραγωγής στο καπιταλιστικό σύστημα. Και για αυτό ακριβώς είναι αναπόφευκτη.
Οι επιχειρήσεις παράγουν άναρχα για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, όχι προγραμματισμένα για να καλύψουν τις ανάγκες του κόσμου. Αυτός είναι μεταξύ άλλων ο λόγος που στην αφρική πχ μπορεί να πεθαίνει ο κόσμος από την πείνα και την έλλειψη φαρμάκων ή πόσιμου νερόυ αλλά την ίδια στιγμή παράγονται και πωλούνται αυτοκίνητα, οδοντόκρεμες και άλλα τέτοια είδη πρώτης ανάγκης.
Αυτά προσφέρουν κέρδος, τα άλλα όχι.

Τι συμβαίνει όμως όταν οι επιχειρήσεις ενός κλάδου παράγουν περισσότερα απ' όσα χρειάζεται πραγματικά, ή απ' όσα μπορεί να αγοράσει ο κόσμος;
Μπαίνουν σε εφαρμογή οι νόμοι του ανταγωνισμού και της ζούγκλας. Όποια επιχείρηση δεν φανεί αρκετά ανταγωνιστική δεν επιβιώνει.

Σήμερα βέβαια έχει επέρθει πρόοδος και πνεύμα πολιτισμού στον κόσμο των επιχειρήσεων. Για αυτό υπάρχουν καρτέλ, εξαγορές και συγχωνεύσεις σε τέτοιες περιπτώσεις. Αλλά και διαφημίσεις και πλύση εγκεφάλου στο θήραμα για να το πείσουν να πέσει οικειοθελώς στην παγίδα των ψεύτικων αναγκών και να καταναλώσει το τόσο χρήσιμο περίσσευμα.

Κατά τον μαυρουδέα ωστόσο και αυτή η προσέγγιση είναι προβληματική, γιατί ο καπιταλισμός έχει επιδείξει αξιοθαύμαστη αντοχή και δυνατότητα μακρόχρονης, ομαλής συντονισμένης ανάπτυξης.
Εμείς συφωνούμε εκ νέου με την ένσταση του τσίλι.
Ο καπιταλισμός μετά το κραχ του 29 δανείστηκε στοιχεία από τον προγραμματισμό της σοβιετικής ένωσης που έμεινε κατά θαυμαστό τρόπο ανεπηρέαστη από την καπιταλιστική κρίση. Όσο όμως αυτός ο προγραμματισμός αφορά διαφορετικά συστήματα, τότε πρόκειται για απλή συνωνυμία και τίποτα περισσότερο.
Το καπιταλιστικό κράτος παίζει το ρόλο του συλλογικού καπιταλιστή, ρυθμίζει τις διαφορές των επιμέρους τμημάτων της αστικής τάξης, υπερασπίζεται συνολικά τα συμφέροντά της, αλλά δε μπορεί να αποτρέψει την όξυνση των αντιθέσεων και το ξέσπασμα της κρίσης.

Τρίτη προσέγγιση: κρίση λόγω της πτωτικής τάσης του κέρδους
Στην οποία ο μαυρουδέας έδωσε και τη μεγαλύτερη βαρύτητα θεωρώντας την εγγενή τάση του καπιταλισμού σε αντίθεση πχ με τη δεύτερη προσέγγιση που την χαρακτήρισε φαινομενολογία (δηλ απλή παρατήρηση και περιγραφή της πορείας του καπιταλισμού, όχι επιστημονική ανάλυση).

Αυτή η προσέγγιση είναι κι η πιο βαριά γιατί θέλει κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις πολιτικής οικονομίας.
Ο μαρξ στο κεφάλαιο εξηγεί ότι υπάρχει ο διαχωρισμός ανάμεσα σε σταθερό και μεταβλητό κεφάλαιο. Το μεταβλητό κεφάλαιο είναι αυτό που αφορά την μίσθωση της εργατικής δύναμης και το οποίο είναι και η μοναδική πηγή της υπεραξίας. Το σταθερό κεφάλαιο αναφέρεται στα μηχανήματα, τον εξοπλισμό και τα πάγια έξοδα της επιχείρησης.

Οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να ανανεώνουν διαρκώς τον εξοπλισμό τους για να έχουν παραγωγικό πλεονέκτημα και να μπορούν να αντέξουν στον ανταγωνισμό. Οι μηχανές αντικαθιστούν την ανθρώπινη εργασία και επιτρέπουν στην επιχείρηση να μειώσει το εργατικό της δυναμικό (με άλλα λόγια δηλ να προχωρήσει σε απολύσεις) αφού πλέον μπορεί να βγάλει τα ίδια προϊόντα με λιγότερους εργαζόμενους. Κι επειδή η τεχνολογία εξελίσσεται και η παραγωγικότητα αυξάνεται συνεχώς, η τάση αυτή είναι συνεχής.

Τι συμβαίνει όμως σε αυτή την περίπτωση;
Μειώνεται το μεταβλητό κεφάλαιο. Κι επειδή αυτό (δηλ ο άνθρωπος και η εργατική του δύναμη) είναι η μόνη πηγή υπεραξίας, το ποσοστό της τελευταίας μειώνεται κι άρα μειώνεται και το ποσοστό κέρδους.
Προσοχή: δε μειώνονται συνολικά τα κέρδη των καπιταλιστών. Μειώνεται όμως το ποσοστό του κέρδους τους σε σχέση με το συνολικό κεφάλαιο που δαπανούν.

Επειδή οι καπιταλιστές πρέπει να αυξάνουν συνεχώς το σταθερό κεφάλαιο στις επιχειρήσεις τους η πτώση του ποσοστού κέρδους στον καπιταλισμό είναι αναπόφευκτη.
Κι είναι μία από τις βασικές αιτίες κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος. Γιατί όπως είναι γνωστό το κεφάλαιο δεν κυνηγάει απλά το κέρδος, αλλά το μέγιστο κέρδος. Και κάνει τα πάντα για να αναστείλει αυτή την εγγενή τάση του κεφαλαίου.
Τα ψαλίδια στους μισθούς και στα ασφαλιστικά δικαιώματα πχ είναι κλασικά παραδειγματα αυτής της προσπάθειας της αστικής τάξης.

Όσο κι αν προσπαθεί όμως η αστική τάξη δε μπορεί να απαλλάξει το σύστημα από τις εγγενείς αντιφάσεις του. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μετακυλύει το κόστος της κρίσης στις πλάτες των εργαζόμενων.
Όσο οι τελευταίοι δεν αντιδρούν και δεν παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους, τόσο θα έχει τα περιθώρια να το κάνει...

Υγ: σε αυτό το σημείο τουλάχιστον υπήρξε συμφωνία ανάμεσα σε τσίλι και μαυρουδέα.
Υγ2: τελικά θα χρειαστεί κι άλλο ένα τελευταίο σημείωμα με τα τελικά συμπεράσματα για την κρίση.
Ήγγικεν η ώρα της κρίσης...

Προβληματισμοί πάνω στο δημόσιο διάλογο

Είναι άραγε ο δημόσιος ανοιχτός διάλογος συμβατός με την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού; Ή μήπως συνιστά κατάφωρη παραβίαση των αρχών του και της λειτουργίας του;
Ιδού η απορία.

Επιχειρώντας να συμβάλω σε μια απόπειρα απάντησης παραθέτω συνοπτικά (λέμε τώρα) τα εξής:

Ένα από τα βασικά θεωρητικά έργα του λένιν για το κόμμα νέου τύπου και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει είναι το ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω.
Το βιβλίο φέρει τον υπότιτλο η κρίση μέσα στο κόμμα μας και αναφέρεται στο 2ο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ που είχε προηγηθεί ένα χρόνο πριν (1903) και κατά το οποίο ουσιαστικά άρχισε η περίφημη διάσπαση ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους μενσεβίκους.

Αν το δούμε σχολαστικά το θέμα, ο λένιν αναφέρεται δημόσια σε ένα εσωοργανωτικό ζήτημα βγάζοντας παραέξω θέσεις και στοιχεία που αφορούν την κρίση του κόμματος και εσωκομματικές διαδικασίες.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ο λένιν επιλέγει να πραγματευτεί το θέμα των οργανωτικών αρχών του κόμματος νέου τύπου και του καταστατικού του, όχι σε κάποια κλειστή κομματική διαδικασία, αλλά με μια μπροσούρα που θα φτάσει σε κάθε συνειδητοποιημένο προλετάριο και θα του ξεκαθαρίσει αρκετά ζητήματα.
Το γεγονός ότι αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν -από τη στιγμή που δημοσιοποιούνται- να αξιοποιηθούν από τον ταξικό εχθρό δε φαίνεται να τον απασχόλησε στην παρούσα φάση.
Φυσικά όλα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν τηρουμένων των αναλογιών και βάση των αντικειμενικών συνθηκών της εποχής (πχ καθεστώς παρανομίας για τους μπολσεβίκους). Παρόλα αυτά έχουν αρκετά πράγματα να μας διδάξουν και για το σήμερα.

Δημόσια κριτική πάνω σε αυτό το ζήτημα είχε ασκήσει και η ρόζα λούξεμπουργκ σε άρθρο της για τα οργανωτικά ζητήματα της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας το οποίο μάλιστα δημοσιεύτηκε πρώτα στη ρωσική ίσκρα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις κοροντζή με τίτλο σοσιαλισμός και δημοκρατία και πρόλογο του -αναθεωρητικής απόχρωσης- άλκη ρήγου.
Η κριτική αυτή αφορούσε και τον λένιν και το "λενινιστικό μοντέλο" κόμματος νέου τύπου. Ξεχωρίζει -εν είδει τσιτάτου- η φράση της:
Τα σφάλματα ενός αληθινά επαναστατικού κινήματος είναι ιστορικά απείρως γονιμότερα από το αλάθητο της καλύτερης κεντρικής επιτροπής.

Οι διαφωνίες της λούξεμπουργκ ερμηνεύονται εν μέρει βάση του γενικότερου πνεύματος φιλελευθερισμού (όχι αστικού) που αναμφίβολα την χαρακτήριζε κι εν μέρει βάση των διαφορετικών αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούσαν στη γερμανία (του νόμιμου και ισχυρότατου σοσιαλδημοκρατικού κόμματος) και στην αυταρχική τσαρική ρωσία, οι οποίες και υπαγόρευαν διαφορετική τακτική και κομματική δομή.
Εγώ κλίνω σαφώς προς τη δεύτερη εξήγηση. Η πρώτη όμως ίσως να είναι κι ο λόγος για τον οποίο έχω αδυναμία στη ρόζα.

Είναι μάλλον περιττό να επισημάνω ότι οι σημερινές αντικειμενικές συνθήκες έχουν πολύ περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με αυτές της τότε γερμανίας παρά με την τσαρική ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση όμως το πράγμα σηκώνει μεγάλη συζήτηση.

Όπως μεγάλη συζήτηση μπορεί να γίνει και για μια άλλη θέση που διατυπώνει ο λένιν στο ίδιο έργο για τη σχέση των προλετάριων και των διανοούμενων με την πειθαρχία:
"η πειθαρχία και η οργάνωση, που τόσο δύσκολα τις δέχεται ο αστός διανοοούμενος, τις αφομοιώνει πολύ εύκολα το προλεταριάτο, ακριβώς χάρη στο σχολείο του εργοστασίου" στο οποίο ο λένιν πέρα από τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα και την πειθαρχία που βασίζεται στο φόβο της πείνας διακρίνει και μια άλλη πλευρά, αυτή της πειθαρχίας που στηρίζεται στην από κοινού εργασία και σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης.
Προσωπικά δεν είμαι σίγουρος ότι τα δύο αυτά είδη μπορούν να νοηθούν διακριτά, ξέχωρα το ένα από το άλλο. Ακόμα κι έτσι όμως, πιστεύω ότι το πρώτο στοιχείο υπερτερεί σαφώς του δεύτερου.

Αντί περαιτέρω σχολίων θα παραθέσω δυο πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις του γ. ρούση σχετικά, από το βιβλίο του σύγχρονη επαναστατική διανόηση:
-"εδώ ο λένιν ανακαλύπτει την κρυφή γοητεία που του ασκούσε η ταϋλοριανή αποτελεσματικότητα, η καπιταλιστική ορθολογικότητα ως προς την οργάνωση της εργασίας, την οποία ως γνωστό θα χρησιμοποιήσει και αργότερα κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού..."
-"μήπως ο λένιν επιχαίρει για τη μετάθεση της εργοστασιακής πειθαρχίας από τους εργάτες στο κόμμα, όχι βεβαίως επειδή αυτή έχει επαναστατικά χαρακτηριστικά, αλλά διότι μέσω αυτής πέραν των άλλων μπορεί να ενισχυθεί η επαναστατική ιδεολογική ηγεμόνευση μέσα στο κόμμα;"

Κλείνω το παρόν σημείωμα (αλλά όχι το θέμα) με την περίφημη οδηγία του λένιν προς τους σοβιετικούς διπλωμάτες να (ακυρώσουν αλλά και) να φέρουν στη δημοσιότητα όλες τις μυστικές διπλωματικές συμφωνίες του τσαρικού καθεστώτος, για να υπάρχει διαφάνεια και να είναι ενήμεροι οι λαοί της σοβιετικής ρωσίας και της ευρώπης γενικότερα.

Επειδή αυτή η λενινική ντιρεκτίβα (sic) είχε, φαντάζομαι, ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, αναρωτιέμαι τι να απέγινε στη συνέχεια και για ποιο λόγο την έφαγε η "μαρμάγκα της γραφειοκρατίας".
Ποιο είναι άραγε το σκεπτικό που την αναίρεσε;
Πώς διανύθηκε η -κατηφορική- διαδρομή από αυτή την οδηγία μέχρι τις συμφωνίες της τριανδρίας στο πότσνταμ και τη γιάλτα;

Πρόθεσή μου βέβαια δεν είναι να αναπαράγω τη γνωστή αστική προπαγάνδα από τα απομνημονεύματα του τσόρτσιλ με τα χαρτάκια για τις σφαίρες επιρροής που άλλαζαν χέρια σαν χαρτάκια της πανίνι.
Πόσο κόσμο όμως θα έπειθε ο τσώρτσιλ αν οι σοβιετικοί είχαν δημοσιοποιήσει τα ντοκουμέντα και τις συμφωνίες της γιάλτας με βάση την αρχή της διαφάνειας;
Αν οι σοβιετικοί ξεσκέπαζαν με μια τέτοια κίνηση την αστική προπαγάνδα, πόσο κόσμο θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή;

Η περεστρόικα έκανε τελικά πολύ μεγαλύτερη ζημιά από όσο αρχικά φάνηκε.
Γιατί με την γκλάσνοστ που αφορούσε βασικά τη διαπόμπευση των ιδεολογικών της αντιπάλων και το μηδενισμό της "σταλινικής" περιόδου, αλλά και με την ψευδεπίγραφη "επιστροφή της στον λένιν", δυσφήμησε και ξεφτίλισε την έννοια της διαφάνειας.

Το στοίχημα δεν είναι μόνο να απορρίψουμε τον γκορμπατσόφ, αλλά νη μην πετάξουμε μαζί με τα νερά και το μωρό.
Γιατί το έλλειμμα -σοβιετικής- δημοκρατίας και διαφάνειας ήταν υπαρκτό πρόβλημα. Κι ήταν αυτό ακριβώς που δημιούργησε το έδαφος για την καθολική επικράτηση και αποδοχή του γκόρμπι.
Και του κάθε γκόρμπι...