Κολεκτιβοποίηση

Σήμερα η κε του μπλοκ έχει την τιμή να φιλοξενεί μια αναλυτική εργασία του Άναυδου για την κολεκτιβοποίηση που εξετάζει το αντικείμενο από όλες τις πλευρές: το ιστορικό πλαίσιο και τις συνθήκες που επέβαλαν την πολιτική της κολεκτιβοποίησης, τους όρους με τους οποίους προωθήθηκε, τη σκληρή ταξική πάλη με τους κουλάκους, τη διαπάλη και τις διαφορετικές απόψεις μέσα στο κόμμα των μπολσεβίκων, το λιμό της ουκρανίας, κτλ. Το κείμενο του άναυδου είναι αρκετά εκτενές, αλλά αξίζει κατά τη γνώμη μου να διαβαστεί ολόκληρο, σαν ένα ιστορικό ένθετο στον κυριακάτικο ρίζο. Καλή ανάγνωση και κάθε καλόβουλος σχολιαστής ευπρόσδεκτος.

Κολεκτιβοποίηση

Από τον Άναυδο – Φεβρουάριος 2014

Μπροστά 25!

                Μπροστά 25!

Ατσάλινοι

                Εργάτες-χιλιάδες

Ο εχθρός προελαύνει

                Ήρθε η ώρα να τελειώσουμε

Αυτή τη συμμορία

                Των παπάδων και των κουλάκων

Ας καπνίσουν τα τρακτέρ

                Με την δύναμη των χιλίων ίππων

Στη θέση

των εξαντλημένων ψωράλογων

Ο κουλάκος είναι έτοιμος

                Κοίτα ξανά

Με το πριονισμένο δίκαννο

                Χωμένος στις ερημιές

Στο μέτωπο 25!

                Μπροστά 25!

Ατσάλινοι

                Εργάτες-χιλιάδες

(από το εμβατήριο των Εικοσιπέντε Χιλιάδων του Β. Μαγιακόφσκι)

Περιεχόμενα:

1.       Εισαγωγή

2.       Η αγροτική οικονομία στη διάρκεια της ΝΕΠ

3.       Η κρίση των σιτηρών

4.       Οι διαφορετικές απόψεις

5.       Κολεκτιβοποίηση

6.       Αποκουλακοποίηση

7.       Ίλιγγος από τις επιτυχίες

8.       Η αντίσταση

9.       25,000

10.   ΜΤΣ

11.   Λιμός

12.  Τα πρώτα χρόνια

13.   Επίλογος

1. Εισαγωγή

Αν και οι Μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία στη Ρωσία το Νοέμβριο του 1917 η τελική τους επικράτηση έγινε δυνατή μόλις το 1921 (οι Ιάπωνες αποχώρησαν ηττημένοι από το Βλαδιβοστόκ τον Οκτώβριο του 1922) με τη νίκη τους στον εμφύλιο πόλεμο. Στη φωτιά του εμφυλίου σφυρηλατήθηκε η στρατιωτική και πολιτική  συμμαχία του προλεταριάτου με την αγροτιά.  Η συμμαχία αυτή θεμελιώθηκε πάνω στο αμοιβαίο συμφέρον των δύο μερών: οι αγρότες έλαβαν από τη σοβιετική κυβέρνηση γη και προστασία από τους γαιοκτήμονες και τους κουλάκους ενώ οι ίδιοι της έδιναν για περίπου τρία χρόνια  όλο σχεδόν το πλεόνασμα τους.

Ο εμφύλιος άφησε τη χώρα σε μία κατάσταση οικονομικής και κοινωνικής αποσύνθεσης. Ωστόσο το σύστημα του πολεμικού κομμουνισμού, όπως ονομάστηκε, ήταν αδύνατο να διατηρηθεί μετά το τέλος του εμφυλίου γιατί όπως διέγνωσε ο Λένιν η συνέχιση του θα οδηγούσε σε σύγκρουση με την αγροτιά Το 10^ο συνέδριο του ΠΚΚ(μπ) (Μάρτιος 1921) εγκαινίασε τη Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ) όπου η ιδιοποίηση από το κράτος ολόκληρου του αγροτικού πλεονάσματος αντικαταστάθηκε από ένα φόρο σε είδος. Παράλληλα επιτράπηκε το ελεύθερο εμπόριο και η λειτουργία μικρών ιδιωτικών βιομηχανιών και βιοτεχνών. Η ΝΕΠ που λογιζόταν σα μία προσωρινή υποχώρηση είχε σαν βασικό στόχο να δώσει το κίνητρο  κυρίως στους αγρότες αλλά και σε άλλα στρώματα να αυξήσουν το επίπεδο της παραγωγής τους. Το κράτος θα ωφελούταν από το πλεόνασμα αυτό μέσω της φορολογίας ελπίζοντας ότι κάποιο μέρος από το υπόλοιπο θα μετατρεπόταν σε επένδυση από τους ιδιώτες.

2. Η αγροτική οικονομία στη διάρκεια της ΝΕΠ

Πριν την Οκτωβριανή επανάσταση το 42% της γης άνηκε στους γαιοκτήμονες, τους αυλικούς και στην εκκλησία. Μετά την επανάσταση όλη αυτή η γη απαλλοτριώθηκε και το μεγαλύτερο μέρος της δόθηκες στους ακτήμονες ενώ στο υπόλοιπο σχηματίστηκαν τα πρώτα κρατικά αγροκτήματα (σοβχόζ). Έτσι ενώ το 1916 υπήρχαν 18 εκατομμύρια αγροκτήματα ο αριθμός τους έφτασε το 1926 τα 25,6 εκατομμύρια. Η αγροτική κοινότητα (mir) που ήταν ο βασικότερος θεσμός στην ύπαιθρο στην προεπαναστατική Ρωσία παρέμεινε σα θεσμός και στη διάρκεια της ΝΕΠ.  Μία σημαντική παράμετρος του αγροτικού ζητήματος ήταν το γεγονός ότι το φυσικό περιβάλλον της ΕΣΣΔ ήταν (και είναι) αρκετά δριμύ ενώ ελάχιστες είναι οι περιοχές που η φύση ευνοεί τη γεωργία.

Η ΕΣΣΔ (ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 1922) ήταν μία αγροτική χώρα με  πληθυσμό 147 περίπου εκατομμύριων όπου το 86,3% ζούσε στην ύπαιθρο (απογραφή 1926).  Το 1927 η βιομηχανία αντιπροσώπευε το 42% του συνολικού προϊόντος (ο σοσιαλιστικός τομέας  αντιπροσώπευε το 86%) ενώ η γεωργία αντιπροσώπευε το 58%.

Ο πρωταρχικός στόχος της σοβιετικής εξουσίας ήταν η εκβιομηχάνιση της χώρας που θ’ ανέβαζε το βιοτικό επίπεδο του λαού και θ’ απάλλασσε τη χώρα από την εξάρτηση από τις καπιταλιστικές χώρες.  Ωστόσο οι πόροι για τις απαραίτητες επενδύσεις δεν θα μπορούσαν να προέρχονται ούτε από την εκμετάλλευση αποικιών ούτε φυσικά από τα δάνεια άλλων καπιταλιστικών χωρών αλλά θα έπρεπε να αναζητηθούν στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ. Οι βασικές πηγές ήταν καταρχήν το κοινωνικοποιημένο κεφάλαιο όπου πλέον όλο το ποσό των προηγούμενων κερδών των κεφαλαιοκρατών μετατρέπονταν σε επενδύσεις, το παραγόμενο πλεόνασμα της βιομηχανίας  και κατά τρίτο η απόσπαση μέρους του πλεονάσματος από την αγροτική παραγωγή μέσω της φορολογίας και του μηχανισμού των τιμών.  Συνεπώς η αναζωογόνηση της γεωργίας ήταν απαραίτητη προϋπόθεση ώστε αυτή να μπορέσει να τροφοδοτήσει το σοβιετικό κράτος με πρώτες ύλες και τρόφιμα απαραίτητα για την ανασυγκρότηση της βιομηχανίας. Η βιομηχανία με τη σειρά της ανάμεσα στ’ άλλα θα τροφοδοτούσε την αγροτική οικονομία με τα απαραίτητα μέσα (μηχανήματα, λιπάσματα κλπ) ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα και το συνολικό της προϊόν. Η κατάργηση της φεουδαρχίας απάλλαξε τους αγρότες από τα νοίκια που πλήρωναν για να καλλιεργούν τη γη. Χωρίς το βάρος αυτό οι αγρότες ήταν σε θέση να συνδράμουν οικονομικά το κράτος να κτίσει μία ισχυρή βιομηχανία. Επιπλέον δόθηκαν στους αγρότες μία σειρά κινήτρων όπως χαμηλή φορολογία, παροχή πιστώσεων ικανοποιητικές τιμές αγοράς κλπ.

Η αναδιανομή της γης μετά το τέλος του εμφυλίου άφησε το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού στην ιδιοκτησία των κουλάκων. Σε όλη τη χώρα το 31% των αγροκτημάτων δεν είχε ζώα έλξης πάνω από το 34% δεν είχε κάποιο εξοπλισμό οργώματος και μόλις το 18% διέθετε αγροτικά μηχανήματα.  Έτσι το όργωμα ήταν ρηχό, συνήθως με τη χρήση ξύλινου υνιού η σπορά γινόταν με το χέρι και έπεφτε θύμα των πουλιών και του ανέμου.

Το κράτος ενίσχυε με κάθε τρόπο την παραγωγή των φτωχών χωρικών με τη δημιουργία συνεταιρισμών και την παροχή δανείων, μηδενική φορολογία αλλά και προστατεύοντάς τους από την εκμετάλλευση των κουλάκων εφαρμόζοντας αυστηρούς νόμους σχετικά με τη χρήση και την αμοιβή ξένης εργασίας. Για την επιτυχία των στόχων αυτών αναγκαία ήταν η ενίσχυση της συνοχής των φτωχών στρωμάτων κάτω από την καθοδήγηση των κομματικών οργανώσεων. Έτσι το 1924 δημιουργήθηκαν οι αγροτικές επιτροπές αλληλοβοήθειας (Kredtkomy) που σκοπό είχαν τη διανομή σπόρου, δάνειζαν εξοπλισμό σε πολύ χαμηλές τιμές  κλπ.

Οι συνεταιρισμοί (προμηθευτικοί, αγροτικοί και πιστωτικοί) υπήρχαν και  προπολεμικά Υπήρχε ωστόσο μια βασική διαφορά μεταξύ της άποψης των μπολσεβίκων για τους συνεταιρισμούς σαν ενδιάμεσο στάδιο  πριν τη σοσιαλιστική συλλογική γεωργία και της άποψης των αγροτών που προσχωρούσαν στους συνεταιρισμούς για το αμοιβαίο αλλά βασικά ατομικό κέρδος. Το 1927 το συνεταιριστικό κίνημα κάλυπτε το 37% των νοικοκυριών. Οι συνεταιρισμοί έλκυαν κυρίως τους κουλάκους γιατί επειδή ακριβώς διαχειρίζονταν τα πιο προηγμένα αγροκτήματα γνώριζαν καλύτερα τα οικονομικά πλεονεκτήματα του συνεταιρισμού.  Όντας σε θέση ισχύος  οι κουλάκοι κυριαρχούσαν στις διοικήσεις των συνεταιρισμών και ήταν σε θέση να τους χρησιμοποιήσουν για τα συμφέροντα τους. Αντιμέτωπο με μία κατάσταση όπου οι συνεταιρισμοί βοηθούσαν τους ήδη εύπορους αγρότες το κόμμα προσπάθησε να ασκήσει πιο στενό πολιτικό και οικονομικό έλεγχο. Έτσι οι  πωλήσεις τρακτέρ αλλά και τα δάνεια επιτρεπόντουσαν μόνο σε σοβχόζ, κολχόζ και τους αγροτικούς παραγωγικούς συνεταιρισμούς. Αντίστοιχα οι κουλάκοι δημιουργούσαν  ψευτο-συνεταιρισμούς ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν μηχανήματα και να παίρνουν δάνεια σε μία προσπάθεια να ξεγελάσουν τον κρατικό. Το 1927 το 2% των τρακτέρ ήταν ατομική ιδιοκτησία το 23% άνηκε σε κολχόζ το 15% σε σοβχόζ και το 55% αγροτικούς συνεταιρισμούς.

Στα χωριά εξακολουθούσε παράλληλα με τα σοβιέτ να επιβιώνει η κοινότητα στην οποία συμμετείχαν οι άρρενες αρχηγοί των νοικοκυριών με επικεφαλής το γέροντα του χωριού. Ουσιαστικά υπήρχε μία δυαδική εξουσία.  Οι κρατικοί λειτουργοί ήταν κακοπληρωμένοι και έκθετοι στην εξαγορά κυρίως από τη μεριά των κουλάκων ώστε να κλείνουν τα  μάτια όταν παραβιάζονταν οι νόμοι υπενοικίασης της γης, χρησιμοποίησης ξένης εργασίας, και αγοράς μηχανών. Ο πιο διαδεδομένος τρόπος παράκαμψης της νομοθεσίας ήταν η υιοθεσία του ακτήμονα από τον κουλάκο που τον παρουσίαζε σαν συμβοηθών μέλος και όχι εργάτη. Το 1926 το κόμμα προσπάθησε να μειώσει την δύναμη των κοινοτήτων αφαιρώντας τα πολιτικά δικαιώματα από τους κουλάκους και προσπαθώντας να την αντικαταστήσει με το χωριό.

Οι κουλάκοι όντας οι πιο εύποροι και οι πιο μορφωμένοι ήταν οι φυσικοί ηγέτες της υπαίθρου. Για να προστατέψουν την οικονομική τους ηγεμονία αναπόφευκτα είχαν και πολιτική δραστηριότητα κυριαρχώντας στις αγροτικές κοινότητες και υπονομεύοντας την εξουσία του τοπικού σοβιέτ. Εκμεταλλευόμενοι τα κίνητρα της ΝΕΠ εμπόδιζαν κάθε προσπάθεια του κράτους να αυξήσει τον έλεγχο του στην ύπαιθρο. Το 1925-26 το κόμμα προσπάθησε να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των αγροτών στην πολιτική ζωή προκηρύσσοντας εκλογές στα σοβιέτ. Σαν αποτέλεσμα υπήρξε αύξηση της πολιτικής δραστηριότητας αντικομουνιστικών δυνάμεων και μάλιστα στη Σιβηρία έγινε προσπάθεια να ξαναδημιουργηθεί η Ένωση Αγροτών (παρακλάδι των σοσιαλεπαναστατών). Χιλιάδες ήταν οι υπογραφές που  μαζεύτηκαν στην αίτηση για αναγνώριση της σαν πολιτικό κόμμα. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας οι κουλάκοι κέρδισαν μέχρι και το 10% των εδρών στα τοπικά σοβιέτ.  Σαν αντίδραση το κόμμα το 1926-27 αύξησε από 1% σε 3% το ποσοστό των αγροτών (κουλάκοι) που στερήθηκαν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Οι φτωχοί αγρότες δίσταζαν να στραφούν ενάντια στους κουλάκους γιατί τους είχαν ανάγκη τόσο σαν εργοδότες όσο και για να δανειστούν από αυτούς μηχανήματα, ζώα, εργαλεία και χρήματα. Επιπλέον η  πολιτική ελέγχου των κουλάκων ήταν δίκοπο μαχαίρι. Με δεδομένη την οικονομική εξάρτηση των φτωχών χωρικών από τους πλούσιους γείτονες τους αυτοί ήταν και τα πρώτα θύματα όταν οι οικονομικές πολιτικές του σοβιετικού κράτους συρρίκνωναν την οικονομική δραστηριότητα των κουλάκων. Η μη αποπληρωμή των κρατικών δανείων   ήταν ένα άλλο διαδεδομένο πρόβλημα δείχνοντας στο κόμμα ότι η χρήση της πίστης δεν έφερνε κανένα αποτέλεσμα απλώς σπαταλούσε σπάνιους πόρους σε ένα βαρέλι δίχως πάτο όπου οι κύριοι ωφελημένοι ήταν  οι κουλάκοι.

Να σημειωθεί ότι στους κεντρικούς οργανισμούς των συνεταιριστικών οργανώσεων κυριαρχούσαν οι σοσιαλεπαναστάτες και οι αστοί ειδικοί που δεν συμμερίζονταν τις ιδέες των μπολσεβίκων. Ήταν οι ίδιοι που είχαν εργαστεί στη διάρκεια των  μεταρρυθμίσεων Στολίπιν και συνέχιζαν να προωθούν τη συγκέντρωση  των αγροκτημάτων σε ιδιωτική βάση.

Ιστορικά οι αγρότες ήταν βασικοί υποστηρικτές των σοσιαλεπαναστατών (π.χ. στη Σιβηρία είχαν πάρει το 78% των ψήφων στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1917). Οι κομματικές δυνάμεις στην ύπαιθρο ήταν λιγοστές, το 1928 μόλις το 9,8% των μελών του ΠΚΚ (μπ) ήταν αγρότες ενώ αντιστοιχούσαν περίπου 25 κομματικά μέλη ανά 10,000 κατοίκους (σε σύγκριση στις πόλεις η αναλογία ήταν 319 μέλη). Η προσπάθεια του ΠΚΚ να αυξήσει την επιρροή του στην ύπαιθρο με εκστρατείες στρατολόγησης είχε οδηγήσει αρκετούς κουλάκους στις τάξεις του κόμματος Η Κεντρική επιτροπή ελέγχου ανακάλυψε ότι περίπου το 17% των κομματικών μελών στην ύπαιθρο ήταν ‘οικονομικά εξασφαλισμένοι’ αγρότες Έτσι το 1927 το κόμμα εξέδωσε δύο οδηγίες στις κομματικές οργανώσεις της υπαίθρου Σύμφωνα με την πρώτη οι επαρχιακοί κομματικοί πυρήνες έπρεπε να ετοιμάσουν λίστες με την οικονομική διαστρωμάτωση των οικογενειών της περιοχής τους να εφαρμόζουν τις κομματικές οδηγίες αλλά και το σοβιετικό νόμο που προστάτευε τον φτωχό αγρότη και τιμωρούσε τον κουλάκο. Σύμφωνα με τη δεύτερη θα έπρεπε να εκκαθαρίσουν τις γραμμές τους από τους κουλάκους και να προσπαθήσουν να στρατολογήσουν φτωχούς αγρότες και ακτήμονες.

Το αγροτικό ζήτημα στη Ρωσία

Η μεσοβδόμαδη αστική προπαγάνδα της καθημερινής, στην πιο καθαρή ταξική της μορφή, για το λιμό της ουκρανίας και τη συκοφάντηση της σοβιετικής εξουσίας, δίνει στην κε του μπλοκ αφορμή για τη σημερινή ανάρτηση, που είναι μια απόπειρα εκλαΐκευσης για τις ρίζες του προβλήματος και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, εμπνευσμένη από τη συζήτηση που είχε ανοίξει σε ένα παλιότερο κείμενο του άναυδου για την πλατφόρμα ριούτιν. Από τον τέτοιο χαρακτήρα του προκύπτουν κι οι όποιες υφολογικές διαφορές.

Εντελώς περιληπτικά λοιπόν -με κίνδυνο να αποβαίνουν σε βάρος της ουσίας- θα έλεγα τα εξής.
Το θέμα της αγροτιάς στη ρωσία ήταν πολύ ιδιαίτερο κι είχε νευραλγική θέση.
Καταρχάς γίνεται να κάνεις σοσιαλιστική επανάσταση με στόχο την εργατική εξουσία -δικτατορία του προλεταριάτου κτλ- σε μια χώρα που είναι κατά 90% αγροτική, με το ένα πόδι στη φεουδαρχική εποχή; Από αυτό προέκυψε η πρώτη σοβαρή στρατηγική διαφωνία και διάσπαση μεταξύ μπολσεβίκων και μενσεβίκων, γιατί οι δεύτεροι ήθελαν πρώτα να επικρατήσει πλήρως η αστική επανάσταση και παρέπεμπαν το σοσιαλισμό στο απώτερο μέλλον, θεωρώντας τον οκτώβρη ένα είδος πραξικοπήματος εις βάρος της ιστορίας.

Οι μπολσεβίκοι ξεπέρασαν κάπως το σκόπελο με την πολιτική φόρμουλα του λένιν για δημοκρατική διχτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς, που καθόριζε το στόχο και τις κοινωνικές δυνάμεις που θα τον εκπλήρωναν και η βασική της ιδέα ήταν να μην αφήσουν την επανάσταση και τις απαραίτητες κινήσεις εκσυγχρονισμού-μετασχηματισμών κτλ στα χέρια της αστικής τάξης, γιατί θα έμεναν στη μέση.

Παρεμπιπτόντως αυτό το θέμα είχε απασχολήσει και τους κλασικούς του μαρξισμού (μαρξ, ένγκελς). Από εκεί ξεκινά η γνωστή ιστορία ότι οι κλασικοί 'διόσκουροι' προέβλεπαν ότι θα ξεσπάσει η επανάσταση στις ανεπτυγμένες χώρες της δύσης κι όχι στην καθυστερημένη περιφέρεια -πχ ρωσία. Και με αυτήν την έννοια ο γκράμσι είχε γράψει 'χαριτολογώντας και λογοτεχνίζοντας' πως ο οκτώβρης ήταν μια επανάσταση ενάντια στο κεφάλαιο του μαρξ. Και βασικά ενάντια σε μια ρηχή ντετερμινιστική ανάγνωση του μαρξισμού -ότι όλα είναι νομοτελειακά και προκαθορισμένα, τελεία και παύλα.

Υπάρχει πάντως και μια επιστολή του μαρξ στη ρωσίδα επαναστάτρια βέρα ζασούλιτς, που λέει ότι οι ρώσοι επαναστάτες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το κοινοτικό κεκτημένο της ρώσικης αγροτικής κομμούνας για τους πολιτικούς τους σκοπούς. Και τη μνημονεύουμε και σήμερα συχνά-πυκνά, ακριβώς για να δείξουμε ότι η σκέψη του μαρξ και τα πράγματα εν γένει δεν ήταν τόσο μονοσήμαντη, όπως το ‘χουν μερικοί στο μυαλό τους

Όταν ξεσπά η οκτωβριανή επανάσταση, το προλεταριάτο στη ρωσία είναι ισχυρό αλλά σχετικά ολιγάριθμο, λιγότερο από το 10% του πληθυσμού και βασικά συγκεντρωμένο σε μεγάλα αστικά κέντρα. Υπάρχει δηλαδή ο άμεσος κίνδυνος, αν δεν εξασφαλίσει την κοινωνική συμμαχία και συμπόρευση των αγροτών, να πετύχει μια νικηφόρα επανάσταση, που θα επικρατήσει όμως σε ορισμένες μικρές νησίδες, περικυκλωμένες από ένα αντιδραστικό αρχιπέλαγος. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο την είχε πατήσει 40τόσα χρόνια πριν και η παρισινή κομμούνα.

Παρεμπιπτόντως, όταν μιλάμε για 'αντιδραστικό' αρχιπέλαγος, δεν εννοούμε προφανώς ότι οι αγρότες είναι αντιδραστικοί από τη φύση τους. Εννοούμε τη συνολική καθυστέρηση του αγροτικού τομέα, από την άποψη της παραγωγής, όπου ειδικά στη ρωσία είναι παραπάνω από εμφανής, και τον τρόπο που επηρεάζει αυτός τη συνείδηση του αγροτικού πληθυσμού. Αυτό το αντιμετώπισε αρκετές φορές και μετά από την επικράτησή της η σοβιετική εξουσία, όταν χρειάστηκε για παράδειγμα να φέρει στις πόλεις κόσμο από την επαρχία που δεν είχε δει ποτέ στη ζωή του μηχανές ή ακόμα και τρένα (!), κατέστρεφοντας πολύ συχνά από αμέλεια το μηχανικό εξοπλισμό και γενικά ήταν γεμάτος δεισιδαιμονίες.

Το 17' όμως οι αγρότες πέρασαν με το πλευρό της επανάστασης, γιατί οι μπολσεβίκοι ήταν η μόνη δύναμη που έβαζαν με συνέπεια κι αποφασιστικότητα το σύνθημα του τερματισμού του πολέμου που είχε εξαντλήσει τις αντοχές του λαού, ο οποίος γινόταν κρέας για τα κανόνια της αστικής τάξης, αλλά και το ζήτημα της γης, που απασχολούσε τους αγρότες από πρώτο χέρι. Σε αυτό το σημείο ωστόσο οι μπολσεβίκοι χρειάστηκε να κάνουν ένα συμβιβασμό και να αποδεχτούν το πρόγραμμα των εσέρων -ονομασία από τα αρχικά του αγροτικού κόμματος- που δεν προέβλεπε εθνικοποίηση-κρατικοποίηση της γης, αλλά αναδιανομή της στους αγρότες. Η οποία σε συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού καταλήγει σε βάθος χρόνου στο ίδιο αποτέλεσμα: συγκέντρωση της γης σε λίγα χέρια επιτήδειων εκμεταλλευτών. Αυτός ο συμβιβασμός μπορεί να εξασφάλισε στους μπολσεβίκους την κοινωνική πλειοψηφία, και την ενεργό στήριξη του μεγαλύτερου μέρους των αγροτών, που πολεμούσε ενάντια στους παλιούς τσιφλικάδες στη διάρκεια του εμφυλίου, αλλά ήταν επώδυνος και τον βρήκαν μπροστά τους στη συνέχεια.

Από εκεί και πέρα οι σχέσεις μπολσεβίκων αγροτιάς πέρασαν από διάφορα στάδια.
Καταρχάς το διάστημα του πολεμικού κομμουνισμού, που ονομάστηκε έτσι επειδή εφαρμόστηκε στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου, όπου οι επιτάξεις ήταν απαραίτητες για την επιβίωση του στρατού. Όταν προσπάθησαν να εφαρμόσουν το ίδιο σύστημα μετά τον πόλεμο οι μπολσεβίκοι, ως ένα βουλησιαρχικό τρόπο υπέρβασης των εμπορευματικών σχέσεων, απέτυχαν και ανέκρουσαν πρύμναν, με την εφαρμογή της νεπ (νέα οικονομική πολιτική), που είχε κι αυτή τον χαρακτήρα υποχώρησης απέναντι στους μικροαστούς, τους επιχειρηματίες, τα ξένα κεφάλαια, κτλ. Στην ουσία τους άφηνε περιθώρια να αναπτυχθούν, αλλά κρατούσε κάποια βασικά κλειδιά της οικονομίας (μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο) στα χέρια του σοβιετικού κράτους.

Το σκεπτικό της νεπ ήταν πως είχε ρημαχθεί η χώρα κι οι υποδομές της, ο λαός της είχε κουραστεί από τους διαρκείς πολέμους, κι έτσι έπρεπε να αφήσουν την ιδιωτική οικονομία να αναπτυχθεί ελεγχόμενα, για να την απαλλοτριώσουν στη συνέχεια. Στη διάρκειά της ανάσανε κάπως η ύπαιθρος και μαζί της οι αγρότες, αλλά εμφανίστηκαν νέα εκμεταλλευτικά στρώματα, οι λεγόμενοι νεπ-μεν και οι κουλάκοι στην ύπαιθρο, που ήταν το διάδοχο στρώμα των τσιφλικάδων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως όταν θέλησε ο γκόρμπι να πλασάρει την καπιταλιστική παλινόρθωση με σοσιαλιστικό περίβλημα στη ρωσία, πρόβαλλε την επιστροφή στη «γνήσια πνευματική κληρονομιά» του λένιν και τα τελευταία γραπτά που μας άφησε, επειδή αυτά συνέπιπταν χρονικά με την περίοδο της νεπ. Προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν έτσι σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες τη στροφή στην αγορά και κατ' ουσίαν την παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Το πόσο γρήγορα θα έσπαγε αυτός ο συμβιβασμός και με ποιον τρόπο ήταν ζήτημα για το οποίο υπήρξαν πολλές συγκρούσεις μες στο κόμμα των μπολσεβίκων. Η πλατφόρμα ριούτιν και η δεξιά πτέρυγα ήθελε τη συνέχιση της νεπ και μια αργή ομαλή πορεία, χωρίς σύγκρουση με τους κουλάκους -μια λογική που είχε συνοψιστεί και στην περίφημη φράση του μπουχάριν 'κουλάκοι πλουτίστε'. Εκ των πραγμάτων όμως οι κουλάκοι είχαν αρχίσει να απειλούν τη σοβιετική εξουσία. Κατά δεύτερον, οι σοβιετικοί δεν είχαν τόσο χρόνο κι έπρεπε να δουν πώς θα αναπτύξουν πολεμική και γενικώς βαριά βιομηχανία, γιατί έβλεπαν μπροστά τους τον πόλεμο που ερχόταν.

Η σφοδρή ένταση των συγκρούσεων αυτών δικαιολογείται ακριβώς από την κρισιμότητα των συνθηκών, από το γεγονός ότι η αντίθεση πόλης-χωριού έφτασε σε σημείο που οι πόλεις να μην έχουν να φάνε, ή με άλλα λόγια, η ύπαιθρος -και βασικά οι κουλάκοι- απειλούσαν να πνίξουν το προλεταριάτο των πόλεων στην πείνα. Σε αυτές τις συνθήκες, τα συνθήματα για συνέχεια της νεπ, αναβολή της σύγκρουσης, ήπια μέσα, κτλ, οδηγούσαν αντικειμενικά στον 'αργό θάνατο' της σοβιετικής εξουσίας. Κι αυτό προκύπτει αντικειμενικά, ανεξάρτητα από τα συνθήματα, τις διακηρύξεις ή τις προθέσεις της μίας ή της άλλης πτέρυγας.

Το πώς συντελέστηκε αυτή η αλλαγή είναι ένα άλλο, μεγάλο κεφάλαιο.
Στα τέλη της δεκαετίας του 20' αρχίζει να γίνεται η στροφή στην κολεκτιβοποίηση, δηλ την οργάνωση της αγροτικής παραγωγής σε συνεταιρισμούς και κρατικά αγροκτήματα (σοβχόζ). Θεωρητικά κανείς δε διαφωνεί με την αναγκαιότητά της. Όλοι γνωρίζουν πως οι κατακερματισμένοι μικροί κλήροι δεν έχουν καθόλου καλή απόδοση. Η συνένωση και οργάνωσή τους, σε συνδυασμό με την υλικοτεχνική υποστήριξη που παρείχε το σοβιετικό κράτος (τότε άρχισε η μαζική παρασκευή και χρήση τρακτέρ, σε περιοχές που δεν είχαν δει καν μεταλλικό αλέτρι) δίνει άλλες δυνατότητες και προοπτικές για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας.

Στην πράξη τα πράγματα ήταν πολύ πιο σύνθετα. Αν στην περίοδο του πολεμικού κομμουνισμού, οι αγρότες αντιδρούσαν με ένα είδος 'λευκής απεργίας' στις επιτάξεις, παράγοντας μόνο τα απαραίτητα προς το ζην, για να μην υπάρχει περίσσευμα για τις επιτάξεις της σοβιετικής εξουσίας, τώρα οι κουλάκοι προέβαιναν σε συνειδητό σαμποτάζ, σφάζοντας τα ζωντανά, κρύβοντας τη σοδιά στις αποθήκες τους ή πουλώντας την στη μαύρη αγορά κι απειλούσαν με αφανισμό λόγω πείνας το προλεταριάτο των πόλεων.

Η σύγκρουση στην ύπαιθρο οξύνθηκε στο έπακρο κι έγινε αγώνας επιβίωσης. Οι μπολσεβίκοι κομισάριοι κι οι ειδικοί που έρχονταν από την πόλη για να καθοδηγήσουν το προτσές της κολεκτιβοποίησης βρίσκονταν πολύ συχνά δολοφονημένοι σε χαντάκια. Η απάντηση του σοβιετικού κράτους ήταν το ίδιο σκληρή κι αμείλικτη. Κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στην τάξη των κουλάκων, στέλνοντας το σύνολό τους σχεδόν -μαζί και κάποιους συγγενείς τους πρώτου βαθμού- στα γκούλαγκ της σιβηρίας, ανάλογα με τη βαρύτητα των αντισοβιετικών τους πράξεων.

Τα αναφέρω αυτά, για να δείξω ότι δε μιλάμε για μια απλή πολιτική διαφωνία, φιλολογικού χαρακτήρα, αλλά για ζητήματα με άμεσα πρακτικό αντίκτυπο, σε συνθήκες πρωτοφανούς έντασης. Παρά τα όσα λέγονται για τις δίκες της μόσχας πχ ή άλλα κύματα εκκαθαρίσεων, αυτή ήταν η πιο δύσκολη και τεταμένη περίοδος που πέρασε η μετεπαναστατική ρωσία, μέχρι την επίθεση των ναζί το 41'.

Τα λάθη, οι υπερβολές, οι παράπλευρες απώλειες αυτού του αγώνα -όσο κυνική κι αν ακούγεται αυτή η διατύπωση- ήταν αναπόφευκτα. Πολλές φορές, από υπερβάλλοντα ζήλο να καλυφθεί το πλάνο, η ένταξη στους συνεταιρισμούς δε γινόταν ακριβώς οικειοθελώς -τακτική που επικρίθηκε δημόσια κι από τον ίδιο το στάλιν, με άρθρο γραμμής στο σοβιετικό τύπο της εποχής («ο ίλιγγος της επιτυχίας»). Πολλοί ήταν κι οι μικρομεσαίοι αγρότες, που -είτε επειδή είχαν στην κατοχή τους κάποιο ζωντανό, είτε επειδή επηρεάζονταν ιδεολογικά από τις δυνάμεις της αντίδρασης- θεωρήθηκαν κουλάκοι και εκτοπίστηκαν. Ενώ ο πυρετός της 'συνεταιριστικοποίησης' έφτανε κάποιες φορές να κοινωνικοποιεί σχεδόν τα πάντα –ακόμα και τα ατομικά υπάρχοντα του καθενός- κι όχι μόνο τα μέσα παραγωγής, και βασικά τη γη.

Αυτά βέβαια είναι εύκολο να τα κρίνουμε εκ των υστέρων έξω από τον χορό. Καμία επανάσταση δεν είναι αναίμακτη, χωρίς θυσίες, και στην ουσία η κολεκτιβοποίηση ήταν ο δεύτερος γύρος της επανάστασης στην ύπαιθρο, όπου το 17' είχε επιτευχθεί ένας προσωρινός συμβιβασμός. Και είναι τελείως διαφορετικό πράγμα να βιώνεις δια ζώσης και να πρέπει να χειριστείς χωρίς λάθη τόσο δύσκολες κι οξυμένες καταστάσεις. Ένα πολύ καλό λογοτεχνικό βιβλίο, που περιγράφει αυτή την περίοδο, και ίσως αγγίξει ευαίσθητες χορδές στους αναγνώστες αγροτικής καταγωγής, είναι η 'ξεχερσωμένη γη' του σολόχοφ. Αν πάλι προτιμούν κάτι πιο γενικό και κλασικό, υπάρχει και το 'πώς δενότανε το ατσάλι' του οστρόφσκι (στην ουσία είναι αυτοβιογραφικό), που περιγράφει την περίοδο της επανάστασης μέχρι και το σταχανοφικό κίνημα στις πόλεις για την υπερκάλυψη του πλάνου.

Το αν πέτυχε ή όχι τελικά αυτή η υπόθεση, κρίνεται κι εκ του αποτελέσματος. Αν η λαϊκή πλειοψηφία είχε στραφεί ενάντια στη σοβιετική εξουσία και υπέμενε το ζυγό της μόνο στη βάση της τρομοκρατίας, θα είχε περάσει μαζικά με το μέρος των ναζί ή θα εκμεταλλευόταν την κατάσταση για να επιστρέψει στο προηγούμενο καθεστώς. Αντιθέτως οι σοβιετικοί, στο μεγάλο πατριωτικό πόλεμο -όπως ονομάστηκε και πέρασε στη σοβιετική ιστορία-, δεν πολεμούσαν μόνο για τα πάτρια εδάφη, ή μόνο ενάντια στο φασισμό, αλλά ακριβώς υπέρ της σοβιετικής πατρίδας και της υπόθεσης του σοσιαλισμού που την ένιωθαν και δική τους. Και είχαν απτά επιχειρήματα και λόγους για αυτό.

Για το αγροτικό ζήτημα

Πρέπει να πω πως και με οι παππούδες μου ήταν αγρότες.
Τα της εποχής τους τα κατανοώ πλήρως, αλλά τα σύγχρονα ζητήματα δυσκολεύομαι να τα παρακολουθήσω.

Στην ουσία τους τα πράγματα είναι πολύ απλά.
Το κόμμα πρέπει να διαλύσει τις οργανώσεις του στην ύπαιθρο για να συγχωνευτούν με αυτές του αγροτικού κόμματος στα πλαίσια του εαμ.

Μίνιμουμ πρόγραμμα του μετώπου να είναι ο σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης κι η δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς που πατάει στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες.
Μάξιμουμ πρόγραμμα θα μπει αυτό των εσέρων που σε προεπαναστατική κατάσταση θα εκλαϊκευτεί προς τις μάζες με το σύνθημα όλη η γη στους αγρότες.

Μετά τη νικηφόρο έφοδο στον ουρανό η άμεση λύση που θα δώσει διέξοδο στα προβλήματα θα είναι η νεπ κι η αποκατάσταση του μπουχάριν. Η νεπ αποτελεί προσωρινή υποχώρηση, ένα βήμα πίσω για να πάρουμε φόρα και να κάνουμε δυο άλματα μπροστά στη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Σε βάθος χρόνου όμως η λαϊκή εξουσία πρέπει να βάλει μπρος το στόχο της κολεκτιβοποίησης και της εξόντωσης του μπουχάριν.
Η βίαια κολεκτιβοποίηση με τα λάθη και τις υπερβολές (sic) δεν πρέπει επ' ουδενί να συγχέεται με την τροτσκιστική θέση περί δικτατορίας της πόλης πάνω στην ύπαιθρο, που είναι το ίδιο πράγμα αλλά με διαφορετική διατύπωση κι εκεί βρίσκεται όλη η ουσία.

Οι γνώσεις μου για τα αγροτικά χρονικά φτάνουν λίγο πολύ μέχρι την ένταξή μας στην εοκ (γεννήθηκα το 83, αλλά μετά το θάνατο του μπρέζνιεφ το 82 με πήρε από κάτω κι έπαψα να ασχολούμαι) και τον μύθο της κοινής αγοράς που θα απορροφήσει τα ελληνικά προϊόντα.
Είναι η ίδια εοκ (εε, πες το κι έτσι) που μας ορίζει πόσο βαμβάκι να παράγουμε και για το υπόλοιπο μας λέει να κόψουμε το λαιμό μας γιατι αυτή το βρίσκει φτηνότερα στον τρίτο κόσμο.

Κι άντε να εξηγήσεις εσύ σε ένα παιδί με ποιο σκεπτικό μια χώρα πετάει ως άχρηστα αυτά που παράγει κι αφήνει τις σοδειές να σαπίζουν στο χωράφι για να κάνει εισαγωγές απ' έξω, ή να αρχίσει τις βατραχοκαλλιέργειες -με νυχτερίδες κι αράχνες που λέει κι ο σουμπκομαντάντε μπούτας των ζαπατίστας.

Δεν υπάρχει λογική στον καπιταλισμό. Ή μάλλον υπάρχει, αρκεί να πληθαίνουν τα κέρδη. Αν δεν συμβαίνει αυτό η λογική (η ανθρώπινη, όχι του κέρδους) καταργείται.
Βέβαια το ίδιο παιδί που θα μείνει με την απορία για τα πορτοκάλια που παίρνει τζάμπα στο σχολείο, θα μάθει από το γυμνάσιο να παπαγαλίζει ότι οι αγρότες πήραν ένα κάρο λεφτά επιδοτήσεις από την εοκ και φάγανε το καταπέτασμα. Ακόμα να λιώσει αυτή η καραμέλα.

Τα παπαγαλάκια της εξουσίας όμως βγάζουν λάδι την εοκ και την καπ και τα ρίχνουν όλα στα καρτέλ (όχι πως δε φταίνε, κάθε άλλο). Η πιο καυτή ρίμα των ημερών είναι το ράφι-χωράφι που είναι όπως το χώμα με τον αγώνα.
Ένα στο ράφι (πχ πορτοκάλι), χιλιάδες στο χωράφι να σαπίζουν απούλητα.

Το αντι-καρτελικό αγροτο-καταναλωτικό δημοκρατικό μέτωπο (ααδμ) προβάλλει σαν αίτημα αιχμής κι ανάγκη των καιρών. Μαζί με τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς που θα είναι ο βασικός στόχος του ααδμ.

Πίσω από την επιφάνεια και τα καρτέλ βέβαια βρίσκονται οι ευθύνες του συντρόφου με το μουστάκι, που με τη βίαια κολεκτιβοποίηση και το λιμό στην ουκρανία χαντάκωσε τις παραγωγικές δυνατότητες των παραμαυροθαλάσσιων περιοχών, του σιτοβολώνα της ευρώπης, πυροδοτώντας ένα ντόμινο κρίσης που με το φαινόμενο της πεταλούδας έφτασε και στην χώρα μας με καθυστέρηση εβδομήντα χρόνων.
Ο σύντροφος μπούτας -που στις πρώτες μέρες των μπλόκων έφερνε λίγο στον κάραζιτς όταν τον συνέλαβαν- είναι ζήτημα αν θα γλίτωνε στη σοβιετία την αποκουλακοποίηση με τα στρέμματα που έχει. Αυτό λεν τουλάχιστον οι κακές γλώσσες.

Παίρνοντας υπ' όψιν τους τις νέες συνθήκες, οι ταξικοί αγροτοσυνδικαλιστές προσάρμοσαν ευέλικτα την τακτική τους και προχώρησαν στο κατέβασμα τρακτέρ σε ξεχωριστά, ταξικά μπλόκα.
Μετά τους red bloggers, εμφανίζεται δυναμικά στο προσκήνιο κι η γενιά των ρεντ μπλόκερς αγροτών, μαζί με το σύνθημα: στα ρεντ μπλοκς της αγροτιάς θα σπάσει της κυβέρνησης ο τσαμπουκάς.
Σύνθημα διπλά επίκαιρο μετά τη διάλυση των άλλων μπλόκων και το ξεπούλημα των γαλάζιων αγροτοπατέρων.

Και τώρα τι θα κάνουμε χωρίς τη σούπα της κοκκινο-μπλε συνεργασίας που ξίνισε και δε φτουράει; Ήταν κι αυτή μια κάποια λύσις.

Ειδικά ο κοκκινούλης της νδ ήταν όνομα και πράγμα, καθαρός καρπός του "βρόμικου" 89. Που άλλοι το βρόμισαν κι εμείς το ξεβρομίσαμε, όπως έλεγε κι ο φλωράκης. Αλλά με την κάθαρση πήραμε εμείς τη βρομιά των άλλων στο λαιμό μας. Τι θέλαμε και μπλέξαμε στο βούρκο με τα σκατά τους;

Η δεύτερη εκδοχή για την προέλευση του ονόματός του -που από μόνο του σε προδιαθέτει για συμπαιγνία και κομπρεμί- είναι ότι ο κοκκινούλης είναι ο κτηνοβάτης σύζυγος της κοκκινούλας, της προβατίνας που έβαψε κόκκινη ο χαράλαμπος τραμπάκουλας αφού αυτο-οργανώθηκε στην κοβ λετσόβου, στην οποία ήθελε να μυήσει μετά και τον τασούλη της γκόλφως που ήταν πασόκος -οι αυταπάτες της αλλαγής ήταν στο φουλ.
Παράλληλα ο χάρρυ κλυνν, με τα κόκκινα πρόβατα, παρέδιδε δωρεάν μαθήματα υψηλών συμβολισμών και καλτ χιούμορ επιπέδου για όποιον μπορούσε να ανεχτεί τη σάτιρα με το βαμβάκι και να συλλάβει τα βαθιά νοήματα.
Ο σοσιαλιστικός σουρεαλισμός στα καλύτερά του...

Το συλλογικό κεκτημένο της ασίγαστης ταξικής πάλης μεταδόθηκε στους αγρότες κι έδωσε τη λαογένννητη μορφή των ξεχωριστών μπλόκων.
Κι απ' ό,τι το κόβω, έτσι θα το πάμε μέχρι τέλους.
Το επόμενο βήμα θα είναι κατάληψη σε ξεχωριστές, ταξικές πτέρυγες σχολών. Και θα ακολουθήσει ξεχωριστή εξέγερση, ξεχωριστή έφοδος στον ουρανό και στα χειμερινά ανάκτιρα (οι άλλοι θα καλούνε έφοδο στα θερινά), ξεχωριστή σοβιετική εξουσία (μια σοσιαλιστική και μια λαϊκοδημοκρατική) και πάει λέγοντας.

Δεδομένης της γνωστής ευελιξίας μας, η δήλωση της γγ αλέκας ότι μόνο με τα μπλόκα έχουν ελπίδες οι αγρότες να ακουστεί η φωνή τους με ξάφνιασε.
Ούτε πολυμορφία, ούτε βιοποικιλότητα (με το πρώτο συνθετικό εκ της βίας), ή να συγκληθεί η εφεε των αγροτών. Ούτε καν διήμερα ή μονοήμερα μπλόκα με ανοιχτούς δρόμους και σχολές για να απευθυνθούμε πλατιά στον κόσμο και στους περαστικούς.
Τέτοιος φετιχισμός του μέσου, ούτε εαακ να ήμασταν.

Τα οποία έχουν μια διαλεκτική μη-σχέση με την αγροτιά. Συνυπάρχουν διαλεκτικά σε παράλληλα σύμπαντα, αγνοώντας οι μεν την ύπαρξη των δε. Τι έχουν σπουδάσει δηλ οι αγρότες για να είναι κι αυτοί επαναστατικό υποκείμενο;

Μου μετέφεραν σκηνικό, όπου μιλούσε εαακίτης για το θέμα (ευτυχώς όχι σε συνέλευση) και πέταξε θανατηφόρα ατάκα για σωματείο αγροτών. Πάλι καλά, δεν τους έφτιαξε και φοιτητικό σύλλογο.
Η αγροτιά είναι μια μακάρια -μες στην άγνοιά της- τάξη, που δε συμπαθεί πολύ τους φοιτητές και δεν έχει ιδέα τι θα πει εαακ. Τα εαακ της το ανταποδίδουν.

Το φοιτητικό κόμμα των εαακ (είναι θέμα χρόνου να το συγκροτήσουν) και το αγροτικό έχουν κατά βάση κοινούς εχθρούς και συμφέροντα. Αλλά απέχουν πολύ από το να το συνειδητοποιήσουν και να βρουν σημεία επαφής μεταξύ τους.
Ο ρόλος του κόμματος σε αυτό το προτσέσο είναι αναντικατάστατος.

Ελαφρώς καλύτερη είναι η σχέση που έχουν οι αγρότες με το σύριζα. Ξέρουν να σου πουν τι είναι και πού το είδαν για τελευταία φορά.
Ο τελευταίος αναθεωρητής ήταν στο λέτσοβο, αλλά όπως διαβεβαιώνει ο αυτόπτης μάρτυρας χαράλαμπος τραμπάκουλας πέθανε τις προάλλες, χωρίς να αφήσει ίχνη και δεσμούς πίσω του.

Η τραγική εικόνα του τσίπρα στα μπλόκα το αποδεικνύει.
Έστεκε τόσο ξένος στο όλο σκηνικό προσπαθώντας να δείξει πως είμαι ένας από σας, που ήταν σα να γύριζε το βιντεοκλίπ του αθάνατου και με οι παππούδες μου ήταν αγρότες.

Τις προάλλες στο άλτερ στον χατζηνικολάου ήταν δυο ΚΚΕδες στο στούντιο, άλλος ένας από τα μάλγαρα κι ένας ακόμα με συμμετοχή στο μπλόκο της νίκαιας, που εγώ το λέω μπλόκο της κοκκινιάς.
Άλτερ κουρής, εσύ μας οδηγείς.

Στην ίδια εκπομπή ο παπαδημούλης ξεμπροστιάστηκε γιατί δεν είπε ούτε μια λέξη για την καπ και την εοκ (αναγκάστηκε να τα μπαλώσει εκ των υστέρων). Το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να μιλάει για εξέγερση (να και μια που δεν την υποκινεί ο σύριζα, έλεγε) και να κάνει δίπλα του τον άδωνι να βγάζει αφρούς απ' το στόμα.

Ο μπουμπούκος εξοργίστηκε με την επίθεση του σκυλλάκου στην καπ και άρχισε να φωνάζει ότι δε μπορούμε να βγούμε από την εοκ (ναι, εκαχ, πες το κι έτσι). Αυτό όμως ήταν για τα μάτια του κόσμου. Η σύμπραξή του με το κόμμα στο αρραγές μέτωπο της συγκυβέρνησης ήταν κάτι παραπάνω από φανερή για όποιον δεν έμενε στην επιφάνεια.
Ειδικά στο σημείο που επισήμανε ότι έχουμε τον υψηλότερο δείκτη φορολόγησης των επιχειρήσεων στην ευρώπη.

Μετά άρχισε να λέει ότι η χώρα δέχτηκε ισχυρό πλήγμα στον τουρισμό της με το δεκέμβρη (που ως γνωστόν είναι φουλ σεζόν για τα ελληνικά νησιά που κατακλύζονται με τουρίστες) κι ότι επιτέλους πρέπει να αρχίσουμε να δουλεύουμε για να ξεπεράσουμε την οικονομική κρίση.
Δεν πουλάμε βιβλία εμείς πέταξε πληρωμένη απάντηση κάποιος από τα μπλόκα, αλλά, γαμώτο, δεν πρέπει να ακούστηκε καλά.

Μετά από αυτό σιγουρεύτηκα.
Η νικηφόρα δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς θα κοψει τα κεφάλια του μπουμπούκου και του κιλτίδη -που είναι σεσημασμένη φασιστόφατσα- και θα τα κρεμάσει σε δημόσια θέα στην κεντρική πλατεία της καρδίτσας.

Όσο για τον σκυλλάκο με άφησε άφωνο. Το 'χει το αγροτικό. Πού κρυβόταν τέτοιο ταλέντο;
Εϊναι η πρώτη φορά που ένιωσα κομματικά υπερήφανος με την εμφάνισή που έκανε.

Τα σημάδια είναι ολοφάνερα, η ώρα της επανάστασης πλησιάζει.
Μετά από μια καλή τηλεοπτική εμφάνιση του σκυλλάκου δε μένουν πολλά πράγματα που δεν έχει δει κανείς. Η επανάσταση είναι ένα από τα τελευταία που έχουν μείνει.