Η εκλογική παγίδα... - Να μη γίνει η φωνή μας εκλογική αφωνία...

Ανεξάρτητα από την εκτίμηση που μπορεί να έχουμε για τον χαρακτήρα του, το ταβάνι και την εμβέλειά του, ο Μάης του ’68 στο Παρίσι είχε συγκεκριμένα γνωρίσματα: εκατοντάδες χιλιάδες στον δρόμο, μαζικές διαδηλώσεις, μαχητικές οργανωμένες απεργίες που έδωσαν τον τόνο και κοινωνικό αναβρασμό. Μόλις ένα μήνα μετά, ο Ντε Γκολ -που στο ενδιάμεσο είχε αναγκαστεί να φύγει και στο εξωτερικό για να οργανώσει τις άμυνές του- έβγαινε θριαμβευτής των εκλογών. Όχι μόνο δε χρειάστηκε να καταφύγει στη δύναμη των όπλων για να θωρακίσει την εξουσία του, αλλά μπορούσε να επικαλεστεί τη «σιωπηλή πλειοψηφία» και τη δημοκρατική νομιμοποίηση που του έδινε, για να συνεχίσει στην ίδια κατεύθυνση. Ιστορικά, εξάλλου, δεν ήταν η πρώτη φορά που το εξεγερμένο Παρίσι πνιγόταν στον βάλτο της μακάριας αταραξίας της γαλλικής επαρχίας.

Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς οι εκλογές, ως γιορτή -ή μάλλον πανηγυράκι- της αστικής δημοκρατίας, μπορούν να σβήσουν ένα δυναμικό, αναπτυσσόμενο κίνημα. Δεν είναι απαραίτητα, όμως, το πιο αντιπροσωπευτικό. Μπορεί να μην υπάρχει πάντα ευθεία αντιστοίχηση, σε γενικές γραμμές ωστόσο, οι κοινωνικοί αγώνες βρίσκουν κάποια έκφραση στα αποτελέσματα των εκλογών.

Για παράδειγμα, το ριζοσπαστικό κλίμα της Μεταπολίτευσης έφερε τη φθορά και τη σταδιακή συρρίκνωση της ΝΔ και την «Αλλαγή» του ΠΑΣΟΚ, που -μολονότι ψευδεπίγραφη- στην εποχή της θεωρήθηκε ως ένα είδος αναδρομικής δικαίωσης του Εαμογενούς κόσμου. Ενώ οι μαζικοί αγώνες της διετίας 2010-12 έφεραν την εκλογική κατάρρευση του κραταιού δικομματισμού -και σε δεύτερη φάση την αλλαγή σε κυβερνητικό επίπεδο.

Τα παραπάνω παραδείγματα από τη σύγχρονη ελληνική ιστορία είναι απολύτως αντιπροσωπευτικά αυτής της τάσης και δείχνουν ποια είναι η βασική στόχευση των αστικών επιτελείων στην παρούσα συγκυρία. Να καναλιζάρουν την οργή, που είναι μεγάλο ποτάμι φουσκωμένο στους δρόμους, για να το κατευθύνουν να εκβάλει ειρηνικά στις κάλπες και να αποφασίσει ο «κυρίαρχος λαός» ποιος θα συνεχίσει την πολιτική που σκοτώνει τα παιδιά του.

Ήδη από την πρώτη μέρα, πάνω από τις στάχτες και τα θύματα στα Τέμπη, η βασική ανησυχία των ΜΜΕ ήταν πώς θα επηρεαστεί ο προγραμματισμός της κυβέρνησης για τις εκλογές -που φαινόταν να κλειδώνουν για τις 9 Απρίλη- αν θα κληθεί να πληρώσει πολιτικό κόστος και αν αυτό ήταν ευθέως συγκρίσιμο με το αντίστοιχο για το έγκλημα στο Μάτι. Μετά τον εκρηκτικό απόηχο της 8ης Μάρτη, έχουν πέσει πάνω του για να τον ερμηνεύσουν, να τον μετρήσουν, να τον ελέγξουν -και βασικά να τον οδηγήσουν σε εκτόνωση, εκλογική ή μη. Ενώ πλέον αρχίζουν να σκάνε κυνικά οι πρώτες δημοσκοπήσεις και εσύ αναρωτιέσαι με τι εκνευρίζεσαι περισσότερο: με τον ωμό κυνισμό τους ή με το μαγείρεμα των ευρημάτων -που κάνει ωστόσο ακόμα πιο ωμό τον κυνισμό.

Η προεκλογική περίοδος φαίνεται να πλακώνει τα πάντα, καθορίζοντας τη στάση και τις κινήσεις των αστικών κομμάτων. Ο Καραμανλής παραιτήθηκε δακρυσμένος, απλά και μόνο για να παίξει προεκλογικά το χαρτί της «πρωτοφανούς υπουργικής ευαισθησίας» του και να κατέβει αναβαπτισμένος στις προσεχείς εκλογές, με... «ηθικό πλεονέκτημα»! Ενώ τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου έπαιξαν τους τεθλιμμένους συγγενείς ενώπιον φωτογράφων, σε κλίμα μεγάλης Παρασκευής, θέλοντας να διασκεδάσουν τις αρχικές άθλιες εντυπώσεις και τον πάντα χαμογελαστό αρχηγό τους.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έκρυψε τις πρώτες μέρες τον Σπίρτζη -που τελικά βγήκε να μας πει ότι επί ροζ διακυβέρνησης όλα κυλούσαν αρμονικά- και τον αρμόδιο τομεάρχη Ν. Παππά από τα κανάλια, για να μην μπει στο κάδρο της καταστροφής και της ιδιωτικοποίησης. Ταυτόχρονα μας διαβεβαίωσε ότι δεν είναι ώρα να αναζητηθούν πολιτικές ευθύνες, γιατί θα «λογαριαστούμε μετά» -δηλαδή στην κάλπη.

Παρόλα αυτά, η στρατηγική τους παραμένει αμετακίνητη, υπερβαίνοντας συγκυριακές σκοπιμότητες και εκλογικές προτεραιότητες. Η ΝΔ πήγε να περάσει, σαν τον λύκο στην αναμπουμπούλα, με συνοπτικές διαδικασίες την ιδιωτικοποίηση του νερού, και αν δε στούκαρε στο τείχος της πραγματικότητας, θα συνέχιζε το τροπάρι της «ατομικής ευθύνης» του σταθμάρχη, με τη συνταγή της πανδημίας. Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ, από θέσεις «υπεύθυνης αντιπολίτευσης», απέφυγε να οξύνει το κλίμα και δεν πήρε την παραμικρή δέσμευση -έστω προεκλογικά, για τα μάτια των ψηφοφόρων- πως θα αλλάξει το νομικό, ιδιοκτησιακό καθεστώς του ΟΣΕ -όπως έκανε σε άλλα μέτωπα.

Δεν αλλάζει η στρατηγική για ένα κωλοτρένο «δυστύχημα», ρε μ...ες.

Δηλαδή εμάς δε μας ενδιαφέρουν οι εκλογές;

Εδώ μπορείς να πεις ένα ξερό «όχι» και να σταματήσεις, σαν την Πυθία. Γιατί με τέτοια διατύπωση, όποια και αν είναι η απάντηση, δεν μπορεί παρά να ξεκινά με ένα «όχι» -και ΟΧΙ, δεν είναι κουκουέδικο κόλπο.
-Όχι, δε σημαίνει πως δε μας ενδιαφέρουν.
ή: -Όχι, δε μας ενδιαφέρουν.
Ας δούμε πιο αναλυτικά κάθε ενδεχόμενο.

-Όχι, δε σημαίνει πως δε μας ενδιαφέρουν. Αλλά «δεν είμαστε σαν τα μούτρα τους», όπως λέει μια ψυχή, να βάζουμε τα εκλογικά κέρδη πάνω από τις ανθρώπινες ζωές.
Επιπλέον: ένα άνυδρο, καταθλιπτικό σκηνικό δεν μπορεί παρά να δώσει εξίσου θλιβερά αποτελέσματα. Κι η μόνη λύση για οξυγόνο είναι να αλλάξει ριζικά το τοπίο -πρωτίστως, ως προϋπόθεση, κοινωνικά και παρεμπιπτόντως, και εντελώς δευτερευόντως, εκλογικά. Το οξυγόνο όμως θα έρθει από όσους διαδηλώνουν στον δρόμο και όχι από τη στενωπό (σχισμή) μιας ψηφοδόχου κάλπης.

-Όχι, δε μας ενδιαφέρουν.
Όχι με την έννοια πως κάνουμε εκλογικό σαμποτάζ και δε συμμετέχουμε στη... «γιορτή της δημοκρατίας», που είναι απλώς ένα πανηγυράκι χωρίς αντίκρισμα. Αλλά γιατί καμία αλλαγή δεν προήλθε ποτέ από τις κάλπες -πλην της κάλπικης του ΠΑΣΟΚ. Ο Ένγκελς σημείωνε σωστά πως το εκλογικό δικαίωμα δεν είναι παρά ένας δείκτης της ωριμότητας της εργατικής τάξης. Δεν μπορεί να είναι τίποτα παραπάνω, γιατί δε βοηθά να ωριμάσουν οι συνθήκες. Ούτε μπορεί να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, όταν λαμβάνουν χώρα πιο ενδιαφέρουσες διαδικασίες.

Το δικό μας καθήκον είναι απλό: να βοηθήσουμε να αναπτύξουν όλη τη δυναμική τους, να κάνουν πράξη τον φόβο του εσμού της εξουσίας που τρομάζει από την «αντισυστημική ψήφο» και την προοπτική τους. Και βασικά να απενεργοποιήσουμε τις παγίδες -εκλογικές και μη- που θα βάλει το σύστημα στον δρόμο τους, για να τις κάνει να σβήσουν, χωρίς να αφήσουν κανένα ουσιαστικό αποτύπωμα.

Εκτός από το μισθό, υπάρχει κι η αλλοτρίωση - Σημειώσεις για τον Παρισινό Μάη

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Ο Μάης του Παρισιού ήρθε σχεδόν 100 χρόνια μετά την Παρισινή Κομμούνα. Δεν είχε ούτε τη δική της διάρκεια, ούτε (κατά προσέγγιση έστω) τη δική της εμβέλεια, δεν έφτασε ποτέ στο σημείο να διεκδικήσει την εξουσία, αφού δεν ήταν καν διακηρυγμένος στόχος του, και φάνηκε να είναι μια τομή χωρίς ουσιαστική συνέχεια στο πολιτικό σκηνικό της Γαλλίας. Από την άλλη όμως, απέκτησε διεθνή διάσταση, κυρίως στην Ιταλία, ενώ κάποιες αναλύσεις -από αστική και τροτσκιστική σκοπιά- τον συνδέουν με την Άνοιξη της Πράγας, και θεωρούν πως σηματοδοτεί μια καμπή. Ή ένα νέο πολιτικό υπόδειγμα, κατά άλλους, το οποίο ανέδειξε τη "Νέα Αριστερά" και σε ένα βάθος χρόνου το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα -το οποίο δεν είχε συγκροτημένη οργανωτική υπόσταση και δεν έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στα γεγονότα του Μάη- και επίσης τους Καταστασιακούς και μια συγκεκριμένη εκδοχή της αναρχίας.

Πολλές φορές συμπεριλαμβάνεται στος πολιτικούς καρπούς του Μάη και η εξέγερση του Πολυτεχνείου στην Ελλάδα, όπου θεωρητικά αργούν να φτάσουν και να εκδηλωθούν οι κυρίαρχες τάσεις και τα μηνύματα από την Ευρώπη. Δεν υπάρχει όμως άμεση σχέση αιτίου-αιτιατού μεταξύ των δύο ή κάποια οργανική σύνδεση μεταξύ τους, καθώς οι συνθήκες και το ιστορικό πλαίσιο ήταν πολύ διαφορετικά. Τα βασικά κοινά γνωρίσματα ήταν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις που πυροδότησαν το καζάνι της λαϊκής οργής -που πολλοί τείνουν να απολυτοποιήσουν το ρόλο τους ή να τις δουν ξεκομμένες από το γενικό λαϊκό ξεσηκωμό- και η ενσωμάτωση που ακολούθησε -από άλλες διαδρομές και με διαφορετικούς ρυθμούς- στις δύο περιπτώσεις, με χαρακτηριστικά παραδείγματα επιφανών εκπροσώπων τους, και η οποία οφείλει να μας διδάξει και να μας προβληματίσει ως προς τις αιτίες και τα μέσα επικράτησής της.

Στην Ελλάδα αυτό έγινε σε ένα βάθος χρόνου, καθώς ξεθύμαινε σταδιακά ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός της Μεταπολίτευσης, ενώ στη Γαλλία σχετικά άμεσα, αφού η κυβέρνηση του ντε Γκολ βγήκε ενισχυμένη και πρακτικά παντοδύναμη από τις κάλπες του Ιουνίου, μόλις ένα μήνα μετά το αποκορύφωμα της εξέγερσης, κατά την οποία ο στρατηγός σκεφτόταν ακόμα και το ενδεχόμενο να καταφύγει σε μια στρατιωτική επέμβαση, για να μπορέσει να σπάσει το μαζικό απεργιακό κύμα και να ελέγξει κάπως την κατάσταση. Οι εξεγερσιακές διαθέσεις έμειναν μακριά από την κάλπη και δεν εκφράστηκαν στο αποτέλεσμά της. Στον αντίποδα όμως, δεν είναι λίγα τα παραδείγματα από την ιστορία που μας δείχνουν πως την υποχώρηση ενός κινήματος ή μιας εξέγερσης την διαδέχεται η επικράτηση συντηρητικών διαθέσεων.

Συχνά επιχειρείται η ερμηνεία της πολιτικής κληρονομιάς του Μάη μέσα από κάποια εμβληματικά συνθήματα που βγήκαν εκείνες τις μέρες ή εξέφρασαν το πνεύμα του, αλλά αυτή είναι μια σχετικά επισφαλής προσέγγιση.

Αν εντάξουμε πχ σε αυτήν την κληρονομία το σύνθημα "εκτός από τον ιμπεριαλισμό, υπάρχει και η μοναξιά", αγνοούμε έτσι τις μαζικές αντιπολεμικές κινητοποιήσεις για το Βιετνάμ, που ήταν το πρόπλασμά του, αλλά και την περιπέτεια-υποχώρηση του γαλλικού ιμπεριαλισμού, ως ιστορικό καμβά των εξελίξεων.

Για άλλες προσεγγίσεις, η πολιτική κληρονομία του Μάη συνίσταται στην ανακάλυψη ενός νέου επαναστατικού υποκειμένου στο χώρο της νεολαίας, μακριά από το... "μεσιανισμό του προλεταριάτου" (βλέπε Μαρκούζε). Αλλά η είσοδος της εργατικής τάξης στο προσκήνιο, των σωματείων και των μαζικών απεργιών τους ήταν αυτή που έδωσε μαζική και συγκρουσιακή διάθεση στα γεγονότα του Μάη, κάνοντας την αστική τάξη να νιώσει πως απειλείται και κλονίζονται -στιγμιαία έστω- τα θεμέλια της κυριαρχίας της. Χωρίς αυτά, ο Μάης δε θα έπαιρνε τις ίδιες διαστάσεις ούτε και την εμβέλεια που έχει σήμερα.

Η πολιτική του Γαλλικού ΚΚ, η ετοιμότητά του να μπει μπροστά ως καθοδηγήτρια δύναμη στα γεγονότα, η στρατηγική του αντίληψη για την επανάσταση και ο βαθμός διάβρωσής του από ρεφορμιστικές ιδέες -που έγιναν η βάση του υπό διαμόρφωση ευρωκομμουνιστικού ρεύματος- είναι ζητήματα προς κριτική εξέταση και συζήτηση. Αυτη η διερεύνηση όμως δεν έχει καμία σχέση με αναρχικούς αφορισμούς για τα κομμουνιστικά κόμματα, τη... φαντασιακή υπέρβαση των "παλιών, οργανωτικών σχημάτων", την απέχθεια για κάθε μορφή οργάνωσης και έννοια πρωτοπορίας, με άλλα λόγια την άρνηση της αναγκαιότητας του κόμματος της εργατικής τάξης -μαζί με την άρνηση να αναγνωριστεί η ίδια ως επαναστατικό υποκείμενο.

Αυτές οι μικροαστικές θεωρήσεις είναι γνωστές και διαχρονικές: αποθέωση του αυθόρμητου και της νεολαίας -ως γενική και αόριστη κατηγορία που περιλαμβάνει τα πάντα, μαζί με την αστική άποψη για το "χάσμα γενεών"- ενάντια στις έννοιες της οργάνωσης, της πρωτοπορίας και της ταξικής θεώρησης των πραγμάτων. Με άλλα λόγια, μια "επαναστατική" απόρριψη όλων των βασικών επαναστατικών χαρακτηριστικών, που σε τελική ανάλυση στρέφεται ενάντια στο κομμουνιστικό κίνημα συνολικά και μπορεί να συμπυκνωθεί σε ένα σύνθημα-τίτλο του Κον Μπεντίτ (που έγινε και τίτλος βιβλίου του): "ο αριστερισμός είναι το φάρμακο στη γεροντική άνοια του κομμουνισμού".
Τα αποτελέσματα αυτή της αγωγής, μπορεί να τα δει κανείς σήμερα στο πρόσωπο και τη διαδρομή του "αστέρα" του φοιτητικού κινήματος της εποχής.

Παρόλα αυτά, συνηθίζουμε κάποιες φορές από την πλευρά μας να σπαταλάμε πολύ χώρο για να καθαρίσουμε το Μάη από τη σκουριά των μικροαστικών αφηγήσεων και τις υπερβολές των ερμηνειών αντίπαλων πολιτικών χώρων. Ωστόσο, υπάρχει ένας θετικός πυρήνας που μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί, παράλληλα με τα διδάγματα-συμπεράσματα, που βγαίνουν από την αρνητική πείρα του.

Ο Μάης ήταν σκληρή ταξική σύγκρουση, ακριβώς εξαιτίας του ισχυρού εργατικού κινήματος -που έχει ακόμα και σήμερα μεγάλη παράδοση στη Γαλλία- και των μαζικών διαδηλώσεων και απεργιακών κινητοποιήσεων που άρχισαν μερικές μέρες μετά το φοιτητικό ξέσπασμα. Το καινούριο στοιχείο που ξεπήδησε από όλα αυτά, δίπλα στις πάγιες και διαχρονικές διεκδικήσεις (για το μισθό, το ωράριο κτλ) ήταν τα συνθήματα ενάντια στη ρουτίνα, την αλλοτρίωση, την αστική κανονικότητα, την έλλειψη νοήματος στην παραγωγή. Στοιχεία που δείχνουν πως ακόμα και μια σχετικά ευημερούσα αστική κοινωνία -καθώς μιλάμε για τη "χρυσή μεταπολεμική τριακονταετία, πριν από την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 70'- δεν μπορεί να προσφέρει την αληθινή ευτυχία στους εργαζόμενους, γιατί μέτρο της τελευταίας δεν είναι στενά το εισόδημα και κάποιες ανέσεις, αλλά πρωτίστως η ανάπτυξη κι επιβεβαίωση της προσωπικότητας του καθενός στην εργασία, δηλαδή στην κύρια κοινωνική δραστηριότητά του, και η ελεύθερη δημιουργική αξιοποίηση των κλίσεων και των δυνατοτήτων του.

Βασική αντινομία του, παρόλα αυτά, ήταν πως η δυναμική του φάνηκε να εξαντλείται ακριβώς μετά την υπογραφή μιας συμφωνίας που εξασφάλιζε μισθολογικές αυξήσεις και μερικές ακόμα κατακτήσεις για τους εργαζόμενους -αποδεικνύοντας ότι η αστική τάξη είναι πρόθυμη να κάνει παραχωρήσεις (μόνο) όταν νιώθει πως απειλείται και πρέπει να διασώσει την ταξική της κυριαρχία. Κι είναι ζήτημα αν αυτό ήταν όντως το ταβάνι στο οποίο μπορούσε να φτάσει τη δεδομένη στιγμή το ταξικό κίνημα -και κατάφερε να το πάρει- ή αν άφησε να περάσει αναξιοποίητη μια ευκαιρία -για κάποιους ενδεχομένως και "επαναστατική κατάσταση".

Εν κατακλείδι, το πνεύμα του Μάη δεν μπορεί να το εκφράζουν κάποιοι διάσημοι "κινηματικοί αστέρες" που βολεύτηκαν γρήγορα στην αγκαλιά του συστήματος που θεωρητικά πολεμούσαν, ενίοτε και σε κυβερνητικές θέσεις (όπως ο Κον Μπεντίτ που έγραψε το "Forget May '68"), αλλά μόνο αυτοί που συνεχίζουν να παλεύουν για να το ανατρέψουν.