Τα παιδιά του Νοέμβρη

Η χτεσινή εκδήλωση της ΚΝΕ στο Πολυτεχνείο ήταν κατά μία έννοια ιστορική: η πρώτη που έγινε μες στο ΕΜΠ, μετά από 13 χρόνια. Τότε που ήταν ομιλητής ο Τραβασάρος για τη ΓΛΔ και τα 20χρονα από την πτώση του τείχους, και παρενέβη η Σαριγκούλη που είχε πέσει στη χύτρα με τη νιότη του κόσμου όταν ήταν μικρή, για να ξεσπαθώσει ενάντια στον ρεβιζιονιστή Νικήτα και την αποσταλινοποίηση.

Τώρα μιλούσε ο Αμπατιέλος, με θέμα αντι-ιμπεριαλιστικό, στο εντυπωσιακό αίθριο του ΕΜΠ, με εξίσου εντυπωσιακά πλάνα, σαν και αυτό...

Αλλά δεν ήταν αυτά τα καλύτερα - πιο συγκινητικά πλάνα της χτεσινής εκδήλωσης...

Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του Κουβανού από το ΠΓ της Κούβας και αντιπροέδρου της ΠΣΟ, που ήταν ζωντανός και χαρούμενος σαν τον λαό του, χόρευε σχεδόν στα συνθήματα παρά το εμπόδιο της γλώσσας (αν και δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τι λέει το σύνθημα "το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός...) και θύμιζε τα πρώτα χρόνια του Κουτσούμπα ως ΓΓ, που ήθελε να φωνάζει και αυτός τα συνθήματα από το μικρόφωνο, σαν οργανωτής κερκίδας -και πέρασαν λίγοι μήνες μέχρι να το κόψει...

Αλλά το βασικό είναι άλλο. Το ΚΚΕ μπορεί να μη συμφωνεί πλήρως σε όλα με το ΚΚ Κούβας, μπορεί να του ασκεί κριτική σε επιμέρους ζητήματα (και αντίστροφα) κτλ, όπως έχει διαφωνίες αντίστοιχα και με το ΚΕΚΡ για τον πόλεμο, την έννοια του ιμπεριαλισμού, του φασισμού κτλ. Και παρεμπιπτόντως, η οπτική σκοπιά των Κουβανών, που τα φιλτράρουν όλα μέσα από το πρίσμα του made in USA εμπάργκο, μπορεί να μη διαφέρει πολύ από αυτή των Ρώσων.

Πού είναι όμως η διαφορά σε αυτές τις διαφορές -που καθιστά τη μια απλή διαφωνία, με συντροφικό διάλογο, και την άλλη αντίθεση με οξυμένη πολεμική; Η διαφορά αφορά ακριβώς το μείζον ζήτημα της στάσης απέναντι στον ιμπεριαλισμό. Γιατί η Κούβα ενώ παραμένει στο στόμα του λύκου, εξακολουθεί να τον περιγελά και να αγωνίζεται. Ενώ κάποιοι Ρώσοι κομμουνιστές συντάσσονται ανοιχτά, οικειοθελώς και χωρίς προσχήματα με τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία, μολονότι αναγνωρίζουν στις θεωρητικές επεξεργασίες τους πως η Ρωσία είναι ιμπεριαλιστική δύναμη...

Ο Αμπατιέλος σημείωσε πως σε αυτόν τον πόλεμο διαψεύστηκε με τραγικό τρόπο η θεωρία ότι σήμερα οι πολεμικές συγκρούσεις γίνονται-κρίνονται ακαριαία, με το πάτημα ενός κουμπιού (Κιμ, το γνωστό!). Μια εκτίμηση που πνίγηκε στο ποτάμι αίματος που χύνεται εδώ και εννιά μήνες στην Ουκρανία.

Μια ενδιαφέρουσα προέκταση αυτού του συλλογισμού θα ήταν ενάντια στο παρεμφερές αφήγημα πως η επανάσταση είναι περίπου αδύνατη στις σύγχρονες συνθήκες, γιατί το εχθρικό στρατόπεδο έχει υπερσύγχρονο εξοπλισμό (καταστολής, παρακολούθησης κοκ), οπότε δε μας αφήνει πολλά περιθώρια αντίδρασης. Αλλά ας το κρατήσουμε για κάποια άλλη φορά.

Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο της ομιλίας αφορούσε τη φασιστική μπόχα που αποπνέει το σάπιο πτώμα της αστικής δημοκρατίας (προς αποφυγή παρανόησης, οι διατυπώσεις αυτές είναι δικές μου). Χωρίς να υποτιμά κανείς τα θύματα της χούντας που υπέφεραν και βασανίστηκαν, και τα δημοκρατικά δικαιώματα που έχουν κατακτηθεί με αίμα, μπορεί σήμερα να μην έχουμε χούντα αλλά έχουμε δικτατορία του κεφαλαίου, με τη μία ή την άλλη μορφή. Και προϊόντος του χρόνου, δεν ταυτίζονται μόνο στην ταξική τους ουσία, αλλά αρχίζουν να μοιάζουν και σε διάφορα άλλα -όχι ακριβώς εξωτερικά- χαρακτηριστικά.

Είναι η ελληνική αστική δημοκρατία που βάζει στο στόχαστρο έναν φαντάρο, γιατί εξέφρασε φιλειρηνικές απόψεις. Είναι στην αστική δημοκρατία που γίνονται τόσο εκτεταμένες παρακολουθήσεις πολιτικών -άλλο αν κάποιοι έκαναν την πάπια όταν το ΚΚΕ κατήγγειλε τις συνακροάσεις. Είναι η σημερινή ΕΕ, το "λίκνο της αστικής δημοκρατίας", που έχει ως περίπου επίσημη ιδεολογία του τον αντικομμουνισμό, όπως ακριβώς έκανε -με πιο πρωτόγονο και χοντροκομμένο τρόπο- η χούντα, μισό αιώνα πριν.

Εκτός και αν κάποιοι πιστεύουν πως αυτά γίνονταν-αι μόνο επί χούντας και επί Μητσοτάκη... -οπότε να το γυρίσουμε στο stand up comedy. Έχουν όμως "αριστερή" εφεδρεία και τον Μαραντζίδη, να τους αναλύει "τις Ζωές των άλλων" στη ΓΛΔ, και να αγνοεί τις δικές μας και τι γίνεται στην καπιταλιστική Ελλάδα του 2022. Μπορεί και αυτός όμως να είχε καλύτερη τύχη ως stand-up κωμικός ή λογογράφος του Τσίπρα...

Δεν ξέρω αν ο Αμπατιέλος γράφει μόνος ή με βοήθεια λογογράφου τα κείμενα των ομιλιών του, αλλά ο δημόσιος λόγος του είναι αξιοπρόσεκτος. Δεν είναι μόνο η μεστή, συγκροτημένη σκέψη ή ότι είναι πάντα ετοιμόλογος υπό πίεση (χρόνου ή ενός εχθρικού τηλεοπτικού πάνελ). Είναι κυρίως ο φρέσκος λόγος -μακριά από τα αβάσταχτα ξύλινα στερεότυπα για την ξύλινη γλώσσα- το στοχευμένο χιούμορ, η λεπτή ειρωνεία, οι φαρμακερές ατάκες, πχ για τον ΣΥΡΙΖΑ και τη σοσιαλδημοκρατική μούσα που του ενέπνευσε μεταξύ άλλων τα παρακάτω...

-Για αυτούς που νομίζουν ότι όλα αυτά (σ.σ.: οι παρακολουθήσεις) γίνονταν μόνο επί χούντας και Μητσοτάκη, παραγνωρίζοντας ότι έχουμε μνήμη και google search...
-Για τον Ζελένσκι και τους ναζί του Αζόφ, που οι της ΝΔ τον χειροκροτούσαν όρθιοι και οι του ΣΥΡΙΖΑ μέσα από τα πόδια τους...
-Για τη θετική τους ψήφο στον εξοπλισμό της Ουκρανίας, ξεχνώντας τους τσακωμούς τους αν θα στείλουμε στον Ζελένσκι πυραύλους ή σταφίδες...
-Για τον μύθο του "φιλειρηνικού ΝΑΤΟ" και αυτούς που θα πορευτούν στο Πολυτεχνείο με τέτοια συνθήματα, εκτός και αν στρίψουν πάλι στο Χίλτον, για να μην τους πάρει κάνα μάτι...

Με λίγες, μικρές αλλαγές θα μπορούσαν να γίνουν σκετσάκι στη stand up σκηνή του Φεστιβάλ. Και μάλλον θα έβγαζαν πιο πολύ γέλιο από μερικούς άλλους που ανέβηκαν εκεί τον Σεπτέμβρη...

Και όχι, δεν είναι θέμα ατάκας -για να βγάζει βιντεάκια το luben- αλλά εξόχως πολιτικό. Αλλά η καλή ατάκα βοηθάει να αναδειχθεί και η πολιτική ουσία.
Και όχι, δεν είναι προσωπικό χάρισμα, δεινότητα κτλ. Αλλά το προσωπικό βοηθάει σαφώς με τη σειρά του να αναδειχθεί καλύτερα το πολιτικό.

Ο Αμπατιέλος φύλαξε μια μπηχτή και για τον γυρολόγο Μίμη, που πασχίζει να γαντζωθεί στο άρμα της επικαιρότητας, ανασύροντας τους μύθους για την Πανσπουδαστική Νο8, και αναρωτήθηκε φωναχτά: από πότε είναι αυτή η εφημερίδα; (σ.σ.: από τον Γενάρη - Φλεβάρη του '74, για να μαθαίνουν οι πιο νέοι).

Τον γνωστό και μη εξαιρετέο Μίμη, που γράφει στο πολυδιαφημισμένο βιβλίο του πως στη μεταπολίτευση είχε ετοιμάσει ένα πόρισμα που έπαιρνε αποστάσεις από το φύλλο 8, αλλά του το άλλαξε αριστοτεχνικά ο Φαράκος. Τον γνωστό Μίμη, που είχε την ατυχία να 'ναι... πολύ μπροστά από την εποχή του, γιατί ήθελε να κάνει τον ενιαίο Συνασπισμό -και το ΚΚΕ- αυτό που είναι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ. Και κατέληξε νωρίς στην αγκαλιά του ΠΑΣΟΚ (γιατί ό,τι δεν μπορείς να πολεμήσεις-αντικαταστήσεις αγάπησέ το) και του Κόκκαλη (με διαφορά φάσης και μιας γενιάς από τον ΣΥΡΙΖΑ που έκανε ευρωβουλευτή τον Πετράν) και τώρα είναι στα αζήτητα της πολιτικής ιστορίας, σε λίγο χειρότερη φάση από τις προοπτικές της σοσιαλδημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ. Που ακόμα και αυτό έβγαλε για αρχηγό έναν Ανδρουλάκη, αλλά με καμιά 15αριά χρόνια τουλάχιστον καθυστέρηση, από όταν ήταν δηλαδή ακόμα στα πράγματα ο Μίμης...

Λίγη ώρα μετά, στον ίδιο χώρο, είχε εκδήλωση για το Πολυτεχνείο το ΝΑΡ, μεταξύ άλλων με τον Χάγιο -που και αυτός αναφέρεται στο επίμαχο κεφάλαιο του βιβλίου του Ανδρουλάκη. Αλλά οι πιο πολλοί Ναρίτες εξοργίστηκαν με άλλο απόσπασμα που κατονόμαζε τον Κώστα Τζιαντζή (μετέπειτα στέλεχος και ιδεολογικό σημείο αναφοράς του ΝΑΡ) ως συγγραφέα του περιβόητου φύλλου.

Το ΝΑΡ έβγαλε μια σωστή και τίμια ανακοίνωση που δεν εστίασε στο προσωπικό για τον Τζιαντζή, αλλά απάντησε συνολικά για όλους τους αγωνιστές της τότε ΚΝΕ. Πολύ καλά αυτά, αλλά εμένα η απορία μου είναι άλλη: Αν εξαιρέσουμε την αναφορά του Ανδρουλάκη στον Τζιαντζή, και διαβάσουμε το επίμαχο κεφάλαιο του βιβλίου για το νο8, πού ακριβώς διαφωνούν μαζί του οι Ναρίτες που επαναφέρουν κάθε χρόνο σχεδόν τέτοια εποχή το γνωστό αφήγημα;

Αλλά η χτεσινή βραδιά ανήκε δικαιωματικά σε άλλους.
Στα παιδιά του Νοέμβρη -ή μήπως του Φλεβάρη;
Τα παιδιά που ήταν κάποτε στο Πολυτεχνείο, ήταν μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης, μπήκαν μπροστά στον αγώνα και την οργάνωσή του, υπέφεραν στα κελιά της χούντας και βασανίστηκαν. Τα παιδιά της ΚΝΕ και του παράνομου κλιμακίου του ΚΚΕ, που συνελήφθησαν από τη χούντα του Ιωαννίδη τον Φλεβάρη του '74 -και κάποιοι μίλησαν αργότερα στον Λάμπρο Τόκα, που επιμελήθηκε το βιβλίο με τις μαρτυρίες τους ("Τα παιδιά του Φλεβάρη", εκδόσεις Καστανιώτη).

Και αν τότε που έδιναν τις μαρτυρίες, είχε πάρει ο καθένας άλλο δρόμο (άλλος για ΣΥΡΙΖΑ τράβηξε πήγε και άλλος για Εργ. Αγώνα) και μόνο ο Ορφανός απ' την Κρήτη είχε μείνει στο Κόμμα, σήμερα είναι και άλλοι που φαίνεται να το επαναπροσεγγίζουν (δεν εννοώ μόνο από τη λίστα με τα ονόματα του βιβλίου αλλά ευρύτερα). Από την Αλαβάνου -που θα είναι και στο πάνελ της βιβλιοπαρουσίασης του Ρούση σε λίγες μέρες- μέχρι τη χτεσινή μεγάλη παρέα. Ποιοι είναι αυτοί; Αντιγράφω από το ρεπορτάζ του 902.

Στέργιος Βασιλείου, Χρήστος Καραπάνος, Γιώργος Καραγιάννης, Ντίνα Κούκου, Σπύρος Κουρσάρης, Σταμάτης Νικολάου, Αλκης Παπαδήμας, Θεολόγος Πατερέλης, Θανάσης Παναγιωτόπουλος, Στέφανος Πάντος, Κώστας Σεφέρης, Σταύρος Σκουρτόπουλος, Γιώργος Σορολοπίδης, Δημήτρης Τόκας, Λάμπρος Τόκας, Βαγγέλης Τούντας, Νίκος Τριανταφύλλου, Διονύσης Τσακνής και Νίκος Τσιώκος. (Και κάπου κοντά σε αυτούς και ο γιος του Κάππου, που μας άφησε νωρίς...)

Και ήταν όλοι τους εκεί -κάπου κοντά τους και ο γιος του Κάππου, αν είδα καλά. Ήταν εκεί ακόμα και αυτός που ερωτεύτηκε μια χρονολογία και λίγα χρόνια αργότερα μια θέση στην εξουσία με αριστερό προσωπείο. Αλλά τελευταία δείχνει μετανοημένος και μας ξαναπροσεγγίζει κι αυτός... Ελπίζω μόνο να μην παίρνει ιδέες ο Μίμης για τα δικά του γεράματα...

Και η συγκίνηση ήταν κάτι παραπάνω από εμφανής, σαν συνάντηση παλιών συμμαθητών. Τα παιδιά του Νοέμβρη έκαναν σαν μικρά παιδιά, έβγαζαν φωτογραφίες, δάκρυζαν, χαμογελούσαν με βουρκωμένα μάτια, θέλαν να γυρίσουν στα παλιά, έκαναν πηγαδάκι με τον Κουτσούμπα όσο έπαιζε το συγκρότημα της ΚΝΕ. Και δεν ξέρω πόσο στενοί είναι οι πολιτικοί δεσμοί που (ξανα)χτίζονται, αλλά στον ύμνο της ΚΝΕ στο τέλος, σήκωσαν συγκινημένοι τη γροθιά τους και τραγούδησαν (γιατί το αίμα νερό δε γίνεται). 

Και αν ο Θανάσης δε μιλάει στον Στέφανο (ξέρει λέει αυτός γιατί) που ήταν συγκρατούμενος του Κώστα με τα δύο πι στο Μπογιάτι, δεν έχει και τόση σημασία, ξέρεις. Γιατί τα παιδιά του Νοέμβρη και γενικώς όλοι όσοι έπεσαν μικροί στη χύτρα με τη νιότη του κόσμου, παλεύοντας να τον αλλάξουν, έχουν δικαίωμα να μείνουν για πάντα παιδιά, όσο βαστάν τα πόδια τους και το μυαλό τους. Ακόμα και να κρατάνε μερικά παιδικά -ή όχι και τόσο- πείσματα.

Και αν η σκεπή στην κεφαλή ασπρίζει ή έχει αραιώσει λίγο, αυτοί θα αισθάνονται κάπως έτσι, όπως τα παιδιά στη φωτογραφία: η σπορά των παιδιών του Νοέμβρη...

Εν αρχή ην ο Κάππος

Η φετινή στρόγγυλη επέτειος από τον πρόωρο θάνατο του Κώστα Κάππου έρχεται σε μια ιδιαίτερη προεκλογική συγκυρία, που προσφέρει πολύτιμη πείρα για όποιον θέλει να τη λάβει υπόψη του και να βγάλει τα απαραίτητα διδάγματα. Άλλο αν ο κυβερνητισμός είναι σαν έρωτας που τυφλώνει τις δυνάμεις του οπορτουνισμού και τις μαγεύει, παρά τα απανωτά χαστούκια της ευρωενωσιακής πραγματικότητας –μόνο αν είσαι παράφορα ερωτευμένος μπορείς να ανεχτείς το ξύλο σε μια σχέση. Αν όμως δεν τρέμεις από μαζοχιστική ηδονή όταν σε χτυπάνε, αν δε θρηνείς για τις χαμένες αυταπάτες που τσακίζονται στο έδαφος της πραγματικότητας, ψάχνοντας για άλλες που θα τις αντικαταστήσουν, αν οργίζεσαι με τον κυβερνητικό κρετινισμό που πλασάρεται με αριστερό περιτύλιγμα και φιλολαϊκό προφίλ, τότε είσαι σύντροφός μου, θα σου ‘λεγε πιθανότατα ο Κάππος. Κι η παρακαταθήκη που μας άφησε, όχι μόνο το 89’, αλλά με τη συνολική πολιτική του διαδρομή, είναι εμφατικά επίκαιρη σήμερα, εν όψει της κάλπης της μεθεπόμενης Κυριακής, μετά και από την παταγώδη χρεοκοπία της πρώτη φορά αριστεράς, που δεν έτυχε, λόγω προσώπων, αλλά πέτυχε, χάρη στο καπιταλιστικό πλαίσιο ανάπτυξης που υπηρετούσε και δεν αμφισβητήθηκε ούτε στιγμή, ούτε καν σε επιμέρους πτυχές του ή ως μια σκέψη, ως διαπραγματευτικό χαρτί, κτλ.

Για τα αρχικά του Κάππου (ΚΚ) που συμπίπτουν με το κομμουνιστικό κόμμα-κίνημα και τα δύο πι στο επίθετό του (γιατί το ένα ήταν για το λαό) η κε του μπλοκ έχει ξαναγράψει στο παρελθόν και δεν κρίνει σκόπιμο να τα αεπαναλάβει. Η αξία της πολιτικής διαδρομής του Κάππου δεν περιορίζεται στη διαφωνία και τη στάση του για το 89’. Και άλλοι διαφώνησαν τότε εξάλλου, γράφοντας πχ για το δίλημμα των καιρών τους, ρήξη ή ενσωμάτωση, για να καταλήξουν τελικά στη ρήξη με τον επαναστατικό μαρξισμό και την ενσωμάτωση, με μερικά χρόνια καθυστέρηση. Η ιδιαιτερότητα του Κάππου είναι ότι διαφώνησε στη βάση αρχών κι όχι ενός στείρου συναισθηματικού ετεροπροσδιορισμού, και παρέμεινε πιστός σε αυτές, επαναπροσεγγίζοντας παράλληλα το Κόμμα, για το οποίο έλεγε πως στην ουσία δεν είχε φύγει ποτέ από τις γραμμές του.

Κι όταν λέμε πιστός, δεν εννοούμε χωρίς επιμέρους λάθη κι αντιφάσεις. Μπορεί κανείς για παράδειγμα να προβάλει αρκετές ενστάσεις στο βιβλίο του Κάππου για το σοβιετικό κοινωνικό σχηματισμό και την εκτίμησή του για ένα ιστορικά ανέκδοτο κοινωνικό σύστημα, για τη δικτατορία του προλεταριάτου ως στάδιο πριν από το σοσιαλισμό, κτλ. Κι είναι μάλλον προβληματική μια αναφορά του σε παλιό άρθρο του, όπου, παρά τις σωστές του επισημάνσεις, επιχειρούσε να εντοπίσει τη ρίζα του κακού για την πολιτική του Κόμματος στις αρχές της Αλλαγής και της δεκαετίας του 80’, οπότε άρχισε να στραβώνει το πράγμα. Ενώ σε πολλά κείμενά του επέκρινε τη συμμετοχή του Κουκουέ σε κυβερνήσεις με αστικές δυνάμεις, και όχι τόσο άλλες μορφές κυβερνήσεων (πχ εργατική κυβέρνηση), κάτι που εξηγείται εν μέρει από τα συγκεκριμένα γεγονότα εκείνης της περιόδου στα οποία εστίαζε εύλογα τα βέλη της κριτικής του. Αυτές όμως είναι επιμέρους διαφωνίες, τις οποίες μπορεί να συζητήσει κανείς με ένα σύντροφο, όπως ο Κάππος, και όχι απόκκλιση σε ζητήματα αρχών και στρατηγικής.

Εξάλλου η ωρίμανση κι η εξέλιξη της σκέψης, η συνειδητοποίηση μιας αλήθειας και της ουσίας των πραγμάτων και των γεγονότων που τρέχουν, δεν είναι σχεδόν ποτέ μια ευθύγραμμη και μη αντιφατική διαδικασία. Ο Κώστας Κάππος αντέδρασε στην προσπάθεια σοσιαλδημοκρατικής μετάλλαξης του Κκε και της μετατροπής του σε ένα αστικό, μεταρρυθμιστικό κόμμα της αριστερής πτέρυγας –ανεξάρτητα από την αφορμή με την οποία εκδηλώθηκε η αντίδρασή του και τα επιμέρους επεισόδιά της. Διαχώρισε γρήγορα τη θέση του απ’ τη νεοπαγή «νέα Αριστερά», διαγιγνώσκοντας εγκαίρως και διορατικά το μεταμοντέρνο, μη κομμουνιστικό χαρακτήρα της. Χάριζε μέρος της βουλευτικής του αποζημίωσης στο νησί της επανάστασης, την ηρωική Κούβα, σε μια περίοδο που έβλεπε να μένει μόνη της και μετρούσε στα δάχτυλα των χεριών τους πραγματικούς φίλους της. Έκανε πολύτιμες οικονομικές μελέτες για τον ελληνικό καπιταλισμό και την εργατική τάξη της χώρας μας, που λείπουν πολύ από τα αναλυτικά εργαλεία που διαθέτουμε σήμερα. Διετέλεσε, ως το θάνατό του, μέλος του τελευταίου ΔΣ του ΚΜΕ, που έπαψε σιωπηλά να υφίσταται και στα παλιά του γραφεία, λίγο πάνω από τη Βικτώρια, στεγάζεται πλέον το στέκι νεολαίας. Και πάνω απ’ όλα είναι από τους ελάχιστους προβεβλημένους πρώην, που δεν πέρασαν απέναντι, εξαργυρώνοντας το παρελθόν τους, δε χυδαιλόγησαν ποτέ για το Κόμμα, δεν έπαψε να στέκεται κριτικά δίπλα του, διατηρώντας την αυτονομία της σκέψης του και τς ενστάσεις του. Κι αυτή είναι η πιο σημαντική παρακαταθήκη που αφήνει για τον καθένα μας: η διαλεκτική σύνδεση της κριτικής με τη στήριξη –γιατί κριτική, μόνο σε κάτι που αγαπάς, μπορείς να κάνεις στην πραγματικότητα.

Με άλλα λόγια, ανήκε στους σπάνιους, εκλεκτούς συντρόφους που δεν χρειάζονται τυπικά την ιδιότητα του κομματικού μέλους, για να είναι κομμουνιστές. Ή μάλλον δε χρειάζονται την κάρτα μέλους, για να είναι ουσιαστικά μέλη του. Εξάλλου, όπως έλεγε κι ο ίδιος δεν έφυγε ουσιαστικά ποτέ από τις γραμμές του...

Το ΟΧΙ του Κάππου

Σήμερα, στην επέτειο του όχι, το κυριακάτικο ιστορικό ένθετο της κε του μπλοκ περιλαμβάνει ένα παλιό άρθρο του κώστα κάππου, ο οποίος στην εποχή του είχε πει κάποια δικά του περήφανα «όχι». Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε τον ιούλιο του 91’ στο έθνος, με τον τίτλο «επιτακτική ανάγκη η ανασύνταξη του κκε» και είναι γραμμένο σε μια δύσκολη περίοδο, όπου το κόμμα είχε μόλις απαλλαχτεί από την αναθεωρητική σκουριά των ανανεωτών που επιχείρησαν να το διαλύσουν και να το διαχύσουν στο συνασπισμό, και προχωρούσε προς την ανασύνταξή του. Ωστόσο η κε του μπλοκ το (ανα)δημοσιεύει, θεωρώντας ότι ο σφος αναγνώστης μπορεί να βρει προεκτάσεις στη σημερινή συγκυρία, να κάνει παραλληλισμούς και να… βγάλει συμπεράσματα (sic).

Ο χαρίλαος φλωράκης σε συνέντευξη στις 15-7-1991 στο έθνος υποστηρίζει ότι το κκε έδωσε δείγμα γραφής και ως κοινωνική δύναμη και ως αντιπολίτευση και όταν άγγιξε τις δομές της εξουσίας το 1944 με την πεεα και το 1989 με την κυβέρνηση τζανετάκη. Η επίκληση της κυβέρνησης τζανετάκη ως δείγμα γραφής για το κκε αποτελεί πρόκληση και υποτιμάει τη νοημοσύνη των κομμουνιστών.

Οι κομμουνιστές ξέρουν ότι τα κομμουνιστικά κόμματα συνεργάζονται βασικά στα πλαίσια της ενότητας δράσης της εργατικής τάξης, δηλ στα πλαίσια των συνδικάτων και σε επιμέρους ζητήματα, με κόμματα που έχουν ισχυρή επιρροή στην εργατική τάξη, όπως είναι τα σοσιαλιστικά και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Ακόμη ξέρουν ότι σε κυβερνητικό επίπεδο συνεργάζονται μόνο σε περίπτωση φασισμού ή εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου. για το τελευταίο βέβαια υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις.

Η γνώση αυτή έχει προέλθει από συγκεκριμένη, πλούσια πείρα από την ιστορία του κκε. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Το 1922, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, ο γιάννης κορδάτος, γενικός γραμματέας του σεκε (κατόπιν κκε), αρνήθηκε να συμμετάσχει ως κόμμα σε κυβέρνηση με αστικές δυνάμεις με επικεφαλής τον μετέπειτα δικτάτορα ιωάννη μεταξά. (Η θέση αυτή ήταν σωστή βέβαια και από την άποψη ότι τότε υπήρχε ή έτεινε να δημιουργηθεί επαναστατική κατάσταση και δεν έπρεπε να συμμετάσχει σε κυβέρνηση που είχε στόχο να εκτονώσει την κατάσταση και να σταθεροποιήσει το οικονομικοκοινωνικό σύστημα).

Το 1936 υπογράφτηκε το σύμφωνο παλλαϊκού μετώπου-φιλελευθέρων για ψήφο ανοχής σε ενδεχόμενη κυβέρνηση φιλελεύθερων με την προϋπόθεση ότι θα εκδημοκρατιστεί η πολιτική ζωή και θα χτυπηθεί ο φασισμός που ήταν επί θύραις.

Το 1940 ο ν. ζαχαριάδης, γενικός γραμματέας του κκε, κάλεσε με γράμμα του τον ελληνικό λαό σε αγώνα ενάντια στους φασίστες επιδρομείς.

Τέλος το 9^ο συνέδριο του κκε το 1973 κάλεσε το λαό σε πανεθνικό αντιδικτατορικό μέτωπο (με αστικές πολιτικές δυνάμεις) πάλης {…} για την ανατροπή της χούντας, τη σύγκληση συντακτικής συνέλευσης, για την εξασφάλιση της ελεύθερης έκφρασης της θέλησης του λαού.

Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι η συμμετοχή στις κυβερνήσεις τζανετάκη-ζολώτα είναι έξω από κάθε αρχή και προηγούμενο. Δεν ήταν ούτε επιμέρους συνεργασία με κόμμα που έχει ισχυρή επιρροή στην εργατική τάξη ούτε κίνδυνο φασισμού ή πολέμου αντιμετώπιζε ο λαός. Για αυτό ήταν ανεπίτρεπτο σφάλμα.

Ο χ.φ. βέβαια, σύγκρινε την κυβέρνηση τζανετάκη με την πολιτική επιτροπή εθνικής απελευθέρωσης (πεεα). Η πεεα όμως είχε στόχο να οργανώσει την πάλη του λαού ενάντια στους φασίστες κατακτητές και να λύσει το πρόβλημα της πολιτικής εξουσία προς όφελος της εργατικής τάξης και στηριζόταν βέβαια στον οπλισμένο λαό. Κατά συνέπεια το ένα με το άλλο είναι τουλάχιστον άσχετα.

Η συμμετοχή στις κυβερνήσεις τζανετάκη-ζολώτα από άποψη συνεπειών μπορεί να συγκριθεί με την κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» του 1944. Πραγματικά τότε το κκε, παρά το γεγονός ότι η αστική τάξη «έλιωνε νεκρή με τους νεκρούς» και αποτελείτο από «ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες», όπως έλεγε ο γ. σεφέρης, συνθηκολόγησε και παράδωσε την εξουσία. Με τη συμφωνία του λιβάνου και αργότερα της καζέρτας δέχτηκε να μπει σε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον γ. παπανδρέου, να αναλάβει ασήμαντα υπουργεία, αφήνοντας τα υπουργεία-κλειδιά για την εξουσία στην αστική τάξη, και δέχτηκε ακόμη ως διοικητή των στρατιωτικών δυνάμεων τον άγγλο στρατηγό σκόμπι. Κι όλα αυτά παρά το γεγονός ότι διέθετε την πλειοψηφία του ελληνικού λαού και 130.000 περίπου οπλισμένο λαό. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά και συμπυκνώνονται στον αφοπλισμό του λαού και την παλινόρθωση της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας.

Δυστυχώς τα παθήματα δεν έγιναν μαθήματα. Το 1989 το κκε, αφού προηγούμενα είχε παραιτηθεί από βασικές θέσεις του επαναστατικού κινήματος (εοκ, νατο, μεταρρυθμίσεις) με το κοινό πόρισμα κκε-εαρ, συμμετείχε, με πρόσχημα την κάθαρση, στην κυβέρνηση τζανετάκη και κατόπιν στην κυβέρνηση ζολώτα. Έτσι, έδωσε πιστοποιητικά δημοκρατικότητας στη νδ και τη δυνατότητα να υποτάξει την χώρα παραπέρα στον ιμπεριαλισμό, να αφαιρέσει βασικά κατακτημένα δικαιώματα από την εργατική τάξη και να δυναμώσει τον αυταρχισμό (αντιαπεργιακός νόμος, τρομονόμος), που έφτασε μέχρι τη δολοφονία του ν. τεμπονέρα και τεσσάρων άλλων πολιτών. Όλα αυτά περιόρισαν στο ελάχιστο την αξιοπιστία του κκε, απογοήτευσαν την εργατική τάξη, αφόπλισαν το μαζικό λαϊκό κίνημα.

Υπάρχει βέβαια ο αντίλογος. Αν δε σχηματιζόταν κυβέρνηση, θα παραγράφονταν τα σκάνδαλα. Η απάντηση είναι απλή: η μόνη παράταξη που μπορούσε να κάνει πραγματική και αδιάβλητη κάθαρση ήταν τότε ο συνασπισμός με επικεφαλής το κκε. Κατά συνέπεια όταν ήρθε η σειρά του με βάση το σύνταγμα να πάρει εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης, έπρεπε να σχηματίσει κυβέρνηση από στελέχη του συνασπισμού ή προσωπικότητες με πρόταγμα την κάθαρση και να ζητήσει να τη στηρίξουν τα δυο μεγάλα κόμματα, νδ-πασοκ.

Αν δε τη στήριζαν, θα αναλάμβαναν την ευθύνη για την παραγραφή των σκανδάλων. Αλλά για λόγους που δεν εξηγήθηκαν, αυτό δεν έγινε.

Υπάρχει βέβαια κι ο αντίλογος των θεσμικών μέτρων. Γίνεται όμως πολύς θόρυβος ουσιαστικά για το τίποτα. Μπροστά στον εξευτελισμό του σοσιαλισμού με τη διακήρυξη του συνασπισμού ότι «άλλαξε η δεξιά» και ότι πρέπει να εξασφαλιστεί η συνεργασία των τάξεων και ακόμη με την υποδοχή του μπους με χειροκροτήματα η αμοιβή ήταν ελάχιστη.

Ο β.ι. λένιν σε ανάλογη περίπτωση έγραφε: η αμοιβή για την έσχατη ταπείνωση του σοσιαλισμού {…} για τη διαφθορά της σοσιαλιστικής συνείδησης των εργατικών μαζών –της μοναδικής αυτής βάσης που μπορεί να μας εξασφαλίσει τη νίκη- η αμοιβή για όλα αυτά είναι τα πομπώδη σχέδια για κάτι τιποτένιες μεταρρυθμίσεις (λένιν, τι να κάνουμε;)

Κατά συνέπεια η συμμετοχή ήταν σφάλμα. Αλλά η καθοδήγηση του κκε δεν το αναγνωρίζει. Φαίνεται ότι είναι επαγγελματική ασθένεια για το κκε η λήθη στα λάθη. Άλλωστε το ίδιο σχεδόν έγινε και με την κυβέρνηση της εθνικής ενότητας το 1944.

Στη συνέντευξη που αναφέρθηκε στην αρχή ο χφ υποστηρίζει επίσης ότι το κκε θα δεχόταν τις εκλογές αν «επρόκειτο να δώσουν μια προοδευτική εναλλακτική λύση». Η τοποθέτηση αυτή μετά τη διάσπαση του συνασπισμού δίνει την αίσθηση ότι το κκε επιδιώκει τη συνεργασία με το πασοκ σε κυβερνητικό επίπεδο. Αυτό δε θα ήταν σωστό. Η εργατική τάξη θέλει το κκε ανεξάρτητο και αυτοτελή πόλο και όχι μεσολαβητή μεταφοράς της ψήφου πότε στη νδ, πότε στο πασόκ. Όσοι θέλουν να πάνε στο πασοκ ή τη νδ μπορούν να πάνε μόνοι τους. Δεν χρειάζονται μεσολαβητή.

Ύστερα από όλα αυτά είναι φανερό ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρξει κομμουνιστικό κόμμα καθοδηγητής της ταξικής πάλης, υπερασπιστής των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, στήριγμα για τους εργαζόμενους που τους εκμεταλλεύεται και τους καταπιέζει το κεφάλαιο.

Η επανάσταση που έρχεται

Από τη στιγμή που έμαθε πως θα γινόταν εκδήλωση στη μνήμη του κώστα κάππου, η κε του μπλοκ την περίμενε πώς και πώς, για να ακούσει μαρτυρίες, να καταγράψει απόψεις κι εντυπώσεις και να πάρει κλίμα από τους παρευρισκόμενους και τα πηγαδάκια. Τελικά η τύχη της έπαιξε άσχημο παιχνίδι, καθώς δεν πληροφορήθηκε εγκαίρως την αλλαγή ώρας. Αλλά το κακό διορθώθηκε εν μέρει με τα βιντεάκια από την εκδήλωση και τις ομιλίες που μαγνητοσκοπήθηκαν.

Κι έχει σημασία η σειρά εμφάνισης των ομιλητών. Πρώτα ο κουμπούρης της κετουκέ, μετά η βαλαβάνη και τελευταίος ο χάγιος. Μπορεί ο σύριζα να έφτασε το 27%, να έγινε αξιωματική αντιπολίτευση και να ετοιμάζεται για κυβέρνηση, στραγγαλίζοντας εκλογικά το κκε, αλλά κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ –κι όχι μόνο για ιστορικούς λόγους. Όταν πρόκειται για την αριστερά (εντός ή εκτός εισαγωγικών) και το κίνημα, το κουκουέ έχει δικαιωματικά τον πρώτο λόγο. Πόσο μάλλον όταν δε μιλάμε για την αριστερά, γενικώς κι αορίστως, αλλά για τον κώστα κάππο, που έμεινε κομμουνιστής μέχρι το τέλος της ζωής του.

Γι’ αυτό κι ο σύριζα περίσσευε κατά τη γνώμη μου από την εκδήλωση. Κι ας μην ανήκει στους τυπικούς συριζαίους η βαλαβάνη –που δεν έφυγε στη διάσπαση του 91’, αλλά το 89’. Εφόσον δε διαχωρίζει σήμερα τη θέση της, την παίρνει κι αυτήν η μπάλα. Γι’ αυτό κολλούσε επίσης και η μπηχτή του κουμπούρη για το κκε εσ.  (ο κάππος αντιστάθηκε τόσο στο μαστίγιο της χούντας, όσο και στην καραμέλα της ταξικής συνεργασίας που εκφράστηκε με το εσ). Γιατί το τιμώμενο πρόσωπο της εκδήλωσης δεν ήταν ποτέ θιασώτης μιας χαρούμενης, παναριστερής ενότητας. Ίσα-ίσα που τότε ακριβώς διαχώρισε τη θέση του.

Και στην τελική πόσοι από αυτούς που ήταν στο κτίριο της παλιάς βουλής είχαν διάθεση να υπερασπιστούν το εσ; Ούτε καν ο λαφαζάνης. Αφού πριν από 25 χρόνια, όλοι αυτοί δικοί μας ήταν κι είχαν μέτωπο απέναντι στους ρηγάδες.

Έτσι λοιπόν χάσαμε μια εκδήλωση που περιμέναμε πώς και πως –για την ακρίβεια προλάβαμε το τέλος της, ίσα για να πάρουμε την χαρά της συμμετοχής και μια γεύση του τι χάσαμε. Αλλά ουδέν κακό αμιγές καλού. Γιατί ο κάππος ανήκει σε εκείνες τις προσωπικότητες που οφείλεις να καταπιαστείς και να «αναμετρηθείς» μόνος σου, χωρίς δανεικές αναλύσεις κι επιχειρήματα, σα να έπρεπε να ετοιμάσεις εσύ κάτι για να πεις στην εκδήλωση.

Καθένας εκκινώντας από διαφορετικό έρεισμα. Άλλος πχ γιατί θεωρεί ότι «το 89’ ο κάππος έσωσε την τιμή της αριστεράς και του κουκουέ», επειδή δεν ψήφισε την κυβέρνηση τζανετάκη. Άλλος επειδή το σέβεται και τον εκτιμά γενικά, αλλά διαφωνεί ειδικά με αυτήν την κίνησή του, που τον έθεσε εκτός κόμματος. Ή επειδή στάθηκε αταλάντευτος κομμουνιστής μέχρι το τέλος της ζωής του (τίμησε το κόμμα του και την τάξη του, όπως είπε στην ομιλία του ο κουμπούρης). Ένας τρίτος για το θεωρητικό και συγγραφικό του έργο: τις οικονομικές του μελέτες, το βιβλίο για το φάκελο της κύπρου, για το σοβιετικό σχηματισμό και τα σημεία που έβαλε για τη δομή του κόμματος νέου τύπου. Ή για τη συνεργασία και την ανάδειξή του στο τελευταίο δσ του κμε (έναν χρόνο πριν το θάνατό του), που δυστυχώς φυτοζωεί. Κι είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι θα είχε τόσο πενιχρή δραστηριότητα, αν ζούσε ο κάππος σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση το σημαντικό είναι να δούμε την προσωπικότητά του ως έχει, με τις αρετές της και τις αντιφάσεις της, κι όχι με τα μάτια των επιθυμιών μας, προκειμένου να τη φέρουμε στα δικά μας μέτρα. Εάν η μορφή του πλουμπίδη πέρασε στη λογοτεχνία με το προσωνύμιο «ο αλύγιστος» –απ’ το ομώνυμο βιβλίο του κοτζιά- κι αυτή του σιδηρόπουλου στη μεγάλη οθόνη ως ο ασυμβίβαστος, αυτή του κάππου θα μπορούσε να μείνει στην ιστορία ως «ο αταλάντευτος». Και το γράφω χωρίς την παραμικρή δόση ειρωνείας –ο κουμπούρης ανέφερε αυτή τη λέξη τρεις φορές μέσα στα οκτώ λεπτά της ομιλίας του.

Δε γίνεται λοιπόν να πάρει κάποιος αυτή τη μορφή και να την τραβήξει σα λάστιχο για να χωρέσει τη δική του πολιτική αντίληψη και στάση. Δε γίνεται για παράδειγμα να χρησιμοποιείται εναντίον του κόμματος η στάση ενός ανθρώπου που είχε πει ότι ποτέ δεν έφυγε από το κουκουέ. Κι όταν τον ρώτησαν (σε μια μίνι συνέντευξη υπό τη μορφή σύντομων ερωτοαπαντήσεων): «υπάρχει κουκουέ;» αυτός απάντησε: και τότε γιατί υπάρχουν δεκάδες αντικκε ομάδες, κόμματα και πρόσωπα;

Κι αντιστρόφως. Δε μπορούμε να του επιδαψιλεύουμε κούφιους κι αφηρημένους επαίνους, αλλά να αγνοούμε τη συγκεκριμένη στάση του απέναντι στον χαρίλαο, το συνασπισμό και τις αστικές κυβερνήσεις –το τελευταίο ειδικά αποκτά ιδιαίτερη σημασία στην τρέχουσα συγκυρία.

Ή αντιθέτως, να μη στεκόμαστε κριτικά στις αντιφάσεις και τα λανθασμένα –κατά τη γνώμη μου- συμπεράσματα στη μελέτη του για το σοβιετικό σχηματισμό (ότι υπήρχε διευθύνουσα κι εκτελεστική τάξη, ότι η δικτατορία του προλεταριάτου είναι μεταβατικό στάδιο πριν το σοσιαλισμό κ.ά).

Στον ίδιο γύρο ερωτοαπαντήσεων, ο δημοσιογράφος των νέων είχε ρωτήσει τον κάππο: «χαρίλαος φλωράκης;» κι εκείνος απάντησε: επόμενη ερώτηση. Σε μια άλλη συνέντευξη που είχε δώσει στον παππά της ελευθεροτυπίας το 91’, πριν το οριστικό ξεκαθάρισμα με το συνασπισμό και τους ανανεωτές (το φιλοαστικό ρεύμα μες στο κόμμα, όπως τους αποκάλεσε ο ΚΚ), ο κάππος λέει ότι ο φλωράκης δε μπόρεσε δυστυχώς να παίξει το ρόλο του, να συγκρατήσει το επαναστατικό κίνημα, να το εμποδίσει να φτάσει σε αυτήν την κατρακύλα. Και πιο κάτω λέει ότι η άρχουσα τάξη είχε επενδύσει στον ανδρουλάκη, που «όντως ο χαρίλαος τον ανέδειξε, και για αυτό είπα ότι δεν ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις των καιρών».

Ίσως ο κάππος να μην ήθελε να επιστρέψει στο κουκουέ, όσο ζούσε ο χαρίλαος, εξαιτίας αυτής της μελανής σελίδας στη μεταξύ τους σχέση. Κι η τραγική ειρωνεία είναι ότι πέθαναν κι οι δυο μες στο 2005, με λίγους μήνες διαφορά. Ίσως πάλι όταν έρθει η ώρα να γραφτεί ο τρίτος τόμος του δοκιμίου ιστορίας του κόμματος και να συζητηθούν τα γεγονότα του 89’, να επαναληφθούν κάποιες καταστάσεις και να μας φέρουν την αίσθηση του dejavu. Να τεθεί πχ θέμα πολιτικής (αλλά όχι κομματικής) αποκατάστασης του κώστα κάππου. Αλλά κάποιοι απέξω να βλέπουν την ιστορία με όρους άσπρο-μαύρο και να λένε ότι δε γίνεται να είμαστε ταυτόχρονα και με τον κάππο και με το φλωράκη –όπως λένε ότι δε μπορεί να δικαιώνουμε ιστορικά και τον πλουμπίδη και τον ζαχαριάδη.

Ποιοι είναι αυτοί όμως κι από τι σκοπιά θα μας το πουν;

Ας δούμε τι λέει ο κάππος σε άλλα αποσπάσματα εκείνης της συνέντευξής του.

-Αποκλείετε να συνυπάρξετε στο ΚΚΕ με τους λεγόμενους ανανεωτικούς;

-Εγώ είμαι υπέρ της επαναστατικής γραμμής. Θα πάμε στο σοσιαλισμό όχι με μεταρρυθμίσεις αλλά με άλμα, θα εγκαθιδρυθεί η εξουσία της εργατική τάξης, που δε θα τη μοιράζεται με την αστική τάξη, δε θα κυριαρχεί η αγορά, θα καταδικαστεί η συμμετοχή σε αστικές κυβερνήσεις; Με βάση αυτή τη γραμμή εγώ μπορώ να επανέλθω. Σε αυτή τη βάση λοιπόν οι «ανανεωτικοί» θα φύγουν.

-Θα φύγουν ή θα τους διώξουν;

-Θα φύγουν. Και το 1968 δεν τους έδιωξε το κόμμα, μόνοι τους έφυγαν.

Και λίγο πιο κάτω, μετά την αναφορά στον ανδρουλάκη, το φαράκο και τους «συντηρητικούς».

-Με αυτήν την άποψη συμφωνούν όλοι στο ΝΑΡ.

-Εγώ δεν είμαι στο ΝΑΡ.

-Έχετε αποχωρήσει;

-Ναι, γιατί και αυτοί με άλλον τρόπο καταλήγουν σε αυτά που λέει ο Ανδρουλάκης για υπέρβαση του μαρξισμού κ.λπ.

-Ποιοι είναι αυτοί που έχουν τέτοιες απόψεις;

-Η καθοδηγητική ομάδα του ΝΑΡ.

Το ρεύμα το αναφέρω γιατί είχε κάνει μια εκδήλωση στη μνήμη του κάππου, πριν λίγα χρόνια στη θεσσαλονίκη, με το γιο του, θανάση, που είναι οργανωμένος στο ρεύμα (αλλά κατά βάθος κουκουνάρι, όπως το(ν) έχω κόψει). Κι αυτό ήταν ένα από τα πρώτα ερείσματα για την πιο συστηματική ενασχόληση με το γραπτό έργο του κάππου (από τα δεύτερα, για την ακρίβεια. Το πρώτο ήταν τα ίδια τα βιβλία του, από τις πολύ αξιόλογες εκδόσεις Αλφειός).

Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, το βασικό θέμα της συζήτησης που ακολούθησε ήταν το 89’, το κουκουέ κι ο τζανετάκης. Κι είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι σήμερα το κουκουέ κατηγορείται –πολλές φορές από τα ίδια άτομα- για το ακριβώς αντίθετο. Ότι δηλ δε συζητά τη συμμετοχή του σε μια αστική κυβέρνηση (με αριστερό πρόσημο).

Αλλά το πιο σημαντικό έρεισμα για να ασχοληθεί κανείς με τον κώστα κάππο είναι ότι ήταν κομμουνιστής. Από αυτούς που σύμφωνα με το ζίζεκ ξέχασαν να πεθάνουν (πολιτικά). Έφυγαν νωρίς όμως (βιολογικά) και άφησαν πίσω τους δυσαναπλήρωτο κενό –να δούμε τώρα πότε θα βγει η επόμενη μελέτη για τον ελληνικό καπιταλισμό και την κατάσταση της εργατικής τάξης στην ελλάδα.

Αυτόν τον τίτλο τον κέρδισε με το σπαθί του και δεν τον πρόδωσε ποτέ. Κι είναι εξίσου σημαντικό ότι κατάφερε να παραμείνει «κομματικός» κι όταν ήταν εκτός κόμματος. Καμία σχέση με την «αντεστραμμένη αγάπη» πολλών πρώην που φιλούσαν υπέροχα..

Υγ: η κε του μπλοκ αναζητεί έκτακτη συνεργασία με αναγνώστη-αναταποκριτή για το θεωρητικό διήμερο της ανταρσύα κι ειδικά για την εκδήλωση της κυριακής με τον αλέκο αλαβάνο. Δεκτές μόνο σοβαρές προτάσεις, είτε εδώ είτε εναλλακτικά στο mail: vaskrits@gmail.com

Στις 18 ξεσηκωμός

Χτες ο μήνας είχε 18. Μπορεί να μην κρινόταν η αλλαγή ή ο σοσιαλισμός όπως έλεγε ένα παλιό σύνθημα με πράσινες αυταπάτες που σήμερα έγιναν ροζ, αλλά ο κόσμος κατέβηκε μαζικά στους δρόμους και γέμισε το κέντρο της αθήνας με τον όγκο, τον παλμό και την οργή του. Και λόγω των ημερών το μυαλό όλων γύριζε έναν χρόνο πριν, στα γεγονότα της 20ής οκτώβρη και τη μνήμη του δημήτρη κοτζαρίδη.

Ίσως να ήταν καλύτερα έτσι. Τιμήσαμε τη μνήμη του αδικοχαμένου συντρόφου όπως του άξιζε, στο δρόμο με τον αγώνα μας, κι όχι μόνο στο μνημόσυνο του σαββάτου. Κανείς όμως δε μπορούσε να φανταστεί ότι η τσούλα η ιστορία θα επαναλαμβανόταν σα φάρσα και θα θρηνούσαμε ένα ακόμα θάνατο διαδηλωτή.

Ο οποίος ήρθε να αποδείξει με έναν τραγικό συμβολισμό ότι αν δεν οργανώσουμε τη δύναμη της τάξης μας ενάντια στο σύστημα που γεννάει την κρίση και στους κολαούζους του, θα μας ξεκάνουν όλους και θα βαδίζουμε από μνημόνιο σε μνημόσυνο –όπως το είχε πει μια φορά στη φούρια της η αλέκα, με γλώσσα λανθάνουσα κι ουδόλως ξύλινη, που τα αληθή λέγει.

Την παραμονή της απεργίας κάναμε ένα πέρασμα από την κινητοποίηση των αυταπασχολούμενων επιστημόνων (γιατρών, μηχανικών, δικηγόρων, κτλ) που κατέληξε στο υπουργείο οικονομικών στο σύνταγμα και μάζεψε μερικές εκατοντάδες κόσμου. Ένας ουδέτερος παρατηρητής χωρίς μέτρο σύγκρισης με τα προηγούμενα μπορεί να έβρισκε την εικόνα απογοητευτική. Στην πραγματικότητα όμως είχε έρθει πολύς «καινούριος» κόσμος, που κατέβαινε πρώτη φορά σε κινητοποίηση και φανέρωνε την αμηχανία του πρωτάρη στα μεταξύ τους πειράγματα.

-Γεια σου... συναγωνιστή!

-Τι λέει; Θα ρίξουμε το σύστημα;

-Μα τι περιμένουμε; Ας βγει κάποιος να μας πει: λυπάμαι παιδιά, δεν αποφασίζουμε εμείς πλέον.

Αυτές οι στιχομυθίες μπορεί να φέρνουν χαμόγελα συμπάθειας και κατανόησης στους «παλιούς και μυημένους». Αλλά η πιο κωμική εικόνα κατά τη γνώμη μου ήταν με τις μπαρουτοκαπνισμένες ηγεσίες του τεε και του ιατρικού συλλόγου να βαδίζουν στην κεφαλή πιασμένοι αλυσίδες, με κοστούμια κι ένδυμα εξόδου, για να συναντήσουν τα ματ και να συγκρουστούν με τους κρατικούς μηχανισμούς καταστολής.

Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι άρχισε επιτέλους να σπάει κάπως η συντεχνιακή λογική και να υπάρχει ένας στοιχειώδης συντονισμός, έστω σε πανεπιστημονικό επίπεδο. Αυτό που είναι ακατανόητο απ’ την άλλη, είναι ότι την ίδια μέρα υπήρχαν κι άλλες συγκεντρώσεις, πχ των ανέργων με κατάληξη στο υπουργείο εργασίας και των δημοσιογράφων, χωρίς όμως να υπάρξει συνεννόηση για κοινή πορεία και συντονισμό.

Την ίδια στιγμή ένα αμαξάκι του σύριζα με ντουντούκα καλούσε με τσιριχτή φωνή στην προσυγκέντρωση του σύριζα στο μουσείο (10.30), αλλά η αυγή είχε στο πρωτοσέλιδό της μόνο το κάλεσμα για τη συγκέντρωση της γσεε στο πεδίο του άρεως (11.00) όπου βρέθηκαν τρεις κι ο τσίπρας. Αλλά ο σύριζα ως σύνολο συνεχίζει να το παίζει σε δύο ταμπλό, για να ψαρεύει ψηφαλάκια από όλες τις μπάντες. Μόνο στην ομόνοια δεν έστειλε αντιπροσωπεία.

Τι άλλο έμεινε στην κε του μπλοκ από την χτεσινή μέρα;

Η ομιλία του εκπροσώπου της λαϊκής επιτροπής περιστερίου, που πιάστηκε από μια προκλητική δήλωση του μυτιληναίου περί ειρηνικής επανάστασης (γιατί μαθαίνουμε λέει να ζούμε χωρίς το ακριβό λάιφ στάιλ των προηγούμενων χρόνων) κι είπε ότι μπορούμε να του συστήσουμε μερικές διευθύνσεις να πάει να τα πει στις άνεργες και τις εγκύους που πήγαν να τους κόψουν το ρεύμα, ότι για την κατάσταση αυτή φταίει που ζούσανε μες στο λάιφ στάιλ και τις πολυτέλειες.

Τα φοιτητικά μπλοκ του μας που ήταν πολύ πιο μαζικά από τς 26 σεπτέμβρη κι είχαν πάρει καμιά δεκαριά αποφάσεις συλλόγων (για πρώτη φορά μετά από καιρό).

Το σύνθημα: πολέμα ταξικά, σημάδεψε σωστά (γκρέμισε μνημόνια κι αφεντικά), γιατί κάθε μας κίνηση είναι βόλι κι είναι κρίμα να ρίχνουμε άσφαιρα. Γενικώς η συνθηματολογία ήταν ελάχιστα «αυτοαναφορική» και δεν είχαν ούτε μία αναφορά ειδικά στο παμε.

Την πολύ καλή κουβέντα με ένα ναρίτη (περαστικού από το μπλοκ του συλλόγου του που ήταν μαζί μας) μεταξύ άλλων για το ξεκαθάρισμα θέσεων που πρέπει να γίνει στη (μη ενιαία) αντίληψη της ανταρσύα για το εργατικό κίνημα και τη στάση απέναντι στη γσεε και το σύριζα, εν όψει και της πανελλαδικής τους συνδιάσκεψης το δεκέμβρη. Αλλά αυτό το θέμα θα απαιτούσε ειδική αναφορά σε ξεχωριστή ανάρτηση.

Το σωματείο των εργαζομένων στη ,εβγάλ, με τα ομοιόμορφα μπλε μπλουζάκια και τις κόκκινες σημαίες της usb (union sindicale di base), καθώς συμμετείχαν και ιταλοί εργάτες στο μπλοκ. Και πώς τον λεν τον ιταλό...

Το πανό των επιπλοποιών, οι οποίοι δεν είναι οργανωμένοι σε σωματείο ή κάποιο σύλλογο, αλλά ως συντεχνία επιπλοποιών! Κι άντε να φωνάξεις μετά το σύνθημα: οι επιπλοιποιοί δεν είναι συντεχνία, παλεύουν για... δημόσια και δωρεάν ξυλεία; Έλα ντε. Στη ρίμα βολεύει και η λαϊκή εξουσία. Αλλά πόσοι από αυτούς θα συμφωνούσαν με την ιδέα του συνεταιρισμού και την κολεκτιβοποίηση;

Το τραγούδι του μίκη θεοδωράκη που έπαιζε από τα μεγάφωνα για την κατερίνα, τη ζωή και τις φίλες τους, που δεν το λες ακριβώς από τα αγωνιστικά του.

Το μπλοκ της ένωσης των εργαζομένων μπαγκλαντές, που (όταν το είδα τουλάχιστον) δεν ήταν μαζεμένοι πολύ περισσότεροι από τους συμπατριώτες τους που πουλούσαν κατά μήκος της πορείας μπουκαλάκια νερό, για να ξεδιψάσει ο κόσμος.

Έναν εργάτη με κόκκινη ολόσωμη φόρμα εργοστασίου και το λογότυπο του παμε, σαν αυτές που φοράνε οι οδηγοί στη φόρμουλα 1 και που αν τη φορούσα εγώ χτες, θα έχανα το μισό μου βάρος σε ιδρώτα.

Έναν άλλο με μπλουζάκι του συλλόγου φίλων καζαντζίδη και τη φωτογραφία του στέλιου τυπωμένη στο μακό. Δεν ξέρουμε όμως αν ήρθε κατά μόνας ή με απόφαση συλλόγου και διακριτό μπλοκ.

Το πανό του αλαβάνου για το σχέδιο βήτα (ναι στην απασχόληση, όχι στο ευρώ) που έλεγε: μέτωπο α-α, σχέδιο β. Και ταξικό κριτήριο γ(άμα τα) λέω εγώ..

Ακολούθησε αφενός το γνωστό σκηνικό της καταστολής στο σύνταγμα κι αφετέρου το γνωστό πρόγραμμα με μετασυγκεντρώσεις στη γειτονική πλάκα και επιστροφή στο σπίτι για καταγραφή εντυπώσεων. Κι από εκεί κατευθείαν στο κτίριο της παλιάς βουλής για την εκδήλωση στη μνήμη του κώστα κάππου, όπου μίλησε κι ο κουμπούρης από την κετουκέ (επιτέλους δικαίωση, έστω κατά το ήμισυ). Μπορεί η επιλογή της ημέρας (και της ώρα μη σου πω) να ήταν ατυχής, εφόσον συνέπεσε με την απεργία, αλλά το περιεχόμενο πρέπει να αποζημίωσε για την όποια ταλαιπωρία τους όσους παρευρέθησαν.

Και βασικά όσους πληροφορήθηκαν εγκαίρως την αλλαγή ώρας έναρξης από τις 8 στις 6. Οι υπόλοιποι φάγαμε το ξενέρωμα της ζωής μας κι απλώς ευελπιστούμε να ανέβουν σύντομα στο διαδίκτυο τα βιντεάκι από την εκδήλωση που μαγνητοσκοπήθηκε.

Πήγαμε πέντε λεπτά πριν την αρχική ώρα που γνωρίζαμε για να προλάβουμε να βρούμε θέσεις και τελικά προλάβαμε μόνο το τέλος της εκδήλωσης με έναν παλιό συμμαθητή του κάππου, ο οποίος μιλούσε χωρίς πολύ ειρμό λόγω της συγκίνησης και το κοινό τον διέκοψε με αυθόρμητα χειροκροτήματα σε κάποια στιγμή που ανέφερε το βιβλίο του κάππου για το σοβιετικό σχηματισμό. Κι αυτό ήταν το τέλος της τοποθέτησης και της εκδήλωσης.

Στη συνέχεια μάθαμε ότι η βαλαβάνη εστίασε στην προσωπική τους γνωρμία και το συναισθηματικό κομμάτι, ενώ ο κουμπούρης κι ο χάγιος έδωσαν βάρος στο πολιτικό. Κι είδαμε ένα σωρό κόσμο, παλιούς αγωνιστές, μέλη του κόμματος, συντάκτες του ρίζου, πολλούς πρώην κομματικούς της λογικής του εργατικού αγώνα ή από παλιές διασπάσεις (από το λαφαζάνη και τον χελάκη ως το ρούση και τους ναρίτες).

Κι αν μπορούσαμε να γυρίσουμε τον χρόνο 25 χρόνια πίσω, όλοι αυτοί θα ψήφιζαν κκε και θα είχαμε απόλυτη παντοδυναμία με 100%. Εκτός από την ψήφο του γιάννη σερίφη. Και να πεις ότι τα λέγαμε καλά τότε ή ότι είχαμε σωστή ανάλυση...

Εν κατακλείδι, τι μέλλει γενέσθαι από εδώ και πέρα;

Η γσεε πέφτει σε χειμερία νάρκη μέχρι την επόμενη απεργία, (όπου θα είναι πάλι τρεις κι ο κούκος τσίπρας, μπας και φέρει μόνος την άνοιξη), πιθανότατα στις 14 νοέμβρη, πριν το πολυτεχνείο. Κι η κυβέρνηση, που υπό άλλες συνθήκες θα όριζε διαδικασίες εξπρές, για να ξεμπερδεύει με τη μικρότερη δυνατή φθορά, σκέφτεται να τρενάρει τα μέτρα για το δεκέμβρη, για να παίξει το ρόλο του σκληρού διαπραγματευτή και ποντάρει στην κούραση του κόσμου.

Οπότε ο κλήρος πέφτει (κι αυτή τη φορά) στο γενναίο. Να σηκώσουμε το βάρος της οργάνωσης του αγώνα και να μην αφήσουμε τον κόσμο να πει απογοητευμένος δε γίνεται τίποτα, και να ιδιωτεύσει σπίτι του.

Εύκολο να το λέμε μεταξύ μας, απείρως δυσκολότερο στην πράξη.

Μια εκδήλωση με τον μηνακάκη

Τώρα κανονικά θα έπρεπε να βρω κανά ψευδώνυμο για τον άνθρωπο να μην τον εκθέσω αλλά δεν είχα τον χρόνο. Κι αυτός δεν με ήξερε να με αποφύγει όπως κάνουν οι υπόλοιποι που φυλάγονται.

Αρχικά σκέφτηκα να παρουσιάσω όσα είπε σε μορφή ρεπορτάζ αναφέροντάς τον ως κύκλοι της χαριλάου τρικούπη, όπου είναι τώρα τα γραφεία τους. Αλλά μετά θα μου λέγαν ότι τους λέω πασόκους κι άντε να ξεμπλέξεις.

Δυστυχώς δε μπόρεσε να έρθει κι ο πελεκούδας και να καεί το πελεκούδι. Δεν τα έχουν όλοι τόσο εύκολα τα ταξίδια όσο οι δημοσιογράφοι. Απ' ό,τι το κόβω το σινάφι μου κάνει κουμάντο μέσα στο ναρ. Αν το ήξερα πιο πριν θα σκεφτόμουν καλύτερα το μέλλον μου.

Αυτά που είπε ο μηνακάκης κινήθηκαν σε άλλο μήκος κύματος από όσα ακούσαμε στην αθήνα στο διήμερο του ομίλου.
Ο λόγος του ήταν πιο πολιτικός παρά θεωρητικός, προσαρμοσμένος στο φοιτητικό του ακροατήριο. Με επιχειρήματα για τους μισθούς που ποτέ δεν αυξάνονται με τους ρυθμούς του αεπ των αναπτυσσόμενων χωρών και για την ανάγκη να προβάλουμε άλλες αξίες κι όχι απλώς μικρο-αιτήματα για την έξοδο από την κρίση όπως οι ρεφορμιστές.

Είχε και ρεπορταζιακά στοιχεία που συνήθως τα βαριέμαι.
Για την εξαγορά της κράισλερ που είναι στις τρεις χρυσές εταιρείες της αμερικής πλάι στις επτά μεγάλες και στις πέντε αδερφές.
Έμαθα επίσης ότι το κκ ηπα ήταν κατ' ουσίαν υπέρ της μεταρρύθμισης του νιου ντιλ του ρούζβελτ.
Μετά τον τζόνι ριντ το χάος στις ηπα.

Πάμε τώρα στο ψητό για την κρίση.
Η οποία σύμφωνα με τον μαρξ έχει δύο όψεις: τις εκρηκτικές αντιθέσεις του συστήματος, αλλά και τη βίαια επίλυσή τους.
Αυτό το συνέδεσα με μια άλλη φράση του ένγκελς που μας είχε πει στην αθήνα (ο μηνακάκης, όχι ο μαρξ). Μετά από κάθε κρίση το κεφάλαιο βγαίνει πιο διεθνοποιημένο από ό,τι πριν.

Το ζουμί όμως το είπαμε πριν την εκδήλωση που του έκανα αλλεπάλληλες ερωτήσεις εν είδει συνέντευξης.
Οι βασικές θεωρίες για την καπιταλιστική κρίση είναι τρεις.
Της ρόζας λούξεμπουργκ για την υποκατανάλωση, η δεύτερη για την υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και η τρίτη για την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους.
Επειδή αυτά τα είχα ξανακούσει σχεδόν καρμπόν από τον μαυρουδέα σε μια εκδήλωση το νοέμβρη, σκέφτηκα μήπως έχουν την ίδια πηγή και τα παίρνουν από εκεί. Από κανά βιβλίο που μιλάει για κρίσεις και χρησιμεύει για (άλλες) κρίσεις...

Ο μηνακάκης λέει ότι στην ουσία έχουμε συνδυασμό και των τριών θεωριών.
Ο γνωστός θεωρητικός με επτά γράμματα (που ο μπιτσάκης τον αποκαλεί και σκληρό διαλεκτικό) το βρίσκει αυτό εξαιρετικά ενδιαφέρον, αν και προσωπικά δε συμμερίζομαι τον ενθουσιασμό του.
Το κόμμα βλέπει την κρίση βασικά ως προϊόν της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου και δέχεται έντονη κριτική από κάποιους χώρους για αυτό.

Είναι μάλλον αυτονόητο ότι οι τρεις θεωρίες συνδέονται.
Η υπερσυσσώρευση φέρνει υπερπαραγωγή προϊόντων που δε μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά. Οι εργαζόμενοι υποκαταναλώνουν γιατί ο μισθός τους φτάνει μόνο για τα βασικά κι αυτό όχι πάντα.
Με αύξηση των μισθών θα αυξανόταν κι η κατανάλωση. Αλλά η πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους κάνει τους καπιταλιστές να ξεζουμίζουν την εργατική δύναμη και να μειώνουν συνεχώς την αξία της.

Αυτό ουδόλως αναιρεί τον κομβικό ρόλο της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου. Ακόμα κι αν δεν αρκεί από μόνη της για να εξηγήσουμε την πετρελαϊκή κρίση του 73, όπως λέει ο μηνακάκης.

Σε τελική ανάλυση οι κρίσεις του καπιταλισμού είναι προϊόν της βασικής του αντίφασης ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την ατομική ιδιοποίηση των κερδών που αποφέρει.
Ή όπως έλεγε ένας παλιός γραμματέας του κόμματος στους εργάτες, η κρίση είναι ένα παλούκι που οι αστοί έχουν στον κώλο τους και θέλουν να το βάλουν στο δικό μας.

Το επίδικο της κριτικής είναι αν αυτό το παλούκι είναι τυπικά κυκλικό ή κάτι καινούριο.
Εγώ καταρχήν συμφωνώ ότι όλες οι καπιταλιστικές κρίσεις είναι βασικά κυκλικές ανεξάρτητα από το βάθος και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της καθεμιάς.
Η απάντηση του μηνακάκη, την οποία χωρίς να ασπάζομαι θεωρώ έντιμη, είναι ότι οι κρίσεις σαν τη σημερινή δε μπορούν να θεωρηθούν τυπικά κυκλικές γιατί επιφέρουν βαθιές συνολικές αλλαγές στο μοντέλο ανάπτυξης του καπιταλισμού (πχ ο κεϋνσιανισμός ως απόρροια της κρίσης του 29).
Στην ερώτηση ποιο είναι το καινούριο μοντέλο που φέρνει η σημερινή κρίση μου απάντησε εξίσου έντιμα δεν ξέρω κι αυτό το εκτίμησα ακόμα περισσότερο. Πολύ περισσότερο από τις απαντήσεις του μετά στην εκδήλωση που δεν ήταν πολύ πειστικές.

Αυτό που αντιθέτως δε θεωρώ πολιτικά έντιμο είναι ότι πολλοί σύντροφοί του στο ναρ θεωρούν την παρούσα κρίση απόδειξη της θεωρίας τους περί ολοκληρωτικού και την παρουσιάζουν περίπου σαν τελική (σε αντιδιαστολή με το κυκλική).
Αλλά στον ολοκληρωτικό θα επανέλθουμε στο τέλος.

Πάμε τώρα και στην κριτική γιατί χωρίς αυτή δε γίνεται.
Πρώτο σημείο διαφωνίας σχετικά με την κρίση του 73.
Ο μηνακάκης συνέδεσε -και καλά έκανε- τις βασικές καπιταλιστικές κρίσεις με περιόδους επαναστάσεων κι αγωνιστικής ανάτασης. Η κρίση του 1848 κι οι αστικές επαναστάσεις στην ευρώπη, το 1873 κι η παρισινή κομμούνα, ο πρώτος παγκόσμιος κι η οκτωβριανή κοκ.

Αλλά την κρίση του 1973 τη συνέδεσε περιέργως με το μάη του 68 και τη ριζοσπαστικοποίηση της εργατικής και φοιτητικής αμερικής. Κουβέντα για την κατάρρευση της αποικιοκρατίας.
Στο ναρ, ο αντι-ιμπεριαλισμός και τα παράγωγά του πρέπει να είναι στο index με τις απαγορευμένες φράσεις.

Δεύτερη σοβαρή διαφωνία η ερμηνεία της στροφής στο νεο-φιλελευθερισμό μετά το μπρέτον γουντς.
Ο μηνακάκης την αποδίδει εν πολλοίς στην πάλη των ιδεών, την επικράτηση του χάγιεκ, του φρίντμαν και της θεωρητικής τους σέχτας.
Σα να λέμε δηλ ότι η νεοφιλελεύθερη στροφή ήταν καρπός ιδεολογικής διαπάλης κι όχι αντικειμενική επιλογή του συστήματος για να ξεπεράσει τις αντιφάσεις του στη μετακεϋνσιανή περίοδο.

Ο μηνακάκης λέει επίσης ότι το μοντέλο ανάπτυξης που επέλεξε ο καπιταλισμός μετά το 73 απέτυχε και τον οδήγησε στη σημερινή κρίση. Ιδίως μετά τις ανατροπές του 91 (που ο μηνακάκης τις λέει κάπως αλλιώς, αλλά δεν θα κολλήσουμε εκεί τώρα) η ανάπτυξή του έγινε εκτατική. Για να μπορέσει το σύστημα να συνεχίσει με τέτοιους ρυθμούς στράφηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα που ήταν αναπόφευκτο να σκάσει σα φούσκα.

Όλα αυτά είναι πολύ ενδιαφέροντα.
Αλλά να βλέπει κανείς ως λάθος του καπιταλισμού το νεοφιλελευθερισμό (ούτε καν ως ιστορικά σωστό κι αναγκαίο για το κεφάλαιο) και την κρίση ως αποτυχία του κι όχι ως εγγενές στοιχείο του προτσές ανάπτυξής του, είναι τουλάχιστον προβληματικό.
Φαντάζομαι αν τα κουβεντιάζαμε θα έλεγε πως εννοεί κάτι άλλο. Αλλά με όσα είπε αυτό το συμπέρασμα βγαίνει.

Σε αυτό το σημείο σ/φε αναγνώστη θα περάσουμε στο δεύτερο κομμάτι του κειμένου, οπότε αν σου έχει φανεί ήδη μεγάλο, μπορείς να σταματήσεις εδώ και να το διαβάσεις σε συνέχειες.
Στο δεύτερο μέρος θα ασχοληθούμε με το πολιτικό παρασκήνιο και τα παραλειπόμενα της εκδήλωσης.

-Σε κάποια φάση ο μηνακάκης είπε για ένα κείμενο των νιου γιορκ τάιμς που αναδημοσιεύτηκε στον ελληνικό τύπο: δεν ξέρω πόσοι διαβάζετε ελευθεροτυπία...
Γύρω μου άρχισαν να κουνιούνται κεφάλια που απαντούσαν ναι. Είχα την αίσθηση πως ήμουν ο μόνος που δεν...

-Λίγο πιο πριν είχε πει για τον τσαουσέσκου και την τιεν αν μεν. Αν και δεν ήταν πολύ σαφές ποιο μέρος έπαιρνε κατέληξε τελικά ότι σήμερα, είκοσι χρόνια μετά, είναι ευκαιρία για ιδεολογική ρεβάνς.
Κι η ψυχή μου πήγε στη θέση της.

Στο ενδιάμεσο είχα προλάβει να σκεφτώ συνειρμικά την αντίδραση που είχαμε τότε.
Για την εκτέλεση του τσαουσέσκου το πγ είχε βγάλει ανακοίνωση που ανήκει στο πάνθεον του καλτ, χαιρετίζοντας τον αγώνα του ρουμάνικου λαού και την πτώση της στυγνής δικτατορίας.
Ανάμεσά μας το τείχος του αίσχους κι οι γούνες της τσαουσέσκου.

Για την τιεν αν μεν, ο κώστας κάππος, σε μία από τις τελευταίες ενέργειές του πριν φύγει από το κόμμα έκανε δηλώσεις βασικά σε πνεύμα υπεράσπισης και κέρδισε την αγάπη του αστικού τύπου που τον στόλισε κανονικά και ζητούσε από τον φλωράκη να τον μαζέψει. Πλησίαζε και για αυτό η ώρα.

-Πριν την εκδήλωση ο μηνακάκης μιλούσε δίπλα μας με την κόρη του (έτσι, για να σκάσει από ζήλεια ο γιούρι κακάριν).
Η κόρη του είναι δευτέρα γυμνασίου και στο μάθημα της τεχνολογίας της έβαλαν πρόβλημα τι πρέπει να κάνει ως υπεύθυνη μιας εταιρείας για να αυξήσει τα κέρδη της.
Όπου αν είσαι κακός άνθρωπος λες ότι πρέπει να μειώσεις το κόστος εργασίας και το προσωπικό. Αλλιώς κάνεις τον καλό πασόκο, ξεπατικώνεις τον κοτζιά (τα καινούρια του) και λες για επένδυση στις τεχνολογίες.

Ο μηνακάκης αξιοποίησε το περιστατικό και το ανέφερε μετά στην εκδήλωση.
Άκου ερώτηση που βάζουν στα παιδιά. Τι πρέπει να κάνει μια εταιρεία για να αυξήσει τα κέρδη της. Τι να απαντήσουν αυτά δηλ;
-Μεταρρυθμίσεις κοσύγκιν! ήθελα να φωνάξω. Αλλά κρατήθηκα και το είπα στο παπαγαλάκι δίπλα μου.

-Μετά είπε και για τη πράσινη ανάπτυξη του ομπάμα και τα λεφτά που δίνει στην παιδεία.
-Ποια πρέπει να είναι η δική μας απάντηση σε αυτό;
-Η κόκκινη ανάπτυξη, σκέφτηκα να πω, αλλά θα μου άρχιζαν πάλι την καραμέλα για λαϊκή εξουσία με εθνική ανάπτυξη κι αυτολογοκρίθηκα.

-Κάπου εκεί του ήρθε να κολλήσει τη φράση εν πλήρει συγχύσει (ως εδώ όλα εντάξει).
Κι απνευστί στο καπάκι συμπληρώνει: όπως λέει κι ο αγγελόπουλος.
Δεν ξέρω γιατί είναι τόσο περίφημη αυτή η φράση για να του ανήκει η πατρότητα, αλλά έχει παραγίνει το κακό με την αγγελοπουλιάδα και την εξύμνησή του επειδή στηρίζει το ναρ.
Το τελευταίο πριν του είχε πάλι δισέλιδο αφιέρωμα.
Ας τον βάλουν υποψήφιο ευρωβουλευτή να ησυχάσουμε.

-Στην εκδήλωση υπήρχε και μια σεκ νότα, που είναι περίπου ταυτόσημο με το εύθυμη.
Αν κι ο συναγωνιστής δε φταίει σε τίποτα, μου έδωσε και μια καλτ αφίσα τους με το κομμένο κεφάλι του στάλιν, για μια εκδήλωσή τους για τα 20 χρόνια από το 89, οπότε του είμαι ευγνώμων.

Είχε όμως μαζί του εργατική αλληλεγγύη που εξηγούσε γιατί έχασε ο ταλάτ τις εκλογές των τουρκοκύπριων κι έλεγε ότι η κεντροαριστερά πρόδωσε τις προσδοκίες με τις οποίες την είχαν εκλέξει οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα.
Είχα αρχίσει να ανησυχώ μήπως αλλάζουν στα αλήθεια οι σεκίτες και δεν το 'χω πάρει χαμπάρι, αλλά όχι τελικά. Άλλοι είναι αυτοί που αλλάζουν.

Σε άλλη σελίδα η εφημερίδα έγραφε για την οικονομική εξόρμηση του σεκ και το στόχο των 100 χιλιάδων ευρώ που μπαίνει συνολικά.
-Φαντάσου αν το σεκ μαζεύει τόσα, πόσα εκατομμύρια θα βγάζει στις εξορμήσεις το κόμμα, είπε δίπλα μου το παπαγαλάκι του κρεμλίνου.
Δεν το παρεξηγώ. Ήρθε μαζί μας στην πρωτομαγιά με μισή καρδιά (η άλλη μισή στην καμάρα τουφεκίζεται) και του βγήκαν εξαρτημένα αντανακλαστικά. Θα του περάσει.

Πήραμε κι ένα φυλλάδιο για τον μαρξισμό 2009 που μετά από χρόνια είναι ξανά επίκαιρος (ποιος να το πίστευε).
Καλτ εκδηλώσεις με ακόμα πιο καλτ τίτλους.
Ομπάμα, το τέλος του αμερικάνικου αιώνα; (και τι θα κάνουμε τώρα χωρίς τον μπους; ήταν κι αυτός μια κάποια λύσις).
-Η παράδοση του σοσιαλισμού από τα κάτω (ξέχασαν το αριστερά)
-Η σφαγή της τιεν αν μεν (κάππος που σας χρειάζεται)
-Τι κατέρρευσε το 89; (το τείχος του βερολίνου. Τι κερδίζω;)
-Αριστερισμός: ο λένιν κι η παιδική ασθένεια (αυτό πρέπει να είναι εσω-αντάρτικο χιούμορ).
-40 χρόνια από το Stonewall (για τα 30χρονα του αφγανιστάν όμως ούτε κουβέντα. Ούτε καν για τα 60χρονα της DDR).
-Παντελής πουλιόπουλος ή νίκος ζαχαριάδης; (στην τύχη, απαντάω το δεύτερο).

Αλλά τα καλύτερα είναι στο εισαγωγικό σημείωμα που ξεκινάει με τη φράση ο καπιταλισμός δε δουλεύει δίνοντας εξ αρχής το σοβαρό στίγμα του σουαρέ.
Εκεί μαθαίνουμε ότι θα συμμετέχουν ο ευτύχης μπιτσάκης, ο χατζηστεφάνου, ο χάγιος κι ο παπακωνσταντίνου.
Η συμμαχία πηγαίνει πρίμα. Ή μήπως όχι;

Στην πρι γκέιμ συνέντευξη ο μηνακάκης παραδέχτηκε ότι η ανταρσία έχει αντιφάσεις (η τελευταία πρωτομαγιά τις ανέδειξε ανάγλυφα). Ότι αν δεν εξελιχθεί σε κάτι ανώτερο περιμένουν οι συμπληγάδες της αυτοδιάλυσης από τη μια και της συμμαχίας-σούπας από την άλλη. Κι ότι αν δεν είχαν πάει αραν κι αρας με το σεκ δεν θα υπήρχε λόγος ούτε συζήτηση να γίνει.
Επιτέλους κάποιος παραδέχεται τα αυτονόητα. Εκεί που διαφωνήσαμε είναι στο αν υπάρχει κίνδυνος καπελώματος της ανταρσύας από το σεκ.

Είπαμε λίγα πράγματα και για τη σοβιετία.
Για ναρίτης καλά πράγματα είπε. Για τους ειδικούς, τη διεύθυνση της παραγωγής, το βέλος της μετάβασης κ.ά.
Σε άλλη κουβέντα μπορεί κι εγώ τα ίδια να έλεγα, είναι και δικοί μου προβληματισμοί. Αλλά όχι για να βγάλω ότι στη σοβιετία δεν υπήρχε ο υπαρκτός.

Ο μηνακάκης είπε μεταξύ άλλων ότι ανεξάρτητα από το τι πιστεύουμε ότι ήταν η σοβιετική κοινωνία, είναι σκόπιμο από πολιτική άποψη να μην την πούμε σοσιαλιστική!
Σωστά, μη λερώσουμε τις ευγενικές μας ιδέες με αντιφάσεις και διαλεκτική. Δε λέω ότι αυτό είπε, αλλά αν το πάμε μέχρι τέλους το σκεπτικό σε αυτό καταλήγουμε.
Και σε αυτό έχει καταλήξει και το ναρ δηλ. Που στην ανάλυσή του για τη σοβιετία αρχίζει τα ανέκδοτα περί ανέκδοτου σχηματισμού.

Δεν αναλύσαμε όμως επαρκώς τα περί ολοκληρωτικού.
Πρόλαβα να τον ρωτήσω αν συμφωνεί πλήρως με τη θεωρία, ή τη δέχεται με επιφυλάξεις και μου απάντησε γελώντας:
-Είμαι φανατικός...
Ναι, αλλά το εννοούσε ή όχι; (Στην τύχη, μάλλον το δεύτερο).

Εν παρόδω, ο σκληρός διαλεκτικός με επτά γράμματα (που αν ήμουν στη θέση του θα υπέγραφα με ψευδώνυμο γεώργιος σκληρός) λέει για τον ολοκληρωτικό ότι είναι μια ανοησία που παίζει με δυο διαφορετικές έννοιες: του ολοκληρωτισμού και της ολοκλήρωσης.
Στις λατινογενείς γλώσσες οι έννοιες είναι σαφώς διαχωρισμένες (στα αγγλικά νομίζω totalitarian και integrated).
Αλλά στα ελληνικά έχουν την ίδια ρίζα κι οι εμπνευστές του ολοκληρωτικού παίζουν με τις λέξεις και με τη νοημοσύνη μας.

Απ' όσο ξέρω ο γνωστός θεωρητικός (με επτά γράμματα) μιλούσε χτες βράδυ σε αντίστοιχη εκδήλωση για την κρίση.
Φαντάζομαι θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αλλά άντε να βρεις ομιλίτη να στείλει ανταπόκριση.
Πιο εύκολο είναι να πάω εγώ στην κρήτη παρά να καθίσουν αυτοί να γράψουν.

Πεθαίνοντας στα ιεροσόλυμα

Νύστα, τα μάτια βαραίνουν. Το 'χω; Μπα με έχει.
Καλά μια σελίδα ακόμα. Πάω στο επετειολόγιο της κόντρας.

4/3/1923: τελευταίο άρθρο του λένιν στην πράβδα (για τη γραφειοκρατία). Με αυτό τον καημό πήγε ο σύντροφος με το μουσάκι.
5/3/1972: ο μίκης θεοδωράκης αποχωρεί από το κκε εσωτερικού.
5/3/1953: θάνατος ιωσήφ στάλιν.
6/3/1978: έκρηξη βόμβας ακροδεξιών στα γραφεία του κκε εσ (νέα φιλαδέλφεια).
6/3/1967: η σβετλάνα αλληλούγιεβα ζητάει πολιτικό άσυλο από τις ηπα.
Τέλος. Κλείνω τα μάτια πριν την εφημερίδα...

-Τι είναι αυτό που θα δούμε;
-Παλιό καλτ αριστούργημα. Διαμάντι.
-Ποιοι παίζουν;
-Σάρον στόουν, ιωσήφ τζουγκασβίλι. Σκηνοθέτης ο λέων νταβίντοβιτς μπρονστάιν. Πρωτοπόρος του σουρεάλ.
-Πώς την είπαμε την ταινία;
-Asian instict! Το ένστικτο του ασιάτη.
Κατ! Αλλαγή πλευρού. Πάμε από την αρχή.

-Απ' το 39 ως το 52; Μα αυτό είναι 13 χρόνια!
-Ε, ναι αφού ήταν ο παγκόσμιος, πώς να κάνανε συνέδριο;
-Μα ο παγκόσμιος τελείωσε το 45.
-Ε, μετά είχαμε ανοικοδόμηση, το στιλέτο του τίτο πισώπλατα, είχαν κι οι άλλοι πυρηνικό πλεονέκτημα...
-Μα το σδεκρ όταν ήταν παράνομο πιο πολλά συνέδρια έκανε.
-Ναι, αλλά εκείνοι τα κάναν στο εξωτερικό.
-Να τα κάνουμε κι εμείς στο εξωτερικό; Μπας κι αρχίσουν να γίνονται κάθε χρόνο όπως παλιά;
-Κι οι άλλοι μέσα τι θα κάνουν; Το κκε εσωτερικού;
Ροχαλητό και κατ! Δεν είναι τίποτα, κάτι κρεατάκια στη μύτη.
Πάμε το επόμενο.

-Σόσο, άσ' το μπουκάλι, μας επιτέθηκαν.
-Ποιος; Πότε;
-Οι ναζίδες ιωσήφ. Σήμερα τα ξημερώματα.
-Αποκλείεται, αφού είναι φίλοι μας.
-Κι όμως σόσο, μας επιτέθηκαν. Σήκω, πρέπει να βγάλεις διάγγελμα στο λαό.
-Άσε με, ζαλίζομαι. Βλέπω τσάρους και σταυρούς να χορεύουν μπροστά μου.
-Ωραία, αυτό θα βγεις να πεις. Κι ότι από κάτω είχε μια σημαία που έγραφε εν τούτω νίκα.
Σκούπισα με το μανίκι μια στάλα ιδρώτα που μου γαργαλούσε το μάγουλο και συνέχισα.

Ο μητσικώστας; Τι δουλειά έχει εδώ; Κάτσε να δούμε πού το πάει.
-Λοιπόν ιωσήφ, έχεις βγάλει εκτός παιχνιδιού 98 από τους 139 παίκτες της κε και συνεχίζεις. Φάτους όλους!
Και πάμε στην επόμενη ερώτηση: κληρονομούνται οι επίκτητες ιδιότητες από γενιά σε γενιά;
α. ναι, φυσικά, ειδικά αν μας συμφέρει.
β. είστε τρελοί; από πού κι ως πού;
γ. δεν υπάρχουν αποδείξεις, το θέμα παραμένει ανοιχτό.
-Είμαι μεταξύ του άλφα και του να σας βγάλω εχθρούς του λαού αν έχω κάνει λάθος.
Αλλά θα πάρω τη βοήθεια του λυσένκο από το κοινό για σιγουριά.
-Εμ, ναι... Ο τροφίμ ντενίσοβιτς μας λέει το άλφα.
Και φυσικά είναι σωστό...
Ξύπνησα μούσκεμα. Συνήλθα κι έκανα μια τελευταία προσπάθεια.

Τον παίρνουν σε φορείο κάτι τύποι με άσπρες στολές.
-Πού τον πάτε; Αφήστε τον κάτω!
Κάνουν πως δεν ακούν. Συνεχίζουν.
-Ιωσήφ, πρόσεχε. Είναι γιατροί. Η υπόθεση των γιατρών, αυτό είναι, η υπόθεση των γιατρών.
Τον βάζουν στο φορείο. Τα βλέμματά μας συναντιούνται για μια στιγμή.
-Πρόσεχε ιωσήφ, είναι άτιμη φάρα. Αυτοί και μουστάκι θα σε βάλουν να ξυρίσεις.
-Το ξέρω σύντροφε. Την άλλη φορά μου ξύρισαν το μπούτι.
-Κι εσένα;
Ξύπνησα μες στα αίματα. Έτρεχε αίμα η μύτη μου.
Καταραμένο μπούκωμα. Κάθε φορά που έχω συνάχι, τα ίδια. Στο τέλος αλλάζουμε μαξιλαροθήκες.
Πήγα πλύθηκα και ξαναγύρισα στο κρεβάτι.

Μια κοπέλα με μουστάκι πλησίασε το γκισέ.
-Όνομα;
-Σβετλάνα.
-Κι επίθετο!
-Αλληλούγεβα.
Ίδια ο μπαμπάς της, σκέφτηκα.
-Για πες μου σβετλάνα, γιατί θέλεις να φύγεις στη δύση; Έπεσες θύμα της αποσταλινοποίησης, ε;
-Όχι βέβαια. Εγώ για τα λεφτά θέλω να φύγω...
Οκέι, φτάνει ο ύπνος. Αύριο πάλι.

Σε μια συνέντευξη είχαν ρωτήσει τον κάππο για το στάλιν κι αυτός είπε: δεν υπάρχει κίνδυνος να αναστηθεί. Δεν τον θάψανε στα ιεροσόλυμα.
Νομίζεις σύντροφε...

Ο στάλιν ζει και σπέρνει εφιάλτες. Σε εχθρούς και φίλους. Το φάντασμά του πλανάται ακόμα πάνω απ' την ευρώπη και τον κόσμο.
Το λένιν τον κλάψαμε, τον κάναμε μούμια και μας λείπει αφόρητα.
Ο σύντροφος με το μουστάκι δεν έφυγε ποτέ απ' την κουβέντα μας για να μας λείψει.
Ήταν ηγέτης στη σοβιετία των ονείρων μας. Άλλο αν κάποιοι στα όνειρά τους βλέπουν προδοσίες κι εφιάλτες.

Επίλογος με λίγο κάππο ακόμα. Απόσπασμα από άρθρο του στο ριζοσπάστη.
Η στάση μας απέναντι στο στάλιν είναι λυδία λίθος για να κρίνουμε αν ένας είναι κομμουνιστής ή όχι. Όποιος τάσσεται εχθρικά προς το στάλιν είναι δειλός αντικομμουνιστής. Θυμάμαι για αυτό το φίλο μου τον νίκο κοτζιά. Κριτική και αυτοκριτική για το στάλιν είναι δεκτή, αλλά όχι ξεθεμελίωμα των πάντων και ταύτιση με τον χίτλερ. Αν δεν υπήρχε ο σοβιετικός λαός με επικεφαλής το στάλιν, η γερμανική σημαία μπορεί να κυμάτιζε ακόμα στην ακρόπολη.
Αυτά και καλά κρασιά!

Η προσφορά των κομμουνιστών

(Ή αλλιώς εντυπώσεις από μια εκδήλωση στο πολυτεχνείο για την προσφορά των κομμουνιστών στον αντιδικτατορικό αγώνα).

Οι σύντροφοι που μίλησαν ήταν τρεις.
Ο ένας ήταν παλαίμαχος αγωνιστής, ο άλλος κομματικό στέλεχος κι ο τρίτος ήταν ο σαχίνης, που όταν έγινε η χούντα ήταν μόλις 19 χρονών και ήταν ο βενιαμίν της αντίστασης.
Άπαντες έζησαν τα βασανιστήρια της ασφάλειας, κάποιοι από αυτούς και ξερονήσια.
Εδώ δεν επιχειρώ συνολική κριτική. Πιάνομαι απλώς από κάποιες αποστροφές των όσων είπαν και καταγράφω δικές μου σκέψεις και συνειρμούς.

Στο επίκεντρο βρέθηκε φυσιολογικά η 12η ολομέλεια που έγινε εν μέσω δικτατορίας και οδήγησε στη διάσπαση.
Υπήρχαν διαμορφωμένες δύο ομάδες στην κεντρική επιτροπή, λέει ο ένας σύντροφος. Όχι από το 68. Από το 58 ήδη (που διαλύθηκαν οι παράνομες κομματικές οργανώσεις) και πιο πριν ακόμα.
Έχει δίκιο, πρέπει να πάμε και πριν από το 58.
Αλλά αν πάμε πιο πριν πρέπει να μιλησουμε και για την τασκένδη. Να πούμε και για την καθαίρεση του ζαχαριάδη. Αλλιώς λέμε μισές αλήθειες.
Έτσι δεν είναι σύντροφε;

Ακολούθησε μια αντικειμενική περιγραφή των δύο ομάδων.
Από τη μια ήταν η συνεπής πλευρά που έμενε πιστή στην μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, που ήθελε δυνατό κι αυτοτελές κομμουνιστικό κόμμα και πάλευε για την ανατροπή του καπιταλισμού.
Ενώ από την άλλη ήταν οι οπορτουνιστές που ήθελαν υποταγή στα κελεύσματα της αστικής τάξης και της σοσιαλδημοκρατίας.
Για ομάδες μιλούσε, οπαδική περιγραφή έκανε...

Βαριές κουβέντες για οργανωμένα κέντρα, συνειδητούς αντεπαναστάτες κτλ τα αποφεύγω εξισου συνειδητά.
Ούτε ως υλιστική ιστορική εξήγηση στέκουν, ούτε μου αρέσει να φορτώνω ελαφρά τη καρδία τέτοιες κατηγορίες σε άτομα που αγωνίστηκαν σε συνθήκες πολύ πιο δύσκολες από όσο εμείς τώρα.
Εξάλλου, αυτές ακριβώς οι δύσκολες συνθήκες εξηγούν πολλά πράγματα.
Πρωτόγνωρες οι συνθήκες, πρωτόγνωρα και τα προβλήματα.
Λογικό ως ένα βαθμό να υπάρξουν διαφορετικές εκτιμήσεις πάνω στο τι να κάνουμε. Λογικό να είναι και κάποιες πολιτικά λάθος.
Αλλά όλες έχουν μια βάση.
Κι αυτή η βάση δεν είναι η προδοσία.

Πολιτικά βέβαια μπορεί να σταθεί κριτική και μάλιστα σκληρή.
Κανείς όμως δεν θα 'ρθει να σου πει "γεια σας, είμαστε η οπορτουνιστική πτέρυγα που ήθελε υποταγή στα κελεύσματα των αστών". Ούτε θα συστηθεί ως "υποστηρικτής των οπορτουνιστών σοσιαλδημοκρατικής απόχρωσης που ήθελαν τη διάλυση του κόμματος, την καλημέρα μου" για να τον αναγνωρίσεις.
Όποιος πάει με αυτά τα μυαλά θα σκοντάψει στο πρώτο κιόλας βήμα που θα κάνει έξω από τον μικρόκοσμό του. Και σε μια πολιτική αντιπαράθεση μπορεί να εκτεθεί.
Αν η εκδήλωση σήμερα έγινε για να μάθουμε κάτι, αυτό που χρειάζεται είναι να εξοπλιστούμε με γνώση κι επιχειρήματα, όχι με χαρακτηρισμούς.

Λίγο αργότερα ο σαχίνης έκανε μια ειρωνεία για το σύνθημα σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο:
Λες κι εμείς εδώ πέρα έχουμε δυο κεφάλια, είκοσι μάτια, επτά χέρια κτλ.
Κι ένα μουστάκι θα πρόσθετα εγώ.
Που ο σαχίνης μια φορά το έχει.

Ο δεύτερος σύντροφος θυμήθηκε τους πάλαι ποτέ συντρόφους του από το γραφείο εσωτερικού κι άρχισε να τους απαριθμεί έναν-έναν:
κύρκος, παρτσαλίδης, ηλίου (κι όχι ηλιού), τσίπρας...
Το τι "γέλια" κάναμε...

Θα μπορούσε να πει κι αλαβάνο και δραγασάκη.
Αλλά αυτοί δεν έφυγαν το 68, ήταν μαζί μας.
Συνήθως αναρωτιέμαι με ποιους είμαστε (λατρεμένη εσωτερική αναζήτηση). Αν και κατά βάθος ξέρω.
Εδώ όμως σηκώνω τα χέρια ψηλά.
Αυτοί με ποιους είναι;
Με εμάς τους δογματικούς ή με τους αναθεωρητές;
Τι ακριβώς λένε για το 68 και τη 12η ολομέλεια;
Ανοίγουν κουβέντες για αυτή την περίοδο;
Ή το αποφεύγουν όπως ο στάλιν το νόμο της αξίας;

Αν οι αστοί τύπου ανδριανόπουλου είναι σε σύγχυση μετά την κρίση και τον σωτήριο για τις τράπεζες κρατισμό, εμείς τι να πούμε;
Έχουμε παραδοσιακά τον πιο συνειδητοποιημένο, αλλά και τον πιο μπερδεμένο κόσμο. Μακράν του δεύτερου...

Ο παλαίμαχος σύντροφος είπε πολλά από μνήμης, χωρίς σκονάκι με σημειώσεις. Αλλά σε κάποια φάση η μνήμη του τον πρόδωσε. Και σταμάτησε.
Είχα κι άλλα να πω, μπορεί να ξαναπάρω το λόγο αργότερα.
Ευτυχώς που δεν ήμασταν σε όργανο να του την πει κανείς για τις διαδικασίες.

Συγκίνηση για τον σύντροφο.
Και στο καπάκι για να καλυφτεί το κενό ούτε σε ξερονήσια, ούτε σε φυλακές, ποτέ τους δε λυγίσαν οι κομμουνιστές.
Ναι αλλά ξεχνάν καμιά φορά.

Η εύκολη κακία είναι να πεις ου γαρ έρχεται μόνον.
Το κενό μνήμης όμως παίζει να μην οφείλεται μόνο στο γήρας. Αλλά και στο ξύλο που έφαγε από τους χουντικούς.
Κι αυτό είναι το τραγικό της υπόθεσης.

Αυτό το λυγίζω πάντως έχει σημαδέψει γενιές και γενιές.
Δεν βγήκε τυχαία ο τίτλος Ο αλύγιστος στο μυθιστόρημα του κοτζιά.
Ούτε είναι τυχαία η κλισέ επίσημη απάντηση για όσους αποχωρούν ή διαγράφονται: δεν άντεξαν στις απαιτήσεις της ταξικής πάλης και λύγισαν.
Λύγισα κι εγώ με τη σειρά μου. Κι έγινα ένας από αυτούς.
Στατιστικό στοιχείο. Και ντάνος λυγίζος...

Στο τέλος ο δεύτερος σύντροφος έκλεισε με μια ωραία φράση, συμβουλή και δίδαγμα για τους νεότερους.
Όσοι μπαίνετε στο κόμμα πρέπει να φιλοδοξείτε να μείνετε σε αυτό μέχρι τέλους.
Σωστά τα λες σύντροφε. Δεν γίνεσαι από καπρίτσιο κομμουνιστής. Να κοιμηθείς τέτοιος κάποια νύχτα και να ξυπνήσεις κάτι άλλο το επόμενο πρωί. Είναι επιλογή και στάση ζωής.
Καλά τα λες σύντροφε.
Μια προσθήκη μόνο.
Πρέπει και το κόμμα να φιλοδοξεί να σε κρατήσει μέχρι τέλους.

Στην τελική, μιας και μιλάμε για την προσφορά των κομμουνιστών στον αντιδικτατορικό αγώνα ας θυμηθούμε τον κώστα κάππο.
Που κι εκτός κόμματος όταν ήταν έλεγε: από το κκε δεν έφυγα ποτέ.
Τι τραγική ειρωνεία θα ήταν για αυτόν η συμβουλή στο τέλος, ε;

Οι συνειρμοί σκεπάστηκαν από το χειροκρότημα. Οι ομιλητές είχαν τελειώσει.
Ωραία, τώρα θα πάμε και στα ερωτήματα, σκέφτηκα.
"Σύντροφοι και φίλοι, ακολουθεί συναυλία στο φουαγιέ με το συγκρότημα της κνε... (...)".
Έτσι μπράβο ρε παιδιά, να γίνει και λίγος διάλογος.

Και του χρόνου σύντροφοι...

Αποκατάσταση

Την κυριακή που μας πέρασε συμπληρώθηκαν 17 χρόνια από την πολιτική κηδεία του νίκου ζαχαριάδη στο πρώτο νεκροταφείο αθηνών. Εκεί όπου -σύμφωνα με το ρεπορτάζ συντάκτη γνωστής αστικής φυλλάδας- παρουσία της ηγεσίας του κκε, ακούστηκε το σύνθημα "Στάλιν ζεις εσύ μας οδηγείς".

Αν οι πληροφορίες είναι σωστές, το γεγονός είναι συγκλονιστικό. Γιατί αν αφαιρέσουμε 17 χρόνια φτάνουμε στο έτος 1991. Όπου κανονικά ταιριάζει το αντώνυμο του σωτήριος, κι όποιος έχει κάποια ιδέα σχετικά ας τη συνεισφέρει.

Οκτώβρης 91.
Είμαστε δυο μόλις μήνες πριν τον επιθανάτιο βρόγχο της εσσδ, την τυπική ληξιαρχική πράξη θανάτου της.
Χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα. Όπου μάνα η μαμά πατρίδα σοβιετική ένωση που χάνουμε για πάντα και παιδιά τα ορφανά της που φεύγουν μαζικά από το κόμμα. Άλλοι στον συν κι άλλοι στο σπίτι τους.
Η ιστορία φτάνει σε τέλμα που πολλοί αστοί βιάστηκαν να βαφτίσουν τέλος της. Δεν τελειώνει βέβαια. Αλλά η εξέλιξή της μοιάζει να σταμάτησε στα τέλη του 80. Κι εμείς ακόμα ψάχνουμε τον πάτο στο πισωγύρισμα.

Οι πολιτικοί ηγέτες κοιμούνται κομμουνιστές και ξυπνάνε θιασώτες της αγοράς και της δημοκρατίας της.
Τα ΚΚ χάνουν τον μπούσουλα, απαρνούνται κονίσματα και σύμβολα, μεταλλάσσονται. Το κκε δείχνει χαρακτήρα και κρατάει. Τη στιγμή που οι άλλοι μεταλλάσσονται σε σοσιαλδημοκράτες νέας κοπής, η δική του μετάλλαξη βγάζει και λίγο ναρ.

Μες στον κακό χαμό, το κριτήριο των μαζών για άλλη μια φορά είναι αλάνθαστο. Δυο μήνες πριν πέσει η αυλαία, ξέρουν ήδη τον δολοφόνο. Τέσσερα χρόνια πριν βγάλει το κόμμα τα πρώτα συμπεράσματα, έχουν βγάλει ήδη τα δικά τους. Κι αποκαθιστούν άτυπα τον σύντροφο από ατσάλι πριν από οποιαδήποτε κομματική συνδιάσκεψη.
Και όχι απλά κι αόριστα τον σύντροφο με το μουστάκι, αλλά το σύστημα και την χώρα που αντιπροσώπευε.
Τη στιγμή που όλα τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά...
Ρίγος...

Επτά χρόνια πριν, κάποιος φίλος μου και βασικός αναγνώστης του μπλοκ, αρνούνταν πεισματικά να ενδώσει στην πίεση να μπει στην κνε κι έπαιζε φουλ άμυνα. Η καλύτερη άμυνα βέβαια ήταν να στείλει τη μπάλα στην εξέδρα κάνοντας χαβαλέ. Έτσι, μεταξύ άλλων μου έλεγε ότι θα έδινε βιογραφικό όταν το κόμμα αποκαθιστούσε τον ζαχαριάδη.

Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι (αν και ο φίλος μου παραμένει ασόβαρος και... ανοργάνωτος). Αυτός έχει ξεχάσει την αστεία δικαιολογία του κι εγώ πλέον δε μπορώ να τον βάλω πουθενά, ακόμα κι αν ήθελα.
Αλλά απάντηση σε αυτό που μου έλεγε ούτε και σήμερα μπορώ να δώσω υπεύθυνα.
Αποκατέστησε το κόμμα τον νίκο ζαχαριάδη;
Έλα ντε. Ιδού η απορία...

Για το τυπικό της υπόθεσης έχω ακούσει γνώμες που διίστανται.
Η κυρίαρχη άποψη είναι ότι η αποκατάσταση αυτή δεν έγινε ποτέ. Και η μειοψηφούσα λέει ότι η παρουσία της ηγεσίας του κόμματος στην κηδεία του ζαχαριάδη λειτούργησε τρόπον τινά εν είδει αποκατάστασής του.
Το πιο εκπληκτικό είναι ότι τυπικά η μία εκδοχή δεν αποκλείει την άλλη...

Ακόμα όμως κι αν ισχύει η δεύτερη εκδοχή... Αρκεί αυτό;
Αρκεί μια τέτοιου είδους αποκατάσταση σε έναν ηγέτη που σφράγισε με την παρουσία του -ακόμα και με την απουσία του- τη σημαντικότερη περίοδο του κόμματος;
Η απάντηση προφανώς είναι όχι.
Συν τοις άλλοις τέτοιες μετά θάνατον αποκαταστάσεις έχουν λιγότερη αξία, κινούμενες ελαφρώς και στη λογική του "ο νεκρός δεδικαίωται".
Υπάρχουν όμως και ελαφρυντικά. Ας δούμε πρόχειρα τρία από αυτά.

-όσο πιο μεγάλος είναι ένας ηγέτης τόσο πιο αθόρυβα γίνεται η αποκατάστασή του. Άγραφος νόμος για σοβιετικούς και σοβιετόφιλους.
-για τους συγγενείς και τους φανατικούς οπαδούς του ζαχαριάδη -και του όποιου ζαχαριάδη- καμιά αποκατάσταση δεν θα ήταν αρκετή. Όχι όσο γίνεται κριτικά, αντί με τον ν.ζ. -νεκραναστηθέντα- καβάλα στ' άλογο.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου οι συγγενείς έχουν μάλλον δίκιο να διαμαρτύρονται (πχ περίπτωση πλουμπίδη, που έγινε με απόφαση του ΠΓ του υπό παρανομία κόμματος, χωρίς την απαιτούμενη δημοσιότητα).
-πιο σημαντική από το τυπικό κομμάτι είναι η ουσιαστική αποκατάσταση.
Αυτό εν μέρει είναι ζήτημα πολιτικής ερμηνείας αν έχει γίνει ή όχι. Αντικειμενικά όμως και ο στάλιν και ο ζαχαριάδης χαίρουν σήμερα γενικότερης εκτίμησης στις τάξεις του κόμματος από το σύνολο των μελών του.
Και μόνο τα αναρχικά συνθήματα για σκοτάδι κτλ αρκούν να ατσαλώσουν κνίτικες συνειδήσεις απ' την ανάποδη.

Κλείνω το σημείωμα με τρία ακόμη σημεία πάνω στο ζήτημα.
-η αποκατάσταση του πλουμπίδη έγινε στα πλαίσια της αποζαχαριαδοποίησης, της ελληνικής εκδοχής της αποσταλινοποίησης (σ.σ: ωραία γλώσσα τα ελληνικά).
Δε σημαίνει ότι ήταν λάθος. Ουσιαστικά όμως αναγνωρίζει ευθύνες του ζαχαριάδη για το θέμα αυτό.
Από αυτή την άποψη το να αποκατασταθεί σήμερα ο ζαχαριάδης θα ήταν κάπως αντιφατικό. Κατά τη γνώμη μου όμως αναγκαίο.

-οι αποκαταστάσεις και οι επανατοποθετήσεις για παλιότερα ιστορικά ζητήματα είναι μεγάλο ζήτημα.
Κι εγώ θέλω πχ να αποκατασταθεί ο κώστας κάππος και να επανατοποθετηθεί το κόμμα για τα γεγονότα του 89. Πώς και με ποια αφορμή όμως θα ανακινηθεί ένα τέτοιο ζήτημα;
Θέλω να πιστεύω πάντως πως δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε τον τρίτο τόμο του δοκιμίου ιστορίας του κκε για να γίνει αυτό.

-τι ακριβώς σημαίνει τελικά αποκατάσταση;
Ποιος είναι ο ακριβής ορισμός της;
Μια δήλωση της γγ; Μια απόφαση της κε; Του συνεδρίου; Κομματική εκδήλωση τιμής προς το πρόσωπο του αποκατασταθέντα; Συγγραφή κάποιου βιβλίου; Ή τίποτα από όλα αυτά, μιας και η ουσιαστική αποκατάσταση κρίνεται στο παρόν και στην πολιτική που ακολουθείται;

Όποιος γνωρίζει τι ακριβώς σημαίνει αποκατάσταση, ή έχει ζήσει μία κι έχει σχετική εμπειρία ας το κοινοποιήσει και στους υπόλοιπους.
Και άπαξ συμφωνήσουμε περί τίνος ακριβώς πρόκειται, μετά αποκαθιστάμε όποιον θέλετε...

Τι έγινε ρε παιδιά το 89;

Το κόλλημα του ναρ με το 89 είναι πιο μεγάλο κι από αυτό της αυριανής. Ο τζανετάκης για αυτούς, ήταν λόγος διάσπασης κι ως ένα σημείο και ύπαρξης, όπως για τους τροτσκιστές είναι ο στάλιν και για τα μ-λ ο χρουτσόφ.
Δεν θέλω να τους μειώσω, αυτούς ή το λόγο που έφυγαν. Ούτε πουλάω τρέλα για να αποφύγω την ουσία του θέματος. Αλλά σε μια καταμέτρηση ψήφων για τις εκλογές των εστιακών βεβαιώθηκα για το προχωρημένο της κατάστασής τους.

Τα πνεύματα δεν είχαν πολυανάψει, μέχρι που βγήκε το ψηφοδέλτιο νο 89. Οπότε αρχίσαμε:
"Και το 89; Τι έγινε το 89; Να μας πουν τι έγινε το 89..."
Έπεσε το τείχος του βερολίνου ρε φίλε.
Το βρήκα; Τι κερδίζω;

Το υπόλοιπο της βραδιάς κύλησε ευχάριστα με συνθήματα για τον άρη [βελουχιώτη], τον στάλιν και τους οικοδόμους που έρχονται.
Οι πασόκοι στην εφορευτική κοιτούσαν απορημένοι χωρίς να πιάνουν το πολιτικό διακύβευμα. Στις εστίες το απολιτίκ και το ζαμάν φου αυξάνει εκθετικά...

Το 89 άφησε στους ναρίτες παιδικά τραύματα κι έκτοτε βλέπουν παντού φαντάσματα (να πλανώνται πάνω τους).
Έτσι στο φύλλο 894 του πριν διαβάζουμε στη στήλη "σχόλια στο ημίφως":
"Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι το φετινό φεστιβάλ της κνε (...) ανακοινώθηκε ως φεστιβάλ κκε-κνε και όχι ως φεστιβάλ κνε-οδηγητή, όπως ήταν γνωστό επί δεκαετίες".
Η επίσημη δικαιολογία για τα 90 χρονα του κκε, κρίνεται ως ελάχιστα πειστική από τους συντάκτες γιατί έτσι κι αλλιώς θα είχαν την τιμητική τους στο φεστιβάλ.
Το σχόλιο κλείνει με το εξής καταπληκτικό: "Το ερώτημα είναι αν πρόκειται για ένα ακόμη βήμα στον περιορισμό της αυτοτέλειας της κνε, η οποία έτσι κι αλλιώς βρίσκεται υπό στενή επιτήρηση μετά την ανταρσία του 89".

Είμαι πρόθυμος να γράψω τιμωρία ένα εκατομμύριο φορές τη φράση "δεν θα ξανακάνουμε κυβέρνηση συνεργασίας με αστικά κόμματα" παρά να διαβάζω τόσο έγκυρες αναλύσεις.
Λες κι αυτά τα πράγματα (και να υπήρχαν) φαίνονται απ' το όνομα του φεστιβάλ.
Δουλειά δεν είχε ο διάολος δηλ... Που ακόμα και με αυτόν θα συμμαχήσουμε για την κάθαρση και το καλό του τόπου, όπως έλεγε εκείνο τον καιρό (το 89) ο χαρίλαος.
Εν παρόδω, ο τόπος, απ' ό,τι έχω καταλάβει, είναι ο αριστερός τρόπος για να πεις πατρίδα, έθνος, χώρα (κι άλλες αστικές φυλλάδες) για να μη σε πούνε σωβινιστή.

Μία εβδομάδα πριν, στη στήλη κίνηση ιδεών της ίδιας εφημερίδας γινόταν παρουσίαση του βιβλίου "στην αγκαλιά της εργατικής τάξης" του στράτου τσαμπή (για τη ζωή του), από τις εκδόσεις σύγχρονη εποχή.
Την παρουσίαση την έκανε ο θανάσης κάππος, ο οποίος είναι γιος του κώστα κάππου και μέλος του ναρ. Επομένως είχε δυο λόγους παραπάνω για να επικεντρώσει στο τελευταίο μέρος του βιβλίου όπου γίνεται κριτική για την πολιτική της δεκαετίας του 80 (δυνάμεις της αλλαγής κτλ), για το 89 με το τζανετάκη και τη σοβιετική ένωση.

Προσπερνάμε τα όσα λέει ο τσαμπής για ανδρέα και εσσδ και περνάμε κατευθείαν στο απόσπασμα -που παρατίθεται και στο πριν- για την περίοδο του σκανδάλου κοσκωτά.
"Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο κοσκωτά, ο μητσοτάκης κήρυξε σταυροφορία για την κάθαρση, έλεγε ότι είναι ο αρχάγγελος της κάθαρσης και πίστευε ότι ήταν η ευκαιρία να ανατρέψει τον ανδρέα και να γίνει πρωθυπουργός. Εκεί, κατά τη γνώμη του στράτου (που γράφει σε τρίτο πρόσωπο για τον εαυτό του) το κόμμα έπεσε στο λάθος να ζητάει κι αυτό κάθαρση για να ομαλοποιηθεί η πολιτική ζωή, αφού για μια στιγμή φαινόταν ότι ο ανδρέας μπορούσε να κάνει πολιτικό πραξικόπημα για να κρατηθεί στην εξουσία. Εδώ η τοποθέτηση του κόμματος κατά τον στράτο ήταν δεξιά, οπορτουνιστική. Το Κόμμα θα έπρεπε να καταγγείλει για σκάνδαλα και τα δύο κόμματα που ήταν υπεύθυνα και να οδηγήσει στο βάθεμα της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος. Πολύ περισσότερο που είχε μια δύναμη στη βουλή και κι από αυτή εξαρτιόταν ο σχηματισμός της κυβέρνησης. Ωστόσο, η θέση που πήρε βοήθησεκαι τα δύο κόμματα να φορτώσουν στο κκε την ευθύνη της παραγραφής, αν δε δεχόταν να βοηθήσει στο σχηματισμό κυβέρνησης".

Εδώ κολλάει αυτό που θρυλείται ότι άφησε γραμμένο σε ένα χαρτάκι ένας σύνεδρος του περιβόητου 20ού στον χρουτσόφ, αφού ο τελευταίος τους διάβασε τη μυστική έκθεση:
Κι εσύ σύντροφε τι έκανες για όλα αυτά;
Εκείνη την περίοδο όμως (το 89, όχι επί στάλιν) γίναν τόσα σημεία και τέρατα στα μουλωχτά που εγώ δεν κατηγορώ κανέναν που δε μπόρεσε να τα σταματήσει.

Για επιδόρπιο έχουμε τα εκπληκτικά συμπεράσματα του θ.κ. από όσα διάβασε.
Θεωρεί ότι το βιβλίο εξέπληξε και τον πιο καλοπροαίρετο αναγνώστη δεδομένου ότι το κκε μέχρι σήμερα δεν έχει κάνει καμία ουσιαστική αυτοκριτική για το 89 και την διαδικασία κατάρρευσης των πρώην σοσιαλιστικών χωρών (sic! αλλά τουλάχιστον τις λέει σοσιαλιστικές και μάλιστα δύο φορές, ενώ πιο κάτω χρησιμοποιεί τον ουδέτερο όρο πτώση αντί του κατάρρευση).
Όπως λέει όμως, το ζήτημα για το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι μόνο οι θέσεις του συγγραφέα, αλλά η χρονική στιγμή έκδοσής του και η γενικότερη θέση του κκε (σ.σ: αχά!). Το βιβλίο του στρατή τσαμπή μπορεί να μας μιλά για πιθανές επόμενες κινήσεις της ηγεσίας του κόμματος(!).

Και μας αποτελειώνει με τα εξής:
"Σχεδόν ένα χρόνο πριν από το συνέδριο του κκε και είκοσι χρόνια μετά το 1989, λέτε να ακούσουμε και να διαβάσουμε πράγματα που θα δημιουργήσουν αίσθηση; ο χαρίλαος φλωράκης δεν υπάρχει πια στη ζωή και πιθανόν να ήρθε η ώρα να ειπωθούν "παραπονεμένα λόγια". Αφήστε που αν δεν το κάνει το κκε, η αστική τάξη περιμένει στη γωνία. Η άννα παναγιωταρέα έχει στα συρτάρια της το δεύτερο τόμο από όσα της είχε εμπιστευτεί ο χαρίλαος φλωράκης. Δεν θα πρέπει κάποια στιγμή να τα "χρησιμοποιήσει"; Αφήστε που το σύστημα μόλις κρίνει πως ήρθε η κατάλληλη ώρα, θα βγάλει στη φόρα πράγματα για να χτυπήσει το κκε, κάτι το οποίο δεν αποτελεί και κάτι καινούριο. Έχει γίνει κατά κόρον στο παρελθόν.
Συνεπώς ας βιαστεί το κκε να κάνει αυτοκριτική για τα κακώς κείμενα του παρελθόντος και τις λαθεμένες πολιτικές επιλογές της τελευταίας εικοσαετίας, γιατί αλλιώς δεν θα υπάρχει γυρισμός".

Μα αν το κκε βοήθησε την αστική τάξη το 89, τότε γιατί μας περιμένουν στη γωνία;
Τόμπολα...

Κατόπιν αυτής της εμβριθούς ανάλυσης τα μόνα που έχω να προσθέσω από πλευράς μου είναι τα εξής:
-το βιβλίο της φαιδράς παναγιωταρέα για τον χαρίλαο με τον τίτλο "κι σεν' πως σε λεν;" διαβάζεται μονορούφι και προσωπικά περιμένω πώς και πώς το δεύτερο μέρος που θα συμπεριλαμβάνει και "πικρές αλήθειες" για τον συνασπισμό και τη σοβιετική ένωση.
Γιατί όμως η αννούλα του χιονιά δεν το εξέδωσε όσο ο χαρίλαος ήταν εν ζωή; Για να έχει κάλυψη ότι κανείς δεν θα μπορεί να διαψεύσει όσα γράψει σε τελική μορφή;
-αυτό το τροπάρι με το θάνατο του χαρίλαου που αλλάζει τα δεδομένα είχε ακουστεί και για την περίπτωση του πατρός κάππου που κατά δήλωσή του "ποτέ δεν έφυγε από το κκε", αλλά δε μπορούσε να επιστρέψει κιόλας, γιατί -λένε- έθετε προσωπικό βέτο ο χαρίλαος που του το κρατούσε μανιάτικο για τη στάση του με τον τζανετάκη.
Η ατυχία είναι ότι ο κάππος πέθανε πολύ νέος, τρεις μόλις μήνες μετά τον χαρίλαο κι έτσι δεν είχαμε ποτέ την τύχη να τα δούμε όλα αυτά στην πράξη.

Στ' αλήθεια τώρα.
Τον κάππο θα ήθελα πολύ να τον δω να επιστρέφει στο κκε, έστω και στο τέλος της ζωής του. Τα υπόλοιπα είναι ωραία εναλλακτική λύση αντί του παιχνιδιού με τις τάπες των βαρελιών για να περνάμε τον χρόνο μας διασκεδάζοντας.

Υγ: το θέμα περί τζανετάκη και 89 μπαίνει στο συρτάρι με τα προσεχώς και θα αναλυθεί όταν ωριμάσουν οι συνθήκες...
Υγ2: υπάρχουν κι άλλα ενδιαφέροντα δημοσιεύματα από το πριν, αλλά τα κρατάμε κι αυτά στο αρχείο μαζί με το τζανή, για να μπούμε στην τελική ευθεία και σε αυτό που ήταν εξαρχής ο σκοπός μας.
Τις θέσεις του ναρ για τη σοβιετία...

(Συνεχίζεται...)

Φραξιονισμός

Η κατηγορία αυτή είναι πολύ βαριά. Προσωπικά μου κάθεται στο λαιμό και δεν την αποδίδω εύκολα σε κάποιον. Παλιά κολλούσανε στους συντρόφους που διαγράφονταν από το κόμμα την ρετσινιά του χαφιέ. Τώρα που οι εποχές άλλαξαν(αλλά κατά βάθος παραμένουν ίδιες) τους λέμε φραξιονιστές

Δε μπορεί όμως να έχουμε για όλα τα πράγματα συνωμοτική αντίληψη. Δεν είναι δυνατόν όλοι όσοι έφυγαν κατά καιρούς να είναι προδότες, σεχταριστές, οπορτουνιστές, χαφιέδες, λακέδες, πράκτορες της αστικής τάξης, άτομα που λύγισαν και δεν άντεξαν στην οξύτητα της ταιξικής πάλης. Ενώ μέχρι να φύγουν ήταν άξια και ικανά στελέχη.
Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Γιατί ξεσπάν απότομα όλες οι κρίσεις μες στο κόμμα; Γιατί μεταλλάσσονται εν μια νυκτί κάποια πρόσωπα -από λαοπρόβλητοι σε ανάθεμα της κοινωνίας- και πέφτουμε όλοι από τα σύννεφα;
Όλα αυτά πρέπει να μας απασχολήσουν. Όσο φραξιονιστές, οπορτουνιστές και δε συμμαζεύεται κι αν είναι κάποια άτομα, όποιες ευθύνες κι αν έχουν, εμείς πρέπει να προβληματιζόμαστε από τη δική μας πλευρά τι έφταιξε και οδήγησε εκεί τα πράγματα. Τι έπιαξε ρόλο πέρα από τον καθαρά υποκειμενικό παράγοντα.

Ο Λένιν έλεγε για τον αριστερό οπορτουνισμό ότι είναι η τιμωρία που υφίσταται το κόμμα για την δεξιά παρέκκλιση στην πολιτική του. Ανάλυση -κι όχι τσιτάτο- απόλυτα επιβεβαιωμένο στο κόμμα μας και το 56 και το 88 (τότε ήταν το βασικό λάθος με το κοινό πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ, όχι το 89).
Αντίστοιχα πρέπει να σκεφτούμε για κάθε είδους οπορτουνισμο, συμπεριλαμβανομένου και του φραξιονισμού.

Υπάρχουν το βασικό δίπολο-διαλεκτική σχέση που ορίζεται από την έννοια δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Όταν ατονεί ο πόλος της δημοκρατίας αυξάνεται υπέρμετρα ο άλλος. Κι όταν υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας τότε έχουμε τη βάση του φραξιονισμού.

Τι εννοεί όμως ο ποιητής λέγοντας έλλειμμα δημοκρατίας;
Στο κόμμα υπάρχει δημοκρατία. Ποτέ κανείς δεν διώχτηκε γιατί εξέφρασε μια άλφα άποψη. Κι είναι όχι μόνο δικαίωμα, αλλά υποχρέωση του κάθε συντρόφου να λέει την άποψή του.
Αλλά η δημοκρατία δεν είναι μονοδιάστατη μια για πάντα δοσμένη. Κι αυτό οι μαρξιστές το γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα.

Και δεν εννοώ μόνο ότι είναι ταξική.
Ας πάρουμε τη θέση ότι κανείς δεν διώχτηκε ποτέ για κάτι που είπε μες στο κόμμα. Αυτό είναι σωστό, αλλα δεν αρκεί από μόνο του. Και στον καπιταλισμό κανείς δεν εκδιώκεται επειδή λέει την άποψή του. Το πρόβλημα είναι όταν πάει να την εφαρμόσει στην πράξη, ή να την επιβάλει στους άλλους.
Στο κόμμα όμως ο καθένας μπορεί να πει αυτό που θέλει και να προσπαθήσει να πείσει τους συντρόφους του κι αν καταφέρει να πάρει με το μέρος του την πλειοψηφία υιοθετείται η άποψή του. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα θαυμαστής εφαρμογής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού (που τόσο χλευάζουν διάφορα γκρουπούσκουλα που ομνύουμ όρκους πίστης στην παρεϊστικη -και καλά- αμεσοδημοκρατία). Ο Λένιν πχ είχε μειοψηφίσει σε κομβικά ζητήματα μετά την νίκη τοιυ Οκτώβρη (πχ αρχικά για την Συνθήκη Μπρεστ-Λιτόφσκ).

Συνεχίζοντας τον χυδαίο-αγοραίο παραλληλισμό (σόρι, αλλά είναι ανγκαίο για να βγουν κάποια συμπεράσματα) κάποιος θα πει ότι και στον καπιταλισμό, ή την αστική δημοκρατία που το ίδιο είναι, έχεις δικαίωμα να ψηφίσεις και αν η πλειοψηφία αποφασίσει κάτι οι υπόλοιποι το σέβονται.
Δεν χρειάζεται να πούμε πολλά όμως για να καταλάβουμε πόσο ψευδεπίγραφη είναι αυτή η δημοκρατία, πόσο κίβδηλο και επιφανειακό είναι αυτό το δικαίωμα.
Πρέπει λοιπόν να κάνουμε διαχωρισμό μεταξύ του τυπικού και ουσιαστικού δικαιώματος.

Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε ότι υπάρχει τυπικά το δικαίωμα, η δυνατότητα να λέει κάποιος μες στο Κόμμα ελεύθερα την άποψή του. Πρέπει να έχουμε συνεχώς ως μέριμνα αφ' ενός πώς ο κάθε ένας θα διαμορφώνει δικό του πολιτικό κριτήριο, κριτική ικανότητα και σκέψη. Και αφετέρου πώς η κάθε άποψη θα φτάσει πραγματικά στο σύνολο της βάσης του κόμματος, πώς θα συζητηθεί πλατιά απ' όλους κι όχι μόνο σε μία οργάνωση βάσης, ή σε μια αχτίδα.

Και τέλεια να λειτουργούσαν όλοι οι σύντροφοι μέσα στο Κόμμα, υπάρχουν και αντικειμενικά εμπόδια.
Επομένως δεν μπρούμε να εφησυχάζουμε και να θεωρούμε τη δημοκρατία μια για πάντα δοσμένη και κατακτημένη μέσα στις γραμμές μας. Είναι μια ιδανική κατάσταση στην οποία πρέπει διαρκώς να τείνουμε, να προσεγγίζουμε περισσότερο, να την κατακτάμε σε ολοένα και ανώτερο επίπεδο. Όχι να ισχυριζόμαστε και να βαυκαλιζόμαστε ότι την έχουμε κατακτημένη τώρα. Η έλλειψη επαγρύπνησης είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για να πέσουμε στη λούμπα που θέλουμε να αποφύγουμε.

Με βάση αυτά κάθε φορά που προκύπτουν τέτοια περιστατικά, άσχετα από τις προσωπικές ευθύνες κάποιων ατόμων, πρέπει να ανησυχούμε και να βγάζουμε συμπεράσματα για τις δικές μας ευθύνες, για την λειτουργία του Κόμματος.
Όταν δεν υπάρχει δημοκρατία μέσα στο Κόμμα, ο φραξιονισμός και οι αδιαφανείς παρασκηνιακές σιασικασίες είναι η μόνη σίγουρη απόρροια. Και ακόμη χειρότερα το μόνο όπλο που απομένει ακόμα και σε συνεπείς επαναστάτες για να υπερασπίσουν τις ιδέες τους μες στο Κόμμα.
Από την άλλη, όταν το Κόμμα καταφέρνει να λειτουργεί με πλέρια δημοκρατία στις γραμμές του (κι επανλαμβάνω ουσιαστική, όχι τυπική) ο πιο μεγάλος φραξιονιστής, ο χειρότερος, τελειωμένος οπορτουνιστής δεν μπορεί να βλάψει τις γραμμές μας. Δεν θα καταφέρει απολύτως τίποτα.

Έχουμε οργάνωση και λειτουργία χίλιες φορές καλύτερες από τα υπόλοιπα αστικά κόμματα. Ειδικά από κόμματα τύπου Συν όπου νομίζεις ότι υπάρχουν δέκα κόμματα μες στο κόμμα.
Αλλά δεν είχαμε πάντα κατακτημένη δημοκρατική λειτουργία στις γραμμές μας, ας μην γελιόμαστε.
Ο Βελουχιώτης είχε δίκιο για τους Άγγλους, αλλά σωστά λέμε ότι πήγε να το βρει με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Τι δυνατότητες είχε όμως για να την υποστηρίξει στο σύνολο του κόμματος και να προσπαθήσει να πείσει την πλειοψηφία για το δίκαιο της άποψής του; Εντάξει δύσκολες ήταν οι συνθήκες, αλλά τότε δεν είχαμε πόλεμο για να μην μπορεί να ανοίξει τέτοια συζήτηση και στην τελική εν μέσω πολέμου και κατοχής έγιναν οι εκλογές για κυβέρνηση του βουνού με συμμετοχή κόσμου που ξεπέρασε το εκατομμύριο.

Είσαι σύνεδρος στο 20ό Συνέδριο και βλέπεις τι γίνεται και προς τα πού πάει το πράγμα. Τι δυνατότητες έχεις για να αντιδράσεις και να εκφράσεις δημοκρατικά την άποψή σου; Αν όχι στους Συνέδρους που λιγο-πολύ ελέγχονται, στο σύνολο της βάσης;
Είσαι στην ΚΕ το 1990 και βλέπεις τι θέλουν να κάνουν οι ανανεωτές, προσπαθώντας στην ουσία να διαλύσουν το Κόμμα. Τι δυνατότητες έχεις να το αποτρέψεις δημοκρατικά;

Η "ορθόδοξη, δογματική" πλειοψηφία κατέβασε "φραξιονιστικά" κι υπό την ανοχή των ανανεωτών δεύτερο κείμενο θέσεων για το Συνέδριο. Κι ευτυχώς που επικράτησαν και κρατήθηκαν κάποια μπόσικα στο Κόμμα. Αλλά δεν θα το κατάφερναν ποτέ αν δεν λειτουργούυσαν και υπόγεια, φραξιονιστικά μεταξύ άλλων, για να μπορέσουν να κερδίσουν την πλειοψηφία των Συνέδρων. Και το κατάφεραν οριακά. 57-53 κέρδισε η Αλέκα τον Δραγασάκη. Ντέρμπι ήταν.

Οι μεγαλύτεροι επαναστάτες πρέπει να υπήρξαν σε κάποια φάση της ζωής τους αντικαταστατικοί, φραξιονιστές κλπ. Με βάση τη στενή αντίληψη που μας διακρίνει μερικές φορές, φραξιονιστικός ήταν και ο τρόπος λειτουργίας του κόμματος των μπολσεβίκων. Ελάχιστοι κομματικοί και νεολαίοι γνωρίζουν ότι το κόμμα του Λένιν -στον οποίο βασίζεται όλη η θεωρητική επεξεργασία για τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και το κόμμα νέου τύπου- λειτουργούσε με οργανωμένες τάσεις μέχρι το 21 αν δεν κάνω λάθος, οπότε και καταργήθηκαν κάτω από το βάρος της κρίσιμης ιστορικής συγκυρίας. Μετά η συγκυρία έγινε κανόνας βέβαια, αλλά το ζήτημα είναι ότι κράτησαν αυτό το οργανωτικό μοντέλο -που επ' ουδενί δεν κατάργησε τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό- και μετά την νίκη της Οκτωβριανής επανάστασης και το πάρσιμο της εξουσίας.

Γενικά μπαίνει το ερώτημα: υπήρξαν εποχές που το κόμμα και το κίνημα διεθνώς πήγαιναν κατρά διαόλου κι έκαναν λάθη. Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός όμως υπήρχε. Υπήρχαν οι ίδιες αρχές λειτουργίας. Μπόρεσαν αυτοί που έβλεπαν τα πράγματα σωστά, από συνεπή επαναστατική σκοπιά να αντιδράσουν και να ξεςσκεπάσουν τον οπορτουνισμό στο σύνολο της βάσης; Ουδέποτε, η αλήθεια είναι.

Ο όποιος οπορτουνισμός και φραξιονισμός εκκολάπτεται εντός των γραμμών μας, φέρει κα ιτο στίγμα των δικών μας αδυναμιών στην λειτουργία του κόμματος. Αν λειτουργούσε απόλυτα δημοκρατικά το Κόμμα, θα κατάφερναν ποτέ να το βάλουν στο χέρι οι όποιοι οπορτουνιστές; Θα κατάφερναν ποτέ να του κάνουν μεγάλη ζημιά, λίγα άτομα οργανωμένα σε φράξια με ισχυρά πόστα;
Δεν είναι δυνατόν να μένουμε μόνο στα έτοιμα και στην κλασική ανάλυση για την εργατική αριστοκρατία. Για τον εγχώριο οπορτουνισμό, άραγε φταίνε οι αποικίες;

ΥΓ: Άλλο ζήτημα είναι επίσης το πώς φερόμαστε σε όσους έφυγαν. Προδότες, λυγίσαντες και δε συμμαζεύεται. Μα δεν παραμένουν έστω κάπου κοντά μας; Στο μέλλον αν προλάβουν την επανάσταση -λέμε τώρα- με ποια πλευρά θα είναι με τη δική μας, ή στην άλλη όχθη;
Κι όμως εμείς τους ωθούμε με τα χίλια προς την άλλη όχθη. Όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας. Ε, με τόσο βρισίδι που ακούνε μετά και αντικομματικοί να μην ήταν γίνονται εκ των πραγμάτων. Οπότε εμείς νιώθουμε δικαίωση για όσα λέγαμε.
Πρέπει να είναι κανείς πολύ συνειδητοποιημένος, να έχει γερό στομάχι για να τα αντέξει. Σαν τον Κάππο που είχε περάσει κι από τα κρατητήρια της ασφάλειας και κάτι τέτοια του φαίνονταν αμελητέα, δεν ένιωθε. Μέχρι στο Πασόκ τον χρέωσαν πολλοί ντούροι κομματικοί, αλλά ευτυχώς ο άνθρωπος έλεγε: δεν έφυγα ποτέ από το ΚΚΕ.

ΥΓ2: Οποιαδήποτε σχέση με Μάκη Πέτσα, Πάνο και τους λοιπούς είναι συμπτωματική. Πάντως καλοί άνθρωποι ήτανε που έλεγε κι ο Τραμπάκουλας στο Αλαλούμ.