Η σωτηρία της ψυχής

Τι είναι η ψυχή; Είναι ένα σωληνάκι που ενώνει το μυαλό με την καρδιά μας, έλεγε ο ορισμός ενός φιλοσόφου (ο καρτέσιος, αν δεν κάνω λάθος) που διαβάζαμε σε κάποιο βιβλίο του λυκείο. Κι εμένα μου άρεσε, γιατί συμφωνούσε με όσα λίγα μπορούσα να καταλάβω ως τότε. Ωραία λοιπόν, εμείς με αυτόν είμαστε.

Ευτυχώς βέβαια κύλησε έκτοτε πολύ νερό στο αυλάκι, γιατί αν είχα μείνει με όσα έλεγε το βιβλίο, μπορεί να είχα ακόμα θετική άποψη και για το νίτσε, που λέει ο λόγος.

Ο ψυχισμός πάντως είναι πολύ πιο σύνθετη έννοια, πολύ ευρύτερη από τη σύνδεση της λογικής με τα συναισθήματα, που μπορεί να επηρεαστεί από άπειρα ερεθίσματα και να εκδηλωθεί σε διάφορα επίπεδα, όχι όμως τυχαία κι άναρχα, χωρίς νόμους που καθορίζουν την κίνησή της.

Ο κλασικός μαρξισμός έδωσε βάρος στην υλιστική ερμηνεία του γίγνεσθαι, την προτεραιότητα του κοινωνικού είναι έναντι της κοινωνικής συνείδησης κι αντικειμενικά άφησε σε δεύτερο πλάνο την εξέταση της αντίστροφης επίδρασης, του εποικοδομήματος στη βάση, και του ανθρώπινου ψυχισμού ως αντικειμένου.

Αυτό το «κενό» κάλυψε εν μέρει η αστική σκέψη με το φρόιντ και τους μαθητές τους και κάποια φιλοσοφικά παρακλάδια με μαρξιστικές αναφορές, πχ η σχολή της φρανκφούρτης, η δουλειά του λακάν για την ψυχανάλυση, κτλ. Σημειώνω παρεμπιπτόντως πως προσωπικά έσπασα τα μούτρα μου κάθε φορά που επιχείρησα να καταπιαστώ με τη στρυφνή τους γραφή, χωρίς φυσικά αυτό να είναι απαραίτητα κριτική για το δικό τους έργο κι όχι πχ για τη δική μου ικανότητα πρόσληψης.

Υπάρχει επίσης το ρεύμα του φροϋδομαρξισμού, που προσπάθησε να συγκεράσει δύο μάλλον ασύμβατα φιλοσοφικά ρεύματα, αλλά έδωσε κάποια αξιόλογα δείγματα γραφής, όπως «ο φόβος μπροστά στην ελευθερία», όπου ο γερμανός έριχ φρομ δίνει μια ενδιαφέρουσα διάσταση για την αποδοχή και την εξάπλωση του ναζιστικού φαινομένου στην χώρα του –και όχι μόνο. Το βιβλίο αυτό μπορείτε να το βρείτε μαζί με άλλα στο παζάρι βιβλίου στην κοτζιά (σήμερα είναι η τελευταία μέρα λειτουργίας του).

Εκεί μπορείτε να βρείτε επίσης μια μικρή συλλογή κειμένων για το «λένιν και την ψυχανάλυση», αλλά δε γνωρίζω περισσότερα για το περιεχόμενό του ή τη σκοπιά από την οποία γράφτηκε. Αυτός που είχε ασχοληθεί πιο συστηματικά πάντως με την ψυχανάλυση, από εκείνη τη φουρνιά επαναστατών (ασχέτως της μετέπειτά εξέλιξής του), ήταν μάλλον ο τρότσκι.

Υπάρχει επίσης η σχετικά άγνωστη στο ευρύ κοινό πρωτοπόρα δουλειά της σοβιετικής ψυχολογίας, της σχολής του βιγκότσι και της θεωρίας της άγουσας δραστηριότητας, για την οποία ενδεικτικά μπορείτε να διαβάσετε με κριτικό πνεύμα τα άρθρα που περιέχονται σε αυτό το τεύχος-αφιέρωμα της ουτοπίας.

Και μετά τα εισαγωγικά ερχόμαστε στα καθ’ ημάς. Σε μια κοινωνία που τρελαίνει τους ανθρώπους, όλοι μαςείμαστε το κατά δύναμιν ψυχασθενείς. Κι αν ο καθένας μπορεί να κουβαλά το δικό του σταυρό με τα δικά του ψυχολογικά, παθαίνοντας.. ψίχα-τοστ, όπως λέει και το λαϊκό στρώμα, οι σφοι έχουν ένα βασικό, συγκριτικό πλεονέκτημα: ένα σπουδαίο στήριγμα σε κάθε άλλο σύντροφο της οργάνωσης, τη συλλογική «ψυχοθεραπεία» της συζήτησης στα όργανα, και προπαντός την καθημερινή δράση, όπου αφήνεις πίσω σου διάφορα σύνδρομα, ντροπές, κοινωνικά και προσωπικά ελλείμματα, που τα αντιμετωπίζεις στην πράξη, και τη μελαγχολία, καθώς η ζωή προχωρά χωρίς να την κοιτάζει.

Εκεί μπορείς να βρεις συντρόφους ψυχούλες, που το φιλότιμο είναι η βασική λέξη που τους περιγράφει, αλλά και ψυχάρες, ατσαλωμένες στις δυσκολίες και τις αναποδιές του αγώνα. Μπορείς να βρεις συντρόφους με πολύ καλή ψυχολογία και αυτοπεποίθηση, που συχνά είναι αντεστραμμένη ανασφάλεια, κι άλλους πιο κλειστούς και ταπεινούς, ανασφαλείς κι ανασφάλιστους, που φοβούνται να εκτεθούν. Αλλά η έλλειψη εγωισμού προϋποθέτει να εκθέτουμε κάποιες φορές τους εαυτούς μας και να μη φοβόμαστε μη τυχόν τσαλακωθεί το εγώ μας.

Και τέλος μπορείς να ακούσεις ιστορίες από τα παλιά χρόνια που το ψυχολογικό στο απθ ήταν κατακόκκινο κάστρο για αρκετά χρόνια, σοσιαλιστική νησίδα στη δαπιτονιρβάνα της φιλοσοφικής.

Υπάρχουν επίσης συντροφικές γωνιές στο διαδίκτυο, σαν κι αυτή που μακριά από σοβαροφάνεια και κάποια μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της ή για το ρόλο που επιτελεί, δε φιλοδοξεί να είναι τίποτα περισσότερο από αυτό που λέει ο υπότιτλός της. Κομμουνιστική λέσχη συζητήσεων και ψυχοθεραπείας για κάθε σφο που θέλει κάπου να τα πει και να ξεσπάσει ή να διαβάσει άλλους να τα λένε. Κι ας έχει χάσει κάπως τελευταία αυτό τον χαρακτήρα, με τα διάφορα τρολ της κακιάς ώρας, που περισσότερο κι από την όποια αντικομμουνιστική χαζοπροβοκάτσια, κάνουν ζημιά γιατί ναρκοθετούν το γόνιμο διάλογο και την απρόσκοπτη ανταλλαγή απόψεων, όσων θέλουν όντως να συζητήσουν.

Αντί επιλόγου, ένα μουσικό σημάδι που άφησε ως χνάρι το μπλοκ στον ψυχισμό ενός σφου αναγνώστη, αλλά (με δική μου βασικά ευθύνη) δεν είχε αξιοποιηθεί τότε, όπως θα του έπρεπε.