Ο Στάλιν και τα Ιεροσόλυμα

Πριν από λίγο καιρό, η ιστοσελίδα luben είχε επιχειρήσει να κάνει αποτυχημένο χιουμοράκι –ως παρένθεση στην κατά κανόνα εύστοχη σάτιρά της- με κάτι εκλογικές δηλώσεις στήριξης του κκε από προσωπικότητες του καλλιτεχνικού χώρου, αναφέροντας μεταξύ άλλων την έρη ρίτσου απαξιωτικά ως… κόρη ενός σταλινικού.

Ναι αλλά σε τι ακριβώς έγκειται η απαξίωση; Ποιος κομμουνιστής αυτής της γενιάς θα έπαιρνε ως προσβολή έναν τέτοιο τιμητικό χαρακτηρισμό; Και ποιος δε θα δεχόταν πρόθυμα αυτόν τον όρο για τον εαυτό του, θεωρώντας τον συνώνυμο του κομμουνιστή και το σταλινισμό ως συμπλήρωμα του πρακτικού και θεωρητικού έργου του λένιν, δηλ του μαρξισμού της εποχής του ιμπεριαλισμού και του επαναστατικού περάσματος στο σοσιαλισμό; Άλλη κουβέντα αν δε δεχόμαστε σήμερα ως επιστημονικό αυτόν τον –ισμό (που τι εκφράζει αλήθεια;) ή αν υπερασπιζόμαστε κριτικά αυτή την περίοδο, διαφωνώντας με συγκεκριμένες επιλογές κι επιμέρους πτυχές της πολιτικής γραμμής των μπολσεβίκων.

Η αποδοχή και χρήση του όρου από τους αγωνιστές εκείνης της εποχής δεν αφορά κάποια θρησκευτική προσωπολατρία, αλλά μια συνειδητή κι ενθουσιώδη στράτευση σταχανοβίτικου τύπου –που τόσο χλεύασαν κι απέτυχαν να καταλάβουν διάφορες «δυτικές» αντισοβιετικές προσεγγίσεις, ταυτίζοντάς τον στην καλύτερη με την ιδεαλιστική βουλησιαρχία και κάποιες λανθασμένες θεωρίες του λισένκο.

Στην πραγματικότητα όμως είναι αυτές ακριβώς οι προσεγγίσεις που κατεξοχήν διακατέχονται από μια αντεστραμμένη προσωπολατρία, που αποδίδει κάθε τι στραβό σε μια σατανική, ηγετική προσωπικότητα, που διψά για εξουσία και αίμα αντιφρονούντων, που βαφτίζονταν ως «εχθροί του λαού» -χωρίς να είναι μάλλον, κατά τη γνώμη τους, όπως υπονοεί η χρήση των εισαγωγικών.

Η επόμενη ζώνη άμυνας όσων έχουν τουλάχιστον μια στοιχειώδη ικανότητα-εντιμότητα να διακρίνουν τα αδιέξοδα της προσωπολατρικής αντίληψης, είναι η προσπάθεια να συνδέσουν την άνοδο και την επικράτηση του στάλιν με κοινωνικές διεργασίες, που λαμβάνουν χώρα στη σοβιετική ρωσία της εποχής. Αυτή ωστόσο κινείται συνήθως στα πλαίσια ενός χυδαίου ταξικού αναγωγισμού και της κλασικής τροτσκιστικής αφήγησης (στην μπροσούρα «προδομένη επανάσταση») που συναρτά απλοϊκά τη νίκη του στάλιν με την ανάδειξη νέων προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων και μιας νέου τύπου γραφειοκρατίας που στηριζόταν σε αυτόν και τον στήριζε με τη σειρά της.

Παρά το υλιστικό πασπάλισμα, το παραπάνω σχήμα δεν είναι λιγότερο αντιδιαλεκτικό από τις απλουστευτικές, προσωποκεντρικές ερμηνείες. Και τα αδιέξοδά του γίνονται φανερά, όταν καλείται να εξηγήσει τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον κρατικό και τον κομματικό μηχανισμό (που συνδέθηκαν με τις λεγόμενες «δίκες της μόσχας»), που αφορούσαν αυτήν ακριβώς τη «γραφειοκρατία-νομενκλατούρα» και πρωτίστως πολλά υψηλόβαθμα στελέχη της.

Οι διοικητικές αλλαγές στον κόκκινο στρατό κι η επαναφορά κάποιων προνομίων για τους αξιωματικούς πχ ερμηνεύεται ως προσπάθεια του «σταλινικού συστήματος» να τους προσεταιριστεί και να χτίσει τις δικές του κοινωνικές συμμαχίες. Από την άλλη, η εκκαθάριση πολλών υψηλόβαθμων αξιωματικών (με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τον τουχατσέφσκι), τους οποίους ήθελε θεωρητικά να προσεταιριστεί η εξουσία, ερμηνεύεται ως προσπάθεια του στάλιν να ξεφορτωθεί πολλούς αξιωματικούς που συνδέονταν με τον τρότσκι (τον πρώτο ανώτατο διοικητή του ΚΣ, στα χρόνια του εμφυλίου) και δεν ήταν έμπιστοι του καθεστώτος.

Η αντίφαση στα παραπάνω είναι τόσο πηχτή, που θα μπορούσε να κοπεί και με ένα μαχαίρι. Αλλά κάποιοι την εκλαμβάνουν ως κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος και συνεχίζουν σα να μη συμβαίνει τίποτα.

Πιο ειλικρινής, αλλά όχι λιγότερο αντιφατική είναι η προσέγγιση που ορίζει το «σταλινισμό» ως ένα ολόκληρο σύστημα μηχανισμών κι εξουσίας, που παρέμεινε σε ισχύ και μετά το θάνατό του. Θεωρούν δηλ ένα και το αυτό, από την άποψη της πολιτικής ουσίας, τη σοβιετική, πολιτική εξουσία πριν και μετά το 56’ (με τη στροφή του 20ού συνεδρίου), ακόμα και επί περεστρόικα (!), οπότε και κάνουν λόγο για «κατάρρευση των σταλινικών καθεστώτων (sic) τη διετία 89-91’. Ακόμα και με αυτή την τόσο επιφανειακή προσέγγιση όμως, καταφέρνουν με αλάνθαστο ταξικό ένστικτο να ανιχνεύσουν αυτό που αποτυγχάνουν χαρακτηριστικά να δουν, μες στο πολύ τους βάθος, διάφορες άλλες ερμηνείες (μαοϊκών και τροτσκιστικών αποχρώσεων): τη συνέχεια και το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της σοβιετικής ένωσης, παρά την αντιφατική ιστορική της διαδρομή στον χρόνο. Η επίθεση κατά του «σταλινισμού» δεν είναι επί της ουσίας τίποτε άλλο παρά η έκφραση του ταξικού μίσους των αστών δημοσιολόγων (και των αφεντικών τους) απέναντι στον υπαρκτό που γνωρίσαμε και κάθε άλλο αντίστοιχο εγχείρημα. Και το «σύστημα του σταλινισμού» στο οποίο αναφέρονται με τα πιο μελανά χρώματα, δεν είναι άλλο από το σοσιαλιστικό.

Κάποιοι βέβαια (πχ ρούσης) λένε πως δεν είναι τυχαίο που η αστική προπαγάνδα επιλέγει να επικεντρώσει τα βέλη της σε αυτήν ακριβώς την περίοδο, γιατί εκεί βρίσκει πολλά υπαρκτά ζητήματα για να πατήσει. Προφανώς και δεν είναι τυχαία η επιλογή τους, αλλά για τελείως διαφορετικούς λόγους. Δε φημίζονται ακριβώς για τη μεγαλοψυχία τους οι κυρίαρχες τάξεις, για να συγχωρήσουν την ήττα τους στη ρωσία και την οικοδόμηση των βάσεων του σοσιαλισμού στον επικεφαλής αυτής της προσπάθειας. Αντιθέτως βρίσκουν ακόμα και σήμερα λόγια συμπάθειας για το μεγάλο μεταρρυθμιστικό πνεύμα του χρουτσόφ ή και του γκόρμπι –που έχει πεταχτεί όμως σαν στυμμένη λεμονόκουπα και επανεμφανίζεται στο προσκήνιο μόνο σε κάτι επετειακές εκδηλώσεις, πχ από την πτώση του τείχους.

Εξάλλου αυτό το κόλπο είναι πολύ παλιό, για να το καταπιούν αμάσητο έμπειροι κομμουνιστές. Αν οι «λενινιστικές» επιθέσεις στον.. αδύναμο κρίκο του στάλιν, που «σκότωσε το γνήσιο, επαναστατικό πνεύμα του λενινισμού» έχουν βάση, μήπως να αναρωτηθούμε αν ισχύει το ίδιο και στις… «μαρξικές» επιθέσεις πολλών αστών στον μπολσεβίκο λένιν, που στένεψε και στρέβλωσε τάχα το «δημιουργικό πνεύμα του γνήσιου μαρξισμού»; Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο να καταλάβει κανείς πού το πάνε όλοι αυτοί οι υπερασπιστές του μαρξ και του λένιν ως «γνήσιοι» μαρξιστές ή λενινιστές –αλλά όχι μαρξιστές-λενινιστές, γιατί με αυτόν τον όρο βγάζουν σπυράκια.

Ο κάππος έλεγε σε μια συνέντευξή του πως ο στάλιν δε θάφτηκε στα ιεροσόλυμα, για να φοβούνται τη νεκρανάστασή του οι πολιτικοί του εχθροί. Ούτε καν στο μαυσωλείο τελικά, για να φοβηθούν μια πιθανή αλματώδη ανάπτυξη της επιστήμης, που θα μπορούσε να του ξαναδώσει ζωή (μας έχει μείνει παντως ο λένιν). Τρέμουν όμως μια αναβίωση του νικηφόρου σοσιαλισμού, που τσάκισε το ναζισμό –ως αιχμή του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού- με επικεφαλής το γεωργιανό. Κι αυτό εξηγεί τη λύσσα τους που κρατάει εξήντα χρόνια τώρα –και βάλε.

Αυτό είναι που κρατάνε ως κύριοι οι κομμουνιστές στην αποτίμηση της προσφοράς του συντρόφου με το μουστάκι. Και ναι, δε στέκει η έννοια σταλινισμός, ούτε αντιπροσωπεύει κάτι από φιλοσοφικής άποψης. Αλλά δε νομίζω πως ενοχλείται κανείς ιδιαίτερα κανείς σφος όταν του επιδαψιλεύουν τέτοιον έπαινο: σταλιμικός.

Ευχαριστούμε πολύ για το κοπλιμάν κύριοι. Θα χαρούμε να το/σας δικαιώσουμε..