Τετάρτη 20 Οκτωβρίου 2010

Κρίση της αριστεράς και θεωρία

Την περασμένη κυριακή ήταν η πρώτη φετινή συνάντηση του ομίλου εδώ στη θεσσαλονίκη. Αν το πάμε σταχανοφικά φέτος μπορεί να βγάλουμε πάνω από δέκα συναντήσεις, πολλές εξ αυτών για τη σοβιετία, την κοινωνική της φύση κι άλλα συναφή θέματα. Δηλ κάτι σαν έτος σοσιαλισμού.

Η πρώτη εισήγηση ωστόσο κινήθηκε σε άλλα μήκη. Την έκανε ο σοβιετικός κυριούλης κι είχε ως θέμα της την κρίση της αριστεράς ως προς το κομμάτι της θεωρίας. Η παρουσίαση εδώ γίνεται βάσει δικών μου πρόχειρων σημειώσεων κι οι θέσεις του περικλή είναι δημιουργικά διαστρεβλωμένες με το δικό μου τρόπο πρόσληψης, κατανόησης κι απόδοσης όσων είπε.
Οπότε αν είναι να ξεσπαθώστε με κάτι που θα διαβάσετε, τα βέλη να πέσουν κατά δω μεριά.

Στην αρχή ο περικλής ανέφερε κάποιους γενικούς παράγοντες που επικαθορίζουν αυτή την κρίση. Η μεγάλη περίοδος ειρηνικής ανάπτυξης του καπιταλισμού με την εμφάνιση της βήτα διεθνούς (και μεταπολεμικά με τον κεϊνσιανισμό και την εργατική αριστοκρατία θα πρόσθετα εγώ). Η νεοφιλελεύθερη στροφή ως παγκόσμια στρατηγική του κεφαλαίου. Και η ήττα των σοβιετικών και του σοσιαλιστικού μπλοκ εν γένει.

Στη συνέχεια μας απαρίθμησε ένα δεκάλογο με τα ειδοποιά χαρακτηριστικά της κρίσης.

Πρώτο χαρακτηριστικό η παραίτηση απ’ το ιδεώδες και τον τελικό σκοπό του κομμουνισμού. Ο κομμουνισμός ως έννοια όταν δεν είναι ανύπαρκτη είναι αθέμιτη κι αρνητική.
Επιστροφή στην ουτοπία λοιπόν. Κι ο χολογουέι που έχει περιβληθεί από πολλούς με το φωτοστέφανο του ριζοσπάστη, μας λέει: οι λενινιστές γνώριζαν, εμείς όχι. Ο ανοιχτός μαρξισμός που διαφημίζει είναι τέτοιος μόνο χάριν της αβεβαιότητας. Βασικό του σύνθημα είναι ένα ρητό που δανείζεται απ’ τους ζαπατίστας και το οποίο δε συγκράτησα αυτολεξεί, αλλά το γενικό του νόημα είναι παρόμοιο με το δικό μας, ρωτώντας πας στην πόλη.

Ο ζίζεκ απορρίπτει τη δικτατορία του προλεταριάτου και μας λέει πως δεν ξέρουμε πού πάμε αλλά οφείλουμε να δράσουμε, κάνοντας μικρά βήματα προς την άβυσσο. Ο πρώτος άμεσος συνειρμός είναι με τους άνθρωποι της αβύσσου, του τζακ λόντον. Κάπως έτσι θα καταλήξουμε κι εμείς, αν δεν έχουμε επαναστατική θεωρία για το πού θέλουμε να πάμε.

Κι ένας δεύτερος με τον κλασικό του ρεφορμισμού μπερστάιν που ένα αιώνα μετά μας τον πλασάρουν ξανά για επίκαιρο. Μαζί με διάφορες παραλλαγές της κλασικής μπερσταϊνιάδας, ο τελικός σκοπός δεν είναι τίποτα, η κίνηση είναι το παν.

Δεύτερο χαρακτηριστικό. Ο τελικός σκοπός όταν υπάρχει μπορεί να είναι στην καλύτερη περίπτωση μια αφηρημένη ιδέα, ένα ιδεώδες κατάλληλο για κάθε εποχή, ξεκομμένο από τις συγκεκριμένες συνθήκες και την ανάλυσή τους. Εδώ αναφέρθηκε στον αλέν μπαντιού με το βαρύγδουπο λόγο και την ακαδημαϊκή του λεξιθηρία που μπαίνουν για να καλύψουν την απουσία περιεχομένου.

Ο κομμουνισμός για τον μπαντιού είναι μια διαδικασία αλήθειας, που πρέπει να παραμείνει μακριά από το ακάθαρτο κράτος. Μια ιδέα που κρατάει από τον πλάτωνα. Μια φαντασιακή απόδραση από το πραγματικό. Η έννοια του κομμουνισμού μένει στο επίπεδο του καθαρού ιδεαλισμού, χωρίς να απορρέει από την αντικειμενική πραγματικότητα.
Και ποιο είναι το πραγματικό της περιεχόμενό; Κανένα. Δε μας λέει τίποτα απολύτως, πέρα από το ότι ο σοσιαλισμός ήταν ένα καθεστώς ανελευθερίας.

Τρίτο χαρακτηριστικό. Η αναγωγή σε ιδέες που αντιγράφουν το αστικό ιδεώδες.
Εδώ ο σοβιετικός κυριούλης άσκησε κριτική σε ένα ντοκουμέντο του συν από το 2004 με τίτλο η αριστερά του 21ου αιώνα. Η κε του μπλοκ θεωρεί πως η πολεμική σε αυτό τον χώρο για θεωρητικά θέματα είναι σα να κλέβεις εκκλησία. Δε γινόταν να μη σταθούμε όμως στο κλασικό σύνθημα για σοσιαλισμό με δημοκρατία κι ελευθερία.

Η δημοκρατία είναι κράτος κι όποιος την προβάλει αφηρημένα ξεχνάει πως έχει ταξικό περιεχόμενο. Ενώ το τρίπτυχο ελευθερία-ισότητα-αδελφότητα είναι τα συνθήματα που είχε γραμμένα στη σημαία της η αστική γαλλική επανάσταση. Κι είναι η θεωρητική αφετηρία μιας κλασικής αναρχικής θεώρησης που λέει πως στο σοσιαλισμό είχαμε ισότητα χωρίς ελευθερία ενώ στον καπιταλισμό υπάρχει ελευθερία, όχι όμως κι ισότητα.

Τέσσερα. Ο καθημερινός αγώνας ως άρνηση κι αναβολή μιας στιγμής αποφασιστικής ρήξης.
Εδώ αναφέραμε τον άγγλο θεωρητικό ραλφ μίλιμπαντ -πατέρα κατά πάσα πιθανότητα των δύο αδελφών που ήταν υποψήφιοι για την ηγεσία των εργατικών- που θεωρεί τον αγώνα ως μια διαρκή πίεση για μικρές αλλαγές στην κοινωνία. Τις οποίες μπορούν ίσως να κάνουν πραγματικότητα τα δύο βλαστάρια του που έπεσαν ακριβώς κάτω απ’ τη μηλιά.

Κολλήσαμε ένα απόσπασμα απ’ το δρόμο προς την αναρχία του μαλατέστα που εξηγούσε ότι θα τον βαδίσουμε σιγά-σιγά, πορευόμενοι προς την αταξική κοινωνία.
Και συνεχίσαμε με το παράδειγμα του χολογουέι για την ταμπέλα των ζαπατίστας που γράφει, κακιά κυβέρνηση μείνε έξω. Η αγάπη, η φιλία κι η αλληλεγγύη μπορούν να φέρουν την κρίση του κεφαλαίου, γιατί το κρατάν μακριά από τις ανθρώπινες σχέσεις, δεν το αφήνουν να περάσει.
Κι έτσι μπορούμε να δούμε πώς το no pasarán εκφυλίζεται και πέφτει στο επίπεδο του δεν περνάς κυρά μαρία. Δεν περ-νάς, περ-νάς.

Πέμπτον. Αδυναμία θεώρησης της κοινωνίας ως ολότητα κι έμφαση στις μειονότητες και τις ομάδες του περιθωρίου.
Στο πώς να αρχίσουμε από την αρχή ο ζίζεκ διακρίνει τέσσερις βασικές αντιφάσεις που διατρέχουν τη σημερινή κοινωνία (οικολογία, πνευματικά δικαιώματα, ηθική και νέες τεχνολογίες, καινούριες διακρίσεις που υψώνουν τείχη τύπου απαρτχάιντ). Από τις οποίες μόνο η τελευταία θεωρεί πως δικαιολογεί τον κομμουνισμό κι οδηγεί στη βασική αντίθεση της εποχής: ενσωματωμένοι-αποκλεισμένοι.

Έκτο χαρακτηριστικό είναι η παραίτηση από την ταξική θεώρηση που ήταν συνυφασμένο με όλα τα προηγούμενα και δε θεώρησα σκόπιμο να κρατήσω σημειώσεις.
Το έβδομο είναι παρεμφερές κι είναι η συγκρότηση αρνητικών προταγμάτων που βασίζονται σ’ ένα αντί (αντικαπιταλιστικό, αντιμονοπωλιακό, αντινεοφιλελεύθερο) κι η αδυναμία ανάδειξης θετικού σκοπού.
Η αλήθεια είναι ότι ένα μέτωπο από κάποιο αντί- κι έναν κοινό εχθρό πρέπει να ξεκινήσει. Το πρόβλημα είναι αλλού. Να μιλάς πχ όχι για μέτωπο, αλλά για αντικαπιταλιστική επανάσταση. Και να αφήνεις τους άλλους να ψάχνουν τι μπορεί να σημαίνει αυτό που είπες ή που έβαλες στις θέσεις σου.

Όγδοο χαρακτηριστικό. Η αποστασιοποίηση από τις παραδόσεις και τις επιτεύξεις του παρελθόντος. Η περιφρόνηση προς ό,τι ηττήθηκε. Ο πραγματισμός που αρνείται να δει πέρα από την ήττα, τη θετική πείρα και καταλήγει σε στείρο αντισοβιετισμό κι αντιλενινισμό. Και σε τελευταία ανάλυση αντικομμουνισμό, λέω εγώ. Κι αυτό πιάνει πάρα πολλούς ντούρους κομμουνιστές του καιρού μας.

Το ένατο είναι η άλλη όψη του νομίσματος. Η αναπόληση του παρελθόντος και η αντίληψη ότι το μέλλον θα είναι μια απλή επανάληψή του. Αυτό είναι μπηχτή που πιάνει κι εμάς αλλά εγώ πιστεύω πως πιο πολύ το είπε για τους μαοϊκούς και τα μουλάρια. Στην τελική κι αυτός δικός μας είναι κατά βάθος. Σοβιετικό απολίθωμα σε συσκευασία κυριούλη.

Δέκατο και τελευταίο ειδοποιό χαρακτηριστικό η αντίληψη του σοσιαλισμού/κομμουνισμού ως εθνική προοπτική με βάση –κυρίως- τις εθνικές ιδιαιτερότητες.

Στον επίλογο μας μίλησε για τη σημασία της επαναστατικής θεωρίας. Χωρίς αυτήν, έλεγε ο λένιν, δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα.
Χωρίς αυτήν, είπε ο περικλής, η αριστερά γίνεται ουραγός των γεγονότων, χωρίς δυνατότητα πρόβλεψης και παρέμβασης σε αυτά. Έρμαιο της λογικής της δοκιμής-λάθους και της δυναμικής εξέλιξης των γεγονότων που φαντάζει χαώδης γιατί δεν έχουμε θεωρητικά εργαλεία να την ερμηνεύσουμε.

Η επαναστατική θεωρία προχωρά στο πεδίο της πρόγνωσης, πέρα από μια απλή εξήγηση και κατανόηση των φαινομένων. Ανιχνεύει τη νομοτέλεια, τις δυνατότητες και τις προοπτικές. Κι είναι ζήτημα κατεξοχήν πρακτικό. Δεν καθοδηγεί οποιαδήποτε πράξη, (πχ μια μονότονη, αναπαραγωγική εργασία) αλλά τη μετασχηματιστική, δηλ αυτή που αλλάζει τον κόσμο.
Γι’ αυτό και τίθεται εκ των πραγμάτων στο πλευρό της μισθωτής εργασίας που παλεύει να αλλάξει τον κόσμο. Δεν είναι απλώς μια ακαδημαϊκή ενασχόληση.

Έκανε μια σύντομη νύξη για το απ’ έξω και τη δυνατότητα του χειρώνακτα να ασχολείται με τέτοια ζητήματα και να παράγει θεωρία, τη στιγμή που εκτελεί καθημερινά βαριά, μονότονη εργασία κι διαθέτει ελάχιστο ελεύθερο χρόνο. Το απ’ έξω όμως θα το δούμε πιο αναλυτικά σε επόμενο κείμενο.

Κι έκλεισε με τα κρίσιμα πεδία όπου μπορεί να αναπτυχθεί μελλοντικά περαιτέρω.
Από εδώ έχω προλάβει να σημειώσω το κομμάτι της κοινωνικής θεωρίας, που ασχολείται με το ερώτημα τι άλλο μπορεί να υπάρξει εναλλακτικά στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία.

Κι αυτό περιλαμβάνει διάφορα φουτουριστικά που λέει κατά καιρούς ο περικλής σαν ιούλιος βερν της επαναστατικής θεωρίας. Παραθέτω ποτ πουρί από διάφορες σκόρπιες σημειώσεις.
Αυτενέργεια στη βάση της αυτοματοποίησης της παραγωγής. Βιομηχανικές εφαρμογές της βιολογίας και της γενετικής. Βιοτεχνολογίες και νανοτεχνολογίες. Με άλλα λόγια ρύθμιση της βιόσφαιρας. Εξάλειψη των βασικών απειλών κατά της ζωής. Το περιβάλλον δε θα νοείται ως κάτι έξω από τον άνθρωπο που πρέπει να διατηρηθεί, αλλά ως κομμάτι της δραστηριότητάς του. Υπέρβαση της πετρελαϊκής οικονομίας μέχρι τη δεκαετία του 30-40. Και εναλλακτικές πηγές ενέργειας που θα προσεγγίζουν το ανεξάντλητο.

Κάποτε στις αναιρέσεις τους είχε μιλήσει για την ανάγκη του ανθρώπινου είδους να μεταβεί σε άλλους πλανήτες για να συνεχίσει τη ζωή του, μιας και η γη έχει συγκεκριμένα, περατά όρια. Και αυτοί τον κοιτούσαν με δυσπιστία κι ανοιχτά στόματα σα να ‘χαν απέναντί τους τον ποσάδα.
Ωραίες στιγμές..

Συνολικό ηθικό δίδαγμα δεν υπάρχει σε τέτοιες συναντήσεις. Κάποιες δικές μου προεκτάσεις θα τις θέσω σε επόμενα κείμενα. Αυτό εδώ το έβαλα εισαγωγικά ως συνδετικό κρίκο για να μη μοιάζουν τα επόμενα ξεκάρφωτα.

Αν υπάρχει όμως κάτι που μπορούμε να κρατήσουμε είναι η προσέλευση του κόσμου που έφτασε σε διψήφιο νούμερο (υπέρβαση για τα δικά μας δεδομένα) με το ένα τρίτο να είναι γυναίκες (αυτό κι αν είναι υπέρβαση). Αναλογία που μέχρι πρότινος δεν πιάναμε ούτε με ποσόστωση και την οποία οφείλουμε σχεδόν αποκλειστικά στον κοντόχοντρο.

19 σχόλια:

KOMMANTO είπε...

" Βιομηχανικές εφαρμογές της βιολογίας και της γενετικής. Με άλλα λόγια ρύθμιση της βιόσφαιρας. "
Τί εννοεί ο κυριούλης?? Θα διαλέγουμε χρώμα μάτια για τα παιδιά?? Μήπως θα συνεχίσουμε να 'παράγουμε' ντομάτες τον Ιανουάριο??


"Το περιβάλλον δε θα νοείται ως κάτι έξω από τον άνθρωπο που πρέπει να διατηρηθεί, αλλά ως κομμάτι της δραστηριότητάς του."

Παρντόν? Η αυτή λογική που μας έφτασε ως εδώ αποτελεί μελλοντική κομμουνιστική προοπτική??
Τί παει να πει έξω από τον άνθρωπο? Ποτέ δεν ήταν έτσι εδώ και τουλάχιστον 20.000 χρόνια.

Επικίνδυνες σκέψεις. Το λιγότερο..
Αν θες πες μας κάτι περισσότερο.

kontoxontros είπε...

με ένα κορμί ότι κάνω...

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Δε μπορώ να εξηγήσω τι είπε κάποιος άλλος, πόσο μάλλον όταν εξηγώ πως σε αυτό το σημείο έχω κρατήσει μονάχα σκόρπιες σημειώσεις. Εσύ ειδικά που ήσουν α/α θα μπορούσες να έρθεις και να τον ρωτήσεις από κοντά τι εννοεί με όλα αυτά.

Το δεύτερο απόσπασμα που έβαλες σε εισαγωγικά για μένα βγάζει απολύτως κάποιο νόημα. Το περιβάλλον δε θα είναι κάτι εξωτερικό που πρέπει να διατηρήσουμε, να εκμεταλλευτούμε ή να καταστρέψουμε, αλλά κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας, ή αυτό που έλεγε ο μαρξ για το ανόργανο σώμα του ανθρώπου.

Καταλαβαίνω επίσης ότι η εξάλειψη της αντίθεσης χωριό-ύπαιθρος είναι από τις πιο ζόρικες κ προϋποθέτει μεταξύ άλλων την αυτοματοποίηση της αγροτικής παραγωγής π σημαίνει να μπορούμε πχ να ρυθμίζουμε κάποια φυσικά φαινόμενα για να μην καταστρέφονται οι καλλιέργειες.

Από εκεί και πέρα καταλαβαίνω και εν μέρει συμμερίζομαι τον πυρήνα της ανησυχίας σου, αλλά δε μπορώ να νικήσω τον πειρασμό να σου πω ότι ο ραφαηλίδης πχ θα σου έλεγε να πας σε εκείνο το κτηματάκι στο πήλιο και να ζήσεις μαζί με τους κενταύρους -ου μην και ρέιντζερς- για να είσαι συνεπής με όσα λες.
Κατά καιρούς εννοώ, όχι μόνο εδώ.

Ανώνυμος είπε...

Τί εννοείς α/α???

Εάν θα είναι κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας τότε θα υπάρχει η ίδια κατάσταση που υπάρχει σήμερα. Και σήμερα το περιβάλλον είναι κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας,έχει υποταχθεί σε αυτήν.
Η σωστή διαλεκτική είναι αυτή που υπήρξε εδώ και 30.000 χρόνια και σταμάτησε μετα τη βιομηχανική επανάσταση. Ο άνθρωπος επιδρά στο περιβάλλον και το περιβάλλον σε αυτόν και τούμπαλιν.

Επίσης πώς ακριβώς θα ρυθμίσουμε τα φυσικά φαινόμενα? Γίνεται? Τί επιπτώσεις θα έχει αυτό στο σοσιαλιστικό υπεράνθρωπο?

Δίκιο θα είχε ο Ραφαηλίδης γιατί λεώ διάφορα κατά καιρούς.. αλλά δε μπορώ να το κάνω ακόμα. Με κρατάει πίσω το μίσος της εκδίκησης.


κομμαντο τσερνομπιλικης εντροπιας

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Σήμερα ο άνθρωπος εν πολλοίς βιάζει και καταστρέφει το ανόργανο σώμα του.
Η λύση δεν είναι να το αφήσει χωρίς να αλληλεπιδρά μαζί του, αλλά να το κάνει κομμάτι της δραστηριότητάς του και να αλλάζει μαζί του. Τουλάχιστον εγώ αυτό καταλαβαίνω, αλλά μπορεί να το στρεβλώνω.

Το α/α είναι αδικαιολόγητα απών. Στο στρατό θα το μάθεις. Για σένα κολλά και το ανώνυμος αλκοολικός...

Τρολλετάριος είπε...

Ρε απολίθωμα πες και σε μένα τον άσχετο ποιός είναι αυτός ο κυριούλης και ο όμηλος.

Εγώ συμφωνώ πάντως με αυτά που λέγονται στο ποστ για την κρίση της αριστερής θεωρείας.

Γενικά η τελευταία κυριαρχείται σήμερα από την παράδοση του βρετανικού μαρξισμού από τη μία και των διάφορων μεταμοντέρνων trends (τύπου Ζίζεκ) από την άλλη. Ο πρώτος έχει προσφέρει αρκετό έργο ιδίως όσον αφορά την ιστοριογραφία (Χομπσμπωμ, Άντερσον) αλλά δεν είχε ποτέ κάτι να πει πάνω στα σημερινά πολιτικά ζητήματα, με τρόπο τουλάχιστον που να ξεφεύγει απο σοσιαλδημοκρατικές πρακτικές (Ο Ραλφ ήταν όντως πατέρας των Εντ και Ντέιβιντ Μίλιμπαντ).

Οι δεύτεροι μπορεί να κάνουν αρκετά διαφωτιστικές κρητικές πάνω σε πτυχές του σύγχρονου πολιτικού συστήματος αλλά τελικά αναλλώνονται σε ιδεαλιστικές ψυχαναλυτικές αρλούμπες περι φαντασιακών υπερβάσεων.

Και στις δύο περιπτώσεις η απομάκρυνση από την έννοια της ανειρηνευτης ταξικής πάλης ως κεντρομόλου δύναμης της ιστορικής εξέλιξης και "τότε" και σήμερα οδηγεί τους διάφορους θεωρητικούς είτε σε αδιέξοδα είτε σε συμπεράσμα πλήρως ρεφορμιστικού χαρακτήρα.

Μακράν καλύτερος είναι ο Ούγγρος Istvan Meszaros, μαθητής του Lukacs που έφυγε από την Ουγγαρία μετά την διεθνιστική βοήθεια από την ΕΣΣΔ. Ο κύριος αυτός μας λέει κλασσικά Μαρξιστικά και ξεκάθαρα οτι ο σκοπός μας είναι η σοσιαλιστική ανατροπή με στόχο τον κομμουνισμό, την κοινωνία δηλαδή της ελεύθερης και εθελοντικής συνεργασίας των παραγωγών, όπως την ορίζει και ο Μαρξ. Σημαντική είναι η παρατήρηση του ότι ο κύριος στόχος των κομμουνιστών δεν είναι η ανατροπή της αστικής πολιτικής εξουσίας και η απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών. Αυτό είναι η αρχή. Ο στόχος και η κύρια δυσκολία είναι η υπέρβαση του κεφαλαίου ως βασική σχέση της κοινωνικής αναπαραγωγής. Δηλάδη η υπέρβαση του κοινωνικού τρόπου παραγωγής όπου το προϊόν της εργασίας εμφανίζεται ως κάτι ξένο, με εξουσία πάνω σε αυτή. Αυτό θεωρεί πως ήταν και το κύριο πρόβλημα των σοσιαλιστικών χωρών.

Βέβαια ούτε ο κύριος Μεσζάρος μπορεί να μας απαντήσει στο "Τι να κάνουμε". Μας λέει μόνο ότι πρέπει να φροντίσουμε να μην αναπαραχθούν οι κοινωνικές δομές του κεφαλαίου (ιεραρχικός καταμερισμός της εργασίας, διαχωρισμός διοικησης-εργασίας, κλπ) χωρίς να μας πει πως θα αποφύγουμε κάτι τέτοιο και εδώ είναι που πιστεύω πως χαντακώνει όλο το κίνημα η άρνηση της αντικειμενικής μελέτης όλης της ιστορικής εμπείριας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γιατί ΕΣΣΔ δεν ήταν μόνο τα Γκουλάγκ, ήταν και τα Σοβιέτ.

Trolletarios είπε...

Ρε απολίθωμα πες και σε μένα τον άσχετο ποιός είναι αυτός ο κυριούλης και ο όμηλος.

Εγώ συμφωνώ πάντως με αυτά που λέγονται στο ποστ για την κρίση της αριστερής θεωρείας.

Γενικά η τελευταία κυριαρχείται σήμερα από την παράδοση του βρετανικού μαρξισμού από τη μία και των διάφορων μεταμοντέρνων trends (τύπου Ζίζεκ) από την άλλη. Ο πρώτος έχει προσφέρει αρκετό έργο ιδίως όσον αφορά την ιστοριογραφία (Χομπσμπωμ, Άντερσον) αλλά δεν είχε ποτέ κάτι να πει πάνω στα σημερινά πολιτικά ζητήματα, με τρόπο τουλάχιστον που να ξεφεύγει απο σοσιαλδημοκρατικές πρακτικές (Ο Ραλφ ήταν όντως πατέρας των Εντ και Ντέιβιντ Μίλιμπαντ).

Οι δεύτεροι μπορεί να κάνουν αρκετά διαφωτιστικές κρητικές πάνω σε πτυχές του σύγχρονου πολιτικού συστήματος αλλά τελικά αναλλώνονται σε ιδεαλιστικές ψυχαναλυτικές αρλούμπες περι φαντασιακών υπερβάσεων.

Και στις δύο περιπτώσεις η απομάκρυνση από την έννοια της ανειρηνευτης ταξικής πάλης ως κεντρομόλου δύναμης της ιστορικής εξέλιξης και "τότε" και σήμερα οδηγεί τους διάφορους θεωρητικούς είτε σε αδιέξοδα είτε σε συμπεράσμα πλήρως ρεφορμιστικού χαρακτήρα.

Μακράν καλύτερος είναι ο Ούγγρος Istvan Meszaros, μαθητής του Lukacs που έφυγε από την Ουγγαρία μετά την διεθνιστική βοήθεια από την ΕΣΣΔ. Ο κύριος αυτός μας λέει κλασσικά Μαρξιστικά και ξεκάθαρα οτι ο σκοπός μας είναι η σοσιαλιστική ανατροπή με στόχο τον κομμουνισμό, την κοινωνία δηλαδή της ελεύθερης και εθελοντικής συνεργασίας των παραγωγών, όπως την ορίζει και ο Μαρξ. Σημαντική είναι η παρατήρηση του ότι ο κύριος στόχος των κομμουνιστών δεν είναι η ανατροπή της αστικής πολιτικής εξουσίας και η απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών. Αυτό είναι η αρχή. Ο στόχος και η κύρια δυσκολία είναι η υπέρβαση του κεφαλαίου ως βασική σχέση της κοινωνικής αναπαραγωγής. Δηλάδη η υπέρβαση του κοινωνικού τρόπου παραγωγής όπου το προϊόν της εργασίας εμφανίζεται ως κάτι ξένο, με εξουσία πάνω σε αυτή. Αυτό θεωρεί πως ήταν και το κύριο πρόβλημα των σοσιαλιστικών χωρών.

Βέβαια ούτε ο κύριος Μεσζάρος μπορεί να μας απαντήσει στο "Τι να κάνουμε". Μας λέει μόνο ότι πρέπει να φροντίσουμε να μην αναπαραχθούν οι κοινωνικές δομές του κεφαλαίου (ιεραρχικός καταμερισμός της εργασίας, διαχωρισμός διοικησης-εργασίας, κλπ) χωρίς να μας πει πως θα αποφύγουμε κάτι τέτοιο και εδώ είναι που πιστεύω πως χαντακώνει όλο το κίνημα η άρνηση της αντικειμενικής μελέτης όλης της ιστορικής εμπείριας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γιατί ΕΣΣΔ δεν ήταν μόνο τα Γκουλάγκ, ήταν και τα Σοβιέτ.

Trollface είπε...

Ρε απολίθωμα πες και σε μένα τον άσχετο ποιός είναι αυτός ο κυριούλης και ο όμηλος.

Εγώ συμφωνώ πάντως με αυτά που λέγονται στο ποστ για την κρίση της αριστερής θεωρείας.

Γενικά η τελευταία κυριαρχείται σήμερα από την παράδοση του βρετανικού μαρξισμού από τη μία και των διάφορων μεταμοντέρνων trends (τύπου Ζίζεκ) από την άλλη. Ο πρώτος έχει προσφέρει αρκετό έργο ιδίως όσον αφορά την ιστοριογραφία (Χομπσμπωμ, Άντερσον) αλλά δεν είχε ποτέ κάτι να πει πάνω στα σημερινά πολιτικά ζητήματα, με τρόπο τουλάχιστον που να ξεφεύγει απο σοσιαλδημοκρατικές πρακτικές (Ο Ραλφ ήταν όντως πατέρας των Εντ και Ντέιβιντ Μίλιμπαντ).

Οι δεύτεροι μπορεί να κάνουν αρκετά διαφωτιστικές κρητικές πάνω σε πτυχές του σύγχρονου πολιτικού συστήματος αλλά τελικά αναλλώνονται σε ιδεαλιστικές ψυχαναλυτικές αρλούμπες περι φαντασιακών υπερβάσεων.

Και στις δύο περιπτώσεις η απομάκρυνση από την έννοια της ανειρηνευτης ταξικής πάλης ως κεντρομόλου δύναμης της ιστορικής εξέλιξης και "τότε" και σήμερα οδηγεί τους διάφορους θεωρητικούς είτε σε αδιέξοδα είτε σε συμπεράσμα πλήρως ρεφορμιστικού χαρακτήρα.

Μακράν καλύτερος είναι ο Ούγγρος Istvan Meszaros, μαθητής του Lukacs που έφυγε από την Ουγγαρία μετά την διεθνιστική βοήθεια από την ΕΣΣΔ. Ο κύριος αυτός μας λέει κλασσικά Μαρξιστικά και ξεκάθαρα οτι ο σκοπός μας είναι η σοσιαλιστική ανατροπή με στόχο τον κομμουνισμό, την κοινωνία δηλαδή της ελεύθερης και εθελοντικής συνεργασίας των παραγωγών, όπως την ορίζει και ο Μαρξ. Σημαντική είναι η παρατήρηση του ότι ο κύριος στόχος των κομμουνιστών δεν είναι η ανατροπή της αστικής πολιτικής εξουσίας και η απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών. Αυτό είναι η αρχή. Ο στόχος και η κύρια δυσκολία είναι η υπέρβαση του κεφαλαίου ως βασική σχέση της κοινωνικής αναπαραγωγής. Δηλάδη η υπέρβαση του κοινωνικού τρόπου παραγωγής όπου το προϊόν της εργασίας εμφανίζεται ως κάτι ξένο, με εξουσία πάνω σε αυτή. Αυτό θεωρεί πως ήταν και το κύριο πρόβλημα των σοσιαλιστικών χωρών.

Βέβαια ούτε ο κύριος Μεσζάρος μπορεί να μας απαντήσει στο "Τι να κάνουμε". Μας λέει μόνο ότι πρέπει να φροντίσουμε να μην αναπαραχθούν οι κοινωνικές δομές του κεφαλαίου (ιεραρχικός καταμερισμός της εργασίας, διαχωρισμός διοικησης-εργασίας, κλπ) χωρίς να μας πει πως θα αποφύγουμε κάτι τέτοιο και εδώ είναι που πιστεύω πως χαντακώνει όλο το κίνημα η άρνηση της αντικειμενικής μελέτης όλης της ιστορικής εμπείριας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γιατί ΕΣΣΔ δεν ήταν μόνο τα Γκουλάγκ, ήταν και τα Σοβιέτ.

Trolletarios είπε...

E syggnwmh den eftaiga egw gia to parapanw. To google to kane 3 fores.

Ανώνυμος είπε...

Να ρωτήσω και γω ο νέοπας να μάθω για τον όμιλο;;

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά για τον μέσαρος. Εγώ μέχρι τώρα είχα υπόψιν ότι είχε γράψει μια καλή μαρξιστική ανάλυση περί αλλοτρίωσης. Συμφωνώ εις τριπλούν και με τα υπόλοιπα.

Επειδή αυτή τη στιγμή νυστάζω φοβερά παραθέτω τεμπέλικα δυο συνδέσμους.
http://www.omilos.tuc.gr/
http://www.ilhs.tuc.gr/gr/index.htm
Επιπλέον. Για το σοβιετικό κυριούλη πατήστε πάνω στην ετικέτα του μπλοκ παυλίδης να σας βγάλει περισσότερα.

Στην ιστοσελίδ ατου ομίλου θα βρείτε ένα ενδεικτικό πρόγραμμα εκδηλώσεων που σκοπεύουμε να γίνουν στον όμιλο της θεσσαλονίκης και νέα από τους δύο άλλους ομίλους.
Αυτός της αθήνας κάνει την επόμενη συνάντησή του αύριο σάββατοτο 6μμ, στο Πολυτεχνείο (κτίριο Γκίνη) με την πρώτη από τις τρεις εισηγήσεις πάνω στη γερμανική ιδεολογία των μαρξ, ένγκελς.
Όποιος ενδιαφέρεται να πάει. Κι αν κάνετε ντροπούλες αναζητήστε τον τριαντάφυλλο και πείτε ότι έρχεστε συστημένοι από μένα.

Trolletarios είπε...

Ευχαριστώ για τις πληροφορίες. Δεν είχα υπόψην μου την ύπαρξη αυτού του ομίλου και πολύ χάρικα. Δεν θα μπορέσω να πάω σήμερα δυστυχώς αλλά θα φροντίσω να παρεβρεθώ σε κάποια επόμενη συνάντηση κάπου.

Περί Μεσζαρος, όντως το έργο του για την θεωρία της αλλοτρίωσης είναι πάρα πολύ καλό και γενικά οι ιδέες που αναπτύσει εκεί είναι κεντρικές για όλο το πολιτικό του πρόταγμα.

Να προτείνω επίσης λίγο προβοκατόρικα και το τρίτομο έργο του αποστάτη Κολακόβσκι "Κύρια Ρεύματα του Μαρξισμού". Είναι μια τεράστια και πάρα πολύ καλή μελέτη και παρά τον εμφανή σε κάποια σημεία ιδεολογικό χρωματισμό του πιστεύω ότι έχει να προσφέρει πολλά σε όποιον έχει την υπομονή να το μελετίσει.

Τέλος, ήθελα να απαντήσω στον Κομμαντο. Ντάξει, μπορεί να θεωρείς αθέμιτο το να διαλέγουμε χρώμα μάτια για τα παιδιά. Το προλαμβάνουμε αναπηρίες και γεννετικής προέλευσης αρρώστειες όμως;

Επίσης, η διαλεκτική ανθρώπου-περιβάλλοντος μέχρι την βιομηχανική επανάσταση δεν ήταν μια απλή και όμορφη κατάσταση αλληλεπίδρασης. Ήταν κυρίως μια κατάσταση υποταγής του ανθρώπου σε ένα κόσμο πάνω στον οποίο είχε από καθόλου μέχρι ελάχιστο έλεγχο. Η περίοδος μετά τη βιομηχανική επανάσταση και ως τώρα είναι η περίοδος που ο άνθρωπος μαθαίνει να χρησιμοποιεί και αναπτύσει τις δυνατότητες έλεγχου του περιβάλλοντος. Προφανώς ακόμα έχει πολύ δρομο. Η αντίληψη όμως οτι πρέπει να ανακοπεί η και να πισογυρίσει αυτή η πορεία μου φαίνεται εμένα απλός ρομαντισμός του 19ου αι.

Παρεπιμπτόντως, ο Μπουχάριν λέει κάποια ενδιαφέροντα περι φύσης στο φιλοσοφικό βιβλίο που έγραψε στη φυλακή λίγο πριν τον τουφεκίσουμε.

Υ είπε...

Πολύ ωραίο ποστ και συζήτηση.

Μια παρατήρηση. Οι θεωρήσεις για τη σχέση ανθρώπου - περιβάλλοντος πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους το ότι το περιβάλλον και στατιστικά μάλλον και ο πλανήτης θα συνεχίσουν να υπάρχουν μετά την εξαφάνιση του ανθρώπου.

Το περιβάλλον και πλανήτης είναι πολύ πιο παλιά και ισχυρά από τον άνθρωπο.

Με την έννοια αυτή θα προτιμούσα τοποθετήσεις περί αρμονικής ύπαρξης του ανθρώπου μέσα στο περιβάλλον παρά ελέγχου του.

@Τρολετάριος
Πολύ καλές οι προτάσεις σου. Μαλακία όμως να τουφεκίζετε συντρόφους και να το αντιμετωπίζετε και έτσι στωικά.

παπαγαλάκι του κρεμλίνου είπε...

Πραγματικά πάρα πολύ ενδιαφέρουσα η κουβέντα και, φυσικά, η ανάρτηση του απολιθώματος. Αν και μας τα παρουσίασε με μεταμοντέρνες ατάκες τα περί περιβάλλοντος, βιόσφαιρας κτλ., θα ήθελα να κάνω ορισμένα σχόλια.

Κατ' αρχήν η σχέση του ανθρώπου με τη φύση προκύπτει στα πλαίσια της βιολογικής εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, συνιστά δλδ. μια φυσική διαδικασία. Η ιδιομορφία της ανθρώπινης σχέσης προς το περιβάλλον, δλδ. ο ενεργητικός μετασχηματισμός του στα πλαίσια της εργασιακής δραστηριότητας και με τη χρήση εργαλείων, ανακύπτει ακριβώς σαν φυσικό φαινόμενο θα λέγαμε. Με την έννοια αυτή πιστεύω ότι και ο Μαρξ χαρακτήριζε την εργασία αιώνια φυσική ανάγκη του ανθρώπου, και μάλιστα χωρίς αυτήν, έλεγε, δεν είναι δυνατή οποιαδήποτε μορφή ανταλλαγής ύλης μεταξύ ανθρώπου και φύσης, δεν είναι δυνατή η ανθρώπινη ζωή. Επομένως ο μετασχηματισμός της φύσης από τον άνθρωπο δεν περνά πάντοτε από την κοινωνική του συνείδηση. Έχει και μια σχετικά αυθόρμητη πτυχή.

Το παραπάνω ενισχύεται και από το γεγονός πως γενικότερα όταν εμφανίζεται κάποιο φαινόμενο (αναπτυξιακή διαδικασία, οργανικό όλο κτλ.) στα πλαίσια κάποιου άλλου φαινομένου, τότε το καινούργιο νομοτελειακά μετασχηματίζει τη βάση από την οποία προέκυψε. Έτσι η φύση όπως τη γνωρίζουμε σήμερα (ή ας πούμε η φύση πριν την εμφάνιση του Homo sapiens) δεν είναι καθόλου μια παρθένα φύση, αλλά έχει "διακορευτεί" πολλάκις από την επενέργεια των ζωντανών οργανισμών. Η ίδια η εμφάνιση της ζωής στη γη οδήγησε στο μετασχηματισμό της γήινης φύσης. Προφανώς δεν υπάρχει καμιά συνείδηση εδώ, κανένας σκοπός, σχέδιο κτλ.

Ένα άλλο σημαντικό για μένα ζήτημα είναι ότι η κοινωνία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κάτι δοσμένο. Δεν πρέπει να φανταζόμαστε δλδ. πως το κοινωνικό προέκυψε αίφνης σε κάποιο στάδιο εξέλιξης του ανθρώπου και ότι από τότε η κίνηση γίνεται μονάχα εντός του κοινωνικού (διαλεκτική παραγωγικών δυνάμεων-σχέσων παραγωγής, εναλλαγή κοινωνικο-οικονομικών σχηματισμών κτλ.). Το κοινωνικό προέκυψε από την εξέλιξη της φύσης (ειδικότερα της βιολογικής μορφής), αλλά οι νόμοι της φύσης δεν έπαψαν να λειτουργούν και στα πλαίσια της ανώτερης ποιότητας, δλδ. της κοινωνίας. Οι νόμοι αυτοί υπάρχουν, δρουν και μετασχηματίζονται βαθμιαία από την κοινωνία. Επομένως η κίνηση της κοινωνίας δεν εξαρτάται μονάχα από νόμους εντός του εαυτού της, αλλά και από την αλληλεπίδρασή της με τη φύση. Για όσο διάστημα οι νόμοι αυτοί επηρεάζουν την εξέλιξη της ανθρωπότητας, η κοινωνία βρίσκεται ακόμη σε διδικασία διαμόρφωσης, είναι επιρρεπής στη δράση εξωτερικών παραγόντων, δεν στέκεται πλήρως στα πόδια της. Με την έννοια αυτή δεν έχει ωριμάσει η κοινωνία που δεν έχει μετασχηματίσει πλήρως τους φυσικούς όρους ύπαρξής της. Αυτό θα επιτευχθεί μονάχα στον κομμουνισμό, ο οποίος συνιστά και την κοινωνία στην πλέον ώριμη μορφή της.

παπαγαλάκι του κρεμλίνου είπε...

Πλήρης μετασχηματισμός βέβαια δεν σημαίνει καθόλου εξαφάνιση της φύσης. Πλήρης μετασχηματισμός σημαίνει αυτό που έλεγε ο Ένγκελς, δλδ. υπαγωγή της φύσης στη συνειδητή ανθρώπινη σκοποθεσία, δλδ. συνειδητοποίηση της ίδιας της φύσης, άρα και γνώση των νομοτελειών της. Επομένως πλήρης μετασχηματισμός μπορεί να επιτευχθεί μονάχα στο βαθμό που έχουμε γνωρίσει σε επαρκή βαθμό τις νομοτέλειες της φύσης και είμαστε σε θέση να τις εφαρμόζουμε ορθά.

Όσον αφορά τον έλεγχο της φύσης, τις βιοτεχνολογίες κτλ. δίνω ένα link πιο κάτω με ένα κείμενο όπου προσπάθησα να δω κάπως πιο συστηματικά ειδικά τον τομέα των βιοτεχνολογιών. Προς το παρόν θέλω μονάχα να πω ότι συμμερίζομαι απόλυτα τους φόβους για την πιθανή επικράτηση κάποιου θαυμαστού καινούργιου κόσμου. Οι βιοτεχνολογίες δεν είναι οποιαδήποτε παραγωγική δύναμη και απλά το ζήτημα είναι να την εντάξουμε σε σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής και λύσαμε το ζήτημα. Πιστεύω πως το αρνητικό δυναμικό των βιοτεχνολογιών αν πραγματωθεί είναι σε θέση να οδηγήσει σε τέτοια καταστροφή που μπροστά της το πυρηνικό ολοκαύτωμα ωχριά. Από την άλλη όμως οι θετικές δυνατότητες μπορούν πραγματικά να διαμορφώσουν πρωτόγνωρους όρους για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα φυσικά δεσμά. Αλλά εδώ θέλει συγκεκριμένη μελέτη-προσέγγιση αυτών των δυνατοτήτων, τόσο στα πλαίσια της επιστήμης όσο και στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων.
Ο Μαρξ δεν έσπασε τη μηχανή αλλά τη μελέτησε!

Παρ' όλα αυτά εγώ θα με χαρακτήριζα μάλλον επιφυλακτικό στην ευρεία χρήση των βιοτεχνολογιών σε αυτή τη φάση...

http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=8482

Trolletarios είπε...

Γεια σου Υ. Με προβληματίζει λίγο η παρέμβαση σου περί του τιφεκισμού του σ. Μπουχάριν. Αφού τον εκτελέσαμε, τι θες να πούμε; "Αχ τι κρίμας δεν έπρεπε"; Προφανώς και δεν έπρεπε όπως και ένα κάρο άλλα πράματα.

Επίσης, προς τι ο δεύτερος πληθυντικός; Εγώ παρά το ότι ούτε συμμετείχα ούτε υπήρχα στα τότε γεγονότα θεώρησα σωστό να μοιραστώ γραμματικά ένα ελάχιστο κομμάτι ευθύνης για το ότι συνέβη, μια και το θεωρώ μέρος τις ιστορίας του σημερινού κινήματος μας. Εσένα ποιές είναι οι ιστορικές σου καταβολές;

Y είπε...

@τρολετάριος
Ναι αλλα και ο Μπουχάριν τις ίδιες καταβολές είχε.

Μήπως πρέπει να λέμε ότι εκτελεστήκαμε?

ή ξέρω γω 'ένας μέρος του εαυτού μας πριν το εκτελέσουμε έγραψε...'

Trolletarios είπε...

Δεν καταλαβαίνω τι λες αγαπητέ Υ. Η ιστορική πραγματικότητα είναι ότι ο σ. Μπουχάριν εκτελέστηκε από το Σοβιετικό κράτος το οποίο εγώ θεωρώ μέρος της ιστορίας μας ως κίνημα. Προφανώς ο ίδιος είναι επίσης μέρος της ιστορίας μας ως κίνημα. Είναι μια κλασσική περίσταση επαναστατικού κανιβαλισμού. Τι ακριβώς προσπαθείς να πεις;

kollaps είπε...

Μια παρατήρηση μόνο: Ο Ραλφ Μίλιμπαντ όντως ήταν ο πατέρας των δυο τωρινών ηγετών των Εργατικών, αλλά δεν ισχύει οτι "το μήλο έπεσε κάτω απ'τη μηλιά". Ήταν αρκετά σοβαρός θεωρητικός στα πλαίσια της "νέας αριστεράς" (που κακώς ισοπεδώνεις απολίθωμα πολλές φορές), είχε ασχοληθεί με το ζήτημα του κράτους και είχε κάνει κριτική στον Πουλαντζά από τα αριστερά (θεωρούσε το κράτος ενεργό υποκείμενο στην ταξική πάλη από την πλευρά της αστικής τάξης και όχι ουδέτερο πεδίο συμπύκνωσης συσχετισμών). Έχω το κλασικό βιβλίο του στα αγγλικά απ'τον πατέρα μου αλλά δεν το χω διαβάσει ακόμα. Το οτι πολιτικά είχε αυταπάτες σχετικά με τη σοσιαλδημοκρατία οφειλόταν μάλλον στη γενικότερη κατάσταση της Αριστεράς στην Αγγλία που ήταν ανέκαθεν ουρά των Εργατικών. Κάπου διάβασα πάντως οτι ο ένας από τους δυο γιους του είπε χαριτολογώντας οτι εάν ζούσε ο πατέρας τους θα τους κατηγορούσε οτι ξεπουλήθηκαν στο κεφάλαιο και κάτι τέτοια.