Άμα ξυπνήσουν κάποτε οι λαοί...

Το αφιέρωμα στο βάρναλη συνεχίζεται με ένα κείμενο του μ.μ. παπαϊωάννου, από το αφιέρωμα του ριζοσπάστη στα εκατό χρόνια από τη γέννηση του ποιητή, το δεκέμβρη του 84’.


Είπαν κι εξακολουθούν να λένε πως ο βάρναλης δεν πήρε μέρος στην εθνική αντίσταση.
Υποστηρίζεται επίσης πως το βάρναλη δεν τον άγγιξε η ιδεολογία της εθνικής αντίστασης και συνεπώς το φως που καίει κι οι σκλάβοι πολιορκημένοι από ιδεολογική άποψη παραμένουν εκείνα που συμπυκνώνουν την πιο προχωρημένη, την πιο διαυγή μαρξιστική, ταξική συνείδηση.

Οι αριστερίστικες αυτές απόψεις ειρωνεύονται τον πατριωτικό πόλεμο της σοβιετικής ένωσης και το εαμ, απολυτοποιούν τη θεωρία, την ξεκόβουν από την πολιτική πράξη και θεμελιώνουν τις κρίσεις τους στην απόκρυψη της συγκεκριμένης κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας, όπως και στην άγνοια της ιδεολογικής και συγγραφικής δραστηριότητας του βάρναλη σε αυτή την ιστορική περίοδο της ελλάδας.

Απορρίπτουν όλη την ποίηση της εθνικής αντίστασης, την ποίηση του σικελιανού, του αυγέρη, του ρώτα, του ρίτσου και άλλων και χρησιμοποιούν το βάρναλη ως λίθο του αναθέματος. Ο βάρναλης όμως αποθέωσε το σικελιανό και τον καζαντζάκη όταν πέθαναν, παρά τις ιδεολογικές διαφορές που είχε μαζί τους γιατί κράτησαν την αξιοπρέπεια τους στην κατοχή κι υπεράσπισαν τη σοβιετική ένωση από τις συκοφαντίες και την εθνική αντίσταση από τις επιθέσεις των άγγλων και των αγγλόδουλων.
Τα ποιήματά του, γράφει για το σικελιανό, που κυκλοφορούσαν τότες από χέρι σε χέρι δίνανε κουράγιο στο δυστυχισμένο κι «ηγαπημένο λαό, τον πάντα ευκολόπιστο και πάντα προδομένο» όπως τον εθρήνησε κι ο σολωμός. Κι αυτά τα ποιήματα της φωτιάς δόσανε στο σικελιανό τον τιμημένο τίτλο του εθνικού ποιητή.

Ένας μαρξιστής, έγραφε σε μια επιφυλλίδα του τον οχτώβρη του 45, σκέφτεται σύμφωνα με ό,τι μολογάει η πραγματικότητα κι επικυρώνει η επιστήμη της κοινωνίας. Και ξέρει πως η πραγματικότητα αλλάζει διαρκώς κι εξωτερικά κι εσωτερικά.
Κάτω από τον τίτλο του ημερολόγιου της πηνελόπης ορίζει ως διάρκεια δράσης, από το 1193 πΧ ως τις μέρες μας και παραπέρα. Γράφει στον πρόλογο ανάμεσα στα άλλα: «οι πράξεις, οι στοχασμοί κι ο βίος της πηνελόπης είναι φαντασίες. Όμως οι πράξεις, οι στοχασμοί κι ο βίος είναι μέσες άκρες ο βίος, οι στοχασμοί κι οι πράξεις όλων των αφεντάδων (που ζουν εις βάρος των λαών τους) όποιο και νάχουν όνομα κι όποιους καιρούς να μαγαρίζουν.

Όπως στην αληθινή απολογία του σωκράτη έτσι και στο ημερολόγιο της πηνελόπης και τον άτταλο τον τρίτο, μέσα από το μύθο μιλάει για τα οικεία κακά όλων των εποχών, αλλά και της εποχής μας, για τη δικτατορία της τετάρτης αυγούστου, για τον πόλεμο του 40-41, για την κατοχή, για το λαϊκό κράτος των βουνών, για την απελευθέρωση της πατρίδας από το κομμουνιστικό κόμμα, τον πολιτικό συνασπισμό του εαμ, για τους άγγλους, για τον εμφύλιο πόλεμο.

Γράφει στο ημερολόγιό της η πηνελόπη, αυτό το σύμβολο της τυραννίας: «λίγοι-λίγοι στην αρχή και κατόπιν μπουλούκια-μπουλούκια, πήραμε τα βουνά ο λαός! Άλλο ρεμπελιό! Με τσεκούρια, με δρεπάνια, με στειλιάρια- μ’ ό,τι καθένας μπορούσε. Για να λευτερώσουνε την πατρίδα! (Για να κλέβουνε και να ρημάζουν δηλαδή). Ποιος τους έδωσε την άδεια; Μας ρωτήξανε καθόλου; Ή τουλάχιστον τον επίτροπό μας τον ευρύμαχο; Καταστρέφαμε τον «αγώνα» μας – και τους λογαριασμούς μας!»

Ένα άλλο απόσπασμα για τη σοβιετική ένωση: Ένα τρίτος μέγας λαός, οι κοκκινάνθρωποι, δαίμονες της κόλασης, αρίφνητοι σαν τα κύματα του ωκεανού, ξεχυθήκανε από τους πάγους του βοριά, παντοδύναμοι κι ανίκητοι και πνίξανε με τα κύματά τους την χώρα των λύκων. Κι αυτοί για την ελευθερία των δούλων! Σαν τους λύκους και σαν τους τσάκαλους! Όμως χειρότεροι. Γιατί δεν το λέγαμε μονάχα, παρά και το κάνανε. Ελευθερώνανε τους δούλους! Και τότες οι λύκοι κακομοίρηδες, αναγκαστήκανε να τα μαζέψουν και να φύγουν άρον-άρον από παντού, για να πάνε να διαφεντέψουν τις λυκοφωλιές τους. Να προφτάσουνε να τις σώσουν! Έτσι φύγανε κι απ’ το θιάκι, καθώς ήρθανε. Με έναν πήδο. Στην ευκή του θεού! Δεν θέλανε το κακό μας! Άμποτε να μη βρούνε το κακό!

Μόλις φύγανε οι γερμανοί, οι κομμουνιστές κι οι δημοκράτες πήραν την εξουσία. Γέμισαν οι πόλεις από τους αντάρτες. Οι άγγλοι ζήτησαν αμέσως να τους παραδώσουν τα όπλα και την εξουσία. Μα πού να ακούσουν οι ρέμπελοι. Και τότες οι άγγλοι, καθώς τα ‘χανε σχεδιασμένα, μαζί με τους πρίγκηπες και τους συνεργάτες των κατακτητών τους χτυπήσανε. Νικήσανε κι η ελλάδα έγινε πάλι προτεκτοράτο των ιμπεριαλιστών.

Το ημερολόγιο της πηνελόπης πρωτοδημοσιεύεται ως επιφυλλίδα στο ριζοσπάστη τον αύγουστο του 1946. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το βιβλίο του παναγή λεκατσά «η πολιτεία του ήλιου», ήτοι η κοινοκτημονική επανάσταση των δούλων και των προλεταρίων της μικρασίας (133-128 πΧ). Απ’ αυτό παίρνει την ιδέα ο βάρναλης και γράφει το θεατρικό του άτταλος ο τρίτος.
Στο τέλος αυτού του δράματος πριν πέσει η αυλαία και το κεφάλι του φιλόσοφου, που θυμίζει το Μώμο απ’ το «Φως που Καίει» και λέει τις πικρές αλήθειες, ο βάρναλης βάζει το φιλόσοφο να δίνει απάντηση:
Δε θα μας σώσει Ανατολή για Δύση
Μηδ’ έλληνες ή βάρβαροι θεοί.
Μπροστά καινούριος κόσμος θα βαδίσει,
Άμα ξυπνήσουν κάποτε οι λαοί.

Τελειώνω με αυτή τη σταθερή πεποίθηση του βάρναλη: για τον καινούριο κόσμο που θα ‘ρθει, άμα ξυπνήσουν οι λαοί κι οργανώσουν τον αγώνα τους για την ειρήνη, την ελευθερία και την ανεξαρτησία.

Αντί επιλόγου, το γράμμα που έστειλε ο βάρναλης στην επιτροπή βραβείων λένιν το 59’ μ’ αφορμή τη βράβευσή του.

Βαθύτατα συγκινημένος απ’ τη μεγάλη τιμή που μου έκανε η διεθνής επιτροπή του βραβείου λένιν για την ειρήνη, βραβεύοντας εφέτος το έργο μου, εκφράζω τις θερμότατες ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου προς τους διακεκριμένους άντρες της επιτροπής που με το διεθνικό κύρος του ονόματός τους δόσανε κύρος και στο δικό μου το όνομα. Την τιμή αυτή αισθάνομαι τόσο μεγαλύτερη, όσο νομίζω πως αποτείνεται ότι μονάχα στο άτομό μου, παρά σε ολάκερη την πατρίδα μου. Τιμή αληθινά ανεκτίμητη, γιατί γίνεται στο όνομα του μεγαλύτερου ανθρώπου της ιστορίας: του νικολάι λένιν, που θεμελίωσε στον κόσμο το θαυμάσιο, σοσιαλιστικό πολιτισμό.

Πάνω από μισό αιώνα υπηρέτησα πιστά με την τέχνη μου την αλήθεια και τη λευτεριά, την ειρήνη και το δίκιο, έχοντας τα μάτια γυρισμένα προς τη σοβιετική ένωση, τη μάνα όλων των σκλάβων της γης. Είμαι βέβαιος πως χάρη στη δύναμη του σοσιαλισμού και στους κοινούς αγώνες όλων των λαών της γης, η ανθρωπότητα θα αποφύγει την ολοκληρωτική καταστροφή της κι ο ιστορικός νόμος της προόδου θα επιβάλει σε όλο τον κόσμο τη λευτεριά και την ειρήνη.

Σε μια κουβέντα της μεταξύ σοβαρού κι αστείου, η κε του μπλοκ αναρωτήθηκε ρητορικά: αν τους ποιητές που βραβεύονται με νόμπελ τους λέμε νομπελίστες, πώς πρέπει να λέμε το ρίτσο και το βάρναλη που τιμήθηκαν με το βραβείο λένιν;