Η κάθοδος των μυρίων

Τι τα θέλουμε τα όπλα, τι τα θέμε τα Ραφάλ;
Θα τα κάνουμε δρεπάνια, να σας πάρ’με τα κεφάλ’...

Και μυριάδες ήταν, και από κάθε γωνιά της χώρας ήρθαν (Δωριείς, Μυρμιδόνες, Αχαιοί κτλ) και τον βαρύ οπλισμό τους έφεραν (γκλίτσες, δόρατα και άρματα-τρακτέρ) και το Σύνταγμα κατέλαβαν (ειρηνικά). Είχαν πρόγραμμα κι ήταν αποφασισμένοι, γιατί στερούνται τα βασικά και αυτονόητα, αλλά αρνούνται να πέσουν αμαχητί και να θυσιαστούν σαν Ιφιγένειες για σκοπό αλλότριο. Κι ας είχαν κάποιες σημαντικές απώλειες οπλισμού στην πορεία και τα περίχωρα.

Κι ήταν όντως μύριοι -τουλάχιστον. Εκτός και αν έχεις χάσει τα ταξικά γυαλιά σου και τους βλέπεις σαν «δεκανίκια του 41%», κάνοντας «μπιρσιμιές» απ’ την ανάποδη, για να τους βγάλεις λιγότερους και από την επίσημη εκτίμηση της αστυνομίας, όπως με ζήλο περισσό έκαναν τα πορωμένα συριζοτρόλ.

Θέλει θράσος χιλίων τρολ για να κάνεις κρεμαστάρια όσα δε φτάνεις, να μειώνεις κάθε απεργία (γιατί δεν είναι διαρκείας) και κάθε αγώνα (πχ γιατί δεν είναι ένοπλος), όταν είσαι άκαπνος στον δρόμο και παρεμβαίνεις μόνο από το πληκτρολόγιο, χωρίς να έχεις κοινωνική αναφορά και πραγματικό αντίκρισμα στον κόσμο. Ποια είμαι εγώ, μήπως είμαι κάποια; που ρωτούσε κι η Δήμητρα στα Λυκαβήττεια ’92. Ναι, γιατί τώρα πια υπάρχει η ανωνυμία του διαδικτύου, που είναι ο ιδανικός λασποβιότοπος για τέτοια τρωκτικά -ούτε καν αλεπούδες όπως στον μύθο του Αισώπου- που θα τα ξαναβρούμε στο επιμύθιο.

Η κάθοδος των μυρίων αγροτών την Τρίτη ήταν μαζική -αν και όχι ακριβώς παλλαϊκή-, με συγκινητικές στιγμές και ισχυρούς συμβολισμούς. Αλλά απείχε κάπως από το να κάνει πράξη το σύνθημα «εργατιά-αγροτιά, μια φωνή και μια γροθιά» (*) φανερώνοντας μια γενική αμηχανία σε διάφορα επίπεδα και πολιτικά μπλοκ. (*μια φωνή άλλωστε δεν είναι ούτε οι ίδιοι οι εργάτες μεταξύ τους. Πολλοί έχουν καταδικάσει τον εαυτό τους σε αφωνία, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα, προσμένουν ίσως κάποιο θάμα από την κάλπη και ένα ηγέτη-σωτήρα, χωρίς να βάζουν μυαλό και να βγάζουν συμπεράσματα. Πόσο μάλλον να δείξουν πυγμή = γροθιά, σταματώντας να εξυψώνουν πολιτικούς νάνους-πυγμαίους, για να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και τον ουρανό, και να γίνουν γροθιά στο κατεστημένο, σαν τον Τεόφιλο Στίβενσον).

Ο Μητσοτάκης πχ ξυνόταν στην γκλίτσα του αγρότη, λέγοντας ότι έξυσε τον πάτο του βαρελιού και τις αντοχές της οικονομίας -μόνο η κοροϊδία φαίνεται να μην έχει πάτο. Η κυβέρνηση έδωσε ρέστα για να ματαιώσει το συλλαλητήριο, με τους γαλάζιους συνδικαλιστές ως πέμπτη φάλαγγα, αλλά όταν απέτυχε το σχέδιο, είπε πως θα τους καλοδεχτεί, χωρίς πολύ μαστίγιο -ούτε όμως και με καρότο. Οι μπαλούρδοι τηρούσαν αμήχανοι τις εντολές και αναπολούσαν τις καλές εποχές του Σημίτη, που ξεφούσκωναν λάστιχα τρακτέρ και φούσκωναν σαν παγώνια. Οι δυνάμεις «ήπιας καταστολής» με τα μικρόφωνα (κανάλια κτλ) βαρούσαν μια στο καρφί και μια στο πέταλο -αλλά κάποιος πρέπει να τους πει ότι οι αγρότες... «είναι δεκανίκια του συστήματος», για να μην παλεύουν μόνοι τους μάταια οι αρδ. Κι οι μαντάμ-Σουσούδες που φρίττουν από θέση αρχής με τον ελληνικό επαρχιωτισμό, αγανακτούσαν με την κατάντια της Ευρώπης και τα τρακτέρ στα Ηλύσια Πεδία.
Κελ ντεκαντάνς. Μα τέλος πάντων, αν δεν έχουν αφορολόγητο πετρέλαιο, ας κάψουν παντεσπάνι.

Στο ευρύτερο αριστεροχώρι μπορούσε να διακρίνει κανείς αντίστοιχη αμηχανία, απέναντι στο άγνωστο και σε έναν χώρο με τον οποίο διατηρεί ελάχιστες επαφές και διαύλους επικοινωνίας. Τίποτα δεν αποτυπώνει καλύτερα αυτό το αίσθημα από το πανό της ΝΑΡ (Νέα Αριστερά), που έχει συνδιάσκεψη τις ίδιες ακριβώς μέρες με το συνέδριο του ΝΑΡ (ούτε επίτηδες να το έκαναν) και από το λιτό σύνθημα που έδειχνε την εξουσία στη φαντασία: οι αγρότες έχουν δίκιο.

Ένα μέρος της πρωτοπορίας του φοιτηταριάτου μπορεί να (υπο)δέχτηκε τους αγρότες με μια σκέψη (Μάο Τσε Τουνγκ) και έναν προβληματισμό για την πάλη των τάξεων που παραμένει ιστορικά αδικαίωτη, όπως ο ινστρούκτορας του Τραμπάκουλα, και για τη διαλεκτική άρση της αντίθεσης πόλης-χωριού στην κοινωνία του μέλλοντος. Ενώ το ευρύ κοινό γεφύρωνε το χάσμα με ατάκες και μεμέ για τσίπ’ρα, σκίστιτς, παλουκώστιτς κοκ.

Αν το γνωστό τραγούδι «ήρθε ο βουλευτής στο χωριό» μιλά για την υποκρισία της (εκάστοτε) εξουσίας και της τωρινής κυβέρνησης, δεν παύει ωστόσο να ισχύει και για πολλούς από εμάς ότι «κι εμένα οι παππούδες μου ήταν αγρότες». Δεν είναι τυχαίο ίσως πως ακόμα και τα τραγούδια που μας συνδέουν με την αγροτιά, είναι μιας άλλης εποχής (του Μπακαλάκου, από τον καιρό που ο Βασίλης ήταν πράγματι νέος) και ευτυχώς δεν υπάρχει βουκολικό τραπ ή άλλο αντίστοιχο είδος -ή δεν έχει γίνει δημοφιλές. Και ότι η καλύτερη προσπάθεια για να κλείσει αυτό το χάσμα ήταν από τους αγρότες, με τα τρακτέρ που είχαν μουσικές κόρνες και έπαιζαν σύγχρονες μελωδίες, από λαϊκά μέχρι Μάικλ Τζάκσον και smooth criminal.

Η ύπαιθρος είναι ένας άλλος, άγνωστος κόσμος, από τον οποίο μπορεί να αντλούμε ρίζες και καταγωγή, αλλά είμαστε εσωτερικοί μετανάστες δεύτερης γενιάς, με ελάχιστες αναμνήσεις και βιωματικές γνώσεις για τη ζωή του και τις ανάγκες του. Πολύ λίγοι ξέρουν τι είναι η ΚΑΠ και πού στοχεύει και ελάχιστοι έχουν ακούσει ως αρκτικόλεκξο τον ΟΠΕΚΕΠΕ που καίει τους αγρότες. Κάποιοι διαδηλωτές φωτογράφιζαν τα τρακτέρ σαν εξωτικό αξιοθέατο -ή ωραίο ντεκόρ για μια ανάρτηση στον τοίχο τους- ενώ και οι αγρότες φωτογραφίζονταν με φόντο τη Βουλή, σαν μικρό ενθύμιο για τη συνάντηση δυο παράλληλων κόσμων, που μπορεί να τέμνονται σταυρικά στο σφυροδρέπανο, αλλά έχουνε χάσει την επαφή σαν εξωγήινοι ρομαντικοί που κυριεύσαν μια πόλη, έστω και για μια μέρα, συμβολικά.

Κι όμως, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε (το Σύνταγμα και) τα βασικά. Ότι χωρίς τους αγρότες δε θα είχαμε να φάμε -ήταν σύνθημα, πανό, έγινε και πρωτοσέλιδο. Ότι η ΚΑΠ τους οδηγεί σε αφανισμό. Και μαζί με αυτούς την παραγωγή της χώρας και τη δυνατότητα να τρέφει τους κατοίκους της. Ότι το βασικό της κριτήριο δεν είναι οι δικές μας ανάγκες, αλλά το μέγιστο κέρδος που συνδέεται με το ελάχιστο κόστος -για τα μονοπώλια. Ότι οι μεσάζοντες κάνουν διαχρονικά χρυσές δουλειές και τσεπώνουν τη (χαώδη) διαφορά ανάμεσα στον παραγωγό και την τιμή που βλέπουμε στον πάγκο. Ότι οι πλημμύρες δεν κατέστρεψαν μόνο τον πάγκο και κάποιους ιδιώτες, αλλά την αγοραστική δύναμη του εργαζόμενου λαού. Ότι δίνουμε λεφτά για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα Σκόιλ Ελικικού και όχι για να στηρίξουμε τους πλημμυροπαθείς παραγωγούς. Και ότι αν δε μοιραστούμε τον αγώνα τους, θα μοιραστούμε την ήττα και την καταστροφή -που θα είναι κοινή για όλους. Ότι όλες οι κυβερνήσεις διασφαλίζουν αφορολόγητο πετρέλαιο για την αναξιοπαθούσα τάξη των εκατομμυριούχων εφοπλιστών, αλλά το αρνούνται πεισματικά στους χρεοκοπημένους αγρότες. Που δεν κατεβαίνουν στον δρόμο για «τσάι και συμπάθεια», αλλά γιατί δεν έχει ικανοποιηθεί ούτε ένα βασικό τους αίτημα. Και όσοι ήρθαν στην Αθήνα, δεν επιδιώκουν να γίνουν «προνομιακοί συνομιλητές του Μητσοτάκη» και να πουλήσουν μούρη ως παράγοντες, αλλά οργάνωσαν τον αγώνα ενάντια σε όσους σκέφτονται έτσι και έμειναν πίσω.

Και αν όλα αυτά είχαν μια δόση διονυσιακή από καρναβάλι, με άρματα, κόρνες, τραγούδια, χορούς και ευκαιρία για εκδρομή, κάποιες φορές δεν πειράζει να είναι ο αγώνας κι ένα ταξίδι από γιορτή σε γιορτή. Το λένε εξάλλου -όχι οι Τρύπες αλλά- και τα «Αγροτικά» του Μπακαλάκου.

Πανηγύρι, πανηγύρι, πανηγύρι!
Πιάστε χέρια βρε παιδιά
Μη σας σκιάζει ο φόβος πια
Τα νταούλια να βαρούν
Οι αγρότες να χαρούν

Άιντε κι άλλη μια
Για τη λευτεριά
Για να ’ρθει στα χωριά, ξαστεριά.

Και αν κάποιοι έρχονται με θολές συνειδήσεις και απόψεις, κρατώντας πανό του στιλ «ήμασταν νοικοκυραίοι, μας καταντήσατε ζητιάνους», αφενός ο δρόμος είναι το καλύτερο μέρος για να καθαρίσει το μυαλό από την μπόχα της κυρίαρχης προπαγάνδας, αφετέρου την κριτική δεν μπορούν να την κάνουν όσοι τους βλέπουν από μια οθόνη παραμορφωμένα -και ως τάχα μορφωμένα όντα, ενώ είναι υπάκουα, ακίνδυνα τηλε-πρόβατα και ντιπ άσχετοι, πολιτικά και όχι μόνο.

Η πιο αμήχανη στιγμή ήταν ο Κασσελάκης στον ρόλο του λαϊκού ηγέτη, χωρίς κοστούμι και ότο-κιου, δίπλα στους αγρότες, σε μια από τις χειρότερες παραστάσεις του. Τίποτα όμως δε συγκρίνεται με τα γελοία τρολ του φαιδρού κόμματος και την αστεία γραμμή της θλιβερής υπόγας, που μετρούσε στην πορεία ελληνικές σημαίες και έψαχνε να βρει -με το ζόρι- φασίστες, σεξιστές κτλ.

Είναι αν μη τι άλλο κωμικό, όμως, να έχεις φάει στη μάπα τις σημαίες-μπέρτες των Ελληνοσούπερμαν στις πλατείες και τώρα να παίρνεις επικριτικό ύφος καθαρότητας -ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στο αλεύρι. Να μη βλέπουν τα πανό για το Κιλελέρ ή τις σημαίες με τον Μαρίνο Αντύπα -ίσως γιατί αγνοούν ποιος είναι- και να μιλάνε ξεδιάντροπα για «στήριξη των καναλιών», όσοι «αγανάκτησαν» μαζικά στις άνευρες φιέστες εκείνης της άνοιξης, που κύλησαν εθιμοτυπικά και έριξαν τίτλους τέλος στις άδειες του καλοκαιριού. Ή να κρίνουν ως πολιτιστικά κατώτερους τους αγρότες, όσοι θρηνούσαν για ένα δεκαήμερο τον θάνατο του Καρρά, ως λαϊκού ειδώλου, και θα κλάψουν σαν δικό τους άνθρωπο τον Αντύπα -όχι τον Μαρίνο.

Στο τέλος της ημέρας, υπήρχε μια αμήχανη σιωπή για το τι μέλλει γενέσθαι, που την επέτειναν και άλλες παράμετροι. Όπως η αίσθηση ότι η αγροτιά αργοσβήνει μαζί με την επαρχία, σαν τον διαδηλωτή που λιποθύμησε και πήγε στο νοσοκομείο, σε μια υψηλού συμβολισμού σκηνή. Η αίσθηση ότι η μορφή των μπλόκων, που έχει γράψει ηρωικές σελίδες στο πρόσφατο παρελθόν, μπορεί να έχει πιάσει ένα ταβάνι και να χρειάζεται ενίσχυση -εναλλαγή και πολυμορφία. Και η σκληρή επίγνωση ότι στο πλαίσιο αυτού του συστήματος, οι αγρότες δεν έχουν άλλη προοπτική, παρά να παλέψουν για έναν «αργό θάνατο» με καλύτερους όρους.

Αλλά τα μπλόκα συνεχίζουν, δεν κηρύσσουν λήξη και σιωπητήριο. Και δεν υπάρχει πιο δυνατός συμβολισμός από τον αγώνα, για όσους μένουν όρθιοι κι αρνούνται να σκύψουν το κεφάλι. Αλίμονο όμως σε όσους -αγρότες και μη- νομίζουν ότι ο αγώνας αυτός δεν τους αφορά και δεν είναι δικός τους.