Μάο-μάο και κινοφιλία

Μακριά από το σπιτικό φαγητό, σε μια πόλη που απλώς τρώει για να ζει και δεν ξέρει ότι το φαΐ είναι ζωή κι όχι επιβίωση, όλοι μου λεν πως αντικειμενικά κι ανεξάρτητα από τη θέλησή μου έχω ρέψει. Το οποίο όμως έχει κι αντίστροφη ανάγνωση δείχνοντας πόσο κακό μπορεί να κάνει μια υπερπροστατευτική μαμά-πατρίδα στα σοβιετικά της τέκνα.

Τα ερωτήματα ωστόσο παραμένουν. Το έρεψα είναι αόριστος του ρέπω; Προς τι άραγε; Τον αριστερό οπορτουνισμό; Ή μήπως προέρχεται από το ρεύω; Το οποίο είναι άραγε ελληνική λέξη; Ενεργητική του ρεύομαι πχ;

Ως προς την πνευματική τροφή, στην αρραβωνιαστικιά του αχιλλέα η άλκη ζέη διηγείται μια στιχομυθία από τα ρομαντικά χρόνια της σεξουαλικής απελευθέρωσης, όπου προσπαθούσαν να θυμηθούν πώς έλεγαν το κάνω έρωτα στα χρόνια της κατοχής, όπου ακόμα και το πλαγιάζω θεωρούνταν σόκιν.
Σήμερα ο κόσμος σπάει το κεφάλι του να θυμηθεί πώς έλεγε παλιότερα το πηδιόμαστε κι η επόμενη γενιά θα το ξεχάσει κι αυτό. Γάμησέ τα. Δεν κάνουμε έρωτα λέω εγώ…

Θα μου πεις, ρηχά υπαρξιακά που τονίζουν εγωιστικά την αυτοαναφορικότητα. Ας τα αφήσουμε κατά μέρους για να πιάσουμε αυτό που πραγματικά απασχολεί τον κόσμο στις μέρες μας. Υπάρχουν εμπορευματικές σχέσεις στο σοσιαλισμό; Ο μάο ήταν γνήσιος σταλινικός, ή έγινε για τις ανάγκες του σχίσματος με τον χρουτσώφ και τους σοβιετικούς; Έχει να προσφέρει κάτι γόνιμο στο σήμερα το μαοϊκό ρεύμα;

Στα ερωτήματα αυτά θα μας βοηθήσει να απαντήσουμε το βιβλίο του μάο πάνω στα οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην εσσδ από τις ιστορικές εκδόσεις. Έργο που γράφτηκε πριν μισό αιώνα, στην περίοδο του μεγάλου άλματος, μέχρι και τις παρυφές του σινοσοβιετικού σχίσματος, με κριτικές επισημάνσεις για το ομώνυμο έργο του στάλιν.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι για τον τίτλο που είναι κάπως παραπλανητικός. Το βιβλίο αφιερώνει πολύ λίγες σελίδες στο έργο του στάλιν και στο μεγαλύτερο μέρος του ασχολείται με τα σοβιετικά εγχειρίδια πολιτικής οικονομίας και την ανασκευή των σημείων που θεωρεί ότι δεν ταιριάζουν στην κινέζικη πραγματικότητα.
Οι περισσότερες σημειώσεις είναι πρόχειρες, σαν αυτές που κρατάμε στο περιθώριο της σελίδας. Ακόμα κι οι σημειώσεις του λένιν πάνω στο βιβλίο του μπουχάριν για την οικονομία της μεταβατικής περιόδου έχουν πιο επίσημο χαρακτήρα μπροσούρας.

Το ενδιαφέρον είναι ότι σε αυτή τη βάση αναδεικνύονται οι διαφορές κινέζων και σοβιετικών που οδήγησαν στο μετέπειτα σχίσμα. Αυτό που δεν είναι και τόσο ενδιαφέρον είναι ότι όπου δε συμφωνεί με τις απόλυτες νομοτέλειες των σοβιετικών τις αντικαθιστά με δικές του φετφά και γενικεύσεις.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο είναι η άποψη του μάο για τον στάλιν. Όσοι έχουν υπόψη τους ντόπιους μάο-μάο (χαϊδευτικό του μι-λάμδα χώρου) και κρίνουν εξ ιδίων τους αλλότριους, λίγο-πολύ τους ταυτίζουν. Άντε να είχαν εθνικές ιδιαιτερότητες (ο στάλιν πχ δεν έχει σχιστά μάτια, αλλά έχει βαριά γεωργιανή προφορά και μουστάκι. Ενώ οι κινέζοι συνήθως ξυρίζονται κι έχουν λεπτές, παιδικές φωνές).
Στο βιβλίο του σαμαρά μάλιστα (1917-53, η ιστορία διδάσκει και εμπνέει) υπάρχει ειδικό κεφάλαιο που δείχνει ότι πολιτιστική επανάσταση έγινε και στη σοβιετία επί στάλιν. Μιλάμε για την ίδια περίοδο που γίνεται η κολεκτιβοποίηση κι αυτοκτονεί ο μαγιακόφσκι!

Το βιβλίο πάντως είναι πολύ καλό. Εκεί μπορεί να μάθει κανείς πχ σχετικά με την προσωπολατρία που είναι κι επίκαιρη –λόγω της ημέρας και της εορταστικής επετείου της μυστικής έκθεσης- ότι πρώτα δόθηκε το όνομα του τρότσκι σε μια πόλη της ρωσίας και μετά έγιναν τα βαφτίσια του στάλινγκραντ (πρώην και νυν βόλγογκραντ).
Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι η αρχική χρηστική αξία του βιβλίου ήταν εισηγητικό υλικό σε συνδιάσκεψη του κκε μ-λ, το –κάθε άλλο παρά σωτήριο- έτος 1992.

Ωστόσο η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Όπως θα ‘λεγε κι ο προοδευτικός καλλιτέχνης τζον λένον (το ο με γιώτα) life is what happens while you’re busy making five years plans.
Ας το δούμε με τα λόγια του ίδιου του μάο.

Ο στάλιν ήταν ένας σύντροφος που είχε λίγο πατριαρχικό ύφος, είχε σπουδάσει σε ιερατική σχολή, δεν είχε καταλάβει σε βάθος τη διαλεκτική (το κτ με χι) και καθόλου τον υλισμό.
Αλλά αν εξαιρέσουμε ότι ήταν πατερούλης, παπαδοπαίδι και ιδεαλιστής, ήταν σύντροφος διαμάντι.
Τα ίδια περίπου έλεγε κι ο τρότσκι που αναφερόταν στο στάλιν με το μειωτικό χαρακτηρισμό ασιάτης. Αλλά ο μάο είναι στην κυριολεξία τέτοιος και δε μπορεί να το διατυπώσει έτσι.

Λίγο πιο κάτω κάνει διορθωτική δήλωση.
Δε μπορούμε να πούμε πως ο στάλιν δεν ήταν διαλεκτικός, ήταν μονάχα εν μέρει. Είχε μύθους, ήταν μονόπλευρος, αλλά με τη μέθοδό του οικοδόμησαν σοσιαλισμό, νίκησαν τους εχθρούς, έφτασαν τα πενήντα εκατομμύρια τόνους χάλυβα κι αυτό τον χρόνο θα φτάσουν τα πενήντα πέντε, έχουν τρεις δορυφόρους στον ουρανό. Το τελευταίο προφανώς εν είδει εφόδου ή ως σημειολογία για την επουράνια έφοδο της εργατικής τάξης.
Πέρα από αυτό η εμμονή στον χάλυβα (ατσάλι) είναι τέτοια που ξεπερνά και τη λατρεία για τον ατσάλινο (στάλιν). Πρέπει να παράγονταν σε τέτοιες ποσότητες που έχω την υποψία πως μοίραζαν ό,τι περίσσευε στους μαθητές στα σχολεία, όπως έκαναν σε εμάς με τα πορτοκάλια.
Όχι άλλο χάλυβα…!

Ας δούμε όμως τη συνέχεια.
Είναι μια μέθοδος (κι αυτή, νιώθεται, που θα έλεγε κι ο καβάφης). Δε μπορούμε να βρούμε μια άλλη; Εμείς στην ταξική πάλη υιοθετήσαμε τη μέθοδο του λένιν, όχι του στάλιν. Ο στάλιν είχε πει για την οικονομία ότι οι μεταρρυθμίσεις γίνονται από τα πάνω προς τα κάτω. Ο στάλιν δεν οδηγούσε την ταξική πάλη από τα κάτω προς τα πάνω.
Κρατήστε το δίπολο πάνω-κάτω, θα μας χρειαστεί παρακάτω.

Από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου ο στάλιν δε μιλάει ποτέ για το εποικοδόμημα. Δεν παίρνει υπόψη του τον άνθρωπο. Βλέπει το πράγμα μα όχι τον άνθρωπο.
Κι ακόμα. Από συνολική άποψη ο στάλιν δεν έπαιρνε υπόψη το ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα. Μιλάει μόνο για παραγωγικές σχέσεις όχι για εποικοδόμημα. Ο στάλιν δε μιλάει για εποικοδόμημα, μιλάει μονάχα για οικονομία, όχι για πολιτική.

Η γνωστή ρετσινιά περί οικονομισμού. Συνήθως δένει με το επιχείρημα ότι ο σύντροφος με το μουστάκι έδινε προτεραιότητα στις παραγωγικές δυνάμεις κι αγνοούσε τις παραγωγικές σχέσεις. Τώρα μπαίνει σε άλλη βάση. Μιλάει μόνο για παραγωγικές δυνάμεις κι όχι για το εποικοδόμημα. Έβλεπε το πράγμα, αλλά όχι τον άνθρωπο, την οικονομία κι όχι την πολιτική που αποκτά προτεραιότητα στη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Επιστρέφουμε στην κριτική ματιά του στάλιν και στο δίπολο πάνω-κάτω που στα γραπτά του μάο αναφέρεται ως αμοιβαίες σχέσεις.
Αποσπάστηκε από την πραγματικότητα και δεν έλυσε το πρόβλημα των αμοιβαίων σχέσεων, που είναι αρκετά άκαμπτες. Στο παρελθόν οι σχέσεις ανάμεσα στη σοβιετική ένωση και σε μας ήταν σχέσεις ανάμεσα σε πατέρα και γιο (το ι με υι), ανάμεσα σε γάτο και ποντικό, οι ιδέες ήταν λίγο απολιθωμένες, τώρα είναι λίγο καλύτερες.

Καταρχάς δεν καταλαβαίνω τι κακό έχουν οι απολιθωμένες ιδέες, αλλά το αντιπαρέρχομαι. Κατά δεύτερον η εκλαΐκευση των αμοιβαίων σχέσεων με το παράδειγμα γάτα-ποντίκι, πέρα από ορισμός του καλτ, προσεγγίζει τις απλοϊκές προσεγγίσεις των αναρχικών περί ιεραρχίας. Κάθε χώρος έχει τη δική του ορολογία για να εκφράσει τέτοιου είδους σχέσεις. Διευθυντές και χειρώνακτες, γάτες και ποντίκια, οι πάνω και οι κάτω, αφεντικά και δούλοι (στο κόμμα μπήκαμε ούλοι), αλλά ποτέ καπιταλιστές κι άλλα τέτοια οικονομίστικα.

Σε αυτή τη βάση μπορεί να ερμηνευτεί κι η προέλευση κάποιων συνθημάτων του χώρου, όπως το κλασικό: φόλα στα αφεντικά (που είναι οι γάτες). Στην ίδια βάση μπορεί να δοθεί εξήγηση για τα εξωνημένα τρωκτικά της εργατικής αριστοκρατίας που είναι αποστάτες της συνομοταξίας τους και για τους οπορτουνιστές που λυγίζουν κι εγκαταλείπουν πρώτοι σαν τα ποντίκια το καράβι στις δύσκολες στιγμές. Σε κάθε περίπτωση τα ποντίκια μπορούν να νικήσουν τη γάτα μόνο στο σκραμπλ και σε συνθήκες πολιτιστικής επανάστασης αλά μάο. Μέχρι να έρθει ο ντενγκ και να πει ότι δε μας νοιάζει αν ο γάτος είναι μαύρος ή άσπρος (και κατά άλλους κίτρινη) το σημαντικό είναι να πιάνει ποντίκια. Δηλ τους από κάτω.

Στην ίδια λογική το βασικό σύνθημα του κομματικού συνεδρίου της αντεπίθεσης θα ήταν το σκίζουμε τη γάτα. Παραμένει ωστόσο λεπτό κι επίμαχο το ζήτημα των συμμαχιών, καθώς η κάστα των αιλουροειδών είναι ανομοιογενής και παρουσιάζει στο εσωτερικό της αντιθέσεις που πρέπει να αξιοποιήσουμε προσεγγίζοντας την εθνική αστική τάξη και τις γάτες που τάσσονται ενάντια στα μονοπώλια της ουίσκας.
Επιπλέον πολλοί σύντροφοι εκφράζουν τη διαφωνία τους και με το σύμφωνο του τζέρρυ με το σκύλο της αυλής ενάντια στον τομ, συγκρίνοντας την κυνοφιλία με την προδοτική συμμαχία με τον νίξον.

Η μαοϊκή τέχνη της εκλαΐκευσης υπερβαίνει δημιουργικά το δημιουργικό μαρξισμό και τα σοβιετικά κείμενα της παλαιάς διαθήκης και δημιουργεί ένα όμορφο κλειστό σοσιαλιστικό σύστημα θρησκευτικών εντολών (ο αριθμός ποικίλλει) που είναι ευκολομνημόνευτες κι από τον τελευταίο ασιάτη. Είναι δύσκολο πχ να μην σου χαραχτούν στην καρδιά και στο νου τα τρία κακά στιλ και οι πέντε ανεπιθύμητοι τρόποι από τους οποίους πρέπει να απαλλαγούμε αποφασιστικά.
Τα τρία κακά στιλ είναι το γραφειοκρατικό, το υποκειμενικό και το δογματικό. Ενώ οι πέντε ανεπιθύμητοι τρόποι είναι: αλαζονεία, υπερηφάνεια (λεπτές οι διαφορές), αυτοϊκανοποίηση (αυτό δεν το κόβω και πολύ εύκολο να το κόψουμε), νωθρότητα και απάθεια. Λίγο-πολύ περιγράφει τον μπρέζνιεφ της εποχής του κι ας μην έχει γίνει ηγέτης ακόμα.

Παράλληλα υπάρχει κι η εκστρατεία ενάντια στα πέντε αντί και την αστική τάξη, που έγινε τη διετία 51-52 κι είχε στο στόχαστρο: τις ελλείψεις, την απάτη, τη φοροδιαφυγή, την υπεξαίρεση κρατικής περιουσίας και των κρατικών οικονομικών μυστικών. Εγώ θα έβαζα κι άλλο ένα αντί για τους αντιθεσμούς.

Κι ύστερα μας φταίει ο μηχανιστικός μαρξισμός του στάλιν. Μπροστά στις μαοϊκές φόρμουλες, ο σύντροφος με το μουστάκι είναι χεγκελιανός διαλεκτικός.
Όπως θα έλεγε κι ο τρότσκι, το στιλ είναι ο άνθρωπος κι αυτό του μάο είναι καθαρά ασιατικό, καρπός των ιδιαίτερων συνθηκών της κινέζικης επανάστασης και του κομφούκιου. Ας φρίξει μόνο όποιος επιτρέπει στον εαυτό του να σκέφτεται εξωιστορικά.

Έστω και με τον τρόπο του όμως ο μάο θίγει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που στην ουσία του έχει να κάνει με τη σχέση πολιτικής-οικονομίας στο σοσιαλισμό, ή με άλλα λόγια αντικειμενικού κι υποκειμενικού παράγοντα. Οι κινέζοι δίνουν βαρύτητα στο τελευταίο και προσπαθούν να λύσουν με αρκετή δόση βουλησιαρχίας το ζήτημα με μια γενικευμένη καχυποψία εναντίον της ειδικής πλευράς των στελεχών απέναντι στην οποία προτάσσουν την κόκκινη πλευρά της βάσης και σε τελική ανάλυση τους ερυθροφρουρούς και τη μεγάλη πολιτιστική επανάσταση.

Το βουλησιαρχικό στοιχείο φαίνεται να είναι κι αυτό που ενθουσίασε στον καιρό του ένα ετερόκλητο μίγμα αριστεριστών, τροτσκιστών κι ευρωκομμουνιστών που παράλληλα ήταν φανατικοί πολέμιοι του σοβιετικού μοντέλου και της βίαιας κολεκτιβοποίησης, με την οποία βασικά διαφωνούσε κι ο ίδιος ο μάο. Κάτι που θα δούμε σε επόμενο κείμενο γιατί αυτό ήδη άρχισε να ξεφεύγει σε έκταση.

Θα κλείσουμε με την άποψη του μάο για τον σύντροφο νικήτα σε αντιπαράθεση με το στάλιν ως προς το θέμα των πολιτικών εκτελέσεων.
Οφείλουμε να εφαρμόζουμε το βουδιστικό παράγγελμα (sic) να μην σκοτώνουμε. Μπορούμε να σκοτώνουμε κάποιον μόνο όταν είναι απαραίτητο για να κατευνάσουμε τη λαϊκή αγανάκτηση. Στη σοβιετική ένωση σκότωσαν κάπως πολλούς, δεν πρέπει να κάνουμε τα λάθη του στάλιν και δεν κάνουμε τα λάθη του χρουτσώφ: ο τελευταίος είναι πιο ευγενικός, περιορίζεται να διώχνει από την κεντρική επιτροπή.
Ο διαλεκτικός κεντρισμός είναι το μονοπάτι προς τη σοφία και το ζεν. Σε κάθε περίπτωση η ευγένεια ήταν βασικό χαρακτηριστικό του νικήτα. Όποιος έχει δει το βιντεάκι που χτυπάει το παπούτσι του στα έδρανα του οηε το ξέρει από πρώτο χέρι.

Και συμπληρώνει:
Ακόμα κι οι αντεπαναστάτες δεν πρέπει να σκοτώνονται σε μεγάλο αριθμό, για να σκοτώσουμε ένα άτομο πρέπει να το κάνουμε προσεκτικά (το κτ με χι). Όταν ένα μέλος της κεντρικής επιτροπής έχει κάνει λάθη, δεν έχει καμία σχέση με το πρόβλημα να εκτελεστεί ή όχι.
Είναι φορές που μας βάζουν τα γυαλιά οι κινέζοι και νιώθω τόσο ασιάτης…

Παράλληλα ο μάο χαρακτήριζε την διακήρυξη της μόσχας που υπέγραψε το 57 μαζί με τους σοβιετικούς ρεβιζιονιστές κι άλλα κομμουνιστικά κόμματα νέο κομμουνιστικό μανιφέστο που βγήκε εκατό χρόνια περίπου μετά το αυθεντικό. Του πήρε μόλις λίγα χρόνια για να αλλάξει ριζικά γνώμη. Μπορεί όμως να φανεί χρήσιμο στη σοβαρή συνιστώσα που έχει αντίστοιχη φιλοδοξία εν όψει του συνεδρίου της.
Η συνέχεια στο δεύτερο μέρος...

Αντί επιλόγου μια ηθικοπλαστική αφίσα λόγω της ημέρας.

Δεν υπάρχει κάστρο άπαρτος για τους μπολσεβίκους

Οι ρεβιζιονιστές δεν έχουμε πατρίδα και κομματικό πατριωτισμό.
Η οπορτουνιστική διεθνής προβάλλει ως ανάγκη των καιρών.
Οπορτουνιστές όλων των χώρων ενωθείτε.