Τρίτη 5 Οκτωβρίου 2010

Η Αγία Οικογένεια

Η οικογένεια είναι εκ προοιμίου αντεπαναστατική. Τα λέει κι ο βλαντάς στα απομνημονεύματά του. Δεν πρέπει να σου απορροφά χρόνο και να σε εκβιάζει συναισθηματικά στα δύσκολα. Κι απ’ την άλλη δε φταίνε σε τίποτα οι δικοί σου να τους κάνεις δυστυχισμένους και να τραβάνε εξαιτίας σου τόσα βάσανα με εξορίες και φυλακές.

Εμείς όμως θέλουμε ολοκληρωμένους συντρόφους, που να μη θυσιάζουν το προσωπικό για το πολιτικό. Να αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους ολόπλευρα και να τρυγάνε τους χυμούς της ζωής. Να έχουν πράγματα και περιεχόμενο να δώσουν στον αγώνα.

Η στάση ζωής προϋποθέτει να έχεις ζωή. Αλλιώς μας μένει η στάση που καταλήγει στασιμότητα μπρεζνιεφικού τύπου. Κι άντε το πολύ να γίνει στάση πληρωμών. Προς το παρόν τηρούμε στάση αναμονής περιμένοντας το θαύμα της αντίστασης. Η στάση σου με αφήνει κατάπληκτο αυτοματίξ, που έλεγε κι ο οβελίξ στην κατοικία των θεών.

Ο κομμουνισμός ως ιδεολογία δεν απαιτεί ζεν πρεμιέ, ούτε κομμουνιστές μοναχούς. Το οποίο εν παρόδω θα ήταν η καλύτερη ασχολία στον κόσμο. Να κλειστείς σε ένα μοναστήρι για να εξαγνίσεις την ψυχή σου και να την αφιερώσεις στη μελέτη του μαρξ και των -ισμών που παρήγαγε. Η μονή συντηρείται με δωρεές πιστών συντρόφων. Κι εσύ μαζί με την ψυχή σώζεις και το τομάρι σου καθώς το βιοποριστικό είναι οξύ θέμα στις μέρες μας.
Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα και πανάκριβο. Dixi et salvavi animam meam.

Το κενό στη ζωή μας δεν είναι καλός αγωγός του κομμουνισμού. Για να μην πιάσουμε το κενό ηγεσίας και τα κενά μας στη θεωρία. Καταλήγουμε έτσι να μην την παλεύουμε και να παλεύουμε για ένα κιβώτιο αδειανό -σαν τη ζωή μας- για μιαν ελένη (του γκατζογιάννη).

Οι προλετάριοι δεν έχουνε πατρίδα. Η οποία μαζί με την αγία οικογένεια μας δίνει την αγία τριάδα της συντήρησης και των νοικοκυραίων. Αλλά το τάγμα ζηλωτών του σάββα μιχαήλ και του έκπτωτου άγγελου χάγιου με τις 12 φυλές του εξωκοινοβουλίου πολεμάν με τη ρομφαία στο χέρι τον πατερούλη αβραάμ και τη λαϊκή εξουσία που υποτάσσει τον περιούσιο λαό στις περιουσίες των μικροαστών και των αγροτοκτηνοτρόφων.

Συγκροτούν το αντικαπιταλιστικό εργατικό μέτωπο ιουδαίας και ξεσκεπάζουν την αναξιοπιστία του αβράμη και το ρεφορμισμό του συνθήματος, καμιά θυσία για την πλουτοκρατία. Καμιά θυσία ποτέ και πουθενά. Κατά το κανένα κράτος ποτέ και πουθενά, που είναι η σύγχρονη προσέγγιση μερικών αναρχικών στο παλαιστινιακό.

Η οικογένεια είναι το πρώτο επίπεδο κοινωνικοποίησης του παιδιού, μια κοινωνία σε μικρογραφία. Κάτι που δεν είναι απαραίτητα καλό γιατί μεταφέρει μαζί κι όλες τις βρωμιές και τα κατάλοιπα του παλιού κόσμου. Πχ το συλλογικό εγωισμό του εμείς (να είμαστε καλά), σε αντιπαράθεση με όλους τους άλλους που είναι απέναντι. Το οποίο σε μεγαλύτερη κλίμακα γίνεται ομάδα, έθνος κι άλλα εξίσου αφηρημένα κι αταβιστικά.

Κερδισμένα συνήθως βγαίνουν όσα παιδιά έχουν πλούσιες παραστάσεις εκτός σπιτιού και οικογένειας. Παλιά αυτό το εξασφάλιζε η δομή της οικογένειας κι οι μεγάλες φαμίλιες με θειους, παππούδες και γιαγιάδες. Κι ό,τι δε μπορούσαν να δώσουν αυτοί το αναλάμβανε η γειτονιά, οι ξιπόλητες συμμορίες, η πλατεία του χωριού και το έλυναν συλλογικά με όρους κοινότητας.

Κάθε σπίτι ήταν ένα μικρό γένος που το διέλυσε η αστυφιλία κι η τηλεόραση. Εγώ δεν πρόλαβα τη γενιά που έπεσε με τα μούτρα στο καινούριο χαζοκούτι, αλλά έζησα την έκρηξη της ιδιωτικής. Κι είμαι σίγουρος ότι αν σήμερα είχαμε μόνο τα δύο κρατικά ο κόσμος θα πάθαινε κατάθλιψη. Ή θα έβγαινε στους δρόμους να την αντιμετωπίσει. Έστω με όρους εκτόνωσης.

Το πρόβλημα σήμερα είναι η αστική αποξένωση που (μπορεί να) πάει χέρι-χέρι με τη διάλυση της οικογένειας. Ζητούμενο δεν είναι η κατάργησή της, αλλά συλλογικότητες και μορφές συμβίωσης που να την υπερβαίνουν. Στη διαλεκτική η άρνηση σημαίνει εξέλιξη και κρατάει κομμάτια του παρελθόντος μετασχηματισμένα.

Εκτός κι αν το πρόβλημά μας είναι η μονογαμία. Και θεωρούμε απλοϊκά οτιδήποτε άλλο χειραφέτηση που ντύνει ιδεολογικά τις ερωτικές μας επιθυμίες με ποικιλία για να μη βαρεθούμε το ίδιο φαγητό συνέχεια.

Εκτός κι αν είναι τα παιδιά κι ο περιορισμός του εαυτούλη μας που είναι διαλεχτή ψυχή και πρέπει να τον αφήσουμε να αναπτυχθεί ολόπλευρα ως προσωπικότητα χωρίς εμπόδια. Απέναντι σε εμάς οι άλλοι είναι η κόλαση που μπαίνει ως σύνορο κι όχι ως σύνολο που μας διευρύνει.

Αυτό το τελευταίο ακούγεται ίσως λίγο χριστιανικό. Είναι η διαλεκτική της μεταφυσικής ως στιγμή μές στο διαλεκτικό υλισμό. Αλλά το αντίθετο είναι οπωσδήποτε αστικός ατομισμός. Κι έχει πολύ στενά όρια για να χωρέσει οποιαδήποτε επαναστατική ιδέα ή να πλασαριστεί ως τέτοια.

Η κρίση παρέχει ευκαιρίες για πειράματα, αλλά η καρικατούρα των αντι-θεσμών μας καθιστά καχύποπτους πριν καν δοκιμαστούν. Η φτώχεια επιστρέφει πάνω στη βάση της αστικής αποξένωσης που έχει ξεριζώσει το κοινοτικό πνεύμα αλληλεγγύης. Δικό μας καθήκον είναι να το βρούμε σε νέα βάση.

Αυτό που χρεοκόπησε και μας πνίγει είναι η αστική οικογένεια κι ο τρόπος ζωής της. Τα υπόλοιπα ανήκουν στο κοινοτικό κατάλοιπο που περνά και χάνεται κι εμείς καλούμαστε να ανακαλύψουμε από την αρχή και να του δώσουμε μορφή και περιεχόμενο σε ένα ανώτερο επίπεδο.

Ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους είναι όταν τη θεωρείς στατικά. Ρηχός ετεροπροσδιορισμός με ένα αντί που δεν ξεφεύγει από τον αστικό ορίζοντα, ακριβώς γιατί ετεροπροσδιορίζεται. Δε βλέπει όρους εμφάνισης και δυναμική εξέλιξης. Δηλ αντιφάσεις, νόμους κίνησης και νομοτέλειες. Κι αν προβοκάρεις λίγο μπορείς εύκολα να χωρέσεις όλη την αναρχία συλλήβδην σε αυτό το καλούπι.

Ξέρεις, εμείς οι σταλινικοί είμαστε κολλημένοι στο γνωστό τρίπτυχο και μεγαλώνουμε σε ένα κόμμα που είναι σαν οικογένεια με αξιώματα, ρόλους, ιεραρχικές δομές και αξίες από τη μαμά πατρίδα με τον πατερούλη και τον πατερναλιστικό σοσιαλισμό του στρατώνα.

Ενώ γι’ αυτούς μόνη πατρίδα είναι τα παιδικά τους χρόνια κι οι παιδικές αρρώστιες που τους άφησαν πληγές και παιδικά τραύματα απ’ την οικογένεια. Που τους διέγραψε σαν άσωτους υιούς και τους έμεινε το κόμπλεξ της απόρριψης απ’ τους άλλους. Αλλά κάθε βράδυ στα όνειρά τους, τους εκδικούνται με όρους φαντασιακού.

Τους απροσάρμοστους τους βαφτίσαμε ασυμβίβαστους κι όλους τους άλλους ενσωματωμένους, γιατί δεν έχουν τις δικές μας υψηλές ανησυχίες. Και την επαναστατική συνείδηση τη βλέπουμε στο λούμπεν και στο περιθώριο όπου κινούμαστε αυτάρεσκα.

Η αυταρέσκεια είναι αντεστραμμένο μίσος για την κοινωνία που θεωρητικά θέλουμε να αλλάξουμε ίσα-ίσα για να μας χωρέσει. Όταν βρούμε έναν έντιμο τρόπο να στριμωχτούμε σε κάποια γωνιά της και να τα έχουμε καλά με τη συνείδησή μας, η ενσωμάτωση γίνεται πλήρης και ψάχνει εναλλακτικά φύλλα συκής, σαν τον δάχτυλο του κομμουνισμού για να κρυφτεί από πίσω του.

Γινόμαστε νύχι-κρέας με τον κομμουνιστικό δάκτυλο, χωρίς αξιώσεις για δαχτυλίδια και ταχυδακτυλουργούς με μαγικές λύσεις. Οργανωνόμαστε συλλογικά για να μειώσουμε το συντροφικό έλλειμμα και την απουσία οικογένειας που μας στοιχειώνει. Και στις ερωτικές σχέσεις ψάχνουμε να υπερβούμε το οιδιπόδειο με τη μαμά πατρίδα που δεν ξεπεράσαμε όσο ζούσε.
Καλή μας τύχη και καλή ωρίμανση.

Κι όλα αυτά με αφορμή μια επίσκεψη σε έναν παλιό συμμαθητή που έγινε ασφαλίτης κι οικογενειάρχης με γιο. Κι εγώ να μην ξέρω με ποιο απ’ τα δυο να φρικάρω περισσότερο. Κι αν στο μέλλον, όταν σφίξουν τα γάλατα θα χρειαστεί να τον σώσω εγώ, ή αυτός εμένα, ένεκα παλιάς γνωριμίας. Μάλλον το δεύτερο..

14 σχόλια:

Il Trovatore είπε...

ΧΩΡΙΣ ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ
Η κρίση της οικογένειας στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό.

Μέρος πρώτον


Η οικογένεια υπήρξε πάντα ο θεμέλιος λίθος όλων των
ταξικών εκμεταλλευτικών κοινωνιών. Το ένα από τα βασικά «πέδιλα» του οικοδομήματος.
Το κύτταρο των κοινωνιών της ατομικής ιδιοκτησίας. Εμφανιζόταν όμως ως θεσμός αιώνιος και ανεπηρέαστος από τις ιστορικές συγκυρίες. Ο γάμος του κάθε ζευγαριού εμφανιζόταν ως η πράξη ολοκλήρωσης του μυστηριώδους και ανεξήγητου συναισθήματος της ερωτικής αγάπης και της αναπαραγωγής του είδους. Οι κεντρικοί θεσμοί – πυλώνες των εκμεταλλευτικών κοινωνιών έπρεπε να εμφανίζονταν περιβεβλημένοι τον μανδύα των αιώνιων αξιών του ανθρώπινου γένους. Το έθνος, η οικογένεια, η θρησκεία, και η ατομική ιδιοκτησία ήταν τα θεμέλια που ο αστικός πολιτισμός ήθελε να μείνουν αιώνια και ανέγγιχτα. Ακόμα και τα κόμματα της αριστεράς μετρούν τα λόγια τους όταν αναφέρονται σ’ αυτά ή τα είχαν εξορίσει από τα προγράμματα και τις διακυρήξεις τους από τον φόβο μήπως και απομονωθούν από το λαό.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής του ο Άνθρωπος όμως έζησε χωρίς οικογένεια - τουλάχιστον χωρίς αυτό που καταλαβαίνουμε σήμερα ως οικογένεια.

συνεχίζεται

Il Trovatore είπε...

Χωρίς οικογένεια

Μέρος δευτερον

Η «οικογένεια» του παλαιού κόσμου ήταν ουσιαστικά μία κοινότητα εξ’ αίματος, κυρίως, συγγενών που ζούσαν ως περιπλανώμενοι τροφοσυλέκτες και κυνηγοί μικρών ζώων. Η γυναίκα κατείχε τη θέση του πλέον σεβαστού μέλους της κοινότητας. H δυνατότητα της να κυοφορεί της έδινε ξεχωριστή θέση στην κοινωνία χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ασκούσε κάποιού είδους καταπιεστική εξουσία. Ήταν η μάνα, η ερωμένη, η σεβάσμια κεφαλή της κοινότητας και σε πολλές περιπτώσεις η θεότητα της γονιμότητας.
Οι εύφορες περιοχές της Μεσοποταμίας, της Συρίας και της κοιλάδας του Ιορδάνη στην Παλαιστίνη ήταν ο «παράδεισος των πρωτοπλάστων».
Η Μητριστική κοινωνία των Τροφοσυλεκτών όχι μόνο δεν δημιουργούσε αποθέματα τροφής αλλά κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε στον κόσμο τους με παραλογισμό και αυτό γιατί ένας καρπός, ένα ψάρι ή το φρέσκο κρέας δεν υπήρχε κανένας λόγος να αποθηκευθεί προκειμένου να καταναλωθεί μπαγιάτικο την επόμενη μέρα.
Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Η Πατριαρχία» ο Ernest Borneman “Δεν ήταν ένας ευτυχισμένος κόσμος γιατί η ευτυχία μπορεί να νοηθεί μόνο ως αντίθεση της δυστυχίας, και η δυστυχία δεν είχε διεισδύσει ακόμα στη συνείδηση αυτής της σχεδόν ολότελα αδιαφοροποίητης κοινότητας. Γι’ αυτό δεν υπήρχε ούτε εξουσία ούτε αρχομανία, ούτε τάξη, ούτε υποταγή, ούτε διαταγές, ούτε υπακοή.
Ήταν ένας αδιαίρετος κόσμος, χωρίς φτωχούς και πλούσιους, πιστωτές και οφειλέτες, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευομένους. Ένας κόσμος που δεν γνώριζε την τσιγκουνιά, αλλά ούτε και την σπατάλη, όπου δεν υπήρχε ούτε δίνω ούτε παίρνω, όπου δεν υπήρχε φθόνος αλλά ούτε λόγος να φθονεί κανείς .”
Η οικογένεια με τη γενική μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα εμφανίζεται όταν συμβαίνουν σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα κοσμοϊστορικές αλλαγές που ανατρέπουν εκ θεμελίων τη μέχρι τότε υπάρχουσα “τάξη πραγμάτων”.
Η ανακάλυψη από την γυναίκα της γεωργίας και η δημιουργία των πρώτων αποθεμάτων τροφής. Η συνειδητοποίηση από την κοινότητα της συμβολής του αρσενικού στην γονιμοποίηση του θηλυκού και η εμφάνισης, ως εκ τούτου, του πατέρα (που η έννοια του ως τότε ήταν άγνωστη). Η διεκδίκηση από τον πατέρα της αναγνώρισης της θέσης του και των δικαιωμάτων του επί των αποθεμάτων και των παιδιών. Ακόμα και η ανακάλυψη από τον άνδρα της συζυγικής αγάπης, της αγάπης δηλαδή που συνδέεται αυτοδικαίως με τη σεξουαλική πράξη δεν ήταν τίποτα περισσότερο παρά ένα από τα μέσα που χρησιμοποίησε ο άνδρας για να εισχωρήσει στο “βασίλειο” της γυναίκας και να γίνει ο αποκλειστικός και “νόμιμος” συνέταιρος-συνιδιοκτήτης. Η ζήλια εμφανίζεται και εισχωρεί στην ζωή της οικογένειας όχι ως ένα ανεξήγητο και μυστηριώδες “ανθρώπινο” συναίσθημα αλλά ως αποτέλεσμα της κοινωνίας της ατομικής ιδιοκτησίας όπου ακόμα και ο ένας πλέον ανήκει του άλλου.

συνεχίζεται

Il Trovatore είπε...

Χωρίς οικογένεια

Μέρος τρίτον

Η δημιουργία των πρώτων μεγάλων οικισμών. Η ανάπτυξη του εμπορίου ανάμεσα στους κοντινότερους οικισμούς. Η κατάργηση της κοινότητας των εξ’ αίματος συγγενών και η εμφάνιση της έννοιας του πολίτη. Η απαγόρευση της αιμομιξίας και η επιβολή με το μεγαλύτερο “πραξικόπημα” όλων των εποχών της πατριαρχικής ταξικής εκμεταλλευτικής κοινωνίας που συντελέστηκε σε διάστημα λιγότερο από 2.000 χρόνια, από την μέση ως την ύστερη νεολιθική εποχή, άλλαξε ριζικά τον τρόπο ζωής των ανθρώπων και οδήγησε την ανθρωπότητα στον “Πολιτισμό” της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, τον χωρισμό των ανθρώπων σε αφέντες και δούλους, των ατελείωτων κατακτητικών πολέμων, των αμέτρητων εγκλημάτων ζήλειας, τη δημιουργία της ηθικής, των θεών τιμωρών, την υποβάθμιση και περιθωριοποίηση της γυναίκας .
Ο Παλαιός Κόσμος ήταν πλέον “πρωτόγονες φυλές βαρβάρων”. Οι ουτοπίες των αρχαίων μύθων, της Περσικής Paraidaezza, του χριστιανικού Παράδεισου, των λιβαδιών του μεγάλου Μανιτού, του κήπου των Εσπερίδων, της χώρας των Υπερβορείων, των νησιών των Μακάρων ίσως να μην είναι “ένας κόσμος όπως θα τον θέλαμε”, αλλά να είναι η συλλογική νοσταλγία και ανάμνηση από έναν κόσμο ο οποίος υπήρξε.
Σε όλη την εξέλιξη της Ιστορίας η ύπαρξη η μορφή της οικογένειας ήταν σε άμεση συνάρτηση με την κατανομή του πλούτου.
Οι δούλοι της αρχαιότητας αλλά και πιο σύγχρονων κοινωνιών, δε μπορούσαν αλλά δεν υπήρχε και νόημα για να συγκροτήσουν οικογένεια.. Το ίδιο συνέβαινε και την περίοδο της φεουδαρχίας. Κατά τόπους, εποχές και ανάλογα με την δυνατότητα απόκτησης περιουσίας, οι δουλοπάροικοι συγκροτούσαν ή όχι οικογένειες.

συνεχίζεται

Il Trovatore είπε...

Χωρίς οικογένεια

Μέρος τέταρτον

Αντίθετα στο στρατόπεδο των κυρίαρχων τάξεων ο θεσμός της πατριαρχικής οικογένειας ήταν ισχυρότατος. Στα Επτάνησα για παράδειγμα (που η φεουδαρχία και ο καπιταλισμός εμφανίζονται στην αυθεντική τους μορφή) και ειδικά στην Κέρκυρα, τα τελευταία 40 χρόνια της ενετικής κυριαρχίας (1757-1797), η αριστοκρατία διαισθανόμενη το επικείμενο τέλος της δανειοδοτούσε τον κόσμο σε μεγάλη κλίμακα, υποθηκεύοντας ακίνητη περιουσία, (ένα ανάλογο φαινόμενο με αυτό που συμβαίνει σήμερα με τις τράπεζες). Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το 60% της ακίνητης περιουσίας να περιέλθει στην κατοχή μία μικρής ομάδας πλούσιων αριστοκρατών. Ταυτόχρονα, το Ενετικό κράτος επέβαλε βαριά φορολόγηση στους επτανήσιους. Την ίδια περίοδο οι γάμοι στην Κέρκυρα μειώθηκαν κατά 70% δηλαδή έπεσαν στο ‰ του πληθυσμού, ενώ τα διαζύγια δεν έφταναν το 2% του συνολικού αριθμού των γάμων. Εδώ χρειάζεται να σημειώσουμε ότι ούτε κάποια μεγάλη καταστροφή ούτε κάποια μεγάλη μετακίνηση πληθυσμού συνέβηκε αυτή την περίοδο. Η κατάσταση αντιστρέφεται μετά την σύντομη κυριαρχία των Γάλλων δημοκρατικών ( 1797-1799) και το ουσιαστικό τέλος της φεουδαρχικής εποχής όπου τα ποσοστά γάμων ανεβαίνουν μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες στο επίπεδο του 4 έως 6 ‰.
Από τη πρώτη περίοδο του καπιταλισμού ο θεσμός της οικογένειας αναδεικνύεται ως βασικό θεμέλιο της κοινωνίας. Η σχετική διάχυση του πλούτου, η πολυπληθής αστική τάξη, η ευημερία των ενδιάμεσων στρωμάτων, η εμφάνιση του ιδιοκτήτη αγρότη και η μεγάλη ανάγκη εργατικών χεριών στην βιοτεχνία και στις πρώτες μεγάλες βιομηχανικές μονάδες δημιουργούν ένα περιβάλλον ελπίδας και αισιοδοξίας και ενσωμάτωσης του λαού στο νεοεμφανιζόμενο κοινωνικό σύστημα.
Η εκμεταλλευτική, καταπιεστική και πατριαρχική οικογένεια στα χρόνια του καπιταλισμού γίνεται γενικευμένη και αδιαμφισβήτητη αξία.
Από το εργάτη και τον αγρότη μέχρι το μικρέμπορο και μικροβιοτέχνη, όλοι, στον ένα ή στον άλλο βαθμό χρειάζονται μια μεγάλη και ευημερούσα οικογένεια.
Τα πολλά παιδιά όχι μόνο δεν είναι βάρος, αλλά αντίθετα εισφέρουν από τα πολύ μικρά τους χρόνια στο εισόδημα της οικογένειας, ενώ διαγκωνίζονται για την εξασφάλιση της εύνοιας του γονιού και για την κληρονομιά του μεγαλύτερου μέρους της περιουσίας του πατέρα. Το παιδί ούτε που διανοείται να αμφισβητήσει τον πατέρα αφέντη κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αποκλήρωση. Η υποταγή προς τους γονείς ονομάζεται «σεβασμός». Η οικογένεια των τριών γενεών (παππούς-πατέρας-παιδί) συστεγάζονται με αρχηγό τον παππού ως νόμιμο κάτοχο της ιδιοκτησίας (ο οποίος δεν την μεταβιβάζει παρά μετά θάνατον).

Il Trovatore είπε...

Χωρίς οικογένεια

Μέρος πέμπτο

Στα χρόνια του βιομηχανικού καπιταλισμού εμφανίζεται η οικογένεια των δύο γενεών κυρίως στην εργατική τάξη των μεγάλων πόλεων. Ο παππούς χάνει το θρόνο του, μετατρέπεται σε δυσβάσταχτο φορτίο καταλήγει στο γηροκομείο, ενώ αρχίζουν να χαλαρώνουν και οι δεσμοί και των υπολοίπων μελών.
Ο άνδρας εργάτης προσπαθεί να κρατήσει την ηγεμονική θέση που κατείχε μέσα στην οικογένεια. Θεωρεί «ντροπή» και απαγορεύει στην γυναίκα του να δουλεύει. Η οικογένεια γίνεται όλο και μικρότερη ακριβώς επειδή τα παιδιά χρειάζονται όλο και λιγότερο.
Η σταδιακή εισβολή της γυναίκας στη διαδικασία της παραγωγής αλλάζει και την θέση της στην οικογένεια. Η «χειραφετημένη» γυναίκα αυτής της εποχής δεν είναι «χειραφετημένη» επειδή δουλεύει, «έχει το δικό της πορτοφόλι» και είναι πλέον ισότιμη με τον άνδρα, αλλά επειδή η οικογένεια αδυνατεί να δημιουργήσει περιουσία που την κρατά σε συνοχή υπό την καταπιεστική ηγεμονία του άνδρα και επομένως δημιουργούνται οι πρώτες φυγόκεντρες τάσεις. Τα διαζύγια αυξάνονται βαθμιαία σε όλες τις βιομηχανικές χώρες (συμπεριλαμβανομένων και των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού»). Το φεμινιστικό κίνημα κατά την δεκαετία του ‘70 διεκδικεί την απελευθέρωση της γυναίκας από τον άνδρα δυνάστη (στα πλαίσια της γενικότερης ελευθεριακής ατμόσφαιρας της εποχής), και η «κομμουνιστική» πλευρά αντιτείνει ότι η πραγματική και ουσιαστική απελευθέρωση της γυναίκας, αλλά και του άνδρα θα γίνεται στο βαθμό της ισότιμης συμμετοχής τους στην παραγωγή.
Πολλοί ισχυρίστηκαν ότι η ολοένα και αυξανόμενη συμμετοχή και των δύο φύλων στην παραγωγή έχει σαν αποτέλεσμα την εξασθένιση των δεσμών της οικογένειας. Αν όμως είναι έτσι τότε πώς εξηγείται ότι σε πάρα πολλά επαγγέλματα του παρελθόντος, αλλά και σήμερα, που αναγκάζονταν ο ένας ή και οι δύο σύζυγοι να λείπουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα από το σπίτι δεν υπήρχαν γενικευμένοι κλυδωνισμοί στην οικογένεια; Οι εργάτριες γης στα Επτάνησα δούλευαν σε άλλα μέρη για μήνες, οι τεχνίτες πέτρας της Ηπείρου και της Μάλτας επίσης, οι ναυτικοί του Αιγαίου είναι μερικά από τα πολλά παραδείγματα.
Παρόλα αυτά η κρίση που υποβόσκει δεν έχει εκδηλωθεί ακόμα στην Ελλάδα με παρατηρήσημα και μετρήσιμα μεγέθη. Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για τα χρόνια από το 1956 έως και το 1981 δείχνουν ότι τα ποσοστά γάμων βρίσκονται γύρω στο 5‰ και τα ποσοστά διαζυγίων είναι ακόμα πολύ χαμηλά. Ωστόσο ένα είναι πλέον βέβαιο ότι η οικογένεια όπως αυτή δημιουργήθηκε και διαμορφώθηκε στην εξέλιξη του καπιταλισμού βρισκόταν σε μια διαρκή υποβάθμιση και είχε πλέον μπει σε μία περίοδο κρίσης την εξέλιξη της οποίας κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει.

Il Trovatore είπε...

Χωρίς οικογένεια

Μέρος έκτον

Από τη δεκαετία του ‘80 και μετά η κατάσταση (και στην Ελλάδα καθώς και στην καθολική Ιταλία) αλλάζει άρδην. Σε λιγότερο από είκοσι χρόνια ο θεσμός της οικογένειας έχει μπει σε τέτοια κρίση οπού προηγούμενο της δεν υπάρχει, σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξης του καπιταλιστικού συστήματος. Η σύγκριση πλέον μπορεί να γίνει μόνο με την εποχή του τέλους της φεουδαρχίας.
Εκτός από τη γενική αντίληψη που από τα πράγματα έχει διαμορφωθεί στο καθένα για την κρίση του θεσμού της οικογένειας στις συνθήκες του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, η εικόνα που έχουμε από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία έχει ως εξής: Ο μέσος όρος των γάμων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2004 ήταν 4,8 ‰ του συνολικού πληθυσμού της, τα διαζύγια 2,1‰ , οι γεννήσεις 10,5‰ και τα εξώγαμα παιδιά 31,6% των συνολικών γεννήσεων !!!
Τα ποσοστά αυτά αλλάζουν σημαντικά αν μιλήσουμε για τις χώρες του σκληρού πυρήνα των πλουσιοτέρων χωρών της Ευρώπης. Η Γαλλία, η Αυστρία, η Γερμανία, το Ην. Βασίλειο και η Σουηδία έχουν ποσοστά γάμων για το 2004 (μείον τα διαζύγια και συνυπολογίζοντας τα αυξημένα ποσοστά 1ου,2ουκαι 3ου γάμου) κάτω από 2‰ του συνολικού πληθυσμού, ενώ, στις ίδιες χώρες, τα ποσοστά εξώγαμων παιδιών ανεβαίνουν στο 45% των γεννήσεων. Εδώ χρειάζεται να υπογραμμίσουμε ότι αυτά τα ποσοστά αν τα συγκρίνουμε με τα ποσοστά γάμων, διαζυγίων, γεννήσεων και εξώγαμων παιδιών προηγούμενων δεκαετιών διαπιστώνουμε η μείωση είναι της τάξης του 60-70%. Ακόμα και σε περιόδους των παγκοσμίων πολέμων ή μεγάλων οικονομικών κρίσεων η πτώση των συνηθισμένων ποσοστών ήταν ασύγκριτα μικρότερη. Εδώ επιβεβαιώνεται το γνωστό στον καθένα φαινόμενο, η οικογένεια να ατονεί όσο πηγαίνουμε από χώρες οικονομικά καθυστερημένες σε χώρες με χώρες με υψηλότερη ανάπτυξη και με καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει διότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το εξής παράδοξο. Όσο πιο φτωχή και καθυστερημένη είναι μία χώρα τόσο (αντιστρόφως ανάλογη είναι) είναι η δυνατότητα απόκτησης ατομικής ιδιοκτησίας σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Αντίθετα όσο πιο κοντά στον πυρήνα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού βρίσκεται μια χώρα τόσο μειώνεται αυτή η δυνατότητα. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δεν συναρτάται από την απόκτηση ατομικής ιδιοκτησίας αλλά από τη δυνατότητα πρόσβασης - χρήσης προϊόντων υπηρεσιών κλπ.
Για παράδειγμα στις Ευρωπαϊκές χώρες της μεσογείου (Πορτογαλία, περιοχές της Ισπανίας, Ελλάδα, Νότια Ιταλία) ο θεσμός της οικογένειας είναι πιο σταθερός όχι γιατί εδώ υπάρχουν ισχυρότερες παραδόσεις ή αυστηρότερα θρησκευτικά δόγματα, αλλά γιατί εδώ υπάρχει ισχυρότερη η δυνατότητα απόκτησης ατομικής ιδιοκτησίας
Ένα αγρότης για παράδειγμα της ανατολικής Τουρκίας έχει υποτυπώδη μέσα για την καλλιέργεια του χωραφιού του και ένα φτωχικό καλύβι, ωστόσο είναι δικά του, χρειάζεται πολλά παιδιά για να καλλιεργήσει και να επεκτείνει το χωράφι του και χρειάζεται εντέλει να το κληροδοτήσει. Αντίθετα ένας αγρότης της Θεσσαλίας θα πρέπει να σπουδάσει τα παιδιά του και να τα θρέφει μέχρι να γίνουν τριάντα χρονών ή και περισσότερο. Το ίδιο το παιδί πλέον γίνεται από αντικείμενο εκμετάλλευσης δυσβάσταχτο φορτίο στο όποίο δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα για να κληροδοτηθεί. Η θέση του Πατέρα αφέντη υποσκάπτεται διαρκώς. Η οικογένεια πρέπει να δικαιολογήσει την ύπαρξή της μόνο με την επίκληση μιας ακαθόριστης έννοιας, της αγάπης, η οποία ως γνωστόν υπάρχει μόνο ως το αντίθετο του μίσους.

Il Trovatore είπε...

Χωρίς οικογένεια

Μέρος έκτον

Από τη δεκαετία του ‘80 και μετά η κατάσταση (και στην Ελλάδα καθώς και στην καθολική Ιταλία) αλλάζει άρδην. Σε λιγότερο από είκοσι χρόνια ο θεσμός της οικογένειας έχει μπει σε τέτοια κρίση οπού προηγούμενο της δεν υπάρχει, σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξης του καπιταλιστικού συστήματος. Η σύγκριση πλέον μπορεί να γίνει μόνο με την εποχή του τέλους της φεουδαρχίας.
Εκτός από τη γενική αντίληψη που από τα πράγματα έχει διαμορφωθεί στο καθένα για την κρίση του θεσμού της οικογένειας στις συνθήκες του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, η εικόνα που έχουμε από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία έχει ως εξής: Ο μέσος όρος των γάμων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2004 ήταν 4,8 ‰ του συνολικού πληθυσμού της, τα διαζύγια 2,1‰ , οι γεννήσεις 10,5‰ και τα εξώγαμα παιδιά 31,6% των συνολικών γεννήσεων !!!
Τα ποσοστά αυτά αλλάζουν σημαντικά αν μιλήσουμε για τις χώρες του σκληρού πυρήνα των πλουσιοτέρων χωρών της Ευρώπης. Η Γαλλία, η Αυστρία, η Γερμανία, το Ην. Βασίλειο και η Σουηδία έχουν ποσοστά γάμων για το 2004 (μείον τα διαζύγια και συνυπολογίζοντας τα αυξημένα ποσοστά 1ου,2ουκαι 3ου γάμου) κάτω από 2‰ του συνολικού πληθυσμού, ενώ, στις ίδιες χώρες, τα ποσοστά εξώγαμων παιδιών ανεβαίνουν στο 45% των γεννήσεων. Εδώ χρειάζεται να υπογραμμίσουμε ότι αυτά τα ποσοστά αν τα συγκρίνουμε με τα ποσοστά γάμων, διαζυγίων, γεννήσεων και εξώγαμων παιδιών προηγούμενων δεκαετιών διαπιστώνουμε η μείωση είναι της τάξης του 60-70%. Ακόμα και σε περιόδους των παγκοσμίων πολέμων ή μεγάλων οικονομικών κρίσεων η πτώση των συνηθισμένων ποσοστών ήταν ασύγκριτα μικρότερη. Εδώ επιβεβαιώνεται το γνωστό στον καθένα φαινόμενο, η οικογένεια να ατονεί όσο πηγαίνουμε από χώρες οικονομικά καθυστερημένες σε χώρες με χώρες με υψηλότερη ανάπτυξη και με καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει διότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το εξής παράδοξο. Όσο πιο φτωχή και καθυστερημένη είναι μία χώρα τόσο (αντιστρόφως ανάλογη είναι) είναι η δυνατότητα απόκτησης ατομικής ιδιοκτησίας σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Αντίθετα όσο πιο κοντά στον πυρήνα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού βρίσκεται μια χώρα τόσο μειώνεται αυτή η δυνατότητα. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δεν συναρτάται από την απόκτηση ατομικής ιδιοκτησίας αλλά από τη δυνατότητα πρόσβασης - χρήσης προϊόντων υπηρεσιών κλπ.
Για παράδειγμα στις Ευρωπαϊκές χώρες της μεσογείου (Πορτογαλία, περιοχές της Ισπανίας, Ελλάδα, Νότια Ιταλία) ο θεσμός της οικογένειας είναι πιο σταθερός όχι γιατί εδώ υπάρχουν ισχυρότερες παραδόσεις ή αυστηρότερα θρησκευτικά δόγματα, αλλά γιατί εδώ υπάρχει ισχυρότερη η δυνατότητα απόκτησης ατομικής ιδιοκτησίας
Ένα αγρότης για παράδειγμα της ανατολικής Τουρκίας έχει υποτυπώδη μέσα για την καλλιέργεια του χωραφιού του και ένα φτωχικό καλύβι, ωστόσο είναι δικά του, χρειάζεται πολλά παιδιά για να καλλιεργήσει και να επεκτείνει το χωράφι του και χρειάζεται εντέλει να το κληροδοτήσει. Αντίθετα ένας αγρότης της Θεσσαλίας θα πρέπει να σπουδάσει τα παιδιά του και να τα θρέφει μέχρι να γίνουν τριάντα χρονών ή και περισσότερο. Το ίδιο το παιδί πλέον γίνεται από αντικείμενο εκμετάλλευσης δυσβάσταχτο φορτίο στο όποίο δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα για να κληροδοτηθεί. Η θέση του Πατέρα αφέντη υποσκάπτεται διαρκώς. Η οικογένεια πρέπει να δικαιολογήσει την ύπαρξή της μόνο με την επίκληση μιας ακαθόριστης έννοιας, της αγάπης, η οποία ως γνωστόν υπάρχει μόνο ως το αντίθετο του μίσους.

Il Trovatore είπε...

Η ειρωνεία της ιστορίας είναι πλέον εμφανής, η ναρκοθέτηση στους πυλώνες του καπιταλιστικού συστήματος δεν γίνεται από τον παιδικό του εχθρό τον κομμουνισμό αλλά από την ίδια την εξέλιξη του. Η πατρίδα, η θρησκεία, η ατομική ιδιοκτησία και η οικογένεια βάλλονται εκ των έσω.
.
Προφανώς υπάρχουν πολλοί δευτερεύοντες (ή συναρτόμενοι από τους πρωτεύοντες), λόγοι που επηρεάζουν τον θεσμό της οικογένειας στις αναπτυγμένες κοινωνίες του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Η αντιμετώπιση της μοναξιάς, η ανασφάλεια, η κοινωνική πίεση ιδιαίτερα στις πιο κλειστές κοινωνίες, η ανάγκη της αναπαραγωγής και η από κοινού αντιμετώπιση των προβλημάτων της ανατροφής των παιδιών κ.α. Θα χρειαζόταν μια ενδελεχής κοινωνιολογική μελέτη για να τα αναδείξει και σε κάθε περίπτωση δεν είναι δυνατόν να είναι αντικείμενο ενός άρθρου στο οποίο προσπαθούμε να αναζητήσουμε τα κεντρικά κοινωνικά αίτια του φαινομένου.
Οι κοινωνίες του αναπτυγμένου ολοκληρωτικού καπιταλισμού υποσκάπτουν τα θεμέλια τους. Ο θεσμός της οικογένειας έχει μπει σε μία συνεχή και αξεπέραστη κρίση και την ίδια στιγμή δεν διαφαίνεται καμιά δυνατότητα για την ύπαρξη ενός εναλλακτικού πρωτογενούς κοινωνικού κυττάρου ικανού να την αντικαταστήσει. Οι πειραματισμοί που έγιναν την δεκαετία του ‘70, κυρίως σε κοινόβια, περισσότερα προβλήματα δημιουργούσαν παρά έλυναν. Οι «ομαδικές» οικογένειες στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες, όπου υπάρχουν, καταλήγουν να έχουν ως αποκλειστικό λόγο ύπαρξης την αντιμετώπιση των οικονομικών δυσκολιών. Η ανάγκη ύπαρξης πρωτογενούς κοινωνικού κυττάρου θα υπάρχει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, όχι μόνο για την ανατροφή και την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ως υποχρέωση, αλλά και σαν πεδίο για την ανάπτυξη της κάθε προσωπικότητας και για την ισορροπημένη, εντέλει λειτουργία της ανθρώπινης κοινωνίας.
Ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός μετατρέπει τον πειθαρχημένο ατσάλινο προλετάριο της βιομηχανικής εποχής σε ελαστικό και ευέλικτο δουλοπάροικο της εποχής μας χωρίς ατομική ιδιοκτησία αλλά με τη δυνατότητα πρόσβασης – πρόσκαιρης χρήσης συγκεκριμένων αγαθών. Αυτού του «τύπου» ο άνθρωπος δεν μπορεί, αλλά και δεν έχει λόγους για να συγκροτήσει μια εκμεταλλευτική –καταπιεστική οικογένεια. Την ίδια στιγμή του λείπει το πρωτογενές κοινωνικό κύτταρο που είναι απαραίτητο για την εξισορρόπηση του και την ανάπτυξη της ατομικής και κοινωνικής του προσωπικότητας. Την ανάγκη του να συμμετέχει σε μια ομάδα-μονάδα της κοινωνίας.
Η μορφή που αυτό το κύτταρο θα πάρει, θα εξαρτηθεί από τη κατεύθυνση του ανθρώπινου γένους στο επόμενο σταυροδρόμι. Αν ακολουθήσουμε το δρόμο του κοινωνικού μετασχηματισμού και της κοινωνικής απελευθέρωσης τότε την μορφή θα την καθορίσουν οι ανάγκες όπως αυτές θα διαμορφώνονται.

Il trovatore

――――――――•••••••―――――――――

Ανώνυμος είπε...

Ο Ιl Trovatore μας πέτσωσε έναν λόγο, που μας έκανε να νοσταλγήσουμε τα αχτιφ της νιότης.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Τα μεγάλα μυαλά συναντιούνται.
Ο πειρασμός να σχολιάσω μερικά σημεία με εμφανείς -κατά τη γνώμη μου- αναρχικές κι αλτουσεριανές επιρροές είναι μεγάλος, αλλά ας μείνουμε σε αυτά που μας ενώνουν.
Αρχίζω να πιστεύω ότι έσπασες τη μακρόχρονη αποχή επειδή έβγαλα από τη στήλη δεξιά το κακός ναρίτης.

Το χωρίς οικογένεια ήταν σαν τίτλος ταινίας. Πώς λέμε μόνος στο σπίτι;
Κάτι μου λέει ότι πέραν των άλλων το κείμενό σου έχει και χαρακτήρα υπεράσπισης των επιλογών σου στην προσωπική σου ζωή.

Νοσταλγούμε τα αχτίφ της νιότης μας:
α. γιατί είχαν γραμμή φαράκου
β. γιατί το κείμενο του τροβατόρε μας θύμισε πόσο ωραία ήταν
ή γ. γιατί το κείμενο ήταν βαρύ και δε σε κράτησε ως το τέλος;

Άσχετο αλλά σημαντικό για το δικό μου μικρόκοσμο με τα ποταπά ενδιαφέροντα.
http://www.sport-fm.gr/article/296546

Il Trovatore είπε...

Αγαπημένο μου Μπρεζνιεφικό απολίθωμα (θέ μου συχώραμε)

Πρώτον Έσπασα την σιωπή μου γιατί τώρα ένιωσα την ανάγκη να πειράξω τους αναγνώστες σου. Το "κακός
ναρίτης" ουδέποτε με ενόχλησε, ξέρω ότι δεν μου κρατάς κακία.

Δευτερον

Συμμετέχω σε οικογένεια και οι σχέσεις των μελών της παραμένουν σταθερά δημιουργικές εδώ και πολλά χρόνια. Τό έναυσμα για να γράψω το εν λόγω άρθρο μου το έδωσε το φαινόμενο της διστακτικότητας πολλών νέων να συγκροτήσουν οικογένεια και το (πολύ σπουδαίο) βιβλίο του Ερνεστ Μπορνμαν "Η πατριαρχία".
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε ύστερα απο 40 χρόνια ερευνών μιας σπουδαίας ομάδας επιστημόνων και αποτελεί μια επιστημονική τεκμηρίωση της μπροσούρας του Έγκελς "Η καταγωγή της οικογένειας κλπ".
Για να τεκμηριώσω τα λεγόμενα του άρθρου μου, μου πήρε έξι μήνες συστηματικής δουλειάς.
Απο την eurostat και την Εθνική στατιστική υπηρεσία έως τα υπόγεια του Ιστορικού αρχείου Κέρκυρας και τα αρχεία των πρωτοπαπάδων της εποχής στην οποία αναφέρωμαι.

Το άρθρο αυτό (εκτός απο την Ελλάδα) έχει δημοσιευθεί σε μιά Ιταλική και σε μια Γαλλική εφημερίδα.

Τον χειμώνα , δε, θα πάρω μέρος σε μια συζήτηση στην Μπολώνια με ανάαλογο θέμα.

Ανώνυμος είπε...

Και πέρσι λέγανε ότι θα τον φέρναμε στην Αεκ.Φαντάσου να χε έρθει!!Απλά έχω απορία αν κατέβαινε σε πορείες με ποιούς θα κατέβαινε άραγε...

Ανώνυμος είπε...

Σύγχρονος δουλοπάροικος, λοιπόν. Ό,τι σημαίνει αυτό.
Οι αστοί προσφέρουν την πρόσβαση σε "μερικά αγαθά". Ό,τι σημαίνει αυτό.
Οι γυναίκες της εργατικής τάξη θέλουν γάμο κι άσπρο νυφικό. Ό, τι σημαίνει αυτό.
Οι άντρες της εργατικής τάξης, θέλουν να πηδάνε ελεύθερα και όσες περισσότερες μπορούν, τσάμπα, δίχως γάμο και νυφικό. Ό, τι σημαίνει αυτό.
Οι γυναίκες της εργατικής τάξης βλέπουν τηλεόραση και αν είναι παντρεμένες λένε "κοίτα να δεις τι γίνεται στον κόσμο" αν είναι ανύπαντρες λένε "κοίτα να δεις τι μπορεί να γίνεται στον κόσμο". Ό, τι σημαίνει αυτό.
Ο άντρας της εργατικής τάξης βλέπει τηλεόραση και λέει "ωραία μνα". Βλέπει στο δρόμο τις γυναίκες και λέει "όντως ωραία μν". Κάπου άκουσε για το γιαούρτι, τον κόσμο και την έλλειψη κουταλιού.
Ύστερα ήρθε η εξάμηνη έρευνα η οποία λέει τίποτα καινούργιο απο την εποχή του "Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΦΑΜΙΛΙΑΣ".
Η αστική τάξη περνιέται απο την εργατική τάξη για ηλίθια. Το ίδιο ισχύει απο την ανάποδη. Το ωραιότερο είναι το πήδημα μεταξύ αστικής τάξης και εργατικής τάξης, δίκην ρομάντσου.
Ρομαντισμός: Το ψοφίμι που η μπόχα του κατακλύζει τα πάντα.
Ύστερα ήρθε η λογοκρισία μου απο το Μπρεζνιεφικό Απολίθωμα το οποίο με λογόκρινε με τον τρόπο που μια γκόμενα με απορρίπτει. Μα είσαι τόσο καλό παιδί...
Η εργατική τάξη. Εγώ ως προλετάριος, ανίκανος να πάρω έστω ένα αμάξι, να στριμώχνομαι με άλλους προλετάριους στις πεντέμισι το πρωϊ. Μια γυναίκα προλετάρια φωνάζει στον προλετάριο άντρα: Σαπούνι δεν έχεις σπίτι σου να πλύνεις τη μασχάλη σου;
Πάνω απ΄όλα το μπλα μπλα, το Κόμμα και το ΠΤΩΜΑ.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Λοιπόν, το μπλογκσποτ κάνει περίεργα κόλπα που δεν τα έχω πολυ-καταλάβει και τα ανακάλυψα πρόσφατα. Μεταξύ άλλων κάποια σχόλια που πέρασαν στα ανεπιθύμητα αυτομάτως χωρίς προφανή εξήγηση.
Αν εννοείς ένα σχόλιο στο κλειδί που είναι κάτω απ' το γεράνι από χτες το ανέβασα κανονικά. Αν ξανασυμβεί κάτι τέτοιο ειδοποίησέ με κάπως. Λιγότερη δυσπιστία δε βλάπτει πάντως.