Ο αριστερισμός στο μεσοπόλεμο

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τη σύγχρονη εποχή το τελευταίο βιβλίο του γκίκα ρήξη κι ενσωμάτωση, που από τον τίτλο και μόνο θα μπορούσε να είναι η διαλεκτική απάντηση στο δίλημμα που έβαλε ο ευτύχης το 89 στο βιβλίο του, ρήξη ή ενσωμάτωση, που επισφράγιζε τη ρήξη του με το κόμμα και την ενσωμάτωσή του στον παχύρρευστο χώρο του εξωκοινοβουλίου.
Το θέμα του όμως είναι το εργατικό-κομμουνιστικό κίνημα στην περίοδο του μεσοπολέμου και βασίζεται στη διδακτορική διατριβή που έκανε κάπου στην αμερική με παρόμοια θεματολογία.


Ο γκίκας είναι συνεργάτης του τμήματος ιστορίας της κετουκέ (κε του κκε), δηλ του μαΐλη, κατά κύριο λόγο. Ένα ερώτημα είναι γιατί ο ιστορικός πετρόπουλος, που επιμελήθηκε όλες τις ιστορικές εκδόσεις της ΣΕ κατά τη δύσκολη δεκαετία του 90 (πχ την τρίχρονη εποποιία του δσε) τώρα έχει σταματήσει να γράφει για τέτοια θέματα και στο ρίζο γράφει μόνο για τον καλλικράτη. Αλλά δε θα μας απασχολήσει σε αυτή την ανάρτηση.

Τον γκίκα κάποιοι τον έμαθαν πρώτα μέσα από τα βιβλία του και κάποιοι άλλοι (όπως εγώ) τον μάθαμε μέσα από την πολεμική που αναπτύχθηκε με αρθρογράφους της παρδαλής αριστεράς για την κατυν-ολογία και τους πόντιους στη σοβιετία. Σε κάθε περίπτωση τα γραπτά του ξεχώριζαν για τη ντοκουμενταρισμένη τεκμηρίωση και τη σφαιρική προσέγγιση.

Περισσότερα για το βιβλίο μπορείτε να βρείτε στις παρουσιάσεις που έκαναν ο ηρόδοτος κι ο άθλιος στις διευθύνσεις:
http://mygranma.wordpress.com/2010/12/19/agwnas_rhksh_anatroph/
και http://erodotos.wordpress.com/2010/09/12/riksi-enswmatwsi/
http://erodotos.wordpress.com/2010/11/23/prosfuges-kke-1920/
http://erodotos.wordpress.com/2010/11/25/prosfuges-kke-1930/

Εμάς εδώ θα μας απασχολήσει το ζ’ μέρος του πέμπτου κεφαλαίου (για τη λειτουργία και τη δράση του κκε). Το μέρος αυτό αναφέρεται στα υπόλοιπα πολιτικά σχήματα -σοσιαλδημοκράτες, τροτσκιστές και κατά βάση τους δεύτερους- και τη σχέση τους με το κόμμα. Το στοιχείο μας δηλ. Παρακάτω η κε του μπλοκ παραθέτει ένα ποτ πουρί, διανθισμένο με μερικά δικά της σχόλια, όπου χρειάζεται.

Εν αρχή ήταν η αντίληψη για το κόμμα. Οι αρχείοι πρόβαλαν το σύνθημα πρώτα μόρφωση κι ύστερα δράση με στόχο την άνοδο του θεωρητικού επιπέδου των μελών. Μαζί τους συμφωνούσαν κι άλλες ομάδες. Στο τρίτο συνέδριο, ο παλιός γραμματέας του κόμματος παντελής πουλιόπουλος (πι-πι κι αυτός) είπε ότι το κκε πρέπει να συγκεντρώσει ταξικώς αδιάφθορα και πραγματικά εκλεκτά προλεταριακά στοιχεία για να γίνει πρώτα ένα πάρτι σελεξιονέ (στάλιν-λένιν) κι ύστερα να γίνει κόμμα μαζών.

Νο στάλιν-λένιν, σελεξιονέ. Νο πάρτι. Ελιτισμός που ξεχειλίζει κι απ’ τις διατυπώσεις. Τις απόκριες μπορεί να κάνουμε και κάνα πάρτι μαζών στη λέσχη για το ευρύ κοινό. Το κόμμα μαζών μπορεί να περιμένει. 80 χρόνια μετά παραμένει άπιαστο όνειρο για τον χώρο. Προς το παρόν μαζεύει τους αδιάφθορους.

Απ’ τις αρχές της δεκαετίας του 30 τα εθνικά τμήματα της διεθνούς αριστερής αντιπολίτευσης παύουν να συγκροτούνται ως αντιπολιτευτικές φράξιες μες στα υπάρχοντα κκ και προχωρούν στη δημιουργία ξεχωριστών κομμάτων κι αργότερα της δ’ διεθνούς. Έκτοτε αρχίζουν κι οι μεταξύ τους διασπάσεις με ρυθμούς αμοιβάδας.

Στον πίνακα της σελίδας 234 ο γκίκας προσπαθεί να απεικονίσει σχηματικά την εξέλιξη των οργανώσεων εκτός κουκουέ. Το έλα να δεις (του κλίμοφ): κομλε-αρχειομαρξιστές, κακε, οκδε, κδεε, εοκδε, τρίτη κατάσταση, νέος δρόμος, ομάδα για τη μπολσεβικοποίηση του κκε, φραξιονιστές, κομμουνιστική ενωτική ομάδα. Μόνο το κκε μπουλκουμέ του χαρούλη λείπει. Την παράσταση κλέβει όμως η λακκε (λενινιστική αντιπολίτευση του κκε) που οδηγεί συνειρμικά στους λακέδες της αστικής τάξης (ή τους λακκέδες της εργατικής αν προτιμάτε).

Τι απέγινε όμως όλο αυτό το γενεαλογικό δέντρο με τα τόσα παρακλάδια;
Μόνο η οργάνωση του αρχειομαρξισμού διασπάστηκε ή μετονομάστηκε επτά φορές κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, ενώ το διάστημα 1924-36 σημειώθηκαν συνολικά 18 διασπάσεις και μετονομασίες στον χώρο. Κατά μέσο όρο δηλ περίπου μία κάθε εννιά μήνες. Περίπου όσο μια εγκυμοσύνη. Κάθε γέννα κυοφορούσε διαλεκτικά την επόμενη διάσπαση.

Αξιοποιώντας από αρχεία ένα δείγμα βιογραφικών ο γκίκας φτάνει στα ακόλουθα στατιστικά συμπεράσματα: Μόλις ένα 16% παρέμεινε μέλος μίας και μόνο οργάνωσης την περίοδο 1923-36, ενώ ένα 50% εντάχθηκε σε 3,4,5 ή ακόμα κι έξι οργανώσεις! Ενδιαφέρον παρουσιάζει κι ο χρόνος παραμονής τους σε αυτές. Το 49% του δείγματος είχε μέσο όρο παραμονής λιγότερο από 2 χρόνια, ενώ μόλις το 19% παρουσίαζε μέσο όρο πάνω από έξι χρόνια.

Πολλές διασπάσεις ήταν προσωποκεντρικές, όπως άλλωστε κι οι ίδιες οι οργανώσεις. Οι διαμάχες ηγετικών στελεχών κι οργανώσεων για τον τίτλο του «γνήσιου μπολσεβίκου» ήταν σφοδρές. Ο άγης στίνας εκ μέρους της λακκε, έβαλλε εναντίον της δεξιάς του πουλιόπουλου κατηγορώντας ταυτόχρονα τους αρχείους για παπικό δογματισμό. Την ίδια στιγμή η πάλη των τάξεων (αρχειομαρξιστές) χαρακτήριζε τους πουλιόπουλο και μάξιμο (του σπάρτακου) ως τους πρώτους ρωμιούς σταλινικούς!
Μετά από αυτό κατάλαβα γιατί ο ρασκόλνικοφ δε δηλώνει τροτσκιστής, αλλά αρχειομαρξιστής (ακόμα κι αν το κάνει για πλάκα).

Αυτοί οι τελευταίοι πρέπει να ήταν κι οι πολιτικοί πρόγονοι του σεκ. Το γιατί, φαίνεται από μια μαρτυρία του κ. αναστασιάδη, για το κυνηγητό που γινόταν σε όποιον πλησίαζε το αρχείο. Παρακολουθούνταν συστηματικά και μεθοδικά από τους αρχείους που τον γνώριζαν. Πρώτη τους φροντίδα ήταν να μάθουν πού κάθεσαι. Έτσι, εάν έλειπες σε ραντεβού, θα τους ξανάβρισκες στην πόρτα του σπιτιού σου την επόμενη ή μεθεπόμενη να σε αναζητούν να μη σε χάσουν. Αντίθετα με το περιβάλλον του σεκε και κατόπιν κκε, όπου μπορούσες να χαθείς για καιρό και να εμφανιστείς πάλι χωρίς απολύτως κανέναν έλεγχο.
Κι έτσι βρήκαμε και τους πρώτους σφους φαντάσματα, κι ανάμεσά τους και τους προγόνους του δικού μας κάσπερ.

Σημαντικό ρόλο σε αυτές τις διασπάσεις έπαιξε κι η διεθνής παράμετρος.
Το 33’ ο σπάρτακος έγραφε ότι ο σταλινισμός επικράτησε παρά τα εγκληματικά του σφάλματα εξαιτίας της ηγετικής φράξιας και του εκτρώματος που ακούει στο όνομα επίσημη δαα (διεθνής αριστερή αντιπολίτευση). Ο τρότσκι γαλούχησε μες στη δαα τον γραφειοκρατισμό, τον τυχοδιωκτισμό, συνέθλιψε τη διεθνή οργάνωση και της μετέδωσε έναν ανίατο ατροφισμό.

Ο σπάρτακος διαφωνεί και με την κριτική του τρότσκι για την επικράτηση των ναζί στη γερμανία, όπου κάνει λόγο για προδοσία της γερμανικής επανάστασης από τους σταλινικούς –μεγαλύτερη κι από αυτήν του spd το 14- για να στηρίξει τις δευτεροκομματικές και τεταρτοδιεθνιστικές αντιλήψεις του.
Την επόμενη χρονιά η ίδια ομάδα σχημάτισε δεύτερο κόμμα τάχθηκε –ως οκδε πλέον- υπέρ της δ’ διεθνούς!

Αυτό πάει να πει αντιπολίτευση με αρχές. Εν τω μεταξύ μια άλλη γκρούπα (ομάδα κομμουνιστών) κατηγορεί εκ των υστέρων (1946) τους αρχείους για σύνδεση με τον τροτσκισμό χωρίς αρχές, για να βγει από το πολιτικό του αδιέξοδο. Είναι η θεωρία που του πήγαινε καλά στην αντικομματική του διαπαιδαγώγηση.

Κάτι παρόμοιο λέει κι η μειοψηφία της κε του κόμματος των αρχείων σε μια μπροσούρα του 45’. Η τεχνητή αντιδιαστολή (συνήθως με όπλα δάνεια από το τροτσκιστικό οπλοστάσιο) θα το καθιστά φορέα αντιλήψεων κι επιδράσεων αστικής, αντιδραστικής κριτικής και νοοτροπίας.

Στην πράξη η πολεμική του αντισταλινισμού εκφράστηκε με συκοφαντίες για συνεργασία των σταλινικών με την ασφάλεια και το αστικό κράτος (μερικά πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ) και συμπόρευση με τις αντιδραστικές ηγεσίες του συνδικαλιστικού κινήματος (πόσο άλλαξες, πόσο άλλαξα). Το όργανο της γαλλικής κομμουνιστικής λίγκας έλεγε ότι το παρελθόν του κουκουέ είναι περίπου μια προδοσία και το παρόν του σχεδόν μηδέν (κι έτσι επιστρέφουμε διαλεκτικά στην αρχική μας θέση: όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν).

Προς το τέλος του κεφαλαίου ο γκίκας αναφέρει την περίπτωση ενός περιφερειακού γραμματέα της νεολαίας του κουκουέ που γλίτωσε παρά τρίχα τη δολοφονία από τους αρχείους σε ένα ταξίδι γιατί διαγράφτηκε(!) και την επίθεση αρχειο-τραμπούκων με περίστροφα και φαλτσέτες στο ιδρυτικό συνέδριο της ενωτικής γσεε.

Αφήνουμε τον επίλογο στην ομάδα των κομμουνιστών, ως μια κριτική αποτίμηση για την πορεία των αρχείων, αλλά και για όλη την περίοδο γενικότερα: η υποκειμενική τοποθέτηση του αρχειομαρξισμού στη θέση της πρωτοπορίας και η με πείσμα διεκδίκηση αυτής της θέσης ανάπτυξε στον αρχειομαρξισμό μια αντικομμουνιστική νοοτροπία και ψυχολογία που, όσο πέρναγε ο καιρός και γινότανε η διαπαιδαγώγηση στη βάση της πολιτικής θέσης της πρωτοπορίας, έπαιρνε τα γνωρίσματα ψύχωσης. Έγινε σταθερά η άρνηση του κόμματος. Η θέση όμως της πρωτοπορίας είναι μία και δε μπορούν να κάτσουν δύο σε αυτήν. Όπως κι έγινε. Τη θέση αυτή την πήρε και την κρατάει σταθερά το κκε.

Ή όπως είχε γράψει αρκετά χρόνια πριν κι ο πουλιόπουλος, αν μπόρεσε το κουκουέ να διατηρήσει το πολιτικό μονοπώλιο και να ματαιώσει αλλεπάλληλες απόπειρες για τη δημιουργία άλλων εργατικών κομμάτων στη χώρα αυτό δε μπορεί να οφείλεται παρά στον αδιάρρηκτό του δεσμό με την εργατική τάξη και τις ιστορικές της τύχες.

Το απόσπασμα της ομάδας κομμουνιστών γράφτηκε αρχές του 46’ (πριν αρχίσει ο εμφύλιος που τέλειωσε με κάτι συγχαρητήριες επιστολές προς το βασιλιά). Ο μη αστικός μύθος λέει ότι τον ίδιο χρόνο είχαμε και τη μοναδική ίσως καταγραμμένη στα χρονικά περίπτωση ανοιχτών εκδηλώσεων του κόμματος όπου καλούνταν κι οι τροτσκιστές και γινόταν δημόσια ανοιχτός διάλογος.
Κρίμα που δεν τα κάνουμε αυτά πλέον. Γιατί τότε θα βλέπαμε τη συνέχεια (σίκουελ) της ταινίας του κλίμοφ...

Για τα του κόμματος στο μεσοπόλεμο σε επόμενο κείμενο. Έχουν κι αυτά την πλάκα τους.