Γκόρμπι και τροτσκισμός

Οι πάσης απόχρωσης τροτσκιστές δεν ξεγελάστηκαν από τα κόλπα των σταλινικών, το εικοστό συνέδριο και την αποσταλινοποίηση. Τα καθεστώτα της ανατολής παρέμειναν σταλινικά μέχρι το τέλος, οπότε και κατέρρευσαν. Ή τουλάχιστον μέχρι τον γκόρμπι και την περεστρόικα. Που εκτός από εμάς μπέρδεψε λιγάκι κι αυτούς. Εκτός από τους ηρωικούς ποσαδίστας που ήταν ήδη από τον μπρέζνιεφ μαζί μας κι επικροτούσαν την διεθνιστική επέμβαση στο αφγανιστάν το 79'.

Ο γκόρμπι γοήτευσε δυστυχώς πολύ κόσμο κι ανάμεσά τους και κάποιους τροτσκιστές.
Υπήρχαν βέβαια κάποιες ομιλίες του με αποσπάσματα σαν κι αυτό*, όπου η ουσία του τροτσκισμού θεωρείται μια ολομέτωπη επίθεση στον λενινισμό. Αλλά κατά βάθος αυτά ανήκουν σε έναν πρώιμο γκόρμπι που δε μπορούσε ακόμα να εκδηλωθεί ανοιχτά κι έπρεπε να κρατά κάποια μπρεζνιεφικά προσχήματα, λόγω της ημέρας (η επέτειος του οκτώβρη, αλλά και των γενεθλίων του τρότσκι).

Την ίδια χρονιά πάντως (1988) οι σοβιετικοί προχώρησαν στην αποκατάσταση του μπουχάριν, στα 50χρονα από την εκτέλεσή του. Κι ήταν βάσιμη η «ελπίδα» ότι αν κρατούσε λίγο ακόμη ο γκόρμπι θα προλάβαινε να αποκαταστήσει και τον λέοντα. Αν και πέρσι ένας αναγνώστης του μπλοκ μας έγραψε ότι η αποκατάσταση αυτή έχει γίνει (άλλο αν δεν έγινε εξίσου γνωστή)! Κι αφού το ζήσαμε κι αυτό, μπορούμε πια να πεθάνουμε ευτυχισμένοι, μαζί με τη σοβιετία.

Ίσως να την έκαναν στα 50χρονα από τη δολοφονία του, στα 1990, μαζί με το 28ο συνέδριο του κκσε, όπου δεύτε τελευταίον ασπασμόν γιατί ένας από εμάς είναι ιούδας και το φιλί του προδοσία. Οπότε αυτό το συνέδριο ήταν το τελευταίο. Τα ύστερα του (νέου) κόσμου και της ιστορίας.

Τότε βέβαια στη σοβιετία επικραούσε γενικώς ένα φιλελεύθερο πνεύμα. Κατά το κοινώς λεγόμενο ήταν ξέφραγο αμπέλι. Φύτρωνε κάθε καρυδιάς καρύδι, από αντισοβιετικές έως κι ανοιχτά φασιστικές οργανώσεις. Κι αντί να πάρουν τον σταλινικό καρυοθραύστη να τις τσακίσουν, οι σοβιετικοί τραγουδούσαν το κύκνειο άσμα τους στη λίμνη των κύκνων και τις άφηναν να λειτουργούν νόμιμα και να αλωνίζουν. Και ο γκόρμπι έκανε τον μαύρο κύκνο και ξεγελούσε τους λαούς της σοβιετίας που αγάπησαν εν αγνοία τους τον προδότη τους.
Στην άλλη πλευρά του τείχους αγάπησαν μόνο την προδοσία του και τον προδότη τον πέταξαν σα στυμμένη λεμονόκουπα να διαφημίζει πίτσες. Εν τω μεταξύ όμως έπρεπε να τον παινεύουν και να τον προβάλλουν ως πρότυπο σύγχρονου κομμουνιστή ηγέτη. Κι έτσι του έδωσαν κι ένα νόμπελ ειρήνης για την ερμηνεία του. Ενώ η πόρτμαν ούτε ένα όσκαρ δεν πήρε. Ούτε καν ένα αγαλματάκι με το ημίθεο για το ηράκλειο έργο που έκανε. Μία δεν πιάνει μπροστά στον ιούδα η πόρτμαν.

Κοντά στους βασιλικούς (και τους τσαρικούς) ποτίζονται κι οι γλάστρες. Εδώ άφηναν ανενόχλητες φασιστικές οργανώσεις. Στους τρότσκες θα κολλούσαν -που ούτως ή άλλως ήταν γραφικοί κι ακίνδυνοι; Και μη μου πείτε πως έτσι κι αλλιώς το ίδιο είναι, στη ρετρό λογική του σοσιαλ-φασισμού. Στηρίζουμε κριτικά το σύντροφο με το μουστάκι, αλλά δεν υιοθετούμε τη φρασεολογία του για τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Συμφωνούμε την πολιτική του αλλά όχι με την πολεμική του. Ή μάλλον συμφωνούμε και με την πολεμική του, αλλά όχι πάντα με τον τρόπο που εκδηλώθηκε. Και πώς να μην είναι όμως πολεμική η πολιτική του συντρόφου με το μουστάκι, με τη σοβιετία περικυκλωμένη από ιμπεριαλιστές που τον περίμεναν στη γωνία για να μας τη φορέσουν; Ο πόλεμος εξαλλου είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα.

Όπως συμβαίνει και σήμερα καμιά φορά με την οργάνωση. Κρατάμε αποστάσεις από τις σκληρές ανακοινώσεις για εκοφίτες, παιδιά του μπόμπολα κτλ. Αλλά συμφωνούμε κριτικά με την πολιτική της, με τις διαφωνίες μας και τα σκουλαρίκια μας. Συμφωνούμε βασικά με τις πράξεις, αλλά όχι πάντα με το στιλ και τη φρασεολογία.

Κάποιοι λένε ότι στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Το κόμμα τα λέει όλα καλά κι ωραία, τα περιγράφει μια χαρά και τα ευαγγελίζεται για τη δευτέρα παρουσία του σοσιαλισμού που θα έρθει χωρίς επανάσταση, μόνο με κρίνο. Αυτό αφορά όμως κυρίως άλλους χώρους με βαρύγδουπες αναλύσεις που αναφέρουν σε κάθε τρίτη φράση την επανάσταση για να λύσουν τα ξόρκια του καπιταλισμού, αλλά δεν έχουν καμία επαφή με την πραγματικότητα.

Σε κάθε περίπτωση η αποκατάσταση του τρότσκι ήταν το λιγότερο πιθανό σενάριο. Αυτή του μπουχάριν είχε πολιτική σκοπιμότητα. Ο γκόρμπι δεν αποκατέστησε τον επαναστάτη θεωρητικό της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων, ή ένα θύμα του σταλινισμού. Αλλά τον θεωρητικό του περίφημου "κουλάκοι πλουτίστε", τον υπερασπιστή της νεπ, που άφηνε περιθώριο –σε πολύ ειδικές συνθήκες και για πολύ συγκεκριμένους λόγους- στην ιδιωτική πρωτοβουλία.
Αυτό ήταν που ενδιέφερε τα γκεσέμια της περεστρόικα και για αυτό έκαναν λόγο για επιστροφή στην θεωρητική κληρονομιά του λένιν και τα τελευταία του κείμενα που συνέπιπταν χρονικά με την περίοδο της νεπ, παίρνοντας ακριβώς τα αποσπάσματα που τους βόλευαν για να αλλοιώσουν το νόημα και να προωθήσουν την οικονομία της αγοράς. Με τον τρότσκι όμως δεν υπήρχε αντίστοιχη σκοπιμότητα.

Πέρα από αυτό η αποκατάσταση του μπουχάριν είχε ένα νόημα με την έννοια της απαλλαγής του από την κατηγορία του πράκτορα του φασισμού και μιας ηθικής επανόρθωσης για την εκτέλεσή του. Για τον λέοντα όμως, τι νόημα θα είχε; Μεταξύ μας θεωρούμε αυτονόητο καμιά φορά ότι πίσω από τη δολοφονία του συντρόφου με την αξίνα βρισκόταν ο στάλιν. Θυμάμαι έναν σύντροφο που πήρε μια φορά στη σχολή του έναν κοε(μ)τζή απ’ το χέρι, τον έβαλε να το δώσει σε έναν οκδε σκέτο και του είπε: έλα, ζήτα του συγνώμη που του δολοφονήσατε τον αρχηγό. Δεν ξέρω αν όντως το έκανε, αλλά εξ όσων γνωρίζω οι σοβιετικοί ουδέποτε παραδέχτηκαν κάτι τέτοιο, για να το επανορθώσουν με μια αποκοτάσταση.

Σε μια μικρή μπροσούρα του σεκ με τίτλο πώς χάθηκε η ρώσικη επανάσταση, υπάρχει στο τέλος κι ένα κείμενο του γκαργκάνα -αν θυμάμαι καλά- της χρυσής δεκαετίας για τη γκορμπι-μανία και το κλίμα της εποχής. Μαζί και μια γελοιογραφία του ιωάννου, που είναι όλα τα ρούβλια σε σκληρό συνάλλαγμα.

Είμαστε στα 80’ς, τρικομματική βουλή κι έχει το λόγο ο μητσοτάκ.
-Γιατί όπως λέει κι ο κύριος γκορμπατσόφ..
Πετιέται και τον διακόπτει ο ανδρέας.
-Δε θα μας πείτε εσείς τι λέει ο φίλος γκορμπατσόφ.
-Κάτω τα χέρια από το σύντροφο γκορμπατσόφ, εξανίσταται κι ο χαρίλαος.

Μα τι έλεγε τέλος πάντων αυτός ο γκορμπατσόφ κι ήταν τόσο σπουδαίο;
Κι είχαμε τους ανανεωτικούς που βρήκαν δικό τους άνθρωπο στην ουσία, να μας λένε ότι δεν είμαστε ολόψυχα με το πνεύμα της περεστρόικα, ότι προσποιούμαστε και προσπαθούμε να προσαρμοστούμε ασθμαίνοντας. Άσχετο, αλλά δίκιο είχαν, κι ευτυχώς δηλ.

Τους μουλάδες να είναι ο μόνος χώρος που είχε ψυλλιαστεί πού πάει το πράγμα –απ' ό,τι δείχνουν τα ντοκουμέντα της εποχής- αλλά όχι σε όλη του τη διάσταση. Πού ακούστηκε δηλ ιμπεριαλιστής –έστω και σοσιαλιμπεριαλιστής- να αφήνει οικειοθελώς τις αποικίες του, να γκρεμίζει το τείχος και να αυτοκτονεί χωρίς να ανοίξει μύτη; Παρά μόνο στη ρουμανία, όπου το καθεστώς τσαουσέσκου είχε ρίζες κι αντιστάθηκε. Ναι, ο τσαουσέσκου.

Το σεκ πανηγύριζε για τις λαϊκές (αντ)επαναστάσεις από κάτω και δεξιά (μωρέ από κάτω να ‘ναι κι ό,τι να ‘ναι). Και το πγ μας να λέει περίπου τα ίδια για τον τσαουσέσκου και να έχει πανηγυρική ανακοίνωση για την ανατροπή και τη δολοφονία του.

Οι κοτζιάς και μπατίκας έφευγαν το 89’ από τα αριστερά εξαιτίας του τζανετάκη καταγγέλοντας το σταλινικό τρόπο λειτουργίας του κουκουέ που δε συνάδει με το νέο ήθος και τις αρχές της περεστρόικα! Κι ο σάββας να βλέπει σε αυτήν την επιβεβαίωση της θεωρίας του τρότσκι για την αντιγραφειοκρατική επανάσταση*. Και να θεωρεί ως πιο συνεπή της τμήματα όσους συνασπίζονταν γύρω από τον γέλτσιν! Πολιτικό κριτήριο, όχι αστεία.

Τα έσχατα του κόσμου. Είναι μετά να μη βγει η θεωρία για το τέλος της ιστορίας; Κι εσύ ο μέσος κουκουές να πρέπει να τα συγκεντρώσεις όλα αυτά και να βγάλεις ένα λογικό συμπέρασμα με συνοχή κι ειρμό. Να βλέπεις τα αυγά και να τα ρωτάς πού πήγαν τα πασχάλια. Και να έχεις την ψυχολογία του σπύρου παπαδόπουλου στους απαράδεκτους.
Τι έγινε ρε παιδιά, μας την πέσανε;

Έπεσε ο ουρανός στα κεφάλια μας που λέει κι ο μαζεστίξ. Είναι μετά να μη σιχτιρίσει αυτή η γενιά και να μην πάει σπίτι της; Και πού να πήγαιναν δηλ; Μπρος γκρεμός και πίσω ρεύμα, νέο αριστερό. Ε, πήγαν κι έπεσαν στο γκρεμό και καλά κρασά. Όρκο παίρνω πως πολύ καλοί άνθρωποι ήσαντο.

Σημειώσεις

*Ο τροτσκισμός στην ουσία ήταν μια ολομέτωπη επίθεση ενάντια στο λενινισμό. Επρόκειτο πρακτικά για τις τύχες του σοσιαλισμού στην χώρα μας, για τις τύχες της επανάστασης. Σε αυτές τις συνθήκες ήταν απαραίτητο να ξεσκεπαστεί ο τροτσκισμό μπροστά σε όλο το λαό, να αποκαλυφθεί η αντισοσιαλιστική του ουσία. Η κατάσταση περιπλεκόταν από το γεγονός ότι οι τροτσκιστές είχαν συνασπιστεί με τη νέα αντιπολίτευση των ζινόβιεφ και κάμενεφ.

Από το λόγο του γκορμπατσόφ για την 70ή επέτειο της οκτωβριανής επανάστασης.

*η περεστρόικα είναι η αντιφατική μορφή μέσα από την οποία αναπτύσσεται ένα επαναστατικό περιεχόμενο –η πολιτική επανάσταση ενάντια στη γραφειοκρατία και το σταλινισμό που είχε προβλέψει ο τρότσκι. Μια ιδιότυπη κατάσταση δυαδικής εξουσίας έχει διαμορφωθεί. Από τη μία η γραφειοκρατία έχει χάσει το μονοπώλιο της πολιτικής εξουσίας, αλλά όχι βασικούς μοχλούς της. Από την άλλη η εργατική τάξη μπήκε πια στο δρόμο για να αποκτήσουν όλη την εξουσία τα αναγεννημένα σοβιέτ.

Νοέμβρης 88’, ο σάββας μιχαήλ προλογίζει σάββα μιχαήλ, στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του, περεστρόικα και οικονομία, εκδόσεις αλλαγή.