Θέατρο του παραλόγου

Η κε του μπλοκ δεν πήγε πολλές φορές στις πλατείες, αλλά είχε ανταποκριτές. Τις πρώτες μέρες στο λευκό πύργο, μια ερασιτεχνική ομάδα μουλάδων ανέβασε μια θεατρική παράσταση με βαθιά νοήματα κι αγαπημένα κλισέ: αμερικάνους, καπιταλιστές, προλετάριους, απεργιακή συνέλευση, εργατική αριστοκρατία. Και μια κνίτισσα να μετρά το πλήθος και να αποχωρεί καταγγέλλοντας.
Ένας, δυο, τρεις... εκατό. Α-α! Εκφυλισμός, εκφυλισμός.
Ο σοσιαλιστικός σουρεαλισμός στα καλύτερά του.

Αλλά τα πιο ωραία σουρεάλ δεν τα είχαμε δει ακόμα. Κι η πραγματική ζωή ξεπερνά τη φαντασία του συντρόφου και γίνεται φαντασία στην εξουσία και μάης του παρισιού, ή της πλατείας συντάγματος.

Κι εκεί αρχίζουν τα μεγάλα ερωτήματα περί τέχνης. Ποιος είναι ο πραγματικός σκηνοθέτης; Το αυθόρμητο κίνημα ή τα κανάλια; Ποιο είναι το μήνυμα του έργου; Υπάρχει ταξικό δίδαγμα ή φτιάχνει καθένας το δικό του; Μήπως είναι τέχνη για την τέχνη; Και τι έγινε στην οντισιόν με τη διανομή των ρόλων;

-Είστε από κάποιο κόμμα είπατε; Στοπ! Ευχαριστούμε πολύ. Θα σας ειδοποιήσουμε αν χρειαστεί. Ο επόμενος παρακαλώ.
-Γεια σας. Με λένε ρούντι κι είμαι εργαζόμενος. Ήρθα για το ρόλο του αγανακτισμένου κομμουνιστή δίχως κόμμα. Θα σας παίξω ένα μονόπρακτο για την πολιτικοποίηση της πλατείας, με τα τρία δεν που όρισε ο σύντροφος μάο: δεν πληρώνω, δεν χρωστάω, δεν είμαι μέλος κόμματος.

Κι έτσι κάποιοι κομπάρσοι βρέθηκαν με πρωταγωνιστικό ρόλο κι είπαν να θάψουν τη λογική μαζί με την κομματική τους ταυτότητα. Ζωγράφισαν απ’ την αρχή τη μουντή πραγματικότητα με τα χρώματα των επιθυμιών τους, την επαναθεμελίωσαν φαντασιακά, και είδανε με τα μάτια της ψυχής τους ένα παλλαϊκό κύμα εξέγερσης, μια λαοθάλασσα σαν τη μεσόγειο, που ήταν όλη μια πλατεία ταχρίρ εξεγερμένη, πλημμυρισμένη με όνειρα κι αγανάκτηση και ψυχολογία σεκίτη, με λέιζερ, μούντζες και σφυρίχτρες. Αλλά χωρίς το σεκ τα αξεσουάρ και τα καπέλα του. Γιατί στην πλατεία απαγορεύονταν τα κόμματα, ακόμα και τα κατ’ ευφημισμόν τέτοια.

Κάτι σαν σοβιέτ χωρίς μπολσεβίκους δηλ. Αλλά αν είναι αστείο να συγκρίνεις τους μπολσεβίκους με το σεκ –ποιος να συγκριθεί μαζί τους άλλωστε- είναι εξίσου αστείο να βλέπεις τις πλατείες σαν σοβιέτ κι εργατικά συμβούλια, χωρίς ταξική αναφορά, αλλά με εδαφική βάση, όπως στο σύνταγμα του 36’. Και σα λαογέννητους θεσμούς που εκλέγουν αντιπροσώπους για τη βουλή των κάτω. Αν κι αυτό θα κατέλυε βάναυσα τις αμεσοδημοκρατικές μας αρχές και την πραγματική δημοκρατία. Που εφόσον είναι πραγματική, μα το σταυρό τον αγκυλωτό στην πάνω πλατεία, δεν χρειάζεται να ρωτήσουμε σαν τους παλαιοκομμουνιστές: δημοκρατία για ποιον; Για ποια τάξη και ποιον σκοπό;

Κι έτσι φτιάξαμε σοβιέτ χωρίς τάξεις και πήγαμε ένα βήμα πέρα από τα σοβιέτ χωρίς μπολσεβίκους. Κι ένα πίσω από τη γαλλική επανάσταση. Που ήταν αστική, αλλά με καθαρές, ταξικές αναφορές. Τουλάχιστον υιοθετήσαμε τα αιτήματά της για ελευθερία κι ισότητα. Κι αφήσαμε τις ταξικές αναλύσεις για να βρούμε το πλήθος του νέγκρι και την κρυφή γοητεία της μικρομπουρζουαζίας, γιατί κι οι μικροαστοί θα πάρουν μέρος στην επανάσταση.
Ένα βήμα μπρος, ένα πίσω, που θα έλεγε κι ο βλαδίμηρος. Αλλά δεν (τον) κρατήσαμε σταθερό, ως σημείο αναφοράς και κάναμε βήματα χάνοντας τον μπούσουλα.

Οι περιθωριακές ομάδες πλατσουρίζουν άγαρμπα μες στη λαοθάλασσα κι ενθουσιάζονται σαν την ινδή φίλη του φιλέα φογκ που δεν είχε ξαναδεί χιόνι στη ζωή της. Παίζουν με τις διαθέσεις του κόσμου, μέχρι να τις λιώσουν σα νιφάδες με την αγωνιστική τους θέρμη, αντί να στρώσουν η μία πάνω στην άλλη και να γίνουν συνειδητές. Κι είδαν στο χιόνι -επιτέλους- μια άσπρη μέρα. Η ώρα ζύγωνε, οι καρέκλες τρίζανε απ’ τα κάτω κι αριστερά, η κάτω βουλή της πλατείας έβγαζε διατάγματα, ζούσαμε μέρες δυαδικής εξουσίας. Μία κυριακή πριν νωρίς, μία μετά, καύσωνας και μπάνια του λαού.

Μιλούσαν για λαϊκή εξέγερση, ενώ είχαν μείνει μεταξύ τους. Για την πολιτικοποίηση της πλατείας, ενώ αυτή ψήφιζε να καταργηθούν τα πολιτικά κόμματα. Κι εν τω μεταξύ ο κόσμος πείστηκε από την πείρα του πως δεν θα βγει τίποτα έτσι κι άρχισε να φυλλορροεί, πάνω στο άνθος της πολιτικοποίησής του. Μείναμε δυο, μείναμε τρεις, μείναμε μόνο εμείς κι εμείς. Αλλά ακόμα κι ένας άσχετος να είχε μείνει, ήταν κέρδος για την οργανωτική ή για την κάλπη.

Κι εκεί το έργο χώριζε στα δυο. Κάποιοι έμειναν και συνέχισαν την κατά φαντασίαν μαζική παρέμβαση. Σε μια συνέλευση που άρχισε να θυμίζει διήμερο συντονιστικό, με ένα σώμα ευέλικτο, πλασμένο από πηλό, και τη γραφειοκρατία της αμεσοδημοκρατίας να σφραγίζει τα πάντα. Κι οι άλλοι παρακολουθούσαν διακριτικά από απόσταση. Αλλά συνέχισαν να παίζουν το ίδιο μονόπρακτο στους απ’ έξω, για τις ανάγκες του ρόλου και της πολεμικής με τους απόντες, που σνομπάρουν ό,τι δε μπορούν να ελέγξουν. Άλλο καπέλο αν ψηφίσαμε την κατάργησή τους.

Κάθε απόπειρα κριτικής στις αντιφάσεις της πλατείας σταματούσε σε ένα ακλόνητο, απλοϊκό σχήμα που ήταν σαν καθρεφτάκι. Εμείς ήμασταν εκεί για να παρέμβουμε, εσείς λείπατε και το σνομπάρατε.
Κι οι αντιφάσεις;
Ναι, υπάρχουν, αλλά εμείς ήμασταν εκεί, ενώ εσείς όχι.
Τι κι αν αυτό το εμείς αφορά σκόρπιες ατομικότητες (ορέστη απ’ το βόλο, μαρία απ’ τη σπάρτη); Τι κι αν αφορά συλλογικότητες που αυτοαναιρέθηκαν; Ή αν οι μάζες παρευρίσκονταν ερήμην τους –με εξαίρεση τις κυριακές; Εμείς ήμασταν εκεί. Εσείς όχι.
Και τώρα που η αυλαία έπεσε κι εάλω η πλατεία; Ραντεβού το σεπτέμβρη.
Μας πήραν την πλατεία, λα-λα-λα-λα. Μονάχα για έναν μήνα, λα-λα-λα-λα.

Το θέμα δεν είναι οι αντιφάσεις καθαυτές –που θέλει ξεχωριστή ανάλυση*. Ούτε η συνήθης γραφικότητα κι η έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα. Το θέμα είναι η εκούσια παράκρουση ενός χώρου που έγλειφε τις πλατείες κι έφτυνε τις οργανώσεις, μαζί με τον εαυτό του, για να ξεχωρίσει, να πάρει πρόσκαιρα οφέλη, να δικαιολογήσει τη στάση και την ύπαρξή του. Κι έπαιξε συνειδητά ένα θέατρο του παραλόγου που έβαλε ανάχωμα σε κάθε σοβαρή προοπτική.

Θα μου πεις, δεν πρέπει οι κομμουνιστές να παρεμβαίνουν στις μάζες; Ακόμα και στις αντικαπνιστικές λέσχες, όπως έλεγε ο βλαδίμηρος (αν και σήμερα μάλλον δε θα είχαν πολλή πέραση, πιο πολύ κόσμο θα συσπειρώναμε για το αντίθετο). Μια γραμμή μαζών που έλεγε κι η τρίτη διεθνής -κι από εκεί το ξεσήκωσε κι η αράν. Ναι, αρκεί αυτές να υπάρχουν όντως. Κι ύστερα βλέπουμε και το πώς που είναι μεγάλο ζήτημα.

Ο βλαδίμηρος έλεγε επίσης ότι όποιος περιμένει να δει μια εξέγερση σε καθαρή μορφή δε θα τη δει ποτέ του. Και δε θα ζήσει μια πραγματική επανάσταση με αντιφάσεις που είναι η πηγή κάθε ζωντανής κίνησης ή οργανισμού εν γένει. Αυτό είναι σωστό, αλλά έχει και συμπλήρωμα.
Όποιος φαντάζεται παντού και πάντα εξεγέρσεις και κάνει την επιθυμία του πραγματικότητα, δε θα δει ποτέ –ούτε αυτός- μια πραγματική επανάσταση, και θα τη βγάζει με φαντασιώσεις κι υποκατάστατα. Ή θα κινδυνεύει να την πατήσει σαν την ιστορία του βοσκού που έκανε φάρσα στους συγχωριανούς του για τον λύκο. Κι όταν αυτός ήρθε πραγματικά, δεν τον πίστεψε κανείς και τον άφησαν μόνο, να χαθεί σαν πρόβατο.


*για τη σχέση συνειδητού-αυθόρμητου, που δεν είναι απλή ενότητα, αλλά διαλεκτική αντίθεση. Τις συνειδήσεις που γεννιούνται στους δρόμους, αλλά διαμορφώνονται και στην πορεία, αλλιώς μένουν θνησιγενείς και στάσιμες. Και για τις αντιφάσεις. Που ένα πράγμα είναι να τις εντοπίσεις –παραμένει ζητούμενο για αρκετούς. Κι ένα άλλο να παρέμβεις για να τις αλλάξεις συνειδητά.