Το ρεύμα σε νέες περιπέτειες

Σήμερα ολοκληρώνεται το σώμα του ρεύματος για το υποκείμενο –ένα είναι το ρεύμα- το οποίο δρομολογεί τη μετονομασία του και τη συγκρότηση του σε κόμμα. Κι αυτή είναι μια είδηση που μοιάζει περίπου με  ψέμα, κι όχι μόνο επειδή είναι πρωταπριλιά.

Ο σκοπός της ανάρτησης δεν είναι μια ολοκληρωμένη κριτική στο κείμενο εργασίας του σώματος. Μπορώ να πω ότι μου φάνηκε πιο στρωτό και διαβαζόταν πιο ευχάριστα από το προηγούμενο κείμενο για την κρίση –που καταπιάστηκε με ένα, εκ των πραγμάτων, πιο «στρυφνό» αντικείμενο όπως η πολιτική οικονομία. Καθώς κι ότι είχε κάποια ενδιαφέροντα σημεία (όπως το τρίτο παράρτημα για την κατάσταση με τις διάφορες «διεθνείς» αριστερής αναφοράς), αξιόλογες αναλύσεις (πχ για την επίδραση της ανεργίας στον ίδιο τον άνεργο, σε μια σειρά επίπεδα, ή τους παράγοντες που εμποδίζουν την πολιτική συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης) και πολεμικές σε θέσεις της αναρχίας και της αυτονομίας (ιδεολογήματα όπως το «πλήθος» των χαρντ-νεγκρι κλπ).

΄Εχει όμως και σοβαρά μειονεκτήματα. Θεωρώ πχ προβληματικές –ακόμα κι από αισθητικής άποψης- κάποιες φραστικές υπερβολές –πχ «νεοαπολυταρχικός ολοκληρωτισμός», «υπεραντιδραστικοποίηση», «γαλαξίας κινημάτων και εξεγέρσεων που αναδύεται» κ.ά.- που φαίνεται να πλειοδοτούν στην πομπώδη περιγραφή μερικών φαινομένων και σε έναν άτυπο διαγωνισμό βερμπαλισμού του αμφιθεάτρου. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται οι μακροσκελείς προτάσεις (ή αλλιώς μακρι-νάρ-ια) και γενικώς ο μακροπερίοδος λόγος που κάποιες φορές αγγίζει τα όρια του φετίχ.

Από πολιτικής άποψης σημειώνω ενδεικτικά:

-    Την εύκολη απόρριψη της σοβιετικής πείρας μετά το λένιν και του συγκεντρωτισμού («που αναπαράγει την ιεραρχική-εξουσιαστική δομή του αντιπάλου -αστικό κράτος κι επιχειρήσεις»). Ενώ περιγράφεται η ανάγκη ύπαρξης του τελευταίου, βαφτίζεται ενότητα αντίληψης και δράσης, για να μην παραπέμπει συνειρμικά στο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και το κόμμα νέου τύπου.

-    Την αναφορά στο σύνολο των «πρωτοποριών» (κόμμα-μέτωπο-κίνημα) με τη φράση του μαρξ «κόμμα με την ευρεία και ιστορική έννοια» η οποία με τα κατάλληλα συμφραζόμενα θα μπορούσε να οδηγήσει στο «ευρύ κόμμα» του μενσεβίκου μάρτοφ. Το κείμενο εργασίας λέει ότι σε αυτή τη σχέση το κόμμα είναι το πρωταρχικό αλλά το μέτωπο είναι ο καθοριστικός παράγοντας (ενώ στη σχέση μέτωπο-κίνημα, καθοριστικός παράγοντας θεωρείται το δεύτερο). Πρακτικά τα πάντα βαφτίζονται πρωτοπορία, ενώ το πλέον καθοριστικό στοιχείο καταλήγει να είναι αυτό με το πιο χαμηλό επίπεδο συνειδητοποίησης.

-    Την ασάφεια του όρου «αντικαπιταλισμός» που αγκαλιάζει το σύνολο των αναλύσεων: από το (αντικαπιταλιστικό) μέτωπο, μέχρι την (αντικαπιταλιστική) επανάσταση και την ανατροπή της επίθεσης. Η τελευταία περιλαμβάνει από μέτρα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού (απαλλοτρίωση τραπεζών και επιχειρήσεων, εξάλειψη της ανεργίας) μέχρι μεταρρυθμίσεις εντός του συστήματος: δραστική φορολόγηση του κεφαλαίου (που το έχουμε ήδη απαλλοτριώσει) και τη «ριζική ανακατανομή πλούτου σε βάρος του κεφαλαίου, μέχρι να περάσει ολόκληρος στους εργαζόμενους». Για να καταλήξει στο ίδιο κομμάτι να διεκδικεί «πραγματικές ελευθερίες» (για ποιον;), «αυθεντική εργατική και λαϊκή κυριαρχία» (sic) και κατοχύρωση του δικαιώματος του «έθνους των εργαζομένων» να καθορίζει τις τύχες του» (που θα κατοχυρωθεί από ποιον και σε ποιο σύστημα;).

Πέρα από αυτά, θέλω να κάνω μια πιο γενική αναφορά. Ένα σώμα για το υποκείμενο καλείται βασικά να απαντήσει στο ερώτημα «ποιος;» που παραπέμπει σε βαθύτερα, «υπαρξιακά» ερωτήματα του τύπου «ποιος είμαι, πού πάω κλπ». Τα ερωτήματα αυτά προκύπτουν από συγκεκριμένες αδυναμίες κι αδιέξοδα με τα οποία οφείλει να αναμετρηθεί κανείς. Κι αυτό περνάει υποχρεωτικά μέσα από μια κριτική αποτίμηση της πορείας που τον έφτασε ως εδώ.

Μια πρόχειρη αποτίμηση της πορείας του ναρ θα μπορούσε να γίνει ακόμα και σε ετυμολογικό επίπεδο.

-Το νέο αριστερό ρεύμα που συνάντησε τη νέα αριστερά, το φοιτητικό μάη του 68, τη νεολαία ως πρωτοπορία –κι αργότερα- τον ζίζεκ (επιστροφή στο λένιν δια της ψυχανάλυσης), τον μπαντιού (και τον κομμουνισμό ως «ιδέα»), τους αντιθεσμούς του χολογουέι κοκ. Κι έμεινε εκστασιασμένο μπροστά στις παλιές «καινούριες» ιδέες που έμειναν κενές περιεχομένου.

-Ο μεσσιανισμός του νέου και η υπαρξιακή ανάγκη να αποδειχτεί, με θεωρητικές επεξεργασίες για το νέο στάδιο, τη νέα βάρδια, το κόμμα της νέας εποχής και την επαναθεμελίωση. Που γκρέμισε τα «σαθρά» θεμέλια και έμεινε χωρίς βάση, ημιτελής  σαν τον πύργο της βαβέλ, όπου μιλούσαν διαφορετικές πολιτικές γλώσσες με αντικρουόμενα στρατηγικά σχέδια.

Ενώ το νέο στάδιο του καπιταλισμού τεκμηριώθηκε με ό,τι ήταν δυνατόν, ακόμα και μια φράση του μαρξ για «κάθε μεγάλη εφεύρεση, που αλλάζει τον τρόπο θεώρησής μας για τον κόσμο». Σε αυτήν την περίπτωση όμως, με βάση τις αλλαγές και τις εφευρέσεις της τελευταίας εικοσαετίας, η ανάλυση για τον ολοκληρωτικό καπιταλισμό έχει παλιώσει και πρέπει να αρχίσουμε να περιγράφουμε το επόμενο στάδιο και τα χαρακτηριστικά του –καθώς επίσης να του βρούμε κι ένα καινούριο όνομα.

-Η νεολαία που ξεκίνησε για κόμμα, αλλά έμεινε παρέα, γιατί δε σκότωσε εγκαίρως το «κόμμα-κρόνος» που «τρώει τα παιδιά του» σε εκείνη τη νυχτωδία της κρονστάνδης, το 89’. Κι έμεινε πάντα νέα και «πάντα παιδί» γεμάτη πολιτικές ασθένειες της ηλικίας της.

Διακριτό ρεύμα, με μόλις διακριτή δομή, που δε λειτούργησε ποτέ ενιαία και συνεκτικά και διαπαιδαγώγησε τα μέλη του κατ’ εικόνα και ομοίωση των φοιτητικών σχημάτων, σε μια τελείως διαφορετική λογική.

Το οργανωτικό όμως είναι πρωτίστως πολιτικό. Όταν λοιπόν υποτιμάς συνειδητά τους οργανωτικούς όρους μιας διαμάχης, καταλήγεις να υποβαθμίζεις τόσο την οργανωτική, όσο και την πολιτική συγκρότηση του χώρου σου.

Μπορεί κάποιος να πει ότι αυτή είναι μια αφηρημένη κριτική, που θα είχε ίσως νόημα να γίνει πέντε χρόνια πριν, αλλά αγνοεί τη σημερινή δυναμική των πραγμάτων και τις προσπάθειες του ρεύματος το τελευταίο διάστημα, ως έμπρακτη αυτοκριτική του για τις παθογένειες του παρελθόντος.

Αυτοκριτική όμως δεν είναι η διαπίστωση της αποτυχίας, ή η καταγγελία της αντίληψης της «μεταμοντέρνας τάσης» που αποχώρησε. Είναι μια βαθύτερη διαδικασία, που ψάχνει να βρει τα αίτια των λαθών και να τα διρθώσει. Η ειλικρινής αυτοκριτική δείχνει και την ειλικρίνεια των προθέσεων. Κι αυτό είναι ζωτικής σημασίας για ένα ρεύμα που συνεχίζει να επιζητά από τους άλλους μετ’ επιτάσεως –επίσημη κι όχι έμπρακτη- αυτοκριτική για όσα έγιναν εικοσιτρία χρόνια πριν.

Έμπρακτη αναγνώριση του λάθους από αυτή την άποψη, θα ήταν η οικοδόμηση μιας σοβαρής οργάνωσης με ευρεία εργατική βάση. Αν κι εφόσον κατακτηθεί αυτό, θα έχει μεγαλύτερη αξία κι η ανάλυση του ρεύματος για τη σύγχρονη εργατική τάξη. Και τότε θα μπορούμε να μιλήσουμε σε άλλη βάση επί του ζητήματος.

ΥΓ Χτες βράδυ είχα περίπου έτοιμο το κείμενο σε λίγο διαφορετικό τόνο από τον τελικό, επηρεασμένος και από κάποια «ξινά» σχόλια σε προηγούμενες αναρτήσεις. Αλλά η χτεσινοβραδινή συνάντηση με κάποια παιδιά μου άλλαξε τη διάθεση κι αποφάσισα να επαναθεμελιώσω το κείμενο σε πιο ήπιο τόνο και να στρογγυλέψω κάποιες διατυπώσεις και μελανά σημεία –με αμφίβολα αποτελέσματα αλλά τουλάχιστον καλή προαίρεση.

Σπουδαίο πράγμα η διαπροσωπική επαφή. Κι ευεργετικό.