Το πραξικόπημα στην Παραγουάη Β' μέρος

Ποιοι κρύβονται πίσω από το πραξικόπημα .

1) Τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των Γιάνκηδων στην περιοχή.

Η ανάληψη από το Λούγο της προεδρίας της Παραγουάης το 2008, ήταν κατά κάποιο τρόπο μια ακόμα επιβεβαίωση του μεγάλου κύματος της Λατινοαμερικάνικης απόδρασης προς την αξιοπρέπεια της «Patria Grande» που είχε ήδη ξεκινήσει σε μια σειρά χώρες της περιοχής με την γενικευμένη πτώση της πολιτικής επιρροής της Ουάσιγκτον στον πίσω κήπο της.

Αυτό, σε συνδυασμό με την είσοδο της Παραγουάης σε μια σειρά οργανισμούς και ενώσεις της περιοχής, όπως την  Mercosur (Mercado comun del Sur), την Unasur ( Unión de Naciones Sudamericanas) που φτιάχτηκε ως αντίβαρο στον ελεγχόμενο από τους Γιάνκηδες ΟΕΑ (Organizacion de estados Americanos), την CELAC ( Comunidad de estados Latinoamericanos y Caribeños) για την αμοιβαία συνεργασία και ανάπτυξη μεταξύ των κρατών της περιοχής με τη συμμετοχή και της Κούβας, την UruPaBol (συμμαχία για την αμοιβαία συνεργασία Ουρουγουάης, Παραγουάης και Βολιβίας), όπως και το Νοτιοαμερικάνικο Συμβούλιο για την Άμυνα (Consejo Suramericano de Defensa), έκανε τους Γιάνκηδες να ανησυχούν έντονα για τον δρόμο και τις επιλογές της χώρας που έθεταν σε κίνδυνο τα συμφέροντά τους.

Το 2005 η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπέγραψε μια συμφωνία με την τότε δεξιά κυβέρνηση της Παραγουάης για τη δημιουργία μιας μεγάλης στρατιωτικής βάσης στην περιοχή Τσάκο, κοντά στα σύνορα με τη Βολιβία. Η περιοχή αυτή βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Νότιας Αμερικής, λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα της Βολιβίας και κοντά στο τριεθνές  μεταξύ Παραγουάης, Βραζιλίας και Αργεντινής. Στο υπέδαφος της έχει μερικά από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στον υδροφόρο ορίζοντα του Guarani μια περιοχή με τα μεγαλύτερα αποθέματα γλυκού νερού στον πλανήτη που μπορεί να εγγυηθεί στον παρόντα παγκόσμιο πληθυσμό, για 180 χρόνια, 100 λίτρα νερού ανά άτομο.

Ο Λούγο με την εκλογή του ως πρόεδρος πάγωσε την συμφωνία που παρέμεινε ανενεργή όλα αυτά τα χρόνια, δεχόμενος αφόρητες πιέσεις από την αμερικάνικη διπλωματία και την ντόπια δεξιά να την επανενεργοποιήσει. Στην πρώτη σύνοδο του συμβούλιου Αμύνης  των Νοτιοαμερικανικών κρατών στο Μπουένος Άιρες, ο υπουργός Άμυνας της Παραγουάης Luis Bareiro Spaini κατηγόρησε ανοιχτά τις ΗΠΑ και την πρεσβεία τους στην Παραγουάη ότι προσπαθούν με παρεμβάσεις παντός τύπου να αποσταθεροποιήσουν και να επηρεάσουν τα εσωτερικά και τις αποφάσεις της χώρας, με την επιμονή τους να ενεργοποιήσουν την βάση. Η αλήθεια είναι ότι ο υπουργός Άμυνας είχε έρθει πολλές φορές σε έντονη αντιπαράθεση με την Αμερικάνικη Πρεσβεία και τις ραδιουργίες της. Αποτέλεσμα; Το 2010 η γερουσία και το κοινοβούλιο με μια κοινοβουλευτική δίκη εξπρές -με αφορμή τη μυστηριώδη κλοπή 3 τουφεκιών από ένα στρατόπεδο- τον παρέπεμψε για ελλιπή εκπλήρωση καθηκόντων, ζητώντας την αποπομπή του από τη θέση του Υπουργού Άμυνας, χωρίς προηγούμενη παραίτηση του ιδίου, κάτι που φυσικά έγινε, με την ίδια ακριβώς διαδικασία όπως και με τον πρόεδρο 2 χρόνια μετά.

Από το 2009 κιόλας σε κάποια μυστικά έγγραφα αλληλογραφίας μεταξύ της Αμερικανικής πρεσβείας και της Ουάσιγκτον που διέρρευσαν από το wikileaks με μορφή απορρήτου, έγραφε: Κυκλοφορούν φήμες ότι ο σκληρός εθνικιστικός πυρήνας του Partido Colorado με ηγέτη τον Lino Οviedo μαζί με τον πρώην πρόεδρο Nicanor Duarte Frutos, ψάχνουν τρόπους να οδηγήσουν τον Πρόεδρο Λούγο σε κοινοβουλευτική δίκη. Το σχέδιο έλεγε επίσης ότι ο Federico Franco θα αναλάμβανε την προεδρία και ότι η αντιπολίτευση περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία και κάποιο στραβοπάτημα του Λούγο, που δεν θα αργούσε να έρθει, για να πραγματοποιήσουν εναντίον του πολιτική δίκη και να τον βγάλουν από την μέση.

Αν επιτυγχάνονταν το σχέδιο ο Franco θα αναλάμβανε την προεδρία με την αμέριστη βοήθεια του ανώτατου δικαστικού σώματος. Πιο καθαρό λοιπόν δεν μπορεί να γίνει ότι τα γεγονότα στις 22 Ιουνίου ήταν προσχεδιασμένα και καλά οργανωμένα από την αντίδραση και τους γιάνκηδες, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή. Την ίδια ώρα λοιπόν που η γερουσία και το κοινοβούλιο παρέπεμπαν τον Λούγο για ελλιπή πλήρωση καθηκόντων, ο Jose Lopez Chavez, πρόεδρος της επιτροπής αμύνης του κοινοβουλίου, αναγνώριζε προκλητικά σε δηλώσεις του ότι είχε επαφές και διαπραγματεύσεις με στρατηγούς των  ΗΠΑ που μόλις είχαν φτάσει, σχετικά με την επανεγκαθίδρυση της αμερικάνικης στρατιωτικής βάσης κοντά στα σύνορα με την Βολιβία. Ο Chavez, από τους φανατικότερους οπαδούς παραπομπής του προέδρου, δήλωσε ότι οι επαφές ήταν γόνιμες, ότι η πιθανή συμφωνία των δυο πλευρών  συμπεριλαμβάνει και ανθρωπιστική βοήθεια από ειδικούς στρατιωτικούς στον τοπικό πληθυσμό και ότι σε 15 μέρες θα υπάρχουν νεότερα. Να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ κατά την πραξικοπηματική αποπομπή του Λούγο, έκανε απλά έκκληση για ηρεμία, χωρίς καν να αναφερθεί στην νομιμότητα ή μη της νέας κυβέρνησης, ουσιαστικά αναγνωρίζοντάς την.

2) Οι πολυεθνικές

Μεγάλες πολυεθνικές, όπως η καναδική Rio Tinto Alcan και κυρίως η αμερικάνικη Μονσάντο που ήδη έχει εισαγάγει στην Παραγουάη τον μεταλλαγμένο σπόρο βαμβακιού Blgard bt για τις καλλιέργειές της, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο πραξικόπημα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Καναδάς αμέσως αναγνώρισε την νέα κυβέρνηση, όπως και οι ΗΠΑ

Το 2011 το υπουργείο γεωργίας και κτηνοτροφίας με επικεφαλής τον φιλελεύθερο Εnzo Cardoso (και όχι Francescoli J), απελευθέρωσε παράνομα τον μεταλλαγμένο σπόρο Blgard bt της αμερικάνικης Μονσάντο για εμπορική χρήση στην Παραγουάη. Οι αντιδράσεις και διαδηλώσεις των αγροτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων δεν άργησαν να έρθουν .

Η εθνική υπηρεσία αγροτικής ποιότητας υγείας και σπόρων (SENAVE) του παραγουάνικου κράτους με επικεφαλής τον Manuel Lobera, δεν συμπεριέλαβε αυτόν τον σπόρο στην κατηγορία των καλλιεργήσιμων λαμβάνοντας υπόψη τις υποδείξεις του υπουργείου υγείας και της γραμματέως περιβάλλοντος σύμφωνα με τον νόμο.

Τους επομένους μήνες η Μονσάντο δια μέσου της Ένωσης των συνδέσμων των μεγάλων παραγωγών (UGP) και  μεγάλου δημοσιογραφικού οργανισμού που ελέγχουν, επιτέθηκαν στην SENAVE και τον πρόεδρό της για την απόρριψη του συγκεκριμένου σπόρου από τις καλλιέργειες της χώρας. Η αφορμή δόθηκε μέσα από την καταγγελία μιας ψευτοσυνδικαλίστριας της SENAVE που κατηγορούσε την υπηρεσία και τον πρόεδρό της Lobera ως διεφθαρμένους και χρηματιζόμενους. Την επόμενη μέρα η UGP με βάση τα δήθεν στοιχεία της ψευτοσυνδικαλίστριας δημοσίευσε 12 κατηγορίες εναντίον του προέδρου Lobera και τις παρουσίασε στον αντιπρόεδρο Federico Franco, που εκείνο το διάστημα ετοιμαζόταν για την πραξικοπηματική προεδρία, απόντος του Λούγο σε ταξίδι στην Ασία.

 Όλα αυτά σε συνδυασμό με δηλώσεις του υπουργού γεωργίας Enzo Cardoso ότι δήθεν επενδυτές από την Ινδία αρνήθηκαν να επενδύσουν στην Παραγουάη λόγω της υποτιθέμενης διαφθοράς που υπάρχει στην εθνική υπηρεσία αγροτικής υγείας και σπόρων SENAVE και του προέδρου της  Lobera.

Η Μονσάντο παρουσιάζει νέα ποικιλία σπόρων διπλά μεταταγμένων ενώ ο δημοσιογραφικός οργανισμός μέσω των μέσων του, κατηγορεί τώρα ανοικτά για διαφθορά την υπουργό υγείας και δυο τεχνικούς υπαλλήλους, ακριβώς αυτούς που δεν έδωσαν την συγκατάθεσή τους για τους σπόρους της Μονσάντο. Την ίδια ώρα το κοινοβούλιο ψηφίζει πρόταση νόμου για την βιοασφάλεια με την οποία δημιουργεί μια υπηρεσία βιοασφάλειας (μια νέα Senave δηλαδή) που θα υπάγεται όμως απευθείας στο υπουργείο γεωργίας με μεγάλη δικαιοδοσία στην έγκριση για χρήση καλλιέργειας μεταλλαγμένων σπόρων σόγιας, καλαμποκιού, ρυζιού, βαμβακιού και άλλων. Αυτό ακριβώς το σχέδιο νόμου έχει ως σκοπό την κατάργηση της παρούσας επιτροπής βιοασφάλειας (της παρούσας SENAVE) που αποτελείται από τεχνικούς του Παραγουάνικου κράτους. Παράλληλα η Ένωση των παραγωγών ετοιμάζει διαδηλώσεις με αγροτικά μηχανήματα και κόψιμο δρόμων  ενάντια στην κυβέρνηση, ζητώντας μεταξύ άλλων την αποπομπή του Μanuel Lobera από την SENAVE ως δήθεν διεφθαρμένου και την πλήρη απελευθέρωση όλων των μεταλλαγμένων σπόρων για αγροτική και εμπορική χρήση.

Από την άλλη η καναδική Rio Tinto Alcan είχε καταφέρει να διαιρέσει την κυβέρνηση με την πρόταση της να επενδύσει σε μεγάλες εγκαταστάσεις εξορύξεως μετάλλων. Απαιτούσε όμως πλήρη φοροαπαλλαγή και πολύ φθηνές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Η Παραγουάη είναι μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας λόγω των μεγάλων ποταμών που την περιβάλλουν. Απο την ενέργεια που παράγεται τα 4/5 εξάγονται και το 1/5 είναι για τις ανάγκες της χώρας. Η πολυεθνική απαιτούσε 1/5 για την ίδια σε πολύ χαμηλές τιμές, πιο χαμηλές από αυτές που πληρώνει η Βραζιλία. στην οποία εξάγεται το μεγαλύτερο ποσοστό, με τη δικαιολογία της ανάπτυξης που θα έφερνε και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Ο πρόεδρος Λούγο ήταν αρνητικός, σε αντίθεση με άλλα μέλη της κυβέρνησης, τον αντιπρόεδρο και άλλους  παράγοντες που ήταν θετικότατοι .

Το πραξικόπημα λοιπόν σίγουρα ευνοούσε τις δυο πολυεθνικές και άλλες που δρουν στην περιοχή με ταυτόσημες απαιτήσεις και συμφέροντα.

3) Η  ντόπια ελίτ άμεσα δεμένη με τα συμφέροντα των πολυεθνικών και το συντηρητικό κομμάτι της Καθολικής εκκλησίας.

Η Ένωση των συνδέσμων των μεγάλων παραγωγών της Παραγουάης UGP ήταν αυτή που ουσιαστικά βρίσκεται πίσω από τους πολιτικούς που έκαναν το συνταγματικό πραξικόπημα., αποτελούμενη από τους Μεγάλους Παραγωγούς Σόγιας, μεγαλοκτηνοτρόφους, κτηματίες, μεγαλέμπορους αγροτικών προϊόντων και τραπεζίτες. Αυτή η μικρή κάστα ολιγαρχών κρατάει στα χέρια της όλη την οικονομία της χώρας και το 85% της γης, όταν το 55% του πληθυσμού ζει στα όρια της φτώχιας και το 20% στην πλήρη εξαθλίωση. Δεν πληρώνουν σχεδόν κανέναν φόρο, δε σέβονται το περιβάλλον, καταπατούν ασύστολα τη δημόσια γη και ελέγχουν πλήρως γερουσία και κοινοβούλιο. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν στενές σχέσεις με τις πολυεθνικές, οι οποίες για τις υπηρεσίες τους, τους εξασφαλίζουν ρευστότητα, τους βοηθούν να βγάζουν το χρήμα στο εξωτερικό, κι ελέγχουν το πολιτικό σύστημα της χώρας με μεγάλες επιρροές και στις τρεις εξουσίες, αγκαλιά με τις πολυεθνικές, κυρίως του εμποροαγροτικού και χρηματιστηριακού τομέα.

Γι’ αυτούς λοιπόν ο Λούγο, παρ’ όλες τις αντιφάσεις του, και σε συνδυασμό με το τι συμβαίνει στις γειτονικές χώρες αποτελούσε μια απειλή. Απειλή όχι τόσο σαν πρόσωπο αλλά στο τι αντιπροσώπευε η εκλογή του. Την ελπίδα και την αισιοδοξία που γεννήθηκε στον απλό κόσμο ότι μετά από 61 χρόνια της δεξιάς, από τα οποία 39 βαριάς φασιστικής δικτατορίας υπό τον στυγνό δικτάτορα Stoessner, είχε έρθει η ώρα  για  δημοκρατικές αλλαγές και ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που όλοι περίμεναν. Αυτήν η ελπίδα και η αισιοδοξία -αν και η κυβέρνηση λόγω των αδυναμιών της τις διέψευσε εκ της συστάσεως της σε σημαντικό βαθμό- διαμόρφωσε κλίμα και διεργασίες στην κοινωνική βάση. Οι αγρότες χωρίς γη άρχισαν να οργανώνονται και να καταλαμβάνουν λατιφούντια απαιτώντας αναδιανομή της γης, τα κοινωνικά κινήματα και οι οργανώσεις των ιθαγενών επίσης, ενώ η Αριστερά μέσα από το FRENTE GUASU (ευρύ μέτωπο στα guarani) άρχισε να αυξάνει το κύρος της και παρά τις τριβές στο εσωτερικό της, να ετοιμάζεται αυτόνομα να διεκδικήσει την προεδρία το 2013. Αυτές οι προοπτικές που διαφαίνονται, φοβίζουν τους ολιγάρχες, οι οποίοι δεν έχασαν σχεδόν τίποτα με τον Λούγο αλλά δεν θέλουν στο μέλλον να βρεθούν ενώπιον δυσάρεστων –για αυτούς- εξελίξεων από την διαφαινόμενη άνοδο του λαϊκού κινήματος.

Κάποια συμπεράσματα

Αναμφισβήτητα ο Λούγο μέχρι την στιγμή της πραξικοπηματικής του καθαίρεσης απολάμβανε μεγάλο ποσοστό αναγνωρισιμότητας από την κοινή γνώμη και τον λαό της Παραγουάης. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ο δείκτης εμπιστοσύνης του λαού προς την δημοκρατία της Παραγουάης και τις προσπάθειες εμβάθυνσης της είχε μεγαλώσει. Μιας υποτιθέμενης δημοκρατίας που είχε περάσει από σαράντα κύματα όλα αυτά τα χρόνια και που επί διακυβέρνησης Λούγο γνώρισε ουσιαστικά μια σχετική άνοιξη με τις προσπάθειες που έγιναν. Επίσης οι όποιες μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης, κυρίως στον κοινωνικό τομέα, εκτιμήθηκαν δεόντως από ένα λαό που ήταν εξαθλιωμένος όλα αυτά τα χρόνια. Δεν ήταν όμως αρκετές. Και δεν ήταν αρκετές γιατί ήταν μικρές ασπιρίνες στο χάος των προβλημάτων και στις ριζικές αλλαγές που απαιτούνταν, λόγω της ατολμίας και των αντιφάσεων που είχε η ίδια η κυβέρνηση του Λούγο και των αφύσικων συμμαχιών που είχε συνάψει προκειμένου να πάρει την εξουσία. Ο Λούγο πιστός στην κοινοβουλευτική αστική πρακτική άσκησης της εξουσίας υποτίμησε και δεν προσπάθησε να βάλει στις αποφάσεις και στις ενέργειες της κυβέρνησης τα κοινωνικά κινήματα και τις οργανώσεις βάσης που τον είχαν στηρίξει και έβλεπαν στο πρόσωπό του την αλλαγή. Δεν τα αξιοποίησε, δεν τους έδωσε ρόλο, δεν φρόντισε να έχουν λόγο, συχνά μάλιστα στράφηκε και εναντίον τους πιεζόμενος τόσο από την δεξιά αντιπολίτευση αλλά κυρίως από την δεξιά συμπολίτευση του PLRA  που είχε συμβάλει στο 60% περίπου των ψήφων για να εκλεγεί και είχε την μισή κυβέρνηση δική της.

                 

Από την άλλη η Πατριωτική συμμαχία για την αλλαγή από την οποία προέρχονταν ως ανένταχτος, η οποία μετονομάστηκε σε FRENTE GUASU το 2010, αποτελούμενη από μια πλειάδα μικρών και μεγαλύτερων κόμματων με διαφορετική ιδεολογική αναφορά το καθένα, μολονότι αύξησε την επιρροή της, δεν μπόρεσε  να αρθρώσει ενιαία πολιτική στρατηγική και τακτική προκειμένου να πιέσει τις καταστάσεις και να προωθήσει πιο αποφασιστικά τις αλλαγές που απαιτούνταν αλλά και να προετοιμάσει τις λαϊκές μάζες για οποιαδήποτε εκτροπή επιχειρούσε η αντίδραση.

Το βασικό συμπέρασμα όμως που βγαίνει κατά την εκτίμησή μου από τα γεγονότα στην Παραγουάη αλλά και από άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Βολιβία που πρόσφατα επισκέφτηκα, είναι ότι το πάρσιμο της διακυβέρνησης μιας χώρας από τις προοδευτικές δυνάμεις, είναι αναμφισβήτητα μια θετική διεργασία. Θα πρέπει όμως να συνοδεύεται με ξεκάθαρο πολιτικό πλαίσιο για το τι θέλεις να κάνεις και που θέλεις να φτάσεις. Όταν δε συμβαίνει αυτό και κυρίως όταν συνοδεύεται από ατολμία  και δειλία στο χτύπημα και το πάρσιμο της πραγματικής εξουσίας, είναι καταδικασμένα σε αποτυχία, γεννούν απογοήτευση, σύγχυση, στασιμότητα και συχνά πισωγύρισμα. Η αντίδραση ξέρει και να περιμένει και να επιτίθεται όταν πρέπει, το λαϊκό κίνημα γιατί όχι;

Το μέλλον γαρ εγγύς και οι εξελίξεις τρέχουν. Ίδωμεν..!!!!