Πέμπτη 21 Απριλίου 2016

Για το Απριλιανό πραξικόπημα

Παρ' ότι εκ των υστέρων επικράτησε η αντίληψη πως το πραξικόπημα υποκινήθηκε και οργανώθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ερμηνεία αυτή δεν τεκμηριώνεται.

Αυτό ισχυρίζεται τουλάχιστον, όπως είδαμε σε μια πρόσφατη ανάρτηση, ο (γνωστός και μη εξαιρετέος) ιστορικός Καλύβας. Κι εμείς καλούμαστε να βασιστούμε στην αυθεντία του, χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις, εφόσον το βιβλίο είναι μια μορφή ιστορικής επισκόπησης και δεν έχει την πολυτέλεια του χώρου για εξηγήσεις και περιττές λεπτομέρειες. Συνεπώς αρκούμαστε στην υπεύθυνη διαβεβαίωσή του (μπέσα, λέμε), όπως σε κάποια ντοκιμαντέρ-αφιερώματα, όπου βάζεις τον Ταδόπουλο να πει μια φράση από το σενάριο, πχ "ο Στάλιν ήταν δικτάτορας" (τυχαίο παράδειγμα) κι αυτή αποκτά αυτομάτων την αδιάψευστη εγκυρότητα ενός μάρτυρα, που επιβεβαιώνει το προκαθορισμένο συμπέρασμα. Δεν ξέρω μάλιστα αν αυτό συμπεριλαμβάνεται επισήμως και στη σύγχρονη επιστημονική μεθοδολογία του νέου αναθεωρητικού κύματος (Κανελλίδου, Χωματά, κτλ).

Το χειρότερο βέβαια δεν είναι οι αυταπόδεικτες αξιωματικές αλήθειες του Καλύβα, αλλά η έμμεση νομιμοποίησή τους από δυνάμεις που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστερές, πχ από μια σχετικά πρόσφατη ανακοίνωση (το 13' ή το 14' που έβγαλαν διπλή ανακοίνωση με ορθή επανάληψη;) του νυν κυβερνώντος κόμματος για το Πολυτεχνείο, όπου δεν υπήρχε η παραμικρή αιχμή ή απλή αναφορά έστω στο ρόλο των ΗΠΑ και των μυστικών τους υπηρεσιών. Πάνω κάτω δηλ ό,τι είχε κάνει κι η ΠΑΣΠάρα παλιότερα, οπτικοποιημένο σε μια αφίσα της, με την Πύλη του Πολυτεχνείου και τις δύο στήλες από τις οποίες είχαν σβήσει με φότοσοπ (ή κάποιο πρόδρομό του) τα συνθήματα: έξω αι ΗΠΑ, έξω το ΝΑΤΟ. Μία εικόνα, χίλιες λέξεις που έγιναν γαργάρα...
Το παλιό ΠαΣοΚ ένιωθε πάντως την ανάγκη να κρύβεται πίσω από μερικές αντι-ιμπεριαλιστικές κορόνες κι αστερίσκους σε κοινά ανακοινωθέντα. Τα σημερινά του κακέκτυπα έχουν απαλλαχθεί από τέτοιου είδους ιδεολογικές αγκυλώσεις και τύψεις.

Παρά τις... αυθεντικές διαβεβαιώσεις πάντως είναι πρακτικά αδύνατο να μιλήσει κανείς για το Απριλιανό πραξικόπημα, τα αίτια και τις κινητήριες δυνάμεις του, αγνοώντας ή παρακάμπτοντας συνειδητά τον αμερικάνικο παράγοντα, τη μόλις συγκαλυμμένη (;) επέμβασή του και τη σφραγίδα του στις κατοπινές εξελίξεις. Τα στοιχεία που τεκμηριώνουν αυτό το συμπέρασμα είναι αναρίθμητα και συντριπτικά, και παρατίθενται ακόμα και από αστούς μελετητές (βλέπε πχ το βιβλίο του Κάτρη "η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα" ή ακόμα και τις ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις-ομολογίες του ανθρώπου των Αμερικών. Παπαχελά -που αρνείται πάντως την ανάμειξη της πρεσβεία και της CIA στα σχέδια της "μικρής χούντας"): από το ότι ο Παπαδόπουλος ήταν πράκτορας της CIA και ότι η μισθοδοσία των πρακτόρων της ΚΥΠ γινόταν απευθείας από την άλλη όχθη του Ατλαντικού, μέχρι αυτό καθαυτό το πραξικόπημα με εκτελεστή τη μικρή χούντα των Συνταγματαρχών, που πρόλαβε το μεγάλο αδελφάκι της των Στρατηγών και του βασιλιά, κι είχε άμεση πληροφόρηση για κάθε τους βήμα. Μια ενημέρωση που εξασφάλισε προφανώς από τις γερές πλάτες στις οποίες βασιζόταν, χωρίς τις οποίες δε θα μπορούσε να σταθεί ούτε μια μέρα στην εξουσία.

Μήπως όμως αυτή η ερμηνεία της αμερικανοκίνητης χούντας είναι μονόπλευρη και παρουσιάζει την ελληνική αστική τάξη τελείως άβουλη κι εξαρτημένη, σα μαριονέτα στα χέρια της μεγάλης, ιμπεριαλιστικής δύναμης; Μήπως ήταν πρωτίστως εσωτερικές οι δυνάμεις που επέλεξαν, προώθησαν κι επέβαλαν τη "λύση" του πραξικοπήματος;

Κατά τη δική μου αντίληψη (που είναι υποκειμενική, ενδεχομένως λανθασμένη κι εκφράζει απλώς εμένα κι όχι κάτι ευρύτερο, συλλογικό), η αλληλεξάρτηση εμπεριέχει (και δεν αποκλείει) την εξάρτηση. Και είναι αφελές να πιστεύει κανείς πως στον αληλλ-εξαρτημένο καπιταλιστικό κόσμο και τα ασφυκτικά πλαίσια του "ψυχρού πολέμου", όπως πέρασε στην ιστορία, οι ΗΠΑ ως επικεφαλής του ιμπεριαλιστικού μπλοκ θα παρακολουθούσαν παθητικά τα πράγματα χωρίς να τα ορίζουν και χωρίς να κινούν τα νήματα. Χαρακτηριστικό του βαθμού ανάμειξής τους είναι ότι οι σχεδιασμοί των συστατικών φορέων του αμερικάνικου παράγοντα αυτονομούνταν σχετικά κι έρχονταν μεταξύ τους σε μερική (δευτερεύουσα αλλά υπαρκτή) αντιπαράθεση.

Ποιος ήταν όμως ο ρόλος της εγχώριας αστικής τάξης στα γεγονότα; Και ποιοι ήταν τελικά οι λόγοι που οδήγησαν στο πραξικόπημα; Τι ήταν αυτό που επέβαλε τη στρατιωτική οδό, εφόσον το μαζικό κίνημα δεν ήταν σε θέση να απειλήσει την αστική εξουσία κι η πολιτική πρωτοπορία ακολουθούσε πολιτική ουράς απέναντι στην Ένωση Κέντρου, εγκλωβισμένη σε στρατηγικά αδιέξοδα (και την καταλυτική απόφαση για διάλυση των παράνομων οργανώσεων);

Ο Κάτρης γράφει ότι η χούντα επιβλήθηκε για να αποτρέψει τη βέβαιη εκλογική νίκη της ΕΚ στην επικείμενη αναμέτρηση του Μαΐου. Και προπαντός τη δυναμική του λαϊκού παράγοντα, που ναι μεν εμπιστευόταν εκλογικά την ΕΚ, αλλά μπορεί να ξέφευγε από τον έλεγχό της και να ανέπτυσσε τη δράση του με γεωμετρική πρόοδο.

Υπάρχει επίσης η άποψη που λέει ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, που αλώνιζαν εκείνη την εποχή την ευρωπαϊκή ήπειρο έκαναν στην Ελλάδα κάτι σαν γενική δοκιμή για την εγκατάσταση μιας Μπανανίας στον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο. Δε νομίζω όμως ότι η επταετία ήταν απλώς καρπός ενός πειράματος και ότι αυτό αρκεί να εξηγήσει την τροπή των γεγονότων και κυρίως την αναγκαιότητα - σκοπιμότητα που υπηρετούσαν.

Το κλειδί για μια σωστή ερμηνεία βρίσκεται ακριβώς στην εγχώρια άρχουσα τάξη και τις αντιθέσεις που αναπτύσσονταν στο εσωτερικό της, μεταξύ του εφοπλιστικού και του βιομηχανικού της τμήματος. Αντιθέσεις που αφορούσαν τις διεθνείς συμμαχίες και τον ευρύτερο γεωπολιτικό προσανατολισμό του ελληνικού καπιταλισμού και εκδηλώνονταν με τάσεις μερικής αυτονόμησης από την ασφυκτική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, για να συνδεθούν πιο στενά με την ΕΚΑΧ και την εκκολαπτόμενη ΕΟΚ. Σε αυτό το φόντο έλαβαν μέρος πολιτικές κρίσεις κι επεισόδια-σταθμοί εκείνης της δεκαετίας (απομάκρυνση του φιλοευρωπαίου Καραμανλή που αναρωτιόταν ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο, Ιουλιανά, κτλ) για να φτάσουμε στην επιβολή της δικτατορίας το 67'.

Περισσότερες λεπτομέρειες για το οικονομικό υπόβαθρο αυτών των αντιθέσεων και τα διαφορετικά στρατηγικά σχέδια για την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού (με κύριους πρεσβευτές το Ζολώτα και το Βαρβαρέσο) ο σφος αναγνώστης μπορεί να βρει στο δεύτερο τόμο του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ.

12 σχόλια:

Παπουτσωμενος Γατος είπε...

Οι ΗΠΑ στον ΨΠ πολεμο δεν επαιρναν ρισκα.Φοβηθηκαν πιθανον οτι οι κομμουνιστες μπορει να εκμεταλευονταν την ασταθεια εκεινης της εποχης,και ωθησαν το στρατο να καταλαβει το κενο εξουσιας,πριν το κανουν αυτο οι κομμουνιστες.

Ανώνυμος είπε...

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΗΘΕΛΑΝ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ. Ο ΕΓΓΛΕΖΟΤΣΟΛΙΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΣΕ ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΦΟΥΛ.

ΑΛΩΝΙΖΑΝ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΦΤΑΕΤΙΑΣ.

ΘΕΡΣΙΤΗΣ

ΓΕΙΑ ΣΑΣ

Ανώνυμος είπε...

Γατε αυτη ειναι μια παραμετρος. Αλλα δε νομιζψ οτι ειναι η κυρια. Παρα την κριση του αστικου πολιτικου συστηματος τοτε και τους μαζικους εργατικους αγωνες ο ρεφορμισμος κυριαρχουσε στο κινημα. Το ΚΚΕ δεν ειχε καν ορηανωσεις στην Ελλάδα. Και οι κομουνιστές ηταν εξοριστοι ή κυνηγημένοι. Ο αντικομμουνισμος ηταν συστατικο του φασισμου και προμετωπιδα για την επιβολη της χουντας. Στο μυαλο τους ειχαν το να μαγειρεψουν πριν πεινασουν σιγουρα οπως λες αλλα αυτο ισχυε και το 1958 οταν η ΕΔΑ ηταν αξιοματικη αντιπολιτευση... Το 1967 ομως ειναι ολοφάνερο οτι η καταστολη εργατικων αγώνων, η αυξηση της εντατικοποιησης της εργασιας, της εκμεταλευσης των λαικων στρωματων και ειδικατης εργατικης ταξης με σκοπο τη ραγδαία αυξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου ντοπιου και ξενου περναει μεσα απο την αλλαγη στη μορφη διακυβέρνησης. Κατι που επιβεβαίωσαν και τα μετρα της χουντας υπερ του κεφαλαίου αλλα και αυξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου μεσα απο αυτα που ηρθε με το λαικο κινημα να είναι σε σιγη νεκροταφείου...

ratm

TRASH είπε...

Αν δεν κοιτάξουμε την πρώτη και την τελευταία πράξη της χούντας (απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο-πραξικόπημα-εισβολή) καθώς και τον παράλληλο πόλεμο των 6 ημερών στην ίδια περιοχή, πιθανόν θα χαθούμε στις λεπτομέρειες, ενώ η μεγάλη εικόνα τα εξηγεί όλα.
Δουλειά της χούντας ήταν η ΝΑΤΟποίηση της Κύπρου που έγερνε επικύνδινα προς τα "ανατολικά" και γεωγραφικά ήταν σφήνα ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και το Ισραήλ.
Η χούντα έκανε αυτή την βρωμοδουλειά (που δεν θα μπορούσε να κάνει καμμία αστική "δημοκρατική" κυβέρνηση) και αμέσως μετά την απέσυραν (άρον-άρον κιόλας), ως μη-έχουσα λόγο ύπραξης.
Δεν γίνονται έτσι εύκολα αιτία πραξικοπήματος οι (όποιες) ενδοαστικές αντιθέσεις από μόνες τους.
Υ.Γ.
Ο Κλίντον είχε ζητήσει επίσημα συγνώμη για την χούντα από την Ελλάδα, είναι δυνατό να υπάρχουν άνθρωποι που δεν θεωρούν αμερικανοκίνητο το πραξικόπημα, ή που νομίζουν πως μισθοδοτούμενοι πράκτορες της CIA (όπως οι συνταγματαρχαίοι) κάνουν πραξικοπήματα και ασκούν πολιτική κατά βούληση;

Unknown είπε...

Σίγουρα η χούντα χρειαζόταν στις ΗΠΑ και για να προχωρήσει στη διχοτόμηση της Κύπρου, η οποία ήταν κατά την άποψή μου, προσυμφωνημένη από τις αστικές τάξεις των εμπλεκομένων χωρών. Καμιά εκλεγμένη αστική κυβέρνηση στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αναλάβει το πολιτικό κόστος της απώλειας της μισής Κύπρου.

Ανώνυμος είπε...

Η Κύπρος δεν έγειρε "ανατολικά" ούτε όταν μια νατοική χώρα της επιτέθηκε κατακτώντας το πλουσιώτερο 40% των εδαφών της και μια άλλη νατοική χώρα την εγκατέλειψε. Ο Μακάριος δεν ήταν κάποιου είδους εν δυνάμει Κάστρο και οι αγγλικές βάσεις δεν κολλούσαν/κολλάνε μπρίκια εκεί.

ρα

TRASH είπε...

Για να μην γράφεται και ότι νά'ναι:

Ο αγώνας της Κύπρου και η Σοβιετική Ένωση:
http://agkarra.com/%CE%BF-%CE%B1%CE%B3%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%AD%CE%BD%CF%89/

Ανώνυμος είπε...

Η βοήθεια της ΕΣΣΔ στην Κύπρο δε βλέπω πού και απο ποιόν αμφισβητήθηκε. Το να ισοδυναμεί η βοήθεια με το " παραλίγο να "κινδυνέψει" να γίνει Κούβα η Κύπρος και Κάστρο ο Μακάριος", ασφαλώς εντάσσεται στο "λέμε ότι να 'ναι".

ρα

Ανώνυμος είπε...

Τρας το οτι η δικοτομηση της Κύπρου ηταν προσχεδιασμενη απο το 1967 το θεωρω απιθανο σεναριο που δεν τεκμηριωνεται απο πουθενα. Η επεμβαση της Τουρκιας έγινε με τις ευχες ή την ανοχή των ΗΠΑ αλλα το πρόσχημα το εδω ο σοβινισμος και ο τυχωδιωκτισμος της ελληνικης αστικης ταξης. Δεν θα ταν η πρωτη φορα εξαλλου. Και στη Μικρασιατικη καταστροφή κατι αντιστοιχο εγινε.
Οι ΗΠΑ υποκινησαν το πραξικοπημα διοτι επαιζαν το ρολο μπατσοι της αστικης εξουσιας η σταθεροποιηση της οποιας προυποθετε αυξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου που ηρθε αλλα και σιγη νεκροταφείου στη χωρα που ήρθε επίσης.

ratm

Unknown είπε...

Μια χαρά προκύπτει ότι υπήρχαν σχέδια για διχοτόμηση ή "διπλή ένωση" πριν το '67. Μην ξεχνάμε ότι αυτή ήταν και η λύση που έβγαλε την Ε.Σ.Σ.Δ. εκτός παιχνιδιού. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι γ χούντα στην Ελλάδα έγινε αποκλειστικά για αυτόν τον σκοπό.

http://infognomonpolitics.blogspot.am/2012/07/1974_21.html?m=1

Unknown είπε...

Από τον ριζοσπάστη για το διχοτομικό σχέδιο Άτσεσον το 1964

http://www.rizospastis.gr/story.do?id=397006

Ανώνυμος είπε...

Μισο λεπτο ειναι αλλο πραγμα το οτι προτεινονταν η διχοτομηση ως λυση και αλλο οτι εγινε στην Ελλάδα πραξικόπημα ωστε να προκαλέσει 7 χρονια μετα τουρκικη επέμβαση και διχοτομηση.
Αλλο μεσα σε ολα να εκανε η χουντα και αυτη τη δουλειά αλλο να εγινε η χουντα γι'αυτο και μονο και μαλιστα με την αιτιολογηση οτι η Κύπρος και ο Μακαριος οδευαν προς το δρομο που χαραξε η Κουβα.
Οι λογοι που εφεραν το πραξικοπημα εδραζονται κατα τη γνωμη μου πρωτα και κυρια στο τι συνεβαινε στην Ελλάδα και εντάσσονται στην παραδοσιακη πολιτικη των ΗΠΑ τοτε οπου θελουν πιο δραστικά μετρα να υποκινουν πραξικοπηματα.

ratm