Παρασκευή 20 Ιουλίου 2012

Περί μετάβασης


Η κριτική στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής και τα αδιέξοδά του έχει γίνει με επαρκή και απόλυτα πειστικό τρόπο –και δεν χρειάζεται να είναι κανείς μαρξιστής, για να συμφωνήσει με τα βασικά συμπεράσματά της. Έχουμε επίσης μια γενική εικόνα –κι ας μη συμφωνεί απαραίτητα με την εικόνα των άλλων- με αρκετά κομμάτια συμπληρωμένα για την κοινωνία του μέλλοντος που θέλουμε να χτίσουμε και τα βασικά της χαρακτηριστικά. Με άλλα λόγια, ξέρουμε πολύ καλά σε ποιο σημείο βρισκόμαστε και πού θέλουμε να πάμε. Το πρόβλημα είναι πώς ακριβώς θα φτάσουμε εκεί και με ποιον τρόπο θα κινηθούμε.

Δυστυχώς η πείρα της μετάβασης είναι φτωχότερη και από τη μοναδική και πολύτιμη (ακριβώς επειδή είναι μοναδική) πείρα της οικοδόμησης, καθώς αφορά μια πολύ συγκεκριμένη και εντελώς πρωτότυπη συγκυρία, που δε μπορεί να επαναληφθεί αυτούσια και να αντιγραφεί σε άλλες συνθήκες από αυτές που τη γέννησαν. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι την χρυσή μπρεζνιεφική εποχή υπήρχε –αν θυμάμαι καλά- ειδική σειρά βιβλίων με τον τίτλο «προβλήματα μετάβασης στο σοσιαλισμό». Υπάρχει ωστόσο και η άποψη ότι οι σοβιετικοί μελετητές είχαν αντικειμενικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων δρώντας σε ένα ανώτερο κοινωνικό σύστημα, αλλά υστερούσαν στη μελέτη των όρων και των προϋποθέσεων της μετάβασης, γιατί δεν είχαν επαφή με το αντικείμενο μελέτης που έπρεπε να μετασχηματιστεί (δηλ τον καπιταλισμό).

Εν πάση περιπτώσει η μετάβαση είναι μια περίπλοκη έννοια, που δυσκολεύει πολύ κόσμο –και όχι απαραίτητα του κινήματος- που την αντιλαμβάνεται σαν ως πρόβλημα. Η φράση πχ «είμαι σε μια μεταβατική φάση» σημαίνει κάτι σαν «δεν ξέρω τι μου γίνεται», ή είναι ένας εύσχημος τρόπος για να πει κανείς ότι φοβάται τη δέσμευση τη συντροφική, σε μια σχέση ή σε ένα κόμμα, μαζί με τις δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτήν την ένταξη.

Η ελληνική κοινωνία αντιθέτως είναι μπερδεμένη στις αντιφάσεις της και σε μια μεταβατική φάση όπου τρέμει κυρίως την αποδέσμευση απ’ την εε και τα καπιταλιστικά δεσμά, αν και καταλαβαίνει πολύ καλά τα αδιέξοδά τους. Και αυτό οπωσδήποτε επηρεάζει την (εντός κι εκτός εισαγωγικών ή ευρωτόξου) αριστερά.

Για να γίνει αντιληπτή η σύγχυση κι η θεωρητική θολούρα που επικρατεί, αρκεί να σκεφτεί κανείς ενδεικτικά τα εξής:
i) πολλοί χώροι χρησιμοποιούν κατά κόρον και καταχρηστικά τον όρο «μεταβατικά αιτήματα», ενώ η ανάλυσή τους έχει ως αφετηρία την εκτίμηση ότι δεν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για μετάβαση στο σοσιαλισμό. Δηλ τα μεταβατικά νοούνται ως κάτι διαφορετικό από το προτσές της μετάβασης. Σα να λέμε, απλή συνωνυμία.

ii) κάποια ιστολόγια κατηγορούν την ηγεσία του κουκουέ για τροτσκιστική παρέκκλιση, επειδή πχ κατά τη δική τους γνώμη αρνείται να θέσει στη σημερινή συγκυρία πολιτικά μεταβατικά αιτήματα. Ένας όρος του οποίου η πατρότητα ανήκει στον τρότσκι και την επεξεργασία της τέταρτη διεθνούς –στη θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού- και έκτοτε κατοχυρώθηκε και κατέχει περίοπτη θέση σε κάθε τροτσκιστική ανάλυση που σέβεται τον εαυτό της και τις θεωρητικές της καταβολές.

Ω ναι. Ο όρος αυτός πολιτογραφήθηκε στα καθ’ ημάς ως τροτσκιστικός. Μπορεί λοιπόν κάποιοι να πιστεύουν ότι αποτελούν αυτοπροσώπως την ενσάρκωση της θανάσιμης αγωνίας του καπιταλισμού (που μόνο γέλια μέχρι τελικής πτώσης μπορεί να προκαλέσει στην πραγματική ζωή) ή ότι έχουνε πιάσει τον πάπα της τακτικής από το αλάθητο, αλλά πρέπει καταρχάς να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους με την ανάλυση του λέοντα και να εξηγήσουν –πρωτίστως στους εαυτούς τους: τι εννοούν επιτέλους με τον όρο μεταβατικός που έχει καταλήξει να σημαίνει τα πάντα και τίποτα. Ας δούμε μερικές πιθανές ερμηνείες επ’ αυτού.

Η πρώτη προσέγγιση αντιλαμβάνεται τη μετάβαση ως μια σχετικά ευθύγραμμη πορεία προς τον τελικό προορισμό, με υποχρεωτικούς ενδιάμεσους σταθμούς και μικρές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ανοίγουν το δρόμο για συνολικές, ριζικές αλλαγές. Μια προσέγγιση που θυμίζει ίσως το αλήστου μνήμης σχήμα περί αλλαγής με κατεύθυνση το σοσιαλισμό και συγγενεύει άμεσα –είτε το θέλει, είτε όχι- με τη λογική των σταδίων. Επόμενη στάση: πληρωμών… επόμενη στάση: σοσιαλισμός. Τερματικός σταθμός. Προσοχή στο κενό μεταξύ ονειρώξεων και πραγματικότητας.

Μια άλλη προσέγγιση περιγράφει ως μεταβατικούς στόχους κάποια επιμέρους χαρακτηριστικά της κοινωνίας του μέλλοντος, θεωρώντας ότι η πάλη για αυτά μπορεί να ξεκινήσει στις σημερινές συνθήκες, αλλά θα ολοκληρωθεί μόνο με την επίτευξη του στρατηγικού μας στόχου. Αυτό κατά τη γνώμη μου μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτό, αν σκεφτούμε το παράδειγμα της πρότασής μας στα πανεπιστήμια για ενιαία ανώτατη εκπαίδευση, που περιλαμβάνει μερικούς στόχους άμεσης διεκδίκησης (δεν είναι προϋπόθεση για παράδειγμα ο σοσιαλιστικός κεντρικός σχεδιασμός για την αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για την παιδεία, ή για την άρση του αντιεπιστημονικού διαχωρισμού αει-τει), αλλά δε μπορεί να εφαρμοστεί συνολικά στα σημερινά πλαίσια και η πλήρης υλοποίησή της είναι δεμένη με μια διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας και την πάλη για σοσιαλισμό.
Αυτή η προσέγγιση έχει κάποια βάση, μπορεί να σταθεί υπό προϋποθέσεις κι είναι προς συζήτηση, αρκεί να μην υποκαθιστά τον τελικό στόχο με μεσοβέζικα υβρίδια (εθνικοποιήσεις μονοπωλίων χωρίς κοινωνικοποίησή τους, εργατικός έλεγχος χωρίς εργατική εξουσία, κτλ).

Μια τρίτη προσέγγιση ορίζει την έννοια των μεταβατικών με βάση τα αιτήματα που έβαλαν το 17’ ο λένιν και οι μπολσεβίκοι για τη γη και την ειρήνη. Κι εδώ υπάρχει η εξής εκπληκτική αντίφαση. Οι μπολσεβίκοι έβαζαν αυτά τα αιτήματα σε (προ)επαναστατική κατάσταση και τα έδεναν με το σύνθημα «όλη η εξουσία στα σοβιέτ» (σα να λέμε με σύγχρονους όρους, διαγραφή του χρέους και αποδέσμευση από την εε, με λαϊκή εξουσία). Ενώ οι σύγχρονες αναλύσεις που επικαλούνται τα «μεταβατικά του λένιν» το κάνουν για να αποσυνδέσουν με ταχυδακτυλουργικό τρόπο τα δικά τους μεταβατικά από την άμεση διεκδίκηση της εξουσίας, που είναι και όλη η ουσία του ζητήματος.

Κι εμείς τι λέμε για όλα αυτά σύντροφοι; Εμείς ως κε του μπλοκ, χωρίς να αποσκοπούμε σε κάποια εξαντλητική αναφορά πάνω στο ζήτημα, απορρίπτουμε καταρχάς τη λογική της δ’ διεθνούς για τα μεταβατικά που λειτουργούν ως γέφυρες, ως σχηματική και ρέπουσα σε ρεφοριμιστικά μονοπάτια. Και θεωρούμε ως «μεταβατικά» όλα τα αιτήματα άμεσης διεκδίκησης (οικονομικής και πολιτικής φύσης) τα οποία δε μας πλησιάζουν βέβαια στο σοσιαλισμό με την υλοποίησή τους, βοηθάν όμως το επαναστατικό υποκείμενο να αποκτήσει συνείδηση κι αυτοπεποίθηση για την τάξη του και το προετοιμάζουν, με τον ίδιο τρόπο που το κουκούλι προετοιμάζει την κάμπια που το σπάει να γίνει πεταλούδα και να βγάλει φτερά για την έφοδό της στον ουρανό. Κι αν δεν το σπάσει μόνη της, με το δικό της αγώνα, αλλά της το σπάει κάποιος άλλος από τα πάνω (πχ μια φιλολαϊκή κυβέρνηση), τα φτερά της θα είναι αδύναμα κι αυτή θα σέρνεται στο χώμα με τα σκουλήκια και τις χαμένες χρυσαλίδες.

Υστερόγραφο: δυστυχώς η σημερινή ανάρτηση καθίσταται κάπως ανεπίκαιρη από τις άσχημες σημερινές εξελίξεις στην χαλυβουργική, που επιβάλλουν την κορύφωση της αλληλεγγύης στον αγώνα των ηρωικών απεργών. Τώρα ήρθε η ώρα να μετρηθούμε…

18 σχόλια:

Unknown είπε...

Τελικά τα πράγματα είναι χειρότερα από ό,τι φανταζόμουν.
Η κατάσταση μυρίζει αγροτικά του 1996 τότε που τα ΜΑΤ ξεφούσκωσαν
τα λάστιχα των τρακτερ, "ξεφουσκώνοντας" παράλληλα και τις αγροτικές
κινητοποιήσεις.
Με την διαφορά βέβαια ότι τώρα οι συσχετισμοί είναι πολύ χειρότεροι. Οι εργαζόμενοι θα μαλλιοτραβηχτούν, όσοι θα θελήσουν να "αποδράσουν" το ΣΚ θα βλαστημούν ακινητοποιημένοι από το Χαϊδάρι.
Απεργια που βαστάει τόσο καιρό χωρίς να μπορεί να δημιουργήσει ευρύτερες συμμαχίες, χωρίς να συνδυάζεται και με άλλα κοινωνικά γεγονότα, που δεν κατορθώνει να πείσει όxι την κοινωνία αλλά τον ομοιοεπαγγελματικό κλάδο είναι πλήρως αποτυχημένη, χάνει το νόημα της και καταντάει εγωιστική εμμονή. Η μοναδική συνεισφορά του ΚΚΕ στα τρία χρόνια Μνημονίου είναι μια πολύμηνη απεργία σε ένα μόνο εργοστάσιο όταν γύρω γίνεται χαμός; (Δεν φαντάζομαι να θεωρείτε αγώνα τις ...24ωρες απεργίες του ΠΑΜΕ, εεε?)

Τέτοιες απεργίες πρέπει να σταματούν αμέσως και εγκαίρως ωστε να μην σπαταλούνται δυνάμεις και χωρίς να υποστεί συντριπτικό πλήγμα ο εργαζομενος από το κράτος και την εργοδοσία.

Τώρα όμως είναι πολύ αργά. Φτάσαμε σε ένα σημείο πλήρους αδιεξόδου. Έτσι όπως έγιναν τα πράγματα, αν οι εργάτες σκύψουν το κεφάλι θα ταπεινωθούν αλλά ακόμα και αν αρχίσουν τον κλεφτοπόλεμο στον Ασπρόπυργο ο Μάνεσης θα κλείσει οριστικά το εργοστάσιο και θα χάσουν πάλι οι εργάτες. Μην νομίζετε ότι αναιρείται το σχέδιο του Μάνεση να το κλείσει.

Ανώνυμος είπε...

Και η μοναδικη δικη σου συνεισφορα Ικαρε ειναι να πουλας απογοητευση. Ευχομαι να ειμαι ο τελευταιος που ασχολειται μαζι σου σ' αυτο το μπλογκ.

Κ.Μ. είπε...

Icaros Icarus, na ypothesw eisai DHMAR e? AN oxi sigoura eisai se lathos organwsi. An pantos den enimeronosoun apo ta MME apoklistika tha evlepes poses apergies igithike to PAME stin prospathia anasigkrotisis tou ergatikou kinimatos. Veveos exoun akoustei kai xeirotera, kapioi epidikniontas thn teriastia asxetosini tous katigoroun to KKE oti.... den exei kanei tipota. O Einstein exei dikio, h vlakia einai anikiti

Unknown είπε...

Είναι καλό να απαντάτε στα επιχειρήματα με επιχειρήματα για να έχει ενδιαφέρον η κουβέντα μας.
Κοινώς μην γαμ... την συζήτηση σε αυτό το ωραίο μπλογκ.

Λέω να μοιραστώ μαζί σας μια σκέψη μου εξ αφορμής της επέμβασης των ΜΑΤ στη Χαλυβουργία.
Παρατηρώντας την σημερινή πορεία συμπαράστασης μου έκανε μεγάλη εντύπωση η περίεργη στάση του ΠΑΜΕ: Ενώ στα λόγια αφόριζε την επέμβαση των ΜΑΤ μιλώντας για "γκανγκστερισμούς κτλ" (τσ, τσ, τσ...) στην σημερινή πορεία, που δεν ήταν και ιδιαίτερα μεγάλη, πήρε αμέσως τον κόσμο που ελέγχει και... έφυγε ανανεώνοντας το ραντεβού για παναττικη τη Δευτέρα.

Μου δημιουργείται η ισχυρότατη εντύπωση ότι το ΚΚΕ που ήθελε να απεμπλακεί εναγωνίως από την συγκεκριμένη απεργία, "του έκατσε καλά" (δεν θέλω να σκεφτώ κάτι χειρότερο) η επεμβαση των ΜΑΤ. Θα καταγγείλει σε φραστικό επιπεδο την κρατική καταστολή άντε και θα κάνει και μια πορεία διαμαρτυρίας της τάξεως των 500 ατόμων αλλά θα έχει απεμπλακεί οριστικά από μια ιστορία από την οποία πήρε ό,τι πολιτικό κέρδος είχε να πάρει και εδώ και καιρό του προκαλεί ζημιά.

Και άσε τους αφελείς να τρέχουν!

Δεν θα μπορούσε το "ηρωικό" ΠΑΜΕ να εγκαταλείψει στεγνά τους χαλυβουργούς με μια ντροπιαστική συμφωνία με τον Μάνεση. Έπρεπε να φύγει όρθιο το ΠΑΜΕ και ας πανε να γαμ... οι εργάτες. Και έτσι στο "μέσον μιας διαπραγμάτευσης" (το βάζω σε εισαγωγικά για ευνόητους λόγους...) βρέθηκε ο απο μηχανής θεός: η κρατική καταστολή που λύνει το "διαπραγματευτικό αγκάθι" μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας. Φυσικα με θύματα τους απεργούς. Το πρόβλημα λύθηκε δια μιας αφού όσοι θέλουν να συνεχίσουν την απεργία δεν μπορούν πια να ανακαταλάβουν το εργοστάσιο.
Κερατάδες και δαρμένοι...

Εξ άλλου φαίνεται καθαρά από τα βίντεο ότι κάποιοι χαλυβουργοί (που είχαν μάυρα μεσανυχτα από αυτές τις μεθοδεύσεις) επιτέθηκαν στα ΜΑΤ ενώ οι ΠΑΜίτες τους συγκρατούσαν.

Και επισήμως λήξη λοιπόν. Τώρα για τις 300 τόσες οικογένειες των χαλυβουργών που έπεσαν θύματα των κουκουέδικων μεθοδεύσεων θα πάθουν ό,τι έπαθαν και οι συναδελφοί τους στη Νάουσα στη δεκαετία του '90. Ανεργία και μαρασμός. Μόνο που τώρα δεν υπάρχει η πολυτέλεια για ένα "ενισχυμένο επίδομα ανεργίας" μέσω κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.. Αν θυμάστε αυτή ηταν η ...πρόταση του ΚΚΕ για τους πρώην εργάτες του Λαναρά. Ανατρέξτε στον Ριζοσπάστη της εποχής...

Υ.Γ. κάποιος γράφει για "απεργίες που ηγήθηκε το ΠΑΜΕ". Είπαμε να λέμε και κανα αστείο αλλα όχι και έτσι!

panos είπε...

"....Τώρα για τις 300 τόσες οικογένειες των χαλυβουργών που έπεσαν θύματα των κουκουέδικων μεθοδεύσεων θα πάθουν ό,τι έπαθαν και οι συναδελφοί τους στη Νάουσα στη δεκαετία του '90. Ανεργία και μαρασμός....."
Σε αντίθεση με τους συναδέλφους τους στο Βόλο που έκαναν "οικονομία δυνάμεων" και τώρα "προοδεύουν" μαζί με το αφεντικό τους..... και όταν "ξεκουραστούν" αρκετά θα κάνουν την μεγάλη "έφοδο".
"Πετάς" ψηλά Ικαρε και μπορεί να "γκρεμοτσακιστείς"........

Κ.Μ. είπε...

Icaros Caros me astinomikou tipou paramithia mporei na doulevei o kathenas. Mporw na ftiaxnw 15 senaria gia prwino. Me vasi auta to poio logiko na to dhmosievw. Meta na grafw alles 15 eironies, alles 15 ypotheseis kai teliosame. Ola auta gia proino. Ston pragmatiko kosmo omws exoume pragmatikes dinatothtes, pragmatikous sisxetismous, pragmatiki fasi ekseliksis klp. Akoma kai o tropos me ton opoio anoikse autos o agwnas fanerwnei apeuthias poios einai o skopos, pou kathe allo den einai apo prodosia. Anoikse loipon ton agwna... gia na ton prodosei? Esi pes mas ti tha ekanes diaforetika. Mexri twra eipes oti esi tha ton ekleines gia na apofevgthei to... pligma. Den exoume arketa "ypeuthini" aristera telika :P

Αντωνης είπε...

Πετάξτε έξω τον ασφαλίτη. Φτάνει!

KONGOμουνιστης είπε...

Οντως μπουλαρε τον Ικαρο. Ο Κουβελης ειναι και τρολλαρει, δε παιζει!

Unknown είπε...

αντώνη ηρέμησε. Αν έχεις κάτι να πεις πάνω σε αυτά που λέω κάνε το. Αλλιώς να σωπάσεις.

Είσαι ο χειρότερος -μακράν- φαν του ΚΚΕ (δεν ξέρω τί άλλο να σε πω) και το χουλιγκανίστικο
στυλάκι σου είναι ιδιαιτέρως απωθητικό για όσους θέλουν να πλησιάσουν το ΚΚΕ ή απλώς να συζητήσουν
με τον κόσμο του.

Αυτά κάνεις και στους φοιτητές σου?
Μάλλον ο δικός σου ο ρόλος είναι ύποπτος και να έχεις υπ΄οψη σου ότι διερευνάται...

Αντωνης είπε...

Κλάσε μου τ' αρχίδια ρε γελοίο υποκείμενο.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

"Κοινώς μην γαμ... την συζήτηση σε αυτό το ωραίο μπλογκ".

Όχι ίκαρε, άλλος την χαλάει τη συζήτηση. Ειδικά σε ένα κείμενο που είναι άσχετο με όσα εμπαθή γράφεις. Μπορείς να θεωρείς εαυτόν ανεπιθύμητο σε αυτό το μπλοκ, ακριβώς για να παραμείνει ωραίο. Και τα επόμενα τέτοια σχόλιά σου θα εγκρίνονται με καθυστέρηση, για να μην τα βλέπει πολύς κόσμος.

Για τα σπουδία της χαλυβουργικής, ες αύριον..

Unknown είπε...

μπρεζνιεφικο απολίθωμα,
Το ζήτημα της Χαλυβουργίας είναι επίκαιρο και αναγκαστικά επισκιάζει το αρχικό σου κείμενο.
Συ είπας!

Σε σχέση με την "εμπάθεια", θεωρώ ότι οι εκτιμήσεις μου (και ενίοτε οι αφορισμοί μου) βασίζονται σε επιχειρήματα και κάνω την παραδοχή ότι τα γραφόμενά μου διαβάζονται από νοήμονες ανθρώπους και όχι από ανεγκέφαλους χούλιγκανς.
Αντιλαμβάνομαι βεβαίως ότι η τελευταία μου εκτίμηση, "έτσουξε", όπως επίσης ότι μοιράζομαι αυτές τις σκέψεις με αρκετούς, αναμεσά τους και αναγνώστες αυτού του μπλογκ.

Χαίρομαι που δημοσιεύονται τα γραφόμενά μου, ακόμα και τα πιο οξεία. Στις μέρες μας ακόμα και τα "αυτονόητα" είναι ζητούμενα.

Cos είπε...

"Μάλλον ο δικός σου ο ρόλος είναι ύποπτος και να έχεις υπ΄οψη σου ότι διερευνάται..." μας λέει ο Icaros. Διερευνάται από ποιόν; Ο γκαιμπελισμός στα καλύτερά του ή η ασφάλεια εν δράσει.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Εγώ αυτό που έχω δει μέχρι στιγμής, είναι αρκετές αφ' υψηλού αποφάνσεις και διαπιστώσεις, χωρίς πολλά επιχειρήματα. Εν πάση περιπτώσει σεβάσου αυτό που σου είπα και στο προηγούμενο σχόλιο, και σταμάτα να καταστρέφεις τις αναρτήσεις..
Η ίδια προτροπή αφορά κι όσους διαλέγουν να απαντήσουν στον ίκαρο

metalorixos είπε...

Ήμουν έτοιμος να απαντήσω στον Ικαρο, για άλλη μια φορά με ένα κατεβατό όπως την προηγούμενη, αλλά είπα να τσεκάρω μπας και είχε απαντήσει, έτσω και μετά απο πολλές μέρες, στα πόστ μου. Και όντως είχε απαντήσει!!! Και τι είπε;;;

"Το έχω πει 100άδες φορές. Ο "ταξικός αγώνας" δεν έχει τίποτα πια να προσφέρει γιατί τα αφεντικά δεν έχουν πια ανάγκη τους εργάτες τους. Ούτε λαϊκούς αγωνιστές μπορεί να αναδείξει."

Και, το ξανασκέφτηκα. Εδώ έχω μπροστά μου τον γίγαντα που ανακάλυψε οτι η ταξική πάλη ήρθε στο τέλος της, γιατί λέει οι αφεντικάνοι δεν έχουν ανάγκη τους εργαζόμενους. Μιλάμε για ΤΗΝ ανακάλυψη των τελευταίων αιώνων! Το CERN πλέον φαντάζει βαρετό! Τι να πω, είμαι αντικειμενικά λίγος για να αντιπαραθέσω κάτι σε αυτό...

Το μόνο που θα μπορούσα να ζητήσω ταπεινά απο τον Ικαρο, είναι να μας αναπτύξει λίγο τη σκέψη του, μιας και διάλεξε να μας διδάξει μέσα απο αυτό το ταπεινό blog. Aν δεν έχει πρόβλημα και το Απολίθωμα.

Αντωνης είπε...

@Μπρεζνιεφικό: Απολογούμαι, προφανώς όσο ασχολείται κανείς με τον καραγκιόζη, τόσο νομίζει ότι λέει κάτι που δεν λέει ο Πορτοσάλτε ή το Έθνος ή το Μέγκα.

Κώστας Α. είπε...

Άραγε ο Ίκαρος μου δίνει την άδεια να κάνω ένα σχόλιο για το ζήτημα του μεταβατικού ή θα με κατηγορήσει για off-topic;

ελπίζοντας πως όχι, προχωρώ.

Απολίθωμα, η πρωταρχική τροτσκιστική προσέγγιση στο ζήτημα του μεταβατικού προγράμματος, "φέρνει" περισσότερο στη δεύτερη προσέγγιση που αναφέρεις, και φυσικά ουδεμία σχέση έχει με την πρώτη. Φυσικά, τόνοι σύγχυσης έχουν ριχτεί πάνω σε αυτό το ζήτημα, κι όχι απαραίτητα από τους όψιμους ενδιαφερόμενους για το μεταβατικό, που ξημεροβραδιάζονται κατηγορώντας ο ένας τον άλλο για τροτσκιστή. Είναι γεγονός, πως ακόμα και από ένα τμήμα του τροτσκισμού και των οργανώσεων του, το μεταβατικό πρόγραμμα μετετράπηκε μέσα στις δεκαετίες σε ένα είδος φετίχ, πλήρως αποκομμένο από την τρέχουσα πραγματικότητα και τις ανάγκες της εποχής, που αρκούσε απλά να το θέσεις στις μάζες και με ένα μαγικό τρόπο θα είχες βάλει το λιθαράκι σου για την μετάβαση στο σοσιαλισμό.
Ο ίδιος ο Τρότσκι αμφιβάλλω αν το είχε θέσει ποτέ κατ' αυτόν τον τρόπο (είναι άλλωστε γεγονός, ότι πρέπει να ελέγχεται διπλά και να γίνεται σύγκριση τι έλεγε ο ίδιος ο Τρότσκι και τι τελικά εφάρμοσαν όλοι όσοι αναφέρονται σε αυτόν).

Τι είναι και τι δεν είναι το Μεταβατικό Πρόγραμμα; Γιατί είναι αναγκαίο σήμερα.

Όπως σωστά το θέτεις, το μεταβατικό είναι το πρόγραμμα που συναπαρτίζεται από αιτήματα που απαντούν στις ανάγκες του σήμερα, αλλά δεν μπορούν να πραγματωθούν ουσιαστικά παρά μόνο με την αλλαγή τάξης στην εξουσία. Είναι αναγκαίο σήμερα, εξαιτίας της αντίφασης που ενυπάρχει μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία, μεταξύ της ωριμότητας των αντικειμενικών συνθηκών, και της ανωριμότητας της επαναστατικής συνείδησης των μαζών. Από αυτή την άποψη το μ.π. συνιστά "γέφυρα", όσον αφορά αυτό το χάσμα. ΔΕΝ συνιστά καθ' αυτό "γέφυρα" μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού, αφού το ίδιο υποβοηθά τη μετάβαση αλλά δεν είναι το ίδιο η μετάβαση. Η Τροτσκιστική κατάθεση του μεταβατικού δεν ξεχωρίζει ΠΟΤΕ την εφαρμογή του από την πάλη για εξουσία. Ίσα-ίσα. Ένα μεταβατικό πρόγραμμα το οποίο δεν συνδέεται με το ζήτημα της πάλης για εξουσία είναι νεκρό γράμμα, μια φόρμουλα που περιφέρεται δεξιά κι αριστερά, τσαλαβουτώντας μέσα στη σύγχυση και στο βάλτο του ρεφορμισμού.
Ο Τρότσκι σε αυτό υπήρξε σαφής: αν τη θανάσιμη αγωνία την έχεις διαβάσει στις παλιές εκδόσεις αλλαγή, θα είχες προσέξει πως στην ίδια έκδοση υπάρχει ένα παράρτημα με ερωτήσεις στον τρότσκι πάνω στο θέμα του μεταβατικού. Όταν η συζήτηση φτάνει στο ζήτημα της ανεργίας, και στο αντίστοιχο μεταβατικό αίτημα της κινητής κλίμακας ωραρίου ("λιγότερη δουλειά, δουλειά για όλους" θα λέγαμε σχηματικά), ο Τρότσκι ερωτάται και ξεκαθαρίζει πως ένα τέτοιο αίτημα είναι ΜΗ-ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΙΜΟ μέσα στον καπιταλισμό. Το μ.π. δεν έχει σκοπό να σπείρει αυταπάτες σχετικά με τις δυνατότητες επίλυσης καίριων κοινωνικών ζητημάτων εντός του καπιταλισμού. Έχεις όμως σκοπό, να δώσει ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ απαντήσεις στις καίριες ανάγκες που έχει η εργατική τάξη σήμερα, όπως πηγάζουν μέσα από την καθημερινότητα της, κι όχι "επινοώντας" ωραία ή εύηχα, φανταστικά "μεταβατικά" αιτήματα. Αυτές οι απαντήσεις όμως (τα αιτήματα για τις ανάγκες του λαού) ξεκαθαρίζουν μέσα από την ίδια την πρακτική εμπειρία του λαού πως δεν θα βρουν την δικαίωση τους παρά μόνο με την κατάληψη της εξουσίας από τους εργάτες.
Εν ολίγοις, τα αιτήματα ενός μεταβατικού προγράμματος πιθανότατα να μην είναι κανένα πραγματοποιήσιμο αν δεν πάρουμε την εξουσία. Αλλά για να πάρουμε την εξουσία, πρέπει να δουλέψουμε με μεταβατικό αιτήματα μέσα στις μάζες για να μπορέσουμε να τις κινητοποιήσουμε προς την κατεύθυνση της κατάκτησης της εξουσίας.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Με το μπλοκ να πιάνει ιστορικό χαμηλό επισκέψεων λόγω καύσωνα και μη εργάσιμου και πιθανότατα ιστορικό χαμηλό σε ποιότητα σχολίων λόγω του ίκαρου, η κε του μπλοκ δέχεται αυτό το σχόλιο ως ανάσα δροσιάς.

Το βιβλίο δεν το έχω τόσο πρόσφατο. Αν θυμάμαι καλά πάντως βάζει αίτημα εθνικοποίησης τραπεζών που θυμίζει αρκετά τη σημερινή λογική των οικονομολόγων που κριτικάρω στο κείμενο. Κι ένα δεύτερο σημείο που είχα σημειώσει είναι ότι ο τρότσκι λέει ότι αυτό που καθορίζει το πρόγραμμα είναι η αντικειμενική κατάσταση και όχι οι διαθέσεις των μαζών. Αν το θυμάμαι καλά και δεν το διαστρέφω, μου φαίνεται ότι έρχεται σε αντίφαση με αυτό που λες για την αναγκαιότητά του (η αναντιστοιχία του υποκειμενικού παράγοντα σε σχέση με τις ώριμες αντικειμενικές συνθήκες).

Σε κάθε περίπτωση ο σκοπός μου δεν είναι να κάνω μια εξαντλητική κριτική στον τρότσκι αλλά στους επιγόνους του (δέχομαι ότι ο λέων δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τους σημερινούς τροτσκιστές) και στους όψιμους ενδιαφέροντες όπου πετάνε προς πάσα κατεύθυνση τον όρο "μεταβατικός" εννοώντας τα πάντα και τίποτα.