Άκου τι είπαν

Δεν ξέρω σφε αναγνώστη αν έχεις πέσει ποτέ στο ζάπινγκ πάνω σε ένα καινούριο τηλεπαιχνίδι του άλφα, που έχει για όνομα τον τίτλο της ανάρτησης (άκου τι είπαν) και παρουσιαστή το φερεντίνο. Αν είσαι πάντως κάπου κοντά στα τριάντα και πάνω, θα θυμάσαι ίσως ότι είναι μετεξέλιξη της βασικής ιδέας από τις «κόντρες» με το μπονάτσο και το «κόντρα πλακέ» με το σπύρο παπαδόπουλο. Ο μακαρίτης ήταν μάλλον ο καλύτερος παρουσιαστής από τους τρεις. Είχε μείνει κι η ατάκα του «φοβερό, τρομερό, πάρα πολύ ωραίο», σε αντίθεση με κάποιες άλλες πιο άκαιρες, σαν εκείνο το «χάσατε! Δεν έχει καμία σημασία...» -ε ναι, αφού εμείς χάσαμε, τι σημασία να έχει για σένα...

Στο παιχνίδι αυτό δεν ψάχνεις να βρεις τις σωστές, αλλά τις δημοφιλέστερες απαντήσεις που έδωσε ένα δείγμα εκατό ανθρώπων σε μια ερώτηση. Για αυτό και ο φερεντίνος το παρουσιάζει ως το παιχνίδι της κοινής γνώμης. Που μπορεί να μην είναι μια κοινή, μια πόρνη, όπως λέει ο πανούσης, αλλά αποδεικνύει συχνά με τις απαντήσεις που δίνει ότι είναι αήττητη. Και επειδή εδώ δεν υπάρχει gpo και alco να μαγειρέψουν το αποτέλεσμα –και ευτυχώς δεν ανήκουμε στην κατηγορία των μακάριων συμπολιτών μας που πιστεύουν πως μας ψεκάζουνε, κρίνοντας μάλλον εξ ιδίων- αρχίζουμε απλά να βλέπουμε σε όλα τα επίπεδα το γενικό κριτήριο και τη συνείδηση του κόσμου που καλούμαστε να (μετα)πείσουμε.

Η ανοησία φυσικά δεν αποκλείει το μαγείρεμα –κι αντιστρόφως. Για την ακρίβεια, σχεδόν προϋποθέτουν το ένα το άλλο και διαπλέκονται τόσο στενά, που να μην μπορείς να διαχωρίσεις πού τελειώνει η αιτία και πού ξεκινά το αποτέλεσμα: η κότα έκανε το αυγό, ή η τιβί το σταύρο; Και αν το αυγό του φιδιού το κλωσσάμε εμείς με το φόβο μας, μέχρι να πάψουμε να περιμένουμε το σωτήρα ηγέτη του κοτετσιού και πάρουμε την υπόθεση στα χέρια μας, αποφασισμένοι να συγκρουστούμε και να σπάσουμε αυγά;

Είναι ζήτημα δηλ αν το ποτάμι του θεοδωράκη πχ, που είναι καθαρά μιντιακό προϊόν χωρίς κοινωνικές αναφορές, στηρίζεται αποκλειστικά στην προβολή των μμε ή αν αξιοποιεί μια ήδη υπαρκτή τάση, από την πολύχρονη πολιτική δουλειά των καναλιών. Γιατί αν το απολιτίκ είναι κι αυτό πολιτική στάση (που όντως είναι), τότε κι η συστημική καλλιέργειά του από οθόνης δεν είναι παρά οργανωμένη, πολιτική δουλειά.

Κάνουμε λοιπόν αφαίρεση από όσους τυχόν τρολάρουν  στο δείγμα μας και από το τελικό μαγείρεμα –που  καθορίζει, όπως το δίπολο προσφορά-ζήτηση, τις διακυμάνσεις ενός ποσοστού με βάση τις ανάγκες της συγκυρίας, αλλά δε μας εξηγεί γύρω από ποια βάση κυμαίνονται οι αυξομειώσεις. Και μπαίνουμε σταδιακά στο γεικό πνεύμα των απαντήσεων που διαμορφώνουν τα δημοσκοπικά ευρήματα και τους πίνακες. Και οι οποίες δεν είναι απαραίτητα σωστές, είναι όμως οι πιο δημοφιλείς.

Δε στέκει λογικά για παράδειγμα ότι σκίζοντας, καταγγέλλοντας, πετώντας, κτλ το μνημόνιο, θα παραμείνουμε στην ευρωζώνη, χωρίς να επηρεαστούν κι οι δανειακές συμβάσεις. Είναι όμως ευρύτατα δημοφιλής αυταπάτη, που επιβραβεύει εκ-λογικά (δηλ εκτός λογικής), όσους την καλλιεργούν. Σε αυτή τη βάση μπορούν να παίξουν μετά οι δημο(σ)κόποι, διατυπώνοντας πχ κατάλληλα το κάθε ερώτημα. Σαν εκείνη την αντικειμενική κι αξιόπιστη δημοσκόπηση για λογαριασμό του δολ, αμέσως μετά την 5^η μάη, που ρωτούσε τον κόσμο: πιστεύετε ότι η χώρα πρέπει να παραμείνει στο ευρώ ή να βγούμε από την ευρωζώνη με κίνδυνο να καταστραφούμε, κτλ; Ίσως να υπερβάλλω κάπως στη διατύπωση, γιατί τη μεταφέρω από μνήμης. Αλλά η  βασική υπερβολή βρισκόταν στην ουσία και τον αρχικό πυρήνα, όχι στη δική μου μεταφορά.

Μπορούν λοιπόν κι οι εταιρίες δημοσκοπήσεων να δανειστούν το μοντέλο του τηλεπαιχνιδιού και νατο κάνουν ως εξής: ρωτήσαμε εκατό άνεργους (το τονίζουμε άνεργους) να μας πουν: «ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας ;» και ψάχνουμε τις επτά δημοφιλέστερες απαντήσεις που είναι κατά σειρά οι εξής:

1. το υπερτροφικό κράτος κι ότι δεν υπάρχει κράτος
2. οι δημόσιοι υπάλληλοι και τα ρετιρέ
3. η έλλειψη εθνικής ομοψυχίας
4. τα κλειστά επαγγέλματα που δεν ανοίγουν την αγορά
5. οι υδραυλικοί που δεν κόβουν απόδειξη
6. το παμε που κλείνει τα λιμάνια
7. το μνημόνιο κι η άγονη στάση της αντιπολίτευσης

και βρήκαμε και έναν που μας απάντησε «η τροτσκιστική στροφή του κκε και της ηγεσίας του». Και όποιος παίκτης τολμήσει να υποθέσει την ανεργία, έχει κερδίσει προκαταβολικά το γαϊδουράκι του.

Ή άλλο παράδειγμα. Ρωτήσαμε εκατό αποπειραθέντες αυτόχειρες να εξηγήσουν τους λόγους που τους οδήγησαν στο απονενοημένο διάβημα και οι δημοφιλέστερες απαντήσεις που πήραμε είναι οι εξής.

1. είχαν εντολή σαμαρά

2. για να τσαλακώσουν ύπουλα το κυβερνητικό σαξές στόρι

3. για να πνιγούν στην γκλαμουριά του ποταμιού

4. δε γνώριζαν ακόμα για το πρωτογενές πλεόνασμα

5. εξαιτίας της εγκατάλειψης του ααδμ και του προγράμματος του 15^ου συνεδρίου του κκε

Κι ένα τελευταίο, πιο δωρικό. Ρωτήσαμε εκατό αστούς ιστορικούς και ψάχνουμε τη μία και δημοφιλέστερη απάντηση στο ερώτημα: ποιος ήταν κατά τη γνώμη σας –του χίτλερ εξαιρουμένου- ο μεγαλύτερος σφαγέας της ιστορίας. Και θα προχωράει το παιχνίδι με γαϊδουράκια (σαν το μπακούνιν), μέχρι να βρουν το σφο με το μουστάκι, που βγαίνει πρώτος και χειρότερος, με... σταλινικά ποσοστά.

Πέρα από τα σενάρια, που ίσως να μην είναι όσο μακρινά φανταζόμαστε, το παιχνίδι έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που το καθιστούν ενδιαφέρον από τη δική μας σκοπιά. Περιλαμβάνει πχ αρκετή τακτική, χωρίς όμως πολλές συνεργασίες –εξ ου και το όνομα «κόντρες» στην αρχική του μορφή. Ενώ όταν η ομάδα που παίζει δεύτερη, επιχειρεί να κλέψει κάποιους βαθμούς από την πρώτη (που δεν έχει βρει όλες τις απαντήσεις στον πίνακα), τα μέλη της προτείνουν διάφορες πιθανές απαντήσεις στον αρχηγό, που συνήθως εφαρμόζει ευλαβικά το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό κι επιλέγει αυτό που του υπέδειξε η πλειοψηφία. Χώρια το ενδιαφέρον που θα είχε η εμφάνιση στο τηλεπαιχνίδι μιας πεντάδας με δικούς μας συντρόφους και το σατιρικό όνομα που θα διάλεγαν για την ομάδα τους: πχ σταλίνες, λακεδαιμόνιοι, απολιθώματα, σέχτα επαναστατών, κοκ.

Η πραγματική ζωή ωστόσο υπερβαίνει και τα καλύτερα φανταστικά σενάρια. Μια φορά σε κάποιο γύρο πχ ζητούσαν τις δημοφιλέστερες απαντήσεις στο ερώτημα: με τι έχετε συνδέσει το κόκκινο χρώμα; Για το μέσο κόσμο η προφανής απάντηση είναι «ολυμπιακός», αλλά αυτό ήταν δεύτερο κατά σειρά στον πίνακα. {πρώτες σκέψεις: λες;} Ο –εξίσου προφανής- έρωτας, ήταν πιο κάτω, στην τρίτη θέση, το αίμα (χωρίς τιμή και χρυσαύγουλα) ήταν εκτός (!) {δεύτερες σκέψεις: δε μπορεί...} και όσο προχωρούσε ο γύρος, πλήθαιναν τα γαϊδουράκια και αποκλείονταν κάποια πιθανά ενδεχόμενα, χωρίς να γεμίζει ο πίνακας, αρχίζαμε να κοιταζόμαστε μεταξύ μας: βρε λες; Άκου να δεις...

Τελικά η τάξη (όχι η εργατική) αποκαταστάθηκε γρήγορα. Η δημοφιλέστερη απάντηση ήταν «φωτιά» και τα πίσω διαζώματα καλύφτηκαν με άλλες απαντήσεις, χωρίς κανείς από τους εκατό να πει αυτό που περιμέναμε ως προφανές –για εμάς.

Το προφανές όμως ορίζεται κάθε φορά από τον κοινωνικό περίγυρο. Και οι κομμουνιστές –ασταμάτητοι σαν το αύριο, όπως είχε πει κάποτε ένας εκφωνητής για τον τζόρνταν με την κόκκινη φανέλα των μπουλς- δεν έχουν πει ακόμα την τελευταία τους λέξη στο ιστορικό προσκήνιο..