Ο δικός μας ο δρόμος

Σήμερα, στο ιστορικό ένθετο, πιάνουμε το νήμα από εκεί που το είχαμε αφήσει την τελευταία φορά (δρόμοι του πουθενά) για να δούμε συνοπτικά το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης με το μαργαρίτη και να σταθούμε σε κάποια σημεία της συζήτησης που ακολούθησε με το κοινό. Το οποίο δεν έκανε μόνο φιλικές ή αβανταδόρικες ερωτήσεις, αλλά έθεσε προβληματισμούς από διάφορες σκοπιές, που βοήθησαν να διευκρινίσουν κάποια ζητήματα και να γίνει ουσιαστική κουβέντα.

Στο πρώτο ερώτημα πχ κάποιος παρατήρησε ότι δεν αναλύθηκε εκτενώς και με τους ίδιους όρους ο ρόλος του ρώσικου ιμπεριαλισμού -αν και το αρχικό θέμα της εκδήλωσης ήταν ούτως ή άλλως ειδικά για τον χαρακτήρα της εε. Ο μαργαρίτης βρήκε την ευκαιρία να διευκρινίσει πως από ταξική σκοπιά η ουσία δεν αλλάζει, τόσο για τη ρωσία, όσο και για το προηγούμενο καθεστώς στην ουκρανία ( επί γιανουκόβιτς). Στην ουκρανία συγκρούονται δύο ιμπεριαλιστικοί πόλοι, που είναι κι οι δύο εχθρικοί κι όποιος κερδίσει θα προωθήσει τα δικά του συμφέροντα εις βάρος των λαών. Το γεγονός ότι στεκόμαστε στον πιο επιθετικό πόλο του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού κι αναδεικνύουμε τις ευθύνες του, δε σημαίνει καθόλου ότι αθωώνουμε την άλλη πλευρά. Έφερε μάλιστα ένα πιο ειδικό παράδειγμα από τη ναζιστική εισβολή στην πολωνία το 39’, που ήταν αυτονόητα καταδικαστέα, αν και το πολωνικό καθεστώς μπορεί να ήταν... «ο θεός να μας φυλάει», όπως είπε χαρακτηριστικά. Στο ερώτημα αν είμαστε με τη ρωσία ή με τη δύση, εμείς απαντάμε πως είμαστε με τους λαούς.

Ακολούθησε μια σχετικά αβανταδόρικη ερώτηση για τις εξόφθαλμες αντιφάσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης σχετικά με τη στάση της και τις αυταπάτες που καλλιεργεί για την εε, με το μαργαρίτη να απαντά πως θα ήταν ενδιαφέρον να τη θέσουμε στον ίδιο το σύριζα. Έδραξε ωστόσο την ευκαιρία για κάποιες φαρμακερές ατάκες για το νέο και ωραίο μεσσία-ηγέτη, που προβάλλει ως η ελπίδα της ευρώπης για την κρίση· και μπορεί να του ξεφεύγουν μερικές φράσεις (σε ντοκιμαντέρ), τουλάχιστον όμως τις λέει με αυτοπεποίθηση. Κι έχει στο οπλοστάσιό του φρέσκα εργαλεία, σαν το new deal και το σχέδιο μάρσαλ, που υπήρξαν εξόχως αντιλαϊκά. Αν δεν κάνω λάθος, σημείωσε ο μαργαρίτης, ο στάινμπεκ συνέγραψε τα σταφύλια της οργής κατά την περίοδο εφαρμογής του νιου ντιλ, που έσωσε τις τράπεζες, όχι όμως και το λαό. Σε ένα σημείο μάλιστα χρησιμοποίησε ως παράδειγμα τους δροσουλίτες πολεμιστές που πολέμησαν κάποτε ενάντια στον τούρκικο στόλο και τη μυθική οπτασία στο νότιο τμήμα της κρήτης, για να την παραλληλίσει με μια πτυχή του ουτοπικού πολιτικού λόγου του σύριζα.

Με αφορμή μια ερώτηση-τοποθέτηση που συμπεριελάμβανε έναν προβληματισμό για τον πολιτικό ορίζοντα και τη στόχευση κάποιων κινημάτων –πχ ενάντια στην εν πλω υδρόλυση των χημικών της συρίας στη μεσόγειο- ο μαργαρίτης έκανε μια γενικότερη κριτική στη νέα αριστερά και το μάη του 68’, όπου αναβαπτίστηκαν ως ιδεολογικά ινδάλματα της αριστεράς φιλόσοφοι όπως ο (θετικά διακείμενος προς τους ναζί) χάιντεγκερ. Και συνέχισε κριτικάροντας τα διάφορα παρδαλά κινήματα διαμαρτυρίας, που καθίστανται εύκολα ελεγχόμενα και καταλήγουν στην πολιτική τους ουσία σα μικρές, πορτοκαλί επαναστάσεις.

Όταν τέθηκε πιο ειδικά το ζήτημα αν πρέπει ή όχι να συμμετέχουν οι κομμουνιστές σε αυτά τα κινήματα, για να επιδράσουν στην ωρίμανση και την πολιτική τους κατεύθυνση, ο μαργαρίτης διευκρίνισε αρχικά ότι χρειάζεται συγκεκριμένη κάθε φορά αντιμετώπιση και πως δε θα μπορούσε να μιλήσει ειδικά για την περίπτωση των χημικών στη συρία και των κινητοποιήσεων στην κρήτη –για τις σκουριές ρωτήστε με ό,τι θέλετε, πρόσθεσε. Για να καταλήξει πολύ εύστοχα στο ότι οι κομμουνιστές δεν πρέπει να είναι ο φτωχός συγγενής και διακοσμητικό συμπλήρωμα σε τέτοιες κινήσεις, όταν αποφασίζουν να συμμετέχουν, ούτε να παρασύρονται από το ποτάμι (του θεοδωράκη και γενικώς).

Η επόμενη ερώτηση έθιγε ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα σχετικά με τους λόγους που επιλέχθηκε τώρα η χρησιμοποίηση των ναζί (που απαιτεί θεωρητικά μεγαλύτερη κάλυψη-δικαιολόγηση για να το αποδεχτεί η κοινή γνώμη) κι αν υπάρχει ως ενδεχόμενο για την ελλάδα ένα αντίστοιχο πραξικόπημα, με άξονα τους νεοναζί της χρυσής αυγής.

Ο μαργαρίτης απάντησε πως αυτό που διαφοροποιεί σχετικά το ναζισμό από τον κλασικό φασισμό είναι ότι δεν περιορίζεται σε εθνική κλίμακα, αλλά είχε ένα συνολικό σχέδιο για την αποκατάσταση της θέσης της ευρώπης στο διεθνή κεφαλαιοκρατικό καταμερισμό και την ανάκτηση των πρωτείων απ’ τις ηπα, με μοχλό ένα μοντέλο δουλικής εκμετάλλευσης των λαών μέχρι θανάτου, που δε θα μπορούσαν να το ακολουθήσουν οι ανταγωνιστές της. Σε αυτά τα πλαίσια δημιουργήθηκε πχ το 43’ στο κολαστήριο του άουσβιτς κι η περίφημη βιομηχανία ελαστικών continental.

Αυτός είναι ο λόγος που όλες σχεδόν οι άρχουσες τάξεις της ευρώπης συμμάχησαν πρόθυμα με το ναζισμό και γοητεύονται ως και σήμερα από τις ιδέες του, γιατί έχει κάτι να πει για την εποχή μας –σε αντίθεση με τη σοσιαλδημοκρατία πχ που ψελλίζει πως «λεφτά υπάρχουν» ως αντανάκλαση του ιστορικού χαρακτήρα της ήδη από το 19^ο αιώνα και του αιτήματος για μια πιο δίκαιη διανομή των αποικιακών λάφυρων. Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως επιστρέφουμε στα ίδια –προπαντός γιατί δεν υπάρχει τόσο ισχυρό αντίπαλο δέος, όπως η σοβιετική ένωση και οι λαοί που θα συνασπίζονταν γύρω της σε περίπτωση μιας εναντίον της επίθεσης. Έτσι προς το παρόν οι ιμπεριαλιστές τρώγονται μεταξύ τους.

Ακολούθως αναφέρθηκε στο ελληνικό παράδειγμα, στην πολυτέλεια της εγχώριας αστικής τάξης να βασίζεται στον αγγλικό παράγοντα και στην αξιοποίηση των φασιστικών οργανώσεων –πχ τη στρατολόγηση των μελών της τρία έψιλον ως ελεύθερων σκοπευτών στα γεγονότα του μάη του 36’. Όταν όμως ρωτήθηκε πιο ειδικά αν αισιοδοξεί τελικά πως στην ελλάδα δεν έχει τόσο βαθιές ρίζες ο φασισμός, για να παίξει αντίστοιχο ρόλο, δεν το απέκλεισε κατηγορηματικά, προσθέτοντας: πολύ θα το ‘θελαν οι έλληνες φασίστες, αλλά δεν έχουν στο ενεργητικό τους τη «δόξα» και τα κατορθώματα των ναζί με τις εκατόμβες θυμάτων σε αυτές τις χώρες.

Στην επόμενη απάντησή του ο μαργαρίτης έδωσε κάποια στοιχεία για την περίοδο του χολομοντόρ και την αμέσως επόμενη περίοδο, όπου η δράση του ουκρανικού αντάρτικου κατά των ναζί απέδειξε τη δημοφιλία της σοβιετικής εξουσίας. Παρέθεσε την εκπληκτική εκτίμηση του πολύ μαζάουερ ότι ο χίτλερ έκανε απλώς σε κάποιες μειονότητες, ό,τι έκανε ο στάλιν εις βάρος όλου του αγροτικού πληθυσμού της ρωσίας! Και τη συνέκρινε με την ευαισθησία των αστών ιστορικών στην περίπτωση της ιρλανδίας και της εξόντωσης πολυάριθμων αντιστασιακών ιρλανδών από τους βρετανούς. Αναφέρθηκε στους εκτοπισμούς πληθυσμών που συνεργάστηκαν με τους ναζί από στρατηγικές περιοχές της εσσδ αλλά συνεχίζουν προφανώς να υπάρχουν μέχρι σήμερα, καθώς τιμωρήθηκαν μόνο οι ηγέτες τους (πχ οι αταμάνοι των τσετσένων). Και μίλησε για την ψυχολογία του φασισμού που σε κάνει να μισείς τους πάντες και τον ίδιο τον εαυτό σου σε τελική ανάλυση, και για τη στρατιά του μπαντέρα που διακρίθηκε κυρίως στις σφαγές άμαχων πληθυσμών, όχι όμως και στις μάχες κατά του κόκκινου στρατού.

Οι σημειώσεις δε με βοηθάν ιδιαίτερα στη σύνδεση με το επόμενο σημείο, πάντως έγινε κάποια ερώτηση σχετικά με την ικανότητα να προβλέπουμε τις εξελίξεις, όπου ο μαργαρίτης ανέφερε ένα σπαρταριστό περιστατικό με τον πασίγνωστο αναλυτή φρόιντ. Που το 14’ είχε γράψει μια εκτενή 25σέλιδη ανάλυση, όπου εξηγούσε τα κοινά συμφέροντα και τους λόγους που θα απέτρεπαν το ενδεχόμενο πολέμου μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Τελικά το ξέσπασμά του τον βρήκε στις διακοπές του κι η οικογένειά του δεινοπάθησε μέχρι να καταφέρει να επιστρέψει πίσω.

Στη συνέχεια ο μαργαρίτης σκιαγράφησε με πολύ γλαφυρό τρόπο την ψυχολογία του μικροαστού που νιώθει να χάνει το έδαφος κάτω απ’ τα πόδια του, τον τρόπο με τον οποίο η επίπλαστη καταναλωτική ευημερία μεταφράζεται πολιτικά σε ρατσισμό και φασισμό, και την καταγγελτική μανία των συναδέλφων του ακαδημαϊκών που θέλουν να περάσουν από πειθαρχικό όποιον και ό,τι δεν τους αρέσει (από φοιτητικά πάρτι μέχρι κινητοποιήσεις ενάντια στην αξιολόγηση). Από αυτή την άποψη, είπε, ευτυχώς που η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν πείθει ευρύτερα τον κόσμο. Για να το φέρει σε αντιδιαστολή με ένα σχόλιο από κάποιον στο κοινό για το κκε που δεν μπορεί να πείσει τις μάζες.

Κι αφού εξήρε το κόμμα, γιατί αυτό τουλάχιστον έχει επιστημονική πρόταση και ταξική σκοπιά στο εργατικό κίνημα, είπε ότι το κκε δεν είναι ζορό να πάρει την εξουσία για λογαριασμό κάποιου άλλου, παρά μόνο όταν το αποφασίσουν οι ίδιοι εργαζόμενοι. Και ανέτρεξε σε ιστορικά παραδείγματα, για να πει πως το 44’ η ελλάδα είχε πολύ περισσότερους κομμουνιστές απ’ ό,τι το 39’, που είχαν μείνει μόλις δύο χιλιάδες κομματικά μέλη σε φυλακές κι εξορίες –όπως αντιστοίχως και στην ισπανία του 39’ σε σχέση με το 36’. Οι μάζες δηλ συναντάνε την κρίσιμη ιστορικά στιγμή τους κομμουνιστές· δεν τις στρατολογεί, έναν προς έναν, το κόμμα –κάτι τέτοιο εξάλλου θα ήταν πολύ κουραστικό και πρακτικά αδύνατο σε συνθήκες σαν κι αυτές στις οποίες έδρασε το κκε στην κατοχή.

Όταν επέμεινε ο ερωτών κι έβαλε το θέμα άλλες περιχαράκωσης, ο μάργκαρετ είπε πολύ εύστοχα πως όταν εμφανιστεί άλλες κομμουνιστής σε κάποιο συλλογικό χώρο, οι άλλες δυνάμεις είναι αυτές που περιχαρακώνονται, για να τον αντιμετωπίσουν κι όχι το αντίστροφο.

Για το τέλος άφησε ένα δύσκολο ερώτημα –που δε συνδεόταν άμεσα με το θέμα της εκδήλωσης- σχετικά με τη γιουγκοσλαβία. Η οποία ενώθηκε ιστορικά δύο φορές, τη μία για να αντιμετωπίσει τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» και τη δεύτερη με κομμουνιστικά λάβαρα για να αντιμετωπίσει τους ιμπεριαλιστές. Παρόλα αυτά αποδέχτηκε τη «βοήθεια» του σχεδίου μάρσαλ, που χρησιμοποιήθηκε μαεστρικά για να δυναμώσει τις αποσχιστικές τάσεις μεταξύ των λαών της (εστιάζοντας στη σλοβενία πχ κι όχι στο νότο ή το κοσυφοπέδιο). Προφανώς όμως σήμερα πρέπει να έχουν αλλάξει με κάποιο θαυματουργό τρόπο οι στόχοι κι ο χαρακτήρας του σχεδίου μάρσαλ, γι’ αυτό και το συναντάμε στη ρητορική της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Πρόσθεσε μάλιστα ότι έχει και μια διδακτορική διατριβή που ασχολείται με αυτά τα θέματα, από την οποία έχει μάθει κι ο ίδιος αρκετά πράγματα. Κι ίσως να κάνω λάθος αλλά νομίζω ότι πρόκειται για τη διατριβή της –πάλαι ποτέ red blogger- παρτιζάνας για τη γιουγκοσλαβία.

Άντε και καλή δημοσίευση.