Για τον επιστημονικό βολουνταρισμό

Πιάνω το νήμα από εκεί που το είχα αφήσει πριν από λίγες μέρες, με την παρουσίαση της εισήγησης του Παυλίδη στο Φεστιβάλ των Αναιρέσεων για την ΕΣΣΔ και τα σημεία που καθιστούσαν υποχρεωτική την ύπαρξη ενός διευρυμένου κι ισχυρού κράτους.

Ξεκινάω την επανασύνδεση με ένα μικρό ανέκδοτο από τη συζήτηση, καθώς ο Μηνακάκης ανέφερε στη δική του παρέμβαση το βιβλίο του Ρίφκιν για την κοινωνία του μηδενικού οριακού κόστους, καθώς κι άλλα έργα φημισμένων αστών αναλυτών, κι ο σοβιετικός κυριούλης ήθελε να πιάσει το νήμα στη δευτερολογία του, για να σχολιάσει πως κάποιοι από αυτούς έχουν πολύ πιο αξιόλογες και οξυδερκείς εκτιμήσεις από διάφορους δημοσιολόγους με μαρξιστική -υποτίθεται- αφετηρία. Είχε ξεχάσει όμως προς στιγμήν το όνομα του Μηνακάκη, δε βρήκε γρήγορα κάποιο υποκατάστατο για να το σώσει -όπως το κλασικό "σύντροφος", "συναγωνιστής", που είναι σανίδα σωτηρίας σε τέτοιες περιπτώσεις, κι έγραψε ιστορία με την ατάκα: όπως είπε κι ο τέτοιος...

Εμπρός στον έτσι που χάραξε ο τέτοιος. Ή όπως θα έλεγε κι ο σφος Οβελίξ: "σωποδήποτε. Ο αποτέτοιος έχει δίκιο...".

Ναι αλλά ποιος είναι αυτός ο δρόμος του ρεύματος; Είναι περίπου σαν τις χρήσιμες οδηγίες των κατοίκων της πρώτης πόλης που συναντάν ο Αστερίξ κι ο Οβελίξ στο Γύρο της Γαλατίας (δεν μπορώ να θυμηθώ αυτή τη στιγμή το όνομά της). Μπορεί να πάει αριστερά, μπορεί και όχι. Δεν μπορώ να πω με σιγουριά.
Ή σαν το λαβύρινθο στα στενά του Λουγκντουνούμ, αν θυμάμαι καλά, μερικές σελίδες παρακάτω.

Με όρους Απαράδεκτων, για να αλλάξουμε γκεστάλτ, οι διοργανωτές πήραν τον Έτσι, πήραν και τον Γιουβέτσι (και το Λαβέτσι μη σου πω), στα πλαίσια της σύνθεσης, του γόνιμου διαλόγου, κοκ. Και μοιάζουν κάπως στον Τζον Βαρδαξή-Κουτρουμπέση, που... και στη λαοκρατία πιστεύει.
-Κάτω το κεφάλαιο,
-Κάτω.
-Ζήτω η... εργατική πρωτομαγιά.
-Ζήτω. Δεν έχω κανένα πρόβλημα.
Ζήτω και η Δικτατορία του Προλεταριάτου -που είναι η τελική συνέπεια της ταξικής πάλης, άλλο αν της αλλάζουν ντροπαλά όνομα σε "εργατική δημοκρατία".

Στο ίδιο τραπέζι, ο σοβιετικός κυριούλης κι ο Μπελαντής με την αντισοβιετική χολή και μια απλοϊκή παρέμβαση φοιτητικού επιπέδου, όπου το περιεχόμενο είναι χειρότερο από την αφόρητη επιτήδευση και την μπύρα που το συνόδευε (Άλφα, όπως λέμε "αντισοβιετίλα").
Στους ίδιους πάγκους, βιβλία της Σύγχρονης Εποχής και των κλασικών, μαζί με αναρχικούς και το Βλάση Αγτζίδη, και ό,τι άλλο αυτορπροσδιορίζεται και δηλώνει αριστερό.
Τα υλικά της επαναθεμελίωσης θυμίζουν πολύ τη γαλατική συνταγή για τι ξεμέθυσμα: μια κότα αμάδητη, σαπούνι Μασσαλίας... τα ανακατεύουμε όλα μαζί. Πάντα όμως με γαλατική ευγένεια και πολιτικό πολιτισμό στη διαφορετική άποψη.
Αστερίξ, μπορώ να τους δείξω πόσο ευγενικός είμαι;

Το βασικό πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι δεν παραδέχονται ακριβώς τη  δικτατορία του προλεταριάτου, την οξυμένη, λυσσαλέα ταξική πάλη και την εκτεταμένη καταστολή που ενδέχεται να χρειαστεί -και έτσι ο υπαρκτός σοσιαλισμός τελειώνει για αυτούς στην πρώτη σημαντική στροφή-σύγκρουση, πχ στην εποχή της κολεκτιβοποίησης, αν όχι από τον καιρό της Κροστάνδης ή την 11η μέρα κατά τας γραφάς, μετά τις δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο -ακόμα και για όσους έχουν επηρεάζονται από το έργο του Μπετελέμ, όπως ο Μπελαντής, το οποίο εξυμνεί τις ιδέες του Μάο για την πολιτική στο τιμόνι, την όξυνση της ταξικής πάλης και της βίας, όπως στην κινέζικη Πολιτιστική Επανάσταση.

Ο σοσιαλισμός κατά βάθος γίνεται αντιληπτός ως μια ανέφελη πορεία γεμάτη αυτοδιαχειριστικούς θεσμούς και αμεσοδημοκρατικά πειράματα, που υπερβαίνουν την εξουσία-αναγκαιότητα-τυραννία των ειδικών. Όσο για το σύνθημα "η πολιτική στο τιμόνι" για αυτούς σημαίνει πως δε χρειάζεται να ανιχνεύουν περιορισμούς, νομοτέλειες και αντικειμενικούς νόμους ή την εφαρμογή τους στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, αλλά τις αποκλίσεις από το καθαρό ιδανικό, που χαρακτηρίζονται ως παρεκκλίσεις και προδοσίες -βασικά σε υποκειμενική βάση, με κριτήρια ηθικής ή της ποιότητας ενός ατόμου (οι καλοί ενάντια στους κακούς).

Το χειρότερο είναι πως καταφέρνουν να πετάξουν στα σκουπίδια την πείρα και τα διδάγματα της οικοδόμησης 70 χρόνων, και ξεμπερδεύουν με το εύκολο συμπέρασμα πως αυτό που έχασε δεν ήταν σοσιαλισμός και συνεπώς δε μας αφορά. Κι αποτυγχάνουν να προσπαθήσουν έστω να κάνουν ό,τι κι οι κλασικοί στην εποχή τους, που έσκυψαν πάνω από την εμπειρία των 70 ημερών της Κομμούνας, για να κατανοήσουν και να σκιαγραφήσουν κάποια αδρά χαρακτηριστικά της κοινωνίας του μέλλοντος και των εμποδίων που θα κληθεί να ξεπεράσει.

Κι όταν ο σοβιετικός κυριούλης τους επισημαίνει πως στις συνθήκες του εικοστού αιώνα, κάποια χαρακτηριστικά ήταν αναπόδραστα κι αντικειμενικά, κι όχι παρεκκλίσεις (η γραφειοκρατία, δηλ το κράτος σε τελική ανάλυση, ο επαγγελματικός στρατός, κοκ) αυτοί εξακολουθούν να φαντάζονται το σοσιαλισμό ως ένα μικρό κομμουνισμό, χωρίς συγκρούσεις κι αντιφάσεις. Αναγκάζονται παρά τη θέλησή τους να παραδεχτούν κάποιους περιορισμούς και να ισχυριστούν στην καλύτερη πως έπρεπε τουλάχιστον να αναπτύσσονται παράλληλα και αντίρροπες τάσεις -που είναι λίγο απλοϊκό, αλλά δεν είναι ακριβώς λάθος.

Θα το πω λίγο αφοριστικά -μια από τις αγαπημένες φράσεις του Παυλίδη- στον επίλογο της ανάρτησης κι επιφυλάσσομαι για αναλυτική αναφορά σε προσεχές επεισόδιο. Χρειάζεται να διερευνηθούν πιο διεξοδικά οι αντικειμενικοί περιορισμοί του εικοστού αιώνα -βαθμός ανάπτυξης των μέσων παραγωγής, ο χαρακτήρας της εργασίας και της ίδιας της εργατικής τάξης- και να διαπιστώσουμε ποιοι από αυτούς και σε ποιο βαθμό εξακολουθούν να υφίστανται στις σημερινές συνθήκες, γιατί επικρατεί μια απλουστευτική αντίληψη πως τα επαναστατικά εγχειρήματα του εικοστού αιώνα ταλαιπωρήθηκαν από τις καθυστερήσεις στην παραγωγή της εποχής τους, αλλά στον 21ο αιώνα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κατευθείαν το άλμα στον κομμουνισμό (βλέπε μεταξύ άλλων, Ρούσης, "ο Μαρξ γεννήθηκε νωρίς".

Και δεύτερον, κάθε σοβαρή ανάλυση των αντικειμενικών συνθηκών και περιορισμών οφείλει να συνοδεύεται από μια ανάλυση για την προοπτική και της υπέρβασής τους και το αντίστοιχο επεξεργασμένο σχέδιο που θα ακολουθήσει ο υποκειμενικός παράγοντας, για να το πετύχει, όχι παίρνοντας τις επιθυμίες του για πραγματικότητα, αλλά με ένα είδος επιστημονικής βουλησιαρχίας, την οποία οι μπολσεβίκοι είχαν αναγάγει για δεκαετίες σε ανώτερη τέχνη - μέθοδο.
Κι αυτό είναι που δίνει, παρεμπιπτόντως, τον τίτλο της σημερινής ανάρτησης.