Τρίτη 1 Μαΐου 2018

Το τελευταίο σημείωμα

Έχοντας δει από τις πρώτες μέρες την ταινία, δεν περιμενα να γράψω από τους τελευταίους σημείωμα για το "τελευταίο σημείωμα" του Βούλγαρη, αλλά η ζωή δεν έρχεται πάντα όπως την έχεις φανταστεί. Οπότε μπορείς να κάνεις μια τανία -σαν το Βούλγαρη- για να πάρει εκδίκηση η φαντασία από τη ζωή και την ιστορική πραγματικότητα, όχι απλά για να συμπληρώσει δημιουργικά τα κενά της αλλά για να της αλλάξει τα φώτα.


Το πιο σημαντικό σχετικά με την ταινία είναι ότι αποτέλεσε ουσιαστικά πολιτικό γεγονός. Δε θα μπορούσε να μην είναι τέτοιο και δε θα τραβούσε τόσο πολύ την προσοχή μας αν αντιμετωπιζόταν με αμιγώς καλλιτεχνικά κριτήρια. Όταν λέμε πολιτικό γεγονός, εννοούμε κατά βάση το ΚΚΕ, τόσο το παλιό, όσο -πολύ παραπάνω- το σύγχρονο. Αυτό το καταλάβαμε από πρώτο χέρι, πηγαίνοντας στο σινεμά, όπου πετύχαμε στην είσοδο σφους Κνίτες να κάνουν οικονομική εξόρμηση με κουπόνια. Δε θα μπορούσε κανείς άλλος χώρος να είναι εκεί, νιώθοντας/κάνοντας την ταινία δική του υπόθεση. Το αντίθετο θα ήταν πιο περίεργο κι από το να κάνει πολιτικές δηλώσεις ο Μπίγαλης -που ήταν μεταξύ των θεατών και βγήκε μάλλον συγκινημένος από την αίθουσα.

Για να είμαι ειλικρινής, δε συμφωνώ ιδιαίτερα που το κόμμα πήρε στις πλάτες του το Βούλγαρη και την ταινία του -κι είναι κάτι που δε θα έπρεπε να κάνει για καμιά ταινία και κανένα σκηνοθέτη, ούτε τώρα ούτε πολύ περισσότερο μελλοντικά, πχ σε μια άλλη κοινωνία-εξουσία. Καταλαβαίνω απόλυτα όμως γιατί το έκανε, ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν αυτήν την κίνηση. Σε αντίθεση με τον -κατανοητό μεν απόλυτα γελοίο δε- ετεροπροσδιορισμό κάποιων διαδικτυακών υπονόμων, που περίμεναν στη γωνία το σεχταριστικό ΚΚΕ που δεν αγκαλιάζει τέτοια έργα, αλλά χάλασε το σχέδιο και βγήκαν κριτικοί από "τα αριστερά", χωρίς να πείθουν ούτε τον εαυτό τους.

Μιλώντας για την ταινία, νιώθω υποχρεωμένος να δανειστώ το σχήμα και τη μέθοδο παρουσίασης του Πουαρώ στο "Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές", όπου έδωσε στο τέλος δύο διαφορετικές εκδοχές της υπόθεσης, καλώντας τους ακροατές του να μη βιαστούν να απορρίψουν την πρώτη -παρά τα κενά και τις εμφανείς λογικές ανακολουθίες της- προτού ακούσουν και τη δεύτερη, που μπορεί να μην τους ήταν ιδιαίτερα αρεστή.

Συνοπτικά λοιπόν, και σε σχέση με τα επίμαχα σημεία που απασχόλησαν τη δημόσια συζήτηση για την ταινία και την οπτική του δημιουργού της, η πρώτη εκδοχή είναι πως το "τελευταίο σημείωμα" είναι μια ωραία ταινία, άκρως συγκινητική και χρήσιμη στον καιρό μας, πηγαίνοντας ενάντια στο ρεύμα της ιστορικής αναθεώρησης, ενώ φέρνει παράλληλα τους νέους σε επαφή με το κόμμα, την ηρωική ιστορία του και το πνεύμα αυταπάρνησης των μελών του. Φαίνεται καθαρά μάλιστα πως οι ήρωες της ταινίας ήταν κομμουνιστές, μαζί με την οργάνωση στις φυλακές και την ιδεολογία του βετεράνου που παρέμεινε πιστός ως το τέλος.

Με τη διαφορά πως όλα όσα μας δείχνει είναι εξαιρετικά αδύναμα. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αν ο Βούλγαρης μένει πιστός στην ιστορική αλήθεια και παίρνει απλώς καλλιτεχνική αδεία μερικές ελευθερίες για να διασκευάσει δημιουργικά τα γεγονότα, ούτε αν μας παρουσιάζει τους ήρωες με... κασκόλ και σημαίες του ΚΚΕ, για να ικανοποιηθεί ο δικός μας οπαδικός "κομματικός πατριωτισμός". Το ζήτημα είναι αν καταφέρνει να αποδώσει όσα γίνονταν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, την πάλη των κρατουμένων απέναντι στα βασανιστήρια και τις ταπεινώσεις, τη μάχη τους για επιβίωση και για αξιοπρέπεια -όπου το πρώτο περνούσε μέσα από το δεύτερο- το ηθικό μεγαλείο που αντιπαρέταξαν ως μοναδικό τους όπλο απέναντι στους φασίστες.

Νομίζω πως όσοι έχουν διαβάσει πχ το Στρατόπεδο Χαϊδαρίου -που είναι βασικά λογοτεχνικό κι όχι ιστορικό έργο- και το έχουν ως μέτρο σύγκρισης, θα απαντούσαν μάλλον αρνητικά στα παραπάνω ερωτήματα. Κι όσοι διαφωνούν με τη δεύτερη εκδοχή που αναπτύσσω στη συνέχεια, σε βαθμό που να μην αποδέχονται την ουσία ή έστω κάποιες επιμέρους θέσεις της, ας κρατήσουν τουλάχιστον αυτό και ας πειστούν να διαβάσουν το βιβλίο του Κορνάρου, που ήταν κι αυτός συγκρατούμενος των 200 στο στρατόπεδο -και από αυτήν την άποψη είναι λογικό να έχει πιο δυνατές, βιωματικές περιγραφές για όσα έζησε από πρώτο χέρι.

Σημειώνω παρεμπιπτόντως για το βιβλίο κι έναν παραλληλισμό που δε δείχνει κάποιες αναλογίες, αλλά το ακριβώς αντίστροφο. Εκατό χρόνια πριν, ο Βλαδίμηρος άφηνε μισή κι ανέσωτη τη μελέτη του "Κράτος κι Επανάσταση", εξαιτίας του κόκκινου Οκτώβρη, γιατί είναι καλύτερο να κάνεις μια επανάσταση παρά να γράφεις για αυτήν. Αντιθέτως, το έργο του Κορνάρου έμεινε ανολοκλήρωτο, χωρίς το τελευταίο κεφάλαιο, που γράφτηκε κανονικά, αλλά καταστράφηκε κατά την παραμονή του σε φυλακές και εξορίες, και το άφησε έτσι, για να θυμίζει το όνειδος και το μίσος των κυβερνήσεων μετά το τέλος του εμφυλίου, που ευθύνονται για αυτό.

Ας επανέλθουμε όμως στο βασικό θέμα, σημειώνοντας συνοπτικά κάποια βασικά σημεία, για να μην ξεφύγει πολύ σε έκταση το κείμενο.

Όπως παρατηρεί ένας σφος, σε αντίθεση με την κυρίαρχη γενική αίσθηση, το "Τελευταίο Σημείωμα" κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με την "Ψυχή Βαθιά" του Βούλγαρη και όχι αντιπαραθετικά προς αυτήν. Εκεί οι Έλληνες ντουφεκούσαν Έλληνες, εξαιτίας των μεγάλων δυνάμεων που συγκρούονταν στον Ψυχρό Πόλεμο. Εδώ έχουμε τους ξένους κατακτητές που βασανίζουν κι εκτελεί τους Έλληνες πατριώτες κρατούμενους. Και στις δυο περιπτώσεις, η Ελλάδα πληρώνει τα σπασμένα των ξένων κι αυτό είναι το νόημα της διαβόητης αλλοίωσης της διαταγής των ναζί για την εκτέλεση διακοσίων κομμουνιστών -κι όχι γενικά πατριωτών- στην Καισαριανή.

-Ποιοι ήταν οι 200 της Καισαριανής; Καταρχάς δεν ήταν κρατούμενοι που επιλέχτηκαν στην τύχη ως αντίποινα για την εκτέλεση του Γερμανού στρατηγού. Ασφαλώς δεν ήταν όλοι μέλη του ΚΚΕ. Ήταν ανάμεσά τους και 13 τροτσκιστές, όπως έχει σημειωθεί, και παλιά στελέχη όπως ο Σκλάβαινας -που τον γνωρίζουμε από το σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα που υπογράφτηκε το 36' σε μια προσπάθεια συγκρότησης λαϊκού μετώπου- που αν δεν κάνω λάθος, είχε υπογράψει δήλωση και δεν ήταν μέλος του κόμματος -μπορεί όμως να είχε επανασυνδεθεί ή να με ξεγελά η μνήμη μου.

Ο πυρήνας τους όμως (170 περίπου άτομα) ήταν επίλεκτα κομματικά στελέχη, που είχαν μεταφερθεί στο Χαϊδάρι από την Ακροναυπλία και είχαν δοκιμαστεί και ψηθεί στην ταξική πάλη. Ήταν ουσιαστικά η ηγετική ομάδα των κρατουμένων, που είχε καταλυτικό ρόλο στο να ηττηθεί η μοιρολατρία και να μεταστραφεί το κλίμα στις τάξεις τους. Κατέστησαν σαφές, με το παράδειγμά τους στην πράξη, πως η μάχη για τη ζωή περνάει μέσα από τον αγώνα για αξιοπρέπεια, ενάντια στους βασανιστές και τις ταπεινώσεις, πως ήταν ζωτικής σημασίας να μην υπάρχουν σκυμμένα κεφάλια, ακόμα κι αν πρόκειται να κοπούν κάποια από αυτά που προεξέχουν, σηκώνοντας ανάστημα. Μια σκληρή καθημερινή μάχη ενάντια στους ανθρωποφύλακες, τους ευτελισμούς, το φόβο, τον πόνο, τις ανθρώπινες αντοχές, την έλλειψη νοήματος στις καταναγκαστικές εργασίες, τους δισταγμούς και την εσωτερική σύγκρουση του κάθε κρατούμενου. Ένας αγώνας που έκανε τους εχθρούς να φτάσουνε σε αυτό το σημείο, ώστε να μην μπορούν να σταθούν παρά μόνο σκοτώνοντας.
Είναι ένα πράγμα να προσπαθείς να βρεις τρόπο να περιγράψεις -ή να αποδώσεις στη μεγάλη οθόνη- αυτό το ψυχικό μεγαλείο, κι άλλο, τελείως διαφορετικό, να το βιώνεις και να το ενσαρκώνεις.

Οι 200 της Καισαριανής ήταν άνθρωποι με αδυναμίες, μα προπαντός ήρωες υπεράνθρωποι, ακριβώς γιατί νίκησαν τις αδυναμίες τους, ξεφτίλισαν το θάνατο, και γιατί τους έκαναν οι συνθήκες τέτοιους.
Αν κάποιος αναδεικνύει μόνο το πρώτο κομμάτι, με τις ανθρώπινες στιγμές και τις ταλαντεύσεις που μπορεί να είχαν, υποβαθμίζοντας το δεύτερο, ουσιαστικά τους ευνουχίζει σαν προσωπικότητες κι όχι μόνο πολιτικά. Ιδίως αν το ντύνει με κάποιες ελάχιστα ρεαλιστικές σκηνές, που φλερτάρουν με το μελό -πχ με την αρραβωνιαστικιά του Σουκατζίδη και μια αγκαλιά τους στα γραφεία των ναζί, ενώ σπάνε τον απαγορευτικό κλοιό.

Κάποιοι θα καταλάβουν από τα παραπάνω πως προτείνω να τους παρουσιάσει με ένα κομματικό φωτοστέφανο, ατσάλινους κι αλύγιστους, που δεν ταλαντεύτηκαν ποτέ, γιατί ήταν πιστοί στο κόμμα και τα ανώτερα ιδανικά του αγώνα, χωρίς ανθρώπινα πάθη κι αδυναμίες. Το ζητούμενο όμως είναι το ακριβώς αντίθετο. Να δείξει πως παρόλες τις δεύτερες σκέψεις, τους πειρασμούς και τις αδυναμίες, τους νικούσαν κάθε λεπτό και δε λύγισαν ποτέ, μηδέ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι. Και αν θέλει να δει κανείς πώς γίνεται αυτό, πώς αναδεικνύεται η ανθρώπινη μαζί με την αγωνιστική πλευρά, χωρίς πολιτικά κλισέ και πομπώδεις διακηρύξεις, μπορεί -για να μην παραπέμψω πάλι στον Κορνάρο- να διαβάσει τα λόγια που έγραψε στο δικό του τελευταίο σημείωμα ο Δ. Ρόδας.
Να πείτε στους καπνεργάτες μου ότι δεν τους πρόσβαλα.
Απλά κι ανθρώπινα, χωρίς να χάνεται ούτε η συγκίνηση, ούτε το πολιτικό-ταξικό στοιχείο.

Ένα συχνό αντεπιχείρημα είναι πως ο κινηματογράφος δεν είναι και δεν προσπαθεί να κάνει ιστορία, για να τον κρίνουμε ως τέτοιο.
Καταρχάς, μια ταινία που ασχολείται με αυτό το ζήτημα είναι εκ των πραγμάτων πολιτική και δε θα μπορούσε να είναι απολίτικη η δική μας ματιά. Αλλά δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Το ζήτημα είναι πως ο Βούλγαρης άλλαξε, με εντελώς πολιτικό σκεπτικό και για έχει ευρύτερο κοινό απεύθυνσης, τη διαταγή των Γερμανών. Και μαζί με αυτό, έκανε κάποιες αλλαγές που όχι μόνο δεν υπηρετούσαν το κινηματογραφικό συναίσθημα -κι όχι την ιστορική αλήθεια- αλλά πετυχαίνουν μάλλον το αντίθετο.

Προσωπικά θεωρώ εξαιρετικά αδύναμη και ελάχιστα ρεαλιστική τη σκηνή του αποχαιρετιστήριου χορού στο θάλαμο των μελλοθάνατων, μολονότι πολλοί την θεωρούν ως την πιο δυνατή στιγμή του έργου, καθώς μας δείχνει σε αντιπαραβολή τη βουβαμάρα των κατακτητών, που είναι στη θέση του ισχυρού, αλλά νιώθουν ανήμποροι μπροστά στην ψυχική δύναμη των φυλακισμένων.

Μόνο που η πραγματικότητα ήταν κάπως διαφορετική και πολύ πιο κινηματογραφική, όπως φαίνεται πχ κι από το χρονικό που παραθέτει ο σαββατοκυριακάτικος Ρίζος.
Η αναγγελία της μαζικής εκτέλεσης βρίσκει τους κρατούμενους παραταγμένους στην πρωινή αναφορά, να προσπαθούν να μαντέψουν τη μοίρα τους από τα οχήματα που μπαίνουν στο χώρο και να ψυχανεμίζονται -χωρίς να γνωρίζουν ακόμα- το ανακοινωθέν που τους προέγραφε. Ακούνε ένας-ένας τα ονόματά τους και πηγαίνουν σαν ήρωες να συναντήσουν το θάνατο, βροντοφωνάζοντας το "παρών" για να μη δώσουν στους φασίστες ούτε τη χαρά μιας στιγμιαίας αδυναμίας, κι ας τους είχε κόψει τα γόνατα το μαντάτο κι η βασανιστική αναμονή της αναγγελίας των ονομάτων. Περιφρονούν το θάνατο και τον εξευτελίζουν, στήνουν επί τόπου (κι όχι με όργανα και ορχήστρα, όπως δείχνει στην ταινία) τον αποχαιρετιστήριο χορό των μελλοθάνατων. Κι αν δεν κάνω λάθος, τα περισσότερα σημειώματα γράφονται βιαστικά, στο πόδι, και πολλά πετιούνται από τα κάρα που τους μεταφέρουν και τα μαζεύουν τα παιδιά που τρέχουν πίσω τους.

Τι φοβερή εσωτερική δύναμη χρειάζεται για να δείξεις τέτοιο θάρρος αυτήν την ώρα. Τι τρομερή κινηματογραφική σκηνή που θα πρόσφερε η αναπαράσταση αυτής της υπερβατικής στιγμής. Και πόσο ακατανόητο είναι να την αλλάζεις και να την καταστρέφεις, παρουσιάζοντας στη θέση της κάτι άλλο...

Συμπερασματικά: ο Βούλγαρης αποτυγχάνει να δώσει το συναίσθημα και την ψυχική δύναμη των 200 της Καισαριανής, του αγώνα τους που έφτασε στο αποκορύφωμά του με την εκτέλεσή τους στο Σκοπευτήριο και την ηρωική τους στάση, χωρίς να αποφεύγει τους εύκολους συναισθηματισμούς, πχ τη στιγμή της εκτέλεσης που είναι επιεικώς υπερβολική, και σε αργή κίνηση...
Παράλληλα, αποτυγχάνει να αποδώσει και το πολιτικό-ιστορικό κομμάτι, ή μάλλον πετυχαίνει συνειδητά κάτι τελείως διαφορετικό, ρηχό κι εύπεπτο, που ήταν σχεδόν πάντα ο Βούλγαρης, χωρίς να προδίδει όσα μας έδειξε σε άλλες ταινίες του, όπως η "Ψυχή βαθιά".

Μη βιαστείτε όμως -ακόμα κι αν σας έπεισε- να υιοθετήσετε αυτή τη δεύτερη εκδοχή. Το "τελευταίο σημείωμα" παραμένει μία χρήσιμη ταινία για τον καιρό που ζούμε, που μπορεί όντως να φέρει τους νέους σε επαφή με το κόμμα, την ιστορία και την ιδεολογία του. Με τον ίδιο τρόπο που το έκανε πχ στη δική μου γενιά "ο άνθρωπος με το γαρίφαλο", χωρίς να έχει λιγότερα προβλήματα από πολιτική άποψη (η ταινία βγήκε στα πρόθυρα της "Αλλαγής" και έβγαζε καλό τον Πλαστήρα, την κυβέρνηση που συνέργησε στο έγκλημα εναντίον του Μπελογιάννη και των συντρόφων του).

Εσείς ποια από τις δύο εκδοχές προτιμάτε;

11 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ

Amor Omnia Vincit

Ανώνυμος είπε...

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=9560240

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=9581035

Απο τον ΡΙΖΟ. Τίποτε άλλο.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Αφού δεν έχεις ή δε θες να πεις δική σου γνώμη, βρες τουλάχιστον ένα ψευδώνυμο αλλιώς θα διαγραφεί και το δικό μου και το δικό σου σχόλιο

Ανώνυμος είπε...

Προσωπικά δεν έχω δει την ταινία, λόγω του "Ψυχή Βαθιά" . Το ότι την αγκαλιάσαμε πιστεύω είναι άσχετο με την ταινία καθεαυτή. Αλλά φοβάμαι ότι όπως με τον Θεοδωράκη, την μεγαλοψυχία και τις δεύτερες ευκαιρίες κάποιοι τις παίρνουν για συγχωροχάρτι.

Απέργα με τις ώρες που μπορείς

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

Συμφωνώ με την εισήγηση, και στην δεύτερη εκδοχή της.
Πιστεύω, πως η ταινία ίσως είναι θετική για μη-φιλοκομμουνιστές, αλλά αμφιβάλλω για την αξία της σαν μορφωτικό εργαλείο για μια μεγάλη μάζα μη-αντικομμουνιστών, στους οποίους στέλνει εσφαλμένα μηνύματα. Και είναι πολύς αυτός ο κόσμος, που εκ των πραγμάτων είναι το ακροατήριό της. Ελάχιστοι από τους μή-φιλοκομουνιστές πρόκειται να την δούν η την είδαν.
Προκλητικό "λάθος"(;) η αλλοίωση ενός ιστορικού ντοκουμέντου και γεγονότος, όπως το ακριβές κείμενο της διαταγής.
Δεν επιτρέπεται να παίζει κανείς με τέτοια πράγματα. Λίγος σεβασμός στην Ιστορία δεν αντίκειται στην εκλαϊκευσή της.
Δυστυχώς απεικονίζει την νοοτροπία ενός μεγάλου μέρους της παραδοσιακής "Αριστεράς" του τόπου μας. Η "νοοτροπία" του δαρμένου σκύλου.
Ο "Ρ" μπορούσε να είναι πιο προσεκτικός, χωρίς να κατηγορηθεί για "δογματισμό", "στενοκεφαλιά" κλπ. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να πεις την αλήθεια χωρίς να την κακοποιήσεις και χωρίς να προκαλείς.
Και για να μην παρεξηγηθώ, πιστεύω πως, ιδίως οι δυο πρωταγωνιστές, βάλανε τα δυνατά τους να αποδώσουν τα ιστορικά γεγονότα μέσα από τους χαρακτήρες, που κλήθηκαν να ενσαρκώσουν. Αλλά το σενάριο και η σκηνοθεσία επιβάλλονται στο σινεμά.

Ανώνυμος είπε...

θεωρώ ότι μια ιστορική/πολιτική ταινία μπορείς να την κρίνεις με βάση, πρώτον, το πολιτικό μήνυμα, δεύτερον, την ιστορική ακρίβεια και, τρίτον, την καλλιτεχνική αρτιότητα. Κατά την ταπεινή μου γνώμη η ταινία αυτή έχει πολύ θετικό και καθαρό πολιτικό μήνυμα. Αναδεικνύει την ανιδιοτέλεια και αυτοθυσία των κομμουνιστών, χτυπάει στην καρδιά την θεωρία των δύο άκρων, συνδέει την αποφασιστικότητα με την ύπαρξη κομματικής οργάνωσης, κηρύσσει τη συνέχιση του αγώνα. Αλλά όσο αφορά τις άλλες δύο διαστάσεις θεωρώ ότι η ταινία έχει αδυναμίες σοβαρές. Πολλές και κρίσιμες ιστορικές ανακρίβειες (το κείμενο της διαταγής, το πως έμαθαν οι 200 για την εκτέλεση, το πως έγινε ο χορός, το πως έγινε η εκτέλεση, τη σχέση Σουκατζίδη-Φίσερ) αλλά και καλλιτεχνικά θα πω την αποψάρα μου ότι την βρήκα αργή και με απλοϊκούς διαλόγους, αν και οι ερμηνείες μου άρεσαν.

Όσον αφορά τη στάση του κόμματος, θα πω ότι αυτό πέτυχε να φέρει πολύ νέο κόσμο σε επαφή με αυτή την απίστευτη ηρωική ιστορία, αξιοποιώντας την ταινία, και αυτό δεν είναι λίγο. Μη ξεχνάμε ότι ζούμε σε καιρούς σκληρής ιδεολογικής επίθεσης (και επικράτησης) του αντιπάλου, που λίγο-πολύ προσπαθεί να βαφτίσει την ταξική πάλη κήρυγμα μίσους και τους κομμουνιστές επικίνδυνους και βίαιους υπερασπιστές του ολοκληρωτισμού. Για αυτό θεωρώ ότι παρά τα σοβαρά προβλήματα της ταινίας, το πολιτικό μήνυμα, που τελικά έβγαινε, υπερίσχυσε στο να αγκαλιαστεί η ταινία από το κόμμα.

φάνης

Γιώργος είπε...

Ομολογώ προκαταβολικά ότι πήγα και είδα την συγκεκριμένη ταινία με μεγάλη επιφύλαξη. Έχω δει αρκετές παλιότερες ταινίες του κινηματογραφιστή και γιαυτο πιο πολύ δίσταζα να αφιερώσω χρόνο σε άλλο ένα έργο που γνώριζα από πριν τις ιδιορρυθμίες και τις αδυναμίες του . Δυστυχώς για μένα, η ταινία αυτή δεν ξέφυγε από την συνηθισμένη νόρμα που έχει καθιερώσει ο Βούλγαρης. Έντονος λυρισμός στους διάλογους, αμήχανα πλάνα, απουσία κινηματογραφικής ροής. Έχω αρχίσει να υποπτεύομαι ότι η υπερβολική λυρικότητα που ντύνει ο σκηνοθέτης και η γυναικα του τις ταινίες, δεν το κάνει τόσο από άποψη, αλλά από ανάγκη μπας και δώσει λίγο φλόγα και ψυχή στο συνήθως άνευρο έργο του αλλά και να γεμίσει τον χρόνο. Είναι πραγματικά ταλέντο να πεφτουν στα χέρια του ενδιαφέροντα σενάρια και να τα κάνει μια μέτρια σούπα. Αυτή είναι όμως απλώς η άποψη μου.

Εδώ όμως πρόκειται για αληθινά γεγονότα, άρα ο σκηνοθέτης πρέπει να δείξει και τον ανάλογο σεβασμό. Θεωρώ ότι τον σεβασμό τον έδωσε μέχρι εκεί που ήθελε να τον δώσει. Οι αναφορές σε κομμουνιστές άμεσα η έμμεσα υπάρχουν και σίγουρα δεν πρόκειται για αντικομμουνιστική ταινία. Από την άλλη όμως, υπάρχει η μεγάλη αλλοίωση ενός ιστορικού ντοκουμέντου όπως λέει ο Σέχταρ, με κομβικό ρόλο στην ταινία. Δεν ήταν δα και κάτι δύσκολο να βάλει την γνήσια διαταγή στην ιστορία ο σκηνοθέτης, δεν θα του έτρωγε χρόνο, ούτε ουσία. Άρα ήταν συνειδητή αλλοίωση, μια συνειδητή επιλογή για να πλασάρει μια άλλη προσέγγιση, αυτή του έλληνες είμαστε όλοι, όπως σε προηγουμένη ταινία του.

Παρόλα αυτά, το Σημείωμα, δεν αφήνει κανένα παραθυράκι στον φασισμό, κάτι που στις μέρες μας είναι θετικό, το να προβάλλονται θέσεις που δεν παίζουν το παιχνίδι των δυο άκρων, ωστόσο αμφιβάλλω εάν η ταινία θα μπορούσε να φέρει οποιονδήποτε πιο κοντά στο ΚΚΕ όπως λέγεται. Προσωπικά δεν έχω γνωρίσει κανένα σύντροφο που μπήκε στις γραμμές μας επειδή είδε μια ταινία, αντιθέτως οι περισσότεροι ήρθαν λόγω ανάγκης, λόγω συνείδησης, κάποιοι λόγω οικογενειακών καταβολών και κάποιοι άλλοι επειδή διάβασαν και πείστηκαν απο τους κλασσικούς. Από ταινία πάντως κανένας και νομίζω ότι η συγκεκριμένη πάρα το κάπως θετικό για το ΚΚ τόνο, δεν θα έχει μεγάλη επιρροή στις συνειδήσεις των θεατών. Αντίθετα, δεν θα με εξέπληττε μετά από λίγα χρονια να την χρησιμοποιούν σε δωρεάν προβολές γκρούπες και αριστεριστές ακόμα και Οακκιτες, ακριβώς επειδή η ταινία έτσι όπως φτιάχτηκε, δίνει το δικαίωμα στην ιστορική διαστρέβλωση,την παραποίηση, τον προσεταιρισμό*. Δεν είναι τυχαίο οτι πλάι στον ΓΓ την ταινία την είδαν «ευχάριστα» ο Τσιπρας, ο Γλεζος, η Κονιόρδου, ο Σαββόπουλος,ενώ ο ίδιος ο σκηνοθέτης δηλώνει ακομμάτιστος, οπότε πάλι καλά να λέμε που βγήκε μια τέτοια ταινία το 2017…

*Εδω η πραγματικά δυνατή ταινία του Τζημα, O άνθρωπος με το γαρύφαλλο, ήταν πολύ πιο κομμουνιστική, αλλά δεν πτόησε τοτε τους πασοκανθρωπους να την προωθήσουν υπέρ τους και κατά της Δεξιάς σε όλα τα 80΄ς.

Ανώνυμος είπε...

Δεν έχω πολλές γνώσεις ιστορίας ούτε κινηματογράφου .
Θέλω όμως να διατυπώσω 2-3 σκέψεις με απλά λόγια.
Στα χρόνια του μαύρου ιστορικού αναθεωρητισμού που ζούμε –από την ανατροπή του 1990 -ο κινηματογράφος διεθνώς προωθεί μία και μόνο εξίσωση: ότι κομμουνισμός και φασισμός είναι το ίδιο πράγμα. Και μάλιστα στις περισσότερες ταινίες πρωταγωνιστές είναι οι ναζί αλλά ναι, είναι καλά παιδιά μωρέ, ήθελαν να δολοφονήσουν τον Χίτλερ μα δεν τα κατάφεραν, άλλοι μάλιστα έσωσαν Εβραίους , άλλοι ερωτεύτηκαν γυναίκες των υπό κατοχή περιοχών, έπαιζαν μαντολίνα, μισούσαν τον στρατό αλλά αναγκάστηκαν να στρατευτούν και ούτω καθεξής.
Ο ιστορικός αναθεωρητισμός εν ολίγοις, δεν είναι μόνο τα βιβλία τύπου Μαραντζίδη-Καλύβα ή άλλων εξωχώρειων «διανοητών κι ερευνητών». Ξέρουν εξάλλου πως απευθύνονται σε κοινό που δεν διαβάζει και πολύ. Γι’ αυτό δίνεται έμφαση πρωτίστως στην εικόνα: Ντοκιμαντέρ, κινηματογράφος, τηλεοπτικές συνεντεύξεις.
Η ταινία του Βούλγαρη περνάει μηνύματα και λέει αλήθειες. Δεν λέει όλες τις αλήθειες, σύμφωνοι. Κι αυτό, γιατί είναι σενάριο κι όχι ιστορικό ντοκυμαντέρ. Και συμφωνώ με την κριτική του Ριζοσπάστη, ειδικά στο εξής: «Η ταινία ορθώνει έναν κόσμο αλληλεγγύης, ήθους, εντιμότητας, αξιοπρέπειας και βαθιάς ανθρωπιάς που φτάνει έως την ύστατη θυσία, χωρίς να κρύβει ότι βασικοί φορείς των ανώτερων αυτών ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου είναι οι κομμουνιστές».
Συμφωνώ τέλος, με τον σχολιαστή που έγραψε , πως κανένας δεν μπήκε στις γραμμές μας βλέποντας μια ταινία. Εκατοντάδες χιλιάδες όμως, έχουν άποψη για το Κατίν λόγω της εκπομπής του Βαξεβάνη κι άλλοι τόσοι έχουν άποψη για τον κομμουνισμό, επειδή είδαν την ουτοπία του 21ου αιώνα του Κούλογλου. Η εικόνα επηρεάζει λοιπόν και σωστά έπραξε το κόμμα που έδωσε βάση στο γενικότερο πολιτικό μήνυμα , που περνάει η ταινία.

commy

Ανώνυμος είπε...

Σχετικοάσχετο. Χτες η ΕΡΤ (δεν θυμάμαι ποιά από όλες) "τίμησε" την επέτειο της αντιφασιστικής νίκης με ένα ντοκυμαντέρ, νομίζω γαλλικό, που λεγόταν "οι εκτοπισμένοι". Στην πρώτη μισή ώρα (δεν άντεξα παραπάνω) έδειχνε συνέχεια 5-6 πολωνούς και ουκρανούς που απελευθερώθηκαν από τον ΚΣ το ΄45 και λέγανε μονότονα ότι δεν αισθάνθηκαν καμία απελευθέρωση όταν ήρθε ο Κόκκινος Στρατός, επειδή, κατά τους ισχυρισμούς τους, οι Σοβιετικοί ήτανε πολύ χειρότεροι από τους ναζί. Το λέγανε τόσες πολλές φορές που αισθανόσουνα ότι το ντοκυμαντέρ έγινε μόνο και μόνο για να ειπωθεί αυτό. Κάργα αντικομμουνιστικό ντοκυμαντέρ, σε μια ειδική μέρα. Αυτά από την ΕΡΤ.


Γιάννης Ν.

zoot horn rollo είπε...

Αυτή είναι η ΕΡΤ εδώ και δυομιση και κάτι δεκαετίες που τη θυμάμαι.
Θυμηθείτε και τον Κούλογλου, όποτε έπιανε το ΚΚΕ και την ιστορία του.
Κάποια στιγμή θυμάμαι η ΕΤ3 να έχει τα πρωτεία, "ντοκιμαντερ" το ένα χειρότερο απ' τ'άλλο.

Ανώνυμος είπε...

Η ΕΡΤ δε διαφέρει σε τιποτα απο το ΣΚΑΙ. Φτανω σε σημείο πολλες φορες να μετανιωνω που πηγα τοτε στην Αγια Παρασκευή να συμπαρασταθω με τα μπλοκ του ΠΑΜΕ.
Ξέρω δεν είναι πολιτικα σωστό αλλα αν βγει ο γιος του Δρακουμελ και τους βαλει λουκέτο θα βιωσω μια χαιρεκακια... Βέβαια θα μου πεις οι χαμηλομισθοι τεχνικοι, καμεραμαν, ρεπόρτερ κλπ τι φταίνε...?

ratm