Πράξη και θεωρία

Συνηθίζουν να αντιπαραθέτουν τον μαρξισμό με το λένιν, με κάποια έργα του ένγκελς, με τον ίδιο το (νεαρό) μαρξ. Κι είναι κι ο ίδιος ο μαρξ που το ‘λεγε. Αν όλα αυτά είναι μαρξισμός τότε εγώ δεν είμαι μαρξιστής.
Ποιο είναι όμως το υποκείμενο της πρότασης; Ποιοι είναι αυτοί;

Παίρνεις το ‘αυτοί’ όπως είναι, βγάζεις το(ν) ύψιλον, παίρνεις κι ένα απ’ τα τρία σίγμα του κόμματος απ’ το ρούση κι έχεις έτοιμη την απάντηση: οι αστοί.
Ναι αλλά όχι μόνο αστοί. Είναι κι αυτοί που τον αντιπαραθέτουν απόλυτα με την πείρα της σοβιετίας. Και λένε για τον πατερούλη (του), το σύντροφο με το μουστάκι, που (του) κυβερνούσε τη μαμά πατρίδα. Κι έτσι που το έκανε, γέμισε τον κόσμο αίματα. Λέρωσε τα λευκά κι άσπιλα ιδανικά μας και μας βγήκε το όνομα. Αλλά εμείς δεν έχουμε καμία σχέση με όλα αυτά.
-Με το σοσιαλισμό καμιά σχέση; -Απλή συνωνυμία, που λέει κι ο χαρούλης.

Ήταν όμως κι οι κλασικοί αντιφατικοί από μόνοι τους. Ο σύντροφος με το μουσάκι πχ σταμάτησε να γράφει το κράτος κι επανάσταση τον οκτώβρη που εξεγέρθηκαν τα σοβιέτ. Κι αφού νίκησε η δεύτερη και καταλάβαμε το πρώτο, άρχισε να διορίζει μονοπρόσωπες διευθύνσεις στα εργοστάσια και να κάνει άλλα πράγματα από αυτά που έγραφε.

Έγραφε πχ ο λένιν ότι πρέπει να γίνουν όλοι με τη σειρά εκ περιτροπής γραφειοκράτες, για να μη μείνει κανείς τέτοιος στο τέλος. Κι οι σύντροφοι πήραν αυτό το όλοι τοις μετρητοίς κι η γραφειοκρατία άρχισε να διογκώνεται ανεξέλεγκτα. Πιο πολύ κράτος για να μην υπάρχει κράτος. Διαλεκτική ομοιοπαθητική.
Κι έφυγε ο βλαδίμηρος με αυτόν τον καημό, βλέποντας τον κίνδυνο να ‘ρχεται.

Ο λένιν βέβαια τα έγραφε όλα αυτά έχοντας κατά νου ότι η επανάσταση θα νικήσει στην ευρώπη, ή τουλάχιστον στη γερμανία. Άλλες καταστάσεις περίμενε να βρει κι άλλη βρήκε. Σύνθετη, πρωτότυπη και μοναδική. Που δεν μπορούσε να χωρέσει σε φόρμουλες και συνταγές για την κουζίνα του μέλλοντος.

Η πράξη πρέπει να προσαρμόζεται στη θεωρία και στα υλικά της πραγματικότητας, που δεν είναι πάντα φρέσκα κι αγνά σαν τα ιδανικά μας. Καλούμαστε να φτιάξουμε έναν καινούριο κόσμο με υλικά από τον παλιό –που έχει μπαγιατέψει και σαπίζει. Να τους βάλουμε επαναστατική μαγιά και να τα αλλάξουμε.

Αρκεί να μη φουσκώσει πολύ το γλυκό και σκάσει στα μούτρα μας, όπως το 89’ που τη στρουμφίσαμε.
Υπάρχει μια θεωρία που λέει ότι τα στρουμφάκια έχουν ιδιαίτερη κομμουνιστική σημειολογία και κρυφά επαναστατικά νοήματα, όπως η κοινοκτημοσύνη της στρουμφίτας κι η αντίθεση στρουμφοχωριού-στρουμφοπόλης. Τηρουμένων των αναλογιών, η περεστρόικα ήταν το δώρο-έκπληξη του χαχανούλη κι ο γκόρμπι ένας πολιτικός χάχας, σκέτη νούλα.

Ή (είναι) ακόμα σαν το ζωμό που έφτιαχνε ο πανοραμίξ, όταν τον πλάκωσε το μενίρ κι είχε χάσει τα λογικά του. Ο ουρανός έπεσε στα κεφάλια μας την ώρα που κάναμε έφοδο. Και ο δοκιμαστής της κλεοπάτρας έπεσε από το γλυκό μας του θανατά, χωρίς να βρεθεί αντίδοτο.
Ποιος έχει όμως την ευθύνη; Φταίνε οι συνταγές ή οι μάγειρες που τις παράκουσαν και τις εφάρμοσαν λάθος;

Οι απλοϊκές συνειδήσεις ρέπουν μεταφυσικά στην αναζήτηση του σεφ που έριξε στο γλυκό το δηλητήριο. Είτε για να πουν ότι πριν την προδοσία το φαγητό ήταν μια χαρά –κι ας μην χωνεύονται εύκολα κάποια λάθη κι υπερβολές. Είτε για να πουν ότι η σοβιετία ήταν μια προδομένη συνταγή με πολύ χοιρινό λίπος, από τα γουρούνια της φάρμας των ζώων, που μεταλλάχτηκαν σε γραφειοκράτες κι εκτίναξαν τον θερμιδωρ-μετρητή στα ύψη.

Οι περισσότεροι κάνουν λόγο για προδοσία, για να μην ταυτίσουν την τύχη του μαρξισμού με το θάνατο της σοβιετίας και τις σιδερένιες νομοτέλειες που κατέρρευσαν. Στην πραγματικότητα αυτό είναι το ίδιο έξυπνο με το να κατηγορούμε τις ανθρωπίδες και τους νεάντερνταλ για προδοσία του ανθρώπινου είδους, επειδή τελικά εξαφανίστηκαν.

Ο πραγματισμός της ήττας ελάχιστη σχέση έχει με την υπεράσπιση του μαρξισμού. Κανένα κοινωνικό σύστημα δεν επικράτησε από τη μία στιγμή στην άλλη και δε νίκησε με τη μία.

Ο σοβιετικός κυριούλης λέει ότι η ήττα των σοβιετικών ήταν η πιο πιθανή έκβαση. Ήταν πιθανό να χάσουν αμέσως μετά τον οκτώβρη, στον εμφύλιο πόλεμο με την ιμπεριαλιστική επέμβαση, στην κρονστάνδη, στα χρόνια της κολεκτιβοποίησης, στο βήτα παγκόσμιο, στην περίοδο του ψυχρού πολέμου. Αλλά τελικά η επανάσταση είχε τέτοια δυναμική που άντεξε και επέζησε για εβδομήντα και πλέον χρόνια.

Πολύ σωστά. Το θέμα όμως είναι ότι έχασε ακριβώς τη στιγμή που έμοιαζε να έχει λυμένα τα της επιβίωσης και να ασχολείται με το ευ ζην και το πέρασμα στον κομμουνισμό. Πώς να μην ψάχνεις μετά για δούρειους ίππους και τον προδότη που τον πέρασε εντός των τειχών του βερολίνου;

Η πραγματικότητα πάντα προδίδει την επαναστατική μας φαντασία. Προσεγγίζοντάς της όμως με τέτοιους όρους, δύσκολα θα την καταλάβουμε κι ακόμα πιο δύσκολα θα την αλλάξουμε.

Η πράξη είναι το μέτρο της θεωρίας, το κριτήριο που δείχνει την ερμηνευτική ικανότητα και τα όριά της. Ο ίδιος ο λένιν είδε στην πράξη τα όρια της λογικής του ροτέισον στα κρατικά πόστα και διόριζε μόνος του τους βασικούς. Αλλά δε σταμάτησε στιγμή να ανησυχεί για τη διόγκωση της γραφειοκρατίας και την πολιτική της αντιμετώπιση.

Σήμερα όμως τι γίνεται; Θεωρία έχουμε, λέει το κόμμα. Κάτι σαν τον υπαρκτό μαρξισμό. Σε αντιπαράθεση με τους υπαρξιστές, τους μεταμοντέρνους και κάτι νέο-αριστερούς που τον επικαλούνται για να του αλλάξουν τα φώτα. Τον επικαιροποιούν, τον επαναθεμελιώνουν, ανακαλύπτουν καινούρια στάδια..

Επαναθεμελίωση όμως σημαίνει ότι τον αλλάζεις από τα θεμέλια και χτίζεις σε άλλα σαθρά, παλάτια και βασίλεια της ελευθερίας πάνω στην –κινούμενη, ιδεολογική- άμμο. Σαν πύργος της βαβέλ, όπου ο καθένας μιλάει τη δική του γλώσσα, ανάλογα με τον χολογουέι που διάβασε τελευταίο. Κι έτσι μένει μισός κι ανέσωτος, σαν την έφοδό μας στον ουρανό.

Κάθε σώμα και συντονιστικό περιέχει υψηλή κοπτοραπτική που θυμίζει τζένγκα. Ο καθένας βγάζει τα κομμάτια που δεν του αρέσουν και σκεπάζει τα υπόλοιπα με τα δικά του. Ο πύργος γέρνει προς τα κάτω κι αριστερά και προχωρά ετοιμόρροπος σαν αυτόν της πίζας.

Βγάλε κι αυτό του λένιν για το κόμμα νέου τύπου (διάβασ’ τον πρώτα όμως πριν τον επαναθεμελιώσεις).
Ποια είναι όμως η λυδία λίθος που αν εκλείψει καταρρέει όλο το οικοδόμημα; Τα ‘γραφε ο λένιν στο κράτος και επανάσταση (αυτό που σταμάτησε εξαιτίας του οκτώβρη και μετά έκανε άλλα από αυτά που έγραφε). Την ταξική πάλη την παραδέχονται κι οι αστοί. Μαρξιστής είναι μόνο όποιος έφτασε να παραδέχεται τη δικτατορία του προλεταριάτου. Κι αυτό δε σημαίνει να της δίνει καλλιτεχνικά ψευδώνυμα για να τη στρογγυλεύει.

Εμείς χτίζουμε μονολιθικά κτίρια, συμπαγή κι αδιαπέραστα, σαν το τείχος του βερολίνου. Αλλά την κερκόπορτα τη φυλούσε ο γκόρμπι, θυμίζοντας ότι το βασικό ερώτημα είναι ποιος θα μας φυλάει από τους φύλακες.
Ο ιούδας πάντως φυλούσε υπέροχα. Κι άσε τους επικριτές μας να λένε ότι τα κτίριά μας ήταν φαραωνικά κατασκευάσματα σαν αυτά του νουμερομπίς –ακόμα και πρώτοι μπροστά απ’ τις ηπα σε μερικούς τομείς- που κατέρρευσαν μαζί με τις ατσαλένιες νομοτέλειες και τους μπετοναρισμένους συντρόφους μας.

Θεωρία λοιπόν έχουμε, δεν είμαστε αγνωστικιστές. Αρκεί να μην την κλείσουμε σε τείχη και κλουβιά και κολλήσει πάλι στο βούρκο της απολογητικής και της στασιμότητας. Το κόμμα φροντίζει να μην ξεκόβουν τα θεωρητικά του στελέχη από την πολιτική δουλειά, βάζει κομματικές σχολές και ιδεολογικά μαθήματα. Αλλά η θεωρητική δουλειά δεν έχει μόνο το κομμάτι της ιδεολογίας. Σημαίνει και περαιτέρω ανάπτυξη. Εν τω μεταξύ όμως το κμε φυτοζωεί εν τάφω.

Υπάρχουν κι αυτοί που βγάζουν διαλέξεις περί διαλεκτικής, αλλά δεν ξέρουν ποιο κόμμα να διαλέξουν γιατί τους πνίγει ο πρακτικισμός. Μα η ζωή προχωρά χωρίς να κοιτάζει τη δική τους φιλοσοφία. Κι εσύ τρέχεις ξωπίσω της να προφτάσεις, μοιράζοντας προκηρύξεις αλαφιασμένος σε όποιον συναντάς στο δρόμο.

Το πουλί της σοφίας του χέγκελ πετάει μόνο το σούρουπο. Τότε που βγαίνει η κούραση όλης της μέρας και κάθεσαι σε ένα κουτί γεμάτο ούφο που φιλοδοξεί να σε κάνει και σένα ένα.
Ανοίξαμε το χαζοκούτι κι έγινες ένας από εμάς.

Απογοητευμένος από τα εγκόσμια, ξαπλώνεις σε μια αιώρα για να μην τα ακουμπάς κι αιωρείσαι σαν πολιτικό εκκρεμές, χαμένος στη μετάβαση, την καθαρότητα των ιδεών σου και τις αντιφάσεις σου. Πετάς μόνος προς τον κομμουνισμό. Το πρωί μπλόγκερ, το μεσημέρι αμπελοφιλόσοφος, το βράδυ άεργος και στο τέλος της μέρας τίποτα απ’ όλα αυτά. Κι ένα τίποτα γενικώς..