Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 2010

Και που λες ελευθερία

Σήμερα συνεχίζουμε με πιο προσγειωμένα πράγματα κι ένα εξαιρετικό κείμενο της έλλης παππά που ολοκληρώνει τη μικρή –τρόπον τινά- τριλογία για την έννοια της ελευθερίας.


Οι λέξεις έχουνε την ιστορία τους. Η ιστορία των λέξεων διηγείται την ιστορία των ανθρώπων. Υπάρχουν λέξεις τόσο δεμένες με την ιστορία, που έτσι και τις πάρεις από τη γέννησή τους κι ακολουθήσεις τα χνάρια τους, μπορείς να παρακολουθήσεις την κίνηση της ανθρώπινης κοινωνίας στον χώρο και στον χρόνο σε δύο επίπεδα: στο επίπεδο των γεγονότων και των αιτίων τους και στο επίπεδο της σκέψης, της συνείδησης που οι άνθρωποι είχαν κάθε φορά για την κοινωνία μέσα στην οποία ζούσαν. Κοινωνικό είναι και κοινωνική συνείδηση περνάνε μέσα από τη γλώσσα αφού η γλώσσα ήτανε, μαζί με το χέρι, τα δύο πανίσχυρα όργανα παραγωγής και συν-παραγωγής που μετατρέψανε σε ανθρώπινη κοινωνία την αρχική αγέλη.

Σ’ αυτές τις λέξεις ανήκει η ελευθερία. Λέξη που ζει στη γλώσσα μας –στο γραπτό της λόγο- πάνω από δυόμιση χιλιάδες χρόνια, στον προφορικό πολύ περισσότερα, άγνωστο πόσα, μια που έχει τη φύτρα της στη γυναικεία μήτρα: στις μακρινές εκείνες ετοιμόγεννες που καλούσαν την ελευθώ να τις ελευθερώσει κι αφήσανε κληρονομιά την ευχή καλή λευτεριά στις σημερινές ετοιμόγεννες. Ελευθώ, Ελευσία, ελεύθω, ήλθον, ελήλυθα –το παιδί έρχεται, το παιδί ήρθε. Η γυναίκα που έγινε μάνα ελευθερώθηκε. Το παιδί της όμως;

Η Ελευθώ έδυε την ώρα που γεννήθηκε η Ελευθερία. Μάνα της Ελευθερίας ήταν η Δουλεία. Με άλλα λόγια, η ελευθερία δε θα είχε γεννηθεί τότε που γεννήθηκε αν δεν είχαν δημιουργηθεί οι αντίθετες κοινωνικές καταστάσεις –του ελεύθερου και του δούλου. Η διάλυση της παλιάς ισότητας, της πρωτόγονης κοινότητας, γέννησε τις δυο αντιθετικές έννοιες που εκφράζουνε τις δυο αντιθετικές κοινωνικές καταστάσεις, όταν η κοινωνία των ανθρώπων κατάκτησε ένα υψηλότερο στάδιο στον καταμερισμό της εργασίας κι έγινε ταξική.

Η ταξική κοινωνία, καταργώντας την παλιά ισότητα –τη γενική κατάσταση της ελευθερίας- γέννησε καινούριες έννοιες, λέξεις που εκφράζανε την καινούρια πραγματικότητα. Η έννοια της Δίκης, της δικαιοσύνης, δε θα είχε γεννηθεί αν δεν υπήρχανε οι αντίθετες καταστάσεις, της αδικίας, μας λέει ο ηράκλειτος. Είναι το ίδιο σα να λέμε πως η έννοια και η λέξη υγεία δε θα υπήρχε αν δεν υπήρχε η αντίθετη κατάσταση, της αρρώστιας. Αν φανταστούμε μια κοινωνία χωρίς αρρώστιες, όπου όλοι οι άνθρωποι θα είναι υγιείς, τότε και η λέξη υγεία δε θα έχει κανένα νόημα και θα εξαφανιστεί από το λεξιλόγιο. Σε μια κοινωνία όπου δε θα υπάρχουν άδικες καταστάσεις, η λέξη δικαιοσύνη δε θα έχει κανένα νόημα και θα χαθεί από το λεξιλόγιο. Σε μια κοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι, η λέξη ελευθερία δε θα υπάρχει.

Η έννοια της ελευθερίας δε θα είχε γεννηθεί στον τόπο και στον χρόνο που γεννήθηκε –στην αρχαία ελλάδα- και δε θα είχε διερευνηθεί από την αρχαιοελληνική φιλοσοφική σκέψη όπως διερευνήθηκε, αν στην αρχαία ελληνική κοινωνία δεν ήταν τόσο κάθετη η τομή που χώριζε τους ελεύθερους και τους δούλους κι αν οι ελεύθεροι δεν είχανε –μέσα στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν με τη διάλυση των γενών σ’ αυτό τον ιστορικό χώρο- τη δυνατότητα να αποκτήσουνε συνείδηση της ελευθερίας τους. Στις ιεραρχημένες, φυλακισμένες στις κάστες τους, κοινωνίες της ασίας, μια τέτοια συνείδηση και μια τέτοια διερεύνηση θα ήταν αδιανόητη.

Εκεί όπου οι αρχαίες κοινότητες εξακολούθησαν να υπάρχουν, διαμόρφωσαν για χιλιάδες χρόνια τη βάση της σκληρότερης μορφής του κράτους, του ανατολικού δεσποτισμού, από την ινδία ως τη ρωσία. Μόνο εκεί όπου αυτές οι κοινότητες διαλύθηκαν, οι λαοί προοδεύσανε και το επόμενο βήμα της οικονομικής τους προόδου ήταν η αύξηση κι η ανάπτυξη της παραγωγής μέσω της εργασίας των δούλων, λέει ο ένγκελς στο αντιντίρινγκ.

Γέννημα της ταξικής κοινωνίας, η ελευθερία πορεύτηκε μαζί της, αφήνοντας πίσω τα ματωμένα χνάρια της, παίρνοντας καινούριο κάθε φορά περιεχόμενο, απαντώντας κάθε φορά σε καθορισμένα ιστορικά ερωτήματα: ελευθερία για ποιον, από ποιον, από τι.

.

Σε μια πυκνή σε νοήματα εισαγωγή, η έλλη παππά δίνει πολύ γλαφυρά τη διαλεκτική των αντιθέτων και τον ταξικό ορίζοντα που έχουν τα δικαιώματα κι οι ελευθερίες. Αντίθετα με τις αναρχικές (κι όχι μόνο) φαντασιώσεις για μια αταξική κοινωνία με απεριόριστες ελευθερίες και δικαιώματα, ο κομμουνισμός τα καθιστά περιττά, μαζί με το δίκαιο από το οποίο απορρέουν και το κράτος που το επιβάλλει.

Μαζί με αυτό δίνει ένα συντριπτικό χτύπημα στην αναπόληση της κοινότητας που στη σκέψη πολλών έχει τη θέση του απολεσθέντα παράδεισου. Κατανοητή εν μέρει εξαιτίας της βίαιης κι εντελώς άχαρης αστικοποίησης της ελληνικής κοινωνίας στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Αλλά δε μπορεί να είναι προοπτική για το μέλλον και να μπαίνει ως στρατηγικός στόχος. Το ποτάμι της ιστορικής εξέλιξης δεν γυρίζει πίσω πια.

Η ίδια συγγραφέας δε θεωρεί το βιβλίο της μια μελέτη πάνω στο θέμα της ελευθερίας (δεν έχει την αυστηρότητα που απαιτεί ο όρος), αλλά μια πειραματική προσέγγιση, γιατί πραγματικά είναι ένα πείραμα αν και κατά πόσο η ιστορία μιας λέξης –όπως η ελευθερία- στα πρώτα της στάδια, στις απαρχές της ζωής της, έχει κάτι να πει στο σύγχρονο άνθρωπο για το θέμα αυτό στη σημερινή του φάση και να το φωτίσει καλύτερα (με το φως του ιστορικού υλισμού πάντα).
Αλλά δε θεωρεί τυχαία, ιστορική σύμπτωση ότι ο αρχαίος υλισμός είναι αυτός που διερευνά το πρόβλημα της ελευθερίας πρώτος στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης.

Κάτι που φαίνεται από τα πρώτα κιόλας κεφάλαια, όπου μέσα από χωρία της ιλιάδας η ελευθερία συνδέεται άμεσα με τον πόλεμο. Ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων, μας λέει ο πατέρας της αρχαίας διαλεκτικής, ηράκλειτος. Ήταν πια έννοια ώριμη να περάσει στη γενίκευση, να εκφράσει την κοινωνική πραγματικότητα, ή καλύτερα την κοινωνική νομοτέλεια.

Όλα αυτά, μαζί με την εξίσου ενδιαφέρουσα συνέχεια, μπορείτε να τα βρείτε στο βιβλίο της, σπουδή στο θέμα της ελευθερίας –η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό, από τις εκδόσεις φιλιππότη. Πέρσι ήταν κι αυτό στο στοκ για ξεφόρτωμα που είχαν τα μεγάλα βιβλιοπωλεία και το βρήκα με ενάμιση ευρώ στο παζάρι βιβλίου. Τιμή ευτελής, πλην φιλολαϊκή.

Η κε του μπλοκ σκοπεύει να ρίξει τους τόνους και την αναγνωσιμότητα και να βγάλει τα χριστούγεννα με τέτοιες αναρτήσεις. Όσοι πιστοί, παραμείνατε.

19 σχόλια:

Eρυθρό Πρίσμα είπε...

ξέφυγε από τον έλεγχο η προηγούμενη ανάρτηση κι έκανες τη φυγή προς τα μπρος; Και μάλιστα με Παππά; Πας για κόλπο γκρόσσο αν δεν πατώσει!

sniper είπε...

Καλα εκανες και το "εληξες" το προηγουμενο. Ειχαμε καταντησει αηδια κι εμεις κι αυτοι. Μονο ραντεβου για ξυλο δεν εδωσαν ορισμενοι καθυστερημενοι.

kokkinos-dromos είπε...

γεια σου φίλε μου μπρεσνιεφ,
περιεργα πράγματα συμβαίνουν τελευταία, όμως το πιο περίεργο είναι το τελευταίο σου ποστ με την παππα. Ομολογώ πως ίσως από προκατάλυψη δεν είχα την υπομονή να το διαβάσω όλο.

και μια ερώτηση, είσαι σίγουρος ότι το βιβλίο της δεν λέγεται "σπουδή στο θέμα της ελευθερίας –η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό και το ανθρωποφάγο, φαλλοκρατικό, κανιβαλικό κκε";;

Ανώνυμος είπε...

Η ¨Ελλη Παππά χαρακτηρίστηκε αντικομμουνίστρια και χαφιεδολόγος από το Ριζοσπάστη πρόσφατα για τις μαρτυρίες που κυκλοφόρησε και που κρίθηκαν ως αντικομμουνιστικός μηχανισμός. Αυτή είναι η ελευθερία ¨Ελλη μου.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Γεια σου κόκκινε δρόμε.
Ρε σεις μην τα βλέπετε όλα παύλα τελεία. Η σχέση της παππά με το κόμμα έχει περάσει από σαράντα κύματα κι από αυτά τα είκοσι ήταν καλά. Ακόμα και το 2002 που η κοθ έκανε εκδήλωση για τα 50χρονα από την εκτέλεση του μπελογιάννη, η παππά ήταν πρώτη σειρά στη αίθουσα τελετών του απθ και δε μπορούσε να μιλήσει από τα κλάματα και τη συγκίνηση.

Τέτοιο μυαλό σαν την παππά δε μπορεί να το χαρίζεις αυτούσιο στους άλλους χωρίς να παίρνεις αυτά που έχει να σου προσφέρει.
Τι ακριβώς δεν σου άρεσε από το κείμενο που διάβασες δηλ;
Αν εμένα αύριο-μεθαύριο μου τη γυρίσει, ως ασταθές κ μικροαστικό στοιχείο που είμαι και λέω άλλα, εσύ θα αλλάξεις γνώμη για όσα λέω τώρα κι εσύ συμφωνείς;

Η ουσία και το ύφος του μαΐλη στο ρίζο ήταν πολύ διαφορετικά απ αυτά που λέει ο ανώνυμος.
Μην ανοίξουμε όμως τώρα άλλη μια κανιβαλική συζήτηση, αυτή τη φορά για την έλλη παππά. Αν είναι έτσι να κάνω αύριο και μια ανάρτηση για το στάλιν που είχε γενέθλια χτες κ να το κλείσουμε σε κανα φουαγιέ το ραντεβού (του θανάτου)

Ανώνυμος είπε...

Καλή ανάρτηση
Φυσικά αν γίνεις μικροαστικό στοιχείο θα σταματήσω να διαβάζω τα παλιά σου γραπτά και θα διαβάζω ¨Ενωση Οπαδών Συριζα. Δηλαδή από τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η οπορτουνιστική στροφή του Τρότσκι, έπρεπε να συνεχίσει ο Στάλιν να προωθεί τις μενσεβίστικες παπαρδέλες που του επέτρεπε ο Λένιν να γράφει προηγουμένως όπως η Ρώσικη Επανάσταση στο οποίο την έλεγε στην εβραϊκή φράξια Ζηνόβιεφ και τον Κάμενεφ οι οποίοι κότεψαν τον Οχτώμβρη με τους οποίους τα βρήκε αργότεα -ως θαύματος- και τους οποίους τους ένωνε μόνο το αντιΚΚΕ μένος τους και ο σεχταρισμός.
; ¨Οχι βέβαια. Γίνανε και λάθη φυσικά. ¨Οπως στην περίπτωση του Μπουχάριν που φαγώθηκε αδίκως, αν και φυσικά είχε και μικροαστικά στοιχεία. Η Έλλη Παππά ωστόσο είναι μια αγωνίστρια που αξίζει να της φερόμαστε με σεβασμό ακόμα και αν διαφωνούμε.

kokkinos-dromos είπε...

δεν έχω διάθεση να φορτίσω την ατμόσφαιρα αλλά απ'ότι φαίνεται ο ανωνύμως φίλος δεν κρατιέται. Το κείμενο σου είναι ενδιαφέρον και δεν μπορώ να διαφωνήσω πάνω σε κάτι αλλά όπως είπα ίσως υπό το πρίσμα της όχι και τόσο κολακευτικής μου γνώμης για την ελλη παππα να το στραβοκοιτάω. και αν έχω κάπου άδικο, κάπου αλλού έχω και λίγο δίκιο γιατί με την στάση της τα τελευταία χρόνια η γυναίκα αυτή έδωσε το πάτημα στο κάθε βήμα και το κάθε σκάι να λένε τα δικά τους. Ίσως έφταιγε η ηλικία, δεν ξέρω σε κάθε περίπτωση τα στερνά τιμούν τα πρώτα, και αυτό ισχύει για όλους όχι μόνο για την παππά.

imwrong είπε...

Ελευθερία; Τίποτα δε σκαμπάζετε από ελευθερία. Να ξεστραβωθείτε να διαβάσετε το "Μπουμπουλίνας 18" της Κίττυς Αρσένη, στην σελίδα 43 του οποίου θα συναντήσετε το παρακάτω:

Χτυπάω για τουαλέτα. Μου ανοίγει ένας φρουρός. Ίσως τον έχω ξαναδεί τις πρώτες μέρες.

-Ακόμα εσύ εδώ;
-Ακόμα. Και κατά πως φαίνεται θα μείνω για καιρό.
-Ανέβηκες απάνω;
-Δυστυχώς με θυμούνται τουλάχιστον δυο φορές τη μέρα...
-Δεν είσαι Ελληνίδα.

Άλλο πάλι και τούτο!

-Βεβαίως. Διότι δεν αγαπάς την ελευθερία σου. Αν αγαπούσες την ελευθερία σου θα μίλαγες και θάσουνα τώρα έξω. Δεν είσαι Ελληνίδα. Διότι ο Έλλην από το 1821 και εντεύθεν έχει μάθει να ζει ελεύθερος!

propagitor είπε...

"λοιπόν παιδιά μου συλλογιέμαι τώρα, να βρω μια λέξη να ταιριάζει στο μπόι της λευτεριάς!"

partydog είπε...

Ως πιστή θαυμάστρια του Μαρκησίου, αυτομαστιγώνω τον εαυτό μου διαβάζοντας σχόλια σε αυτό και το προηγούμενο ποστ ακούγοντας ταυτόχρονα τη συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό!
Είχα μήνες να σε διαβάσω απολίθωμα γιατί εγώ αντίθετα από τον Αλέκο έχω ψιλοπάει σπίτι μου.
Την Έλλη Παππά δεν την συμπαθώ γιατί είμαι κομματόσκυλο και γιατί δεν έμαθε στο γιό της πως τα γραπτά του πατέρα του ανήκουν στο κίνημα και ας τα βγάλει όποιος εκδοτικός θέλει δεν θα θαμπώσει η αλήθεια τους. Αλλά θα μου πεις τι να λέει η αλήθεια όταν παίζουν ποσοστά από συγγραφικά δικαιώματα.
Και καφέ κερνάω εγώ και εσένα και τον κοντόχοντρο γιατί κομματόσκυλο με έχουν πει πολλοί αλλά μαντζίρο κανένας!

Alberto Bigon είπε...

Απολιθωμα πρεπει να ασχοληθεις σε ενα ποστ οσον αφορα την αλλαγη στη θεωρηση προσωπων και πραγμάτων στο κομμα τοσο σε βάθος χρόνου αλλά και κάποιες φορες απο την μια μέρα στην άλλη.Όχι τόσο σε ιστορικό επίπεδο αλλά ποιοί είναι οι παράγοντες και ποια η διαδικασία διαμόρφωσης θέσεων για πρόσωπα και γεγονότα.
Ειλικρινά νομίζω ότι και ο καλύτερος μαθηματικός δεν θα μπορούσε ανα εξηγήσει τις τόσες αλλαγές.
Βάλε τις σκέψεις σου στο τραπέζι για βάση και να μιλήσουμε και οι υπόλοιποι μετά-σε πιο υγιές κλίμα αυτή τη φορα.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Ιστορικά δε μπορώ να το πιάσω γιατί δεν έχω τις γνώσεις για να το κάνω. Ο μαθηματικός θα αποτύγχανε γιατί θα το έπιανε θετικιστικά και θα έχανε την ουσία. Επιπλέον η ανάλυση πρέπει να επικεντρώνει όχι μόνο στο κόμμα, αλλά και στις μεταπτώσεις των ατόμων και των παλιών κομμουνιστών. Σε κάθε περίπτωση το κόμμα έχει καταδικάσει τη μαριονέτα αλμπέρτο μπιγκόν και το βρώμικο ρόλο που έπαιξε στο προτσές της απομπαγεβιτσοποίησης.

Οκ κομματόσκυλο. Φέρε μαζί και τα σύνεργα του μαρκήσιου.

HIstoriasmarginales είπε...

Παραμένουμε πιστοί Απολίθωμα, αν και μας έχεις απογοητεύσει λίγο. Όσο για τους τόνους, δύσκολα πέφτουν . Καλές Γιορτες

http://historiasmarginales.wordpress.com/2010/12/23/kaipoules2/

Eρυθρό Πρίσμα είπε...

Οι τόνοι είναι σαν την στύση, άμα πει και σηκωθεί τη γάμησες και σταματημό δεν έχει.

Il Trovatore είπε...

εν γίνεται να συντάξει ο Μαίλης έναν κατάλογο ηρώων αναγνωρισμένων απο το ΚΚΕ;
Να μην τσακωνόμαστε βρε αδελφε!

haridimos είπε...

Που να τους θεωρούσε ήρωες το κόμμα και όταν πέθαιναν ;
Ο κατάλογος είναι μάλλον μικρός ...

Ανώνυμος είπε...

Το πιο καλό όταν κάποιος φεύγει από το κόμμα ή ποτέ δεν ήταν ΚΚΕ , δηλαδή από πασόκους μέχρι μικρούς Πασόκους(ΝΑΡ, ΣΕΚ, ΣΥν/ΣΥΡΙΖΑ κλπ), είναι ότι θεωρούν δικαίως ότι τους ανήκουν όλα τα καλά της ιστορίας του ΚΚΕ αλλά τα λάθη ανήκουν στο ΚΚΕ και μόνο. Βλέπεις δηλαδή τους Ναρίτες να αισθάνονται περήφανοι για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, αλλά να κατηγορούν το ΚΚΕ για τη Βάρκιζα. Ουρλιάζουν ότι 'ο Άρης ήταν κομμουνισταράς" αλλά ο Άρης όπως και όλοι οι Ελασίτες έσφαζε και προδότες τροτσκιστές. με κορυφαίο βέβαια τα όσα λένε για την πανσπουδαστική ν.8 που ο βασικός συντάκτης του επίμαχου άρθρου είναι γνωστό ότι είναι σήμερα στέλεχος του ΝΑΡ.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Περιθωριακέ τύπε, γι' αυτό υπάρχω, για να σας απογοητεύω (το οποίο όμως προϋποθέτει το γοητεύω). Αν και αυτή τη φορά, η απογοήτευση μπορώ να πω είναι αμοιβαία.

Άντε, βγάλε στη φόρα το άλλο μπλογκ, να γίνει παιχνίδι..

Ανώνυμος είπε...

ειχα την τιμη να το διαβασω... τοση εμπαθεια και τοση κατινια ειχα καιρο να δω. Ο ενας ετσι, ο αλλος αλλιως ο τριτος ασφαλιτης. Σαν παρακμιακο αρλεκιν. ολο εγω, εγω και εγω. Ουτε ενα ιχνος μετριοφροσυνης, διαλεκτικης αναλυσης των γεγονοτων. Οχι δεν ηταν προδοτης. Απλα ηταν αλλα νταλα.
Χαλακτηριστικο παραδειγμα.

"Το φροντηστηριο της Αλικης (ετσι ηταν το ψευδωνυμο μου στην Κατοχη) ηταν υποδειγματικο!" Σιγα μην βγαλει και διαφημιση σαν τον Μπονια!