Όλα τα δάχτυλα ίσα δεν είναι

Σε ένα προηγούμενο κείμενο, είπαμε κάποια πράγματα για το βασίλειο της ελευθερίας και την αστική αντίληψη. Όπως επισημαίνει ο σαχναζάροφ, τον καιρό που ήταν ακόμα καλός μπρεζνιεφικός άνθρωπος κι όχι γκεσέμι της περεστρόικα, στο πέρας του χρόνου μπορούμε να δούμε μια παράδοξη μεταστροφή.
Μέχρι πρόσφατα η ελευθερία κι η ισότητα πήγαιναν χέρι-χέρι μαζί με την αδελφότητα κι έφτιαχναν το τρίπτυχο που είχε γραμμένο στις σημαίες της η αστική, γαλλική επανάσταση.


Σήμερα όμως μπαίνουν η μία στον αντίποδα της άλλης. Ο αστικός ατομισμός δε μπορεί να ανεχτεί ούτε καν την τυπική ισότητα, που του ήταν χρήσιμη για να συσπειρώσει τις μάζες των προλετάριων ενάντια στα ελέω θεού προνόμια των ευγενών. Τώρα οι αστοί θέλουν να τεκμηριώσουν φιλοσοφικά ότι δεν είναι ίσα όλα τα δάχτυλα (είτε λέγονται φυλές, είτε τάξεις) και να εδραιώσει την κυριαρχία της.

Η αφηρημένη ισότητα παραμένει ωστόσο κατεξοχήν αστική έννοια. Ας θυμηθούμε το πρόγραμμα της γκότα κι αυτά που λέει για την κοινωνία του μέλλοντος που κληρονομεί το τυπικά ίσο αστικό δίκαιο. Που στην ουσία του είναι άνισο, γιατί οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι κι η ισότητα υπάρχει διαλεκτικά μες στη διαφορά τους.

Αυτό μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό με το παράδειγμα μιας πολυκατοικίας και της κεντρικής θέρμανσης που παραπέμπει στον κεντρικό σχεδιασμό. Κάθε σπίτι έχει άλλες αντοχές, άλλες ανάγκες κι οι ένοικοί του λείπουν διαφορετικές ώρες για τις δουλειές τους. Η κεντρική διαχείριση γίνεται στη βάση της σχετικής σπάνης, με το σκεπτικό να φτάσει για όλους. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι σπάταλη κι αναποτελεσματική, γιατί κρατά το τυπικά ίσο αστικό δίκαιο που τους βάζει όλους στο ίδιο καλούπι. Αλλά είναι δίκαια και σοσιαλιστική με βάση τους περιορισμούς που υπάρχουν.

Το κλειδί για να υπερβούμε αυτή την κατάσταση δεν είναι η αυτόνομη θέρμανση κι η αυτοδιαχείριση, γιατί έτσι θα έχουν θέρμανση μόνο τα ρετιρέ και τα ισόγεια θα καίνε σκουπίδια για να ζεσταθούνε. Το κλειδί είναι να αναπτύξουμε τα μέσα παραγωγής και να έχουμε φυσικό αέριο κι άφθονη ενέργεια για όλα τα σπίτια, ανάλογα με τις ανάγκες τους.

Παρένθεση. Μία από τις πιο ιντριγκαδόρικες, αντιδιαλεκτικές απορίες της παγκόσμιας ιστορίας είναι τι θα γινόταν αν η σοβιετία προλάβαινε εγκαίρως να αναπτύξει υποδομές για να αξιοποιήσει το φυσικό της αέριο και να ξεπεράσει βασικά, οικονομικά της προβλήματα. Υπάρχει όμως το παράδειγμα της βελούδινης μετάλλαξης της κίνας που δείχνει ότι το κλειδί των εξελίξεων βρισκόταν στην πολιτική. Κι αυτό το ‘χαμε χάσει προ πολλού. Ή τουλάχιστον είχαμε τζαναμπέτηδες κλειδαράδες.
Κλείνει η παρένθεση.

Επί των ημερών της η περεστρόικα είχε εξαπολύσει ιδεολογική επίθεση εναντίον της εισοδηματικής εξίσωσης με προμετωπίδα τον μαρξισμό και την κριτική του στην αφηρημένη αστική ισότητα, για να δώσει ηθική νομιμοποίηση στα υλικά προνόμια της εκκολαπτόμενης αστικής τάξης. Αλλά αν υπάρχει ένας εξισωτισμός που μπορεί να βρει κανείς στους κλασικούς είναι στα διδάγματα από την παρισινή κομμούνα, για όσους κατέχουν κρατικά πόστα και το μέσο μισθό ενός εργάτη με τον οποίο πρέπει να αμείβονται.

Η διαφοροποίηση στους μισθούς είναι μεγάλο ζήτημα. Η πρώτη και βασική δυσκολία είναι να ορίσεις το μέγεθός της. Ο καθένας μπορεί να πάρει πχ μια πηγή σαν τη νομενκλατούρα του βοσλένσκυ και να προσθέσει όποιο νούμερο θέλει, όπως περίπου γίνεται με τα θύματα του συντρόφου με το μουστάκι. Η δημιουργική στατιστική περί σοβιετίας αφήνει με διαφορά πίσω της τα διαβόητα greek statistics για την οικονομία.

Ο άβερελ λέει ότι στα αχτίφ του κόμματος τους έλεγαν 4 προς 1, αλλά στην πραγματικότητα ο λόγος της διαφοράς ήταν πολύ μεγαλύτερος. Ο σκληρός διαλεκτικός λέει ότι ο μισθός του ανθρακωρύχου στη σοβιετία ήταν μεγαλύτερος από αυτόν του μπρέζνιεφ. Ο λεονίντ όμως είχε άλλα έμμεσα προνόμια λόγω θέσης. Κι υπάρχει και το γνωστό ανέκδοτο με τη μητέρα του που τον επισκέπτεται στη μόσχα, βλέπει όλη την χλιδή που τον περιβάλλει, το ρωτάει αν όλα αυτά είναι δικά του και του λέει: πρόσεχε γιόκα μου, μην έρθουν οι κομμουνιστές και στα πάρουν.
Παρεμπιπτόντως, σαν σήμερα είναι και τα γενέθλια του λεονίντ. Ζωή σε λόγου μας.

Κι ο μαρξισμός λέει ότι τα διαφορετικά εισοδήματα συμβάλλουν σε μια άλφα διαστρωμάτωση, αλλά δε συνιστούν από μόνα τους ταξική διαφοροποίηση. Οι υψηλόμισθοι μπορούν να καταναλώσουν μέχρι σκασμού που λέει ο λόγος, αλλά αυτό δεν είναι εξαγωγή υπεραξίας και ταξική εκμετάλλευση. Παρόλα αυτά το χρήμα που συσσωρεύεται αρχίζει να ψάχνει διέξοδο για να κινηθεί και να γίνει κεφάλαιο.

Το βασικό ερώτημα είναι γιατί οι κομμουνιστές, τα μέλη του μηχανισμού και τα ανώτερα στελέχη να μην παίρνουν λιγότερα από τους άλλους, για να δώσουν το καλό παράδειγμα της ανιδιοτέλειας. Στη βάση της κομμουνιστικής τους συνείδησης, της αναγκαιότητας να γίνουν κάποια πράγματα –ότι είναι ελεύθεροι να παίρνουν μικρότερους μισθούς, να αυξάνουν τις νόρμες, κτλ. Θεωρητικά δηλ ό,τι γίνεται τώρα και στις επιχειρήσεις του κόμματος.

Μα αυτό ακριβώς γινόταν, λέει ο σκληρός διαλεκτικός. Και δεν ήταν μόνο ο μπρέζνιεφ κι ο ανθρακωρύχος, λέει ο σοβιετικός κυριούλης, αλλά κι ο δάσκαλος που έπαιρνε το μισό μισθό ενός οδηγού λεωφορείων. Ψάξε βρες άκρη.

Αυτό το παραπάνω είναι μια προέκταση της λογικής περί ισότητας στην οργάνωση, που λέει ισότητα στα δικαιώματα, αλλά περισσότερα καθήκοντα κι υποχρεώσεις για τα στελέχη. Ένα ζητούμενο που εκπληρώνουν υποδειγματικά πολλοί σφοι, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις παραμένει ζητούμενο. Για αυτό ακριβώς υπάρχει το καταστατικό. Για να προστατεύει τα μέλη από την κομματική γραφειοκρατία –κι όχι το αντίθετο. Αυτό το τελευταίο είναι γνωστό τσιτάτο, αλλά κολλάει το μυαλό μου και δε μπορώ να θυμηθώ αν το είπε ο βλαδίμηρος ή ο λέων.

Υπάρχουν βέβαια κι αυτοί που θέλουν την οργάνωση χωρίς καταστατικό, ως εικόνα από την κοινωνία του μέλλοντος. Αλλά αυτό που καταφέρνουν συνήθως είναι να έχουν οργάνωση χωρίς οργάνωση και να αναπαράγουν όλες τις βρωμιές του παρελθόντος.

Πέρα από την ισότητα, επιθέσεις γίνονται και με τις άλλες δύο κατηγορίες από το γνωστό τρίπτυχο. Πχ με τις αδελφές λαϊκές δημοκρατίες και τις αδελφωμένες τάξεις που προχωράν αδελφωμένες και σφιχταγκαλιασμένες στο παλλαϊκό κράτος (άλλο αν η ταξική πάλη συνεχώς οξύνεται). Και για τις αμφιφυλόφιλες κοινωνίες, με τα πολλά αστικά κατάλοιπα και τον διττό, μεταβατικό χαρακτήρα με τάσεις παλινόρθωσης.

Ακόμα πιο συνήθεις είναι οι κριτικές για την ελευθερία, που για τους αστούς είναι συνυφασμένη με την ατομική ιδιοκτησία και την αστική δημοκρατία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την ελευθερία του κεφαλαίου να εκμεταλλεύεται την εργατική δύναμη και να καρπώνεται την υπεραξία. Ή με άλλα λόγια την συνείδηση της αναγκαιότητας να το κάνει αυτό, αλλιώς παύει να υφίσταται ως τέτοιο (που συμπυκνώνεται και στις γνωστές τέσσερις ελευθερίες της εε).

Κι εμείς από την πλευρά μας έχουμε συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα να απαλλοτριώσουμε τους απαλλοτριωτές, αν θέλουμε να κατακτήσουμε πραγματικά την ελευθερία, να εξαλείψουμε τον υλικό καταναγκασμό και να κάνουμε την εργασία ένα δημιουργικό παιχνίδι που αναπτύσσει ολόπλευρα την προσωπικότητα. Να λυτρώσουμε τη ζωντανή από την εξουσία της νεκρής εργασίας, την ανθρώπινη δραστηριότητα από την κυριαρχία των πραγμάτων και τον φετιχισμό του εμπορεύματος.

http://www.youtube.com/watch?v=b2vkEZAifNk