Το μαυσωλείο

Αν το μπλοκ δε λεγόταν σφυροδρέπανο, μπορεί να το έβγαζα μαυσωλείο, εν είδει αυτοσαρκασμού, για να ταιριάζει με το απολίθωμα και να τη «σπάει» εξ αρχής σε όσους μετά δυσκολίας ανέχονται οτιδήποτε παλαιοκομμουνιστικό. Μαυσωλείο σαν κι αυτό που κλείσαμε το βλαδίμηρο -μαζί με τον ιωσήφ για ένα διάστημα- και κατ’ άλλους την ίδια την επανάσταση, που πνίγηκε στη φορμόλη της γραφειοκρατίας.

Και τώρα που η ζωή έφερε τα πάνω κάτω, εδραιώνοντας την εξουσία των πάνω, τώρα που η νέα τάξη πραγμάτων αποκατέστησε την παλιά, ταξική κοινωνία της εκμετάλλευσης, που σαπίζει εις βάρος μας, το μαυσωλείο αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τους κομμουνιστές, ως τελευταίο απομεινάρι της εποχής των άκρων και του σύντομου εικοστού αιώνα, όπως λέει ο χομπσμπάουμ.

Και τα ερωτήματα προκύπτουν εύλογα κι αμείλικτα. Τι δουλειά είχαμε εμείς, μαρξιστές άνθρωποι, με τα φαραωνικά έθιμα, που έδιναν πάτημα στους αστούς και το βιτφόγκελ να μιλάν για ασιατικό τρόπο παραγωγής; Θα έτριζαν τα κόκαλα του βλαδίμηρου, μες στο κουτί του, αν μπορούσε να δει γύρω του και να καταλάβει όσα έγιναν. Είναι επαρκές άλλοθι η ρώσικη καθυστέρηση; Πώς μπλέξαμε το δια ματ με δοξασίες και μορφές συνείδησης που αντιστοιχούν σε προκαπιταλιστικές κοινωνίες;

Αν κι ο ιμπεριαλισμός, ως καπιταλισμός που αρχίζει να σαπίζει στο μονοπωλιακό του στάδιο, έχει και αυτός ως βασικό του στήριγμα τη μαζική αποχαύνωση κι ευνοεί εξίσου μεταφυσικές ανησυχίες και κάθε μορφή παραλογισμού, όπως οι ιδεοληψίες περί μετενσάρκωσης.
Κι είναι μάλλον ζήτημα χρόνου να γυριστεί κάποια ταινία, που να αναβιώνουν οι μπολσεβίκοι, όπως στο τζουράσικ παρκ, από το dna του βλαδίμηρου, και να κατακλύζουν τη γη, για να επιβάλλουν σε παγκόσμια κλίμακα δικτατορία του προλεταριάτου. Προτεινόμενος τίτλος, ο πάγος έσπασε, κατηγορία πολιτικό θρίλερ.
Να δούμε πόσα αμερικανάκια θα το πιστέψουν και θα τρέξουν να κρυφτούνε κάτω απ΄ το κρεβάτι. Ή να το γράψουν στο τουίτερ, αν είναι κατά βάθος κρυπτοκομμουνιστές.

Αν όμως τα αστικά επιτελεία συζητάν ανοιχτά ως ενδεχόμενο και σχεδιάζουν το κλείσιμο του μαυσωλείου, δεν το κάνουν γιατί έχουν τέτοιου είδους ανησυχίες, αλλά γιατί γνωρίζουν ότι τα μνημεία έχουν αξία, ως προς αυτό που συμβολίζουν και θέλουν να σβήσουν τη συλλογική μνήμη, από τη λαϊκή συνείδηση. Κι εδώ είναι ο κόμπος του ζητήματος σήμερα. Γιατί μπορεί να είμαστε ή να δηλώνουμε υλιστές, αλλά δε γίνεται να αγνοήσουμε τα σημαινόμενα και το διακύβευμα της υπόθεσης, που είναι πολύ ευρύτερο απ’ την άψυχη μούμια του βλαδίμηρου.

Οι πιο πονηροί αστοί χρησιμοποιούν το μαυσωλείο για να μας επιτεθούν ιδεολογικά. Πήραμε λέει το ένα τρίτο του πλανήτη, το απολιθώσαμε και το κλείσαμε στην κατάψυξη της σιβηρίας, για να συντηρήσουμε ζωντανή την εξουσία μας, που ήταν γεμάτη συντηρητικά ένστικτα, ενάντια στο επιχειρείν και τα ατομικά δικαιώματα.

Πλήρης αντιστροφή των πραγμάτων, από τη νέα τάξη τους, που είναι παλιά όσο κι ο καπιταλισμός αλλά μας της σερβίρουν για φρέσκια, με σάλτσα από μπαγιάτικες ανανεώσεις, για να σκεπάσουν τη μπόχα από την κρίση και τα σκάνδαλά του. Κι είναι αυτή ακριβώς η τάξη που έσπευσε να κλείσει την ιστορία σε μαυσωλείο και να κηρύξει με στόμφο το τέλος της.

Αλλά η ιστορία είναι από μόνη της ένα είδος μαυσωλείου, από την ανάποδη, που κρατάει άσβεστη τη μνήμη, κι ελπίδες μέσα στη φορμόλη, στον πάτο του κουτιού της πανδώρας, που άνοιξε με τους ανέμους της αλλαγής. Και τις κρατάει εκεί, όσο ζούμε την εποχή των τεράτων, όπως τη λέει ο γκράμσι, όπου το καινούριο παλεύει να γεννηθεί και το παλιό παλεύει να πάρει παράταση, παρασιτώντας εις βάρος του κόσμου της εργασίας, σα βρικόλακας.

Μιλώντας λοιπόν για μαυσωλεία και μνήμες, ο ρίζος έχει καθημερινά μια τέτοια στήλη, εν είδει μαυσωλείου –αν και οι χυδαίοι αντιλακεδαιμόνιοι τις θεωρούν όλες τέτοιες- σα δισέλιδο εικονοστάσι αγίων του κομμουνιστικού κινήματος, όπου μπορείς να βρεις προσφορές κι αφιερώσεις αναγνωστών, στη μνήμη διάφορων κομμουνιστών: από τον κάππο και το βελουχιώτη, μέχρι τον στάλιν και το φλωράκη, ή και τον κοτζαρίδη, στις πλέον πρόσφατες. Μία στήλη που είναι κριτήριο για κάθε σφο, για το αν ξεκοκαλίζει το ρίζο μέχρι την τελευταία του σταγόνα. Και δεν είναι λίγοι αυτοί που το κάνουν, διαβάζοντας μέχρι και τα μνημόσυνα.

Σε ένα φύλλο όμως, πριν από δύο εβδομάδες περίπου, πέρα από την καθιερωμένη στήλη με τις νεκρολογίες, υπήρχε μία επιπλέον σελίδα αντίστοιχης θεματολογίας στα διεθνή, για να καλύψει το ρεπορτάζ, από μια σειρά θανάτων, που έπεσαν μαζί σαν περονόσπορος, στα πλαίσια της επετείου για τα 20χρονα της τελευταίας πράξης της αντεπανάστασης της εσσδ.

Τότε που στην ελλάδα επαναπατριζόταν το φέρετρο του ζαχαριάδη, με τη γενιά της τασκένδης να φωνάζει συνθήματα για το στάλιν και τη σοβιετία που ψυχορραγούσε. Το κόμμα έκανε το 14ο συνέδριό του, που δεν ήταν πλήρως απαλλαγμένο από τη ρεφορμιστική σκουριά των προηγούμενων, αλλά σηματοδοτούσε μια πορεία ανασυγκρότησης. Κι ο ρίζος κυκλοφορούσε με το ιστορικό πρωτοσέλιδο, ψηλά τη σημαία σύντροφοι, την ίδια στιγμή που την υπέστελλαν οι σοβιετικοί στο κρεμλίνο.
Αυτά τα δυο τελευταία ήταν κι η βασική προσφορά του χαρίλαου στο κόμμα, στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας του –αν και φέρει εξίσου μεγάλη, προσωπική ευθύνη για το πώς και με τι όρους φτάσαμε ως εκεί.

Το ενδιαφέρον λοιπόν σε εκείνη τη σελίδα, ήταν πρωτίστως η εναλλαγή συναισθημάτων για τους τρεις θανάτους, που σχεδόν συνέπεσαν χρονικά.
Απ’ το μετριοπαθές συλλυπητήριο μήνυμα για τον κιμ γιονγκ ιλ και τις ανησυχίες για τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς στην χερσόνησο της κορέας, που έπιαναν περισσότερο χώρο, στο ένθερμο συλλυπητήριο για τον γραμματέα του νέου κκ γιουγκοσλαβίας. Κι από εκεί στην ψυχρή, τυπική αναγγελία με τίτλο πέθανε ο αντικομμουνιστής χάβελ, και μπόνους μία σύντομη εξιστόρηση του αντεπαναστατικού του βίου.

Ο συναγωνιστής, ο σύντροφος κι ο ταξικός εχθρός.
Για τον οποίο ίσως ο συντάκτης του ρίζου να μπήκε στον πειρασμό να γράψει το γνωστό αναρχικό σύνθημα για την τελευταία κατοικία του χάβελ. Αλλά τελικά κράτησε τη δεοντολογία κι απλώς το εννόησε χωρίς να το γράψει.

Η ίδια χρονική συγκυρία προκάλεσε άλλου είδους προβλήματα στους τσέχους συντρόφους. Εκεί ο πρόεδρος του κκ βοημίας-μοραβίας κλήθηκε σε απολογία από τις αρχές για το συλλυπητήριο προς τη λδ της κορέας για το θάνατο του κιμ. Και το 'άλλοθί' του ήταν ότι η χώρα διατηρεί διπλωματικές χώρες με την κορέα κι ότι τήρησε κανονικά το λεπτό σιγής στο κοινοβούλιο, στη μνήμη του χάβελ (χωρίς αποδοκιμασίες και συνθήματα, όπως θα του άξιζε. Λέω εγώ).

Στην ελλάδα πολλοί ήταν αυτοί που ζήλεψαν τη στάση των τσέχικων αρχών και θα επιθυμούσαν παρόμοια αντιμετώπιση για το συλλυπητήριο μήνυμα του κκε. Αλλά, δυστυχώς για αυτούς, δεν έχουμε φτάσει εκεί ακόμα.
Κάποιοι άλλοι το πήγαν παραπέρα κι έδρεψαν την ευκαιρία απ’ το θάνατο του γιονγκ ιλ, τις αντιδράσεις του λαού και την οικογενειοκρατία των κιμ, για να χύσουν χολή για τον υπαρκτό που γνωρίσαμε.

Ειδικά για το τελευταίο όμως, ουδέν ψευδέστερον. Αρκεί μια ματιά στις νεκρολογίες του 11’ και το βιογραφικό σημείωμα της σβετλάνας αλληλούγεβα για να το καταδείξει.

Η κόρη του στάλιν σβετλάνα, δεν κατέληξε με κάποιο πόστο στην εξουσία, αλλά αντιφρονούσα στην άλλη όχθη του ατλαντικού. Κι ο αδερφός της, έπεσε στα χέρια των ναζί κατά τη διάρκεια του β’ παγκόσμιου πολέμου, αλλά ο στάλιν αρνήθηκε να τύχει ο γιος του ειδικής μεταχείρισης και να τον ανταλλάξει με γερμανούς αξιωματικούς, που ήταν αιχμάλωτοι των σοβιετικών.

Αλλά μερικά στερεότυπα είναι πολύ δύσκολο να τα σπάσεις. Άντε να εξηγήσεις πχ σε ένα ετερώνυμο, αγανακτισμένο πλήθος που κραδαίνει κρεμάλες, έξω από τη βουλή ότι η μόνη φορά στα χρονικά που τιμωρήθηκε επί της ουσίας ένα τμήμα της κρατικής γραφειοκρατίας ήταν επί στάλιν στη σοβιετική ένωση. Το στερεότυπο του γραφειοκρατικού θερμιδώρ είναι περίπου ανίκητο.

Η περσινή ήταν γενικώς μια χρονιά σημαντικών απωλειών. Από τις προαναφερθείσες, μέχρι τον καλλιτεχνικό χώρο (βέγγος, ρασούλης, παπάζογλου) και το –ξανά μανά- τέλος της μεταπολίτευσης με το θάνατο του κύρκου και της ελευθεροτυπίας.
Το επόμενο χρονικό διάστημα η κε του μπλοκ σκοπεύει στο μέτρο των δυνατοτήτων της να ασχοληθεί επιλεκτικά με κάποιες από αυτές και να αναδείξει τη σημασία και σημειολογία τους. Αν κι από τα λόγια μέχρι την πράξη, υπάρχει μεγάλη απόσταση.