Κίνα – Επανάσταση και αντεπανάσταση

Άναυδος – Ιούνης 2013

Μπορεί να μην προλάβαμε την επίσκεψη σαμαρά στην κίνα, για να έχει και μια νότα επικαιρότητας το σημερινό κείμενο, αλλά διατηρεί την ξεχωριστή σημασία του. Η κε του μπλοκ φιλοξενεί στο ιστορικό κυριακάτικο ένθετο μία ακόμα πολύ καλή δουλειά του άναυδου, με την αποτίμηση των πεπραγμένων της κινέζικης επανάστασης κατά τον περασμένο αιώνα. Μπορεί να ξεφεύγει λίγο σε έκταση, αλλά αξίζει πραγματικά τον κόπο και την υπομονή σας, να τη διαβάσετε ως το τέλος.

1.      Πρόλογος

Η βελούδινη καπιταλιστική παλινόρθωση στην Κίνα αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα ιστορικό αίνιγμα. Πως και γιατί σε αντίθεση με τις υπόλοιπες πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όπου η καπιταλιστική αντεπανάσταση είτε διέλυσε είτε έθεσε στην παρανομία τα κομμουνιστικά και εργατικά κόμματα, στην Κίνα η καπιταλιστική παλινόρθωση αλλά και η μετέπειτα διαχείριση του καπιταλισμού γίνεται από το ίδιο το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ);

Στο παρόν κείμενο, και χωρίς να ισχυριζόμαστε ότι η εκδοχή που παρουσιάζουμε  είναι απαλλαγμένη από λάθη και ελλείψεις, θα προσπαθήσουμε να λύσουμε τον παραπάνω γρίφο. Πολύ συνοπτικά η θέση που θα αναπτύξουμε παρακάτω ισχυρίζεται ότι στην Κίνα παρά την αρχική προσπάθεια ο σοσιαλισμός δεν οικοδομήθηκε, οι σχέσεις παραγωγής δεν άλλαξαν ριζικά  και το ΚΚΚ δεν ήταν ποτέ ένα προλεταριακό κόμμα νέου τύπου.

2.      Η Κινέζικη Επανάσταση

Την 1^η Οκτωβρίου του 1949 από την Πύλη της Ουράνιας Γαλήνης στην καρδιά του Πεκίνου ο Μάο Τσετούγκ ανακήρυξε την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ). Πρόεδρος της κυβέρνησης τέθηκε ο Μάο ενώ πρωθυπουργός ο Τσου Ενλάι. Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε τη νέα κυβέρνηση ήταν η ΕΣΣΔ την επόμενη μόλις μέρα. Η ίδρυση της ΛΔΚ σφράγισε  το τέλος του εμφύλιου πολέμου που ξεκίνησε αμέσως μετά από την ήττα της Ιαπωνίας στον Β’ΠΠ και την παράδοση της στρατιάς του Κβαγκτούγκ στον Κόκκινο Στρατό τον Αύγουστο του 1945. Στον εμφύλιο αυτό βρέθηκαν αντιμέτωποι από την μία μεριά το Κουομιτάγκ (ΚΜΤ) και ο ηγέτης του Τσαγκ Καισέκ, που είχε τη στήριξη των ΗΠΑ σε άνδρες και υλικό, και από την άλλη η συμμαχία του ΚΚΚ που είχε τη στήριξη της ΕΣΣΔ.

Το νέο καθεστώς ονομάστηκε ‘Νέα Δημοκρατία’ και βασιζόταν στη συμμαχία  τεσσάρων τάξεων –   εργάτες, αγρότες,  μικροαστοί και εθνική αστική τάξη. Τα τέσσερα αστέρια της κινέζικης σημαίας, ένα για κάθε τάξη, συμβολίζουν ακριβώς τη συμμαχία αυτή. Η συμμαχία είχε επικεφαλής το ΚΚΚ, που τη χρονιά εκείνη είχε περίπου 4,5 εκατομμύρια μέλη, εκ των οποίων το 80% περίπου ήταν αγρότες. Πρόεδρος του ΚΚΚ ήταν από το 1943 ο ίδιος ο Μάο ο οποίος σημείωνε ότι η διαφορά της ‘Νέας Δημοκρατίας’  από τη σοσιαλιστική επανάσταση είναι ότι η πρώτη δεν καταστρέφει τις μερίδες εκείνες του κεφαλαίου που συμμετέχουν στον αντι-ιμπεριαλιστικό αντι-φεουδαρχικό αγώνα[1].

Η κινέζικη επανάσταση δεν ήταν μια σοσιαλιστική επανάσταση αλλά μια αστικοδημοκρατική επανάσταση με εθνικο-απελευθερωτικά χαρακτηριστικά. Στρεφόταν ενάντια στον Ιαπωνικό ιμπεριαλισμό αλλά και στους φεουδάρχες και τη γραφειοκρατική αστική τάξη που συσπειρωνόταν πίσω από το ΚΜΤ. Στη συμμαχία που ήρθε στην εξουσία κυριαρχούσαν τα αγροτικά στρώματα. Είναι ενδεικτικό ότι στις πόλεις που ελευθέρωνε ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΛΑΣ) η διοίκηση δεν δινόταν στις παράνομες οργανώσεις  του ΚΚΚ αλλά σε στελέχη του ΛΑΣ από τις αγροτικές περιοχές. Στην Λαϊκή Πολιτική Συμβουλευτική Διάσκεψη συμμετείχαν όλα τα δημοκρατικά κόμματα των μικροαστικών στρωμάτων και της διανόησης. Στην αρχική κυβέρνηση 11 από τους 24 υπουργούς προέρχονταν από τα κόμματα αυτά[2]. Η θέση του Μάο ήταν ότι η γρήγορη μετάβαση στον σοσιαλισμό δεν συμβαδίζει με τις συνθήκες της Κίνας. Στο κοινό πρόγραμμα δινόταν μια στενή ερμηνεία του εχθρού: ιμπεριαλισμός, φεουδαρχία και γραφειοκρατικός καπιταλισμός, δηλ επιχειρήσεις που ανήκαν στους υποστηρικτές του ΚΜΤ και που κατασχέθηκαν άμεσα. Στον αγροτικό τομέα ο εχθρός περιορίστηκε στους γαιοκτήμονες, 3-5% του πληθυσμού, ενώ οι πλούσιοι αγρότες δεν βρίσκονταν στη λίστα των εχθρών.

3.      Ο Κινέζικος δρόμος για τον σοσιαλισμό.

3.1. Το ΚΚΚ

Το ΚΚΚ ιδρύθηκε το 1921 στη Σαγκάη. Στο τέλος του 1926 τα δύο τρίτα των μελών ήταν εργάτες αλλά μετά τις σφαγές του ΚΜΤ το 1927, όπου δολοφονήθηκαν πάνω από 50.000 εργάτες κι εξοντώθηκε μεγάλο μέρος της κομματικής βάσης, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 10% το 1928, στο 2% το 1930 και ακόμη χαμηλότερα τα επόμενα χρόνια. Το ΚΚΚ υποχρεώθηκε  να αποσυρθεί από τις πόλεις και να καταφύγει στις πιο καθυστερημένες οικονομικά αγροτικές περιοχές της Κίνας. Σαν αποτέλεσμα το 1949 το ΚΚΚ ήταν ένα κόμμα που η βάση του ήταν αγροτική (80% των 4,5, εκ. μελών), το υπόλοιπο 20% αποτελούταν από μικροαστούς και διανοούμενους (18%) ενώ οι εργάτες αποτελούσαν κάτι λιγότερο από το 2%[3].

Η διεφθαρμένη και δωσιλογική πολιτική του ΚΜΤ, σε συνδυασμό με την για πάνω από 100 χρόνια ταπείνωση των κινέζων από τους ξένους ιμπεριαλιστές (πόλεμος του οπίου, εξέγερση των Μποξερς κλπ) είχαν ριζοσπαστικοποιήσει  την αναδυόμενη αστική τάξη και τα μεσαία στρώματα. Τα εκτός ΚΜΤ αστικά και μικροαστικά κόμματα αδυνατούσαν να εκφράσουν αυτή τη ριζοσπαστικοποίηση με αποτέλεσμα τα πιο ενεργά στοιχεία των τάξεων αυτών να ενταχθούν στο κατά βάση αγροτικό ΚΚΚ. Έτσι στην ουσία το ΚΚΚ αποτελούσε το ενιαίο μέτωπο των αντι-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη Κίνα. Οι τάξεις αυτές είχαν φυσικά τους εκπροσώπους τους ή την επιρροή τους στην ηγεσία του ΚΚΚ. Ετσι ο Μάο Τσετουγκ  εκπροσωπούσε κατά βάση τα αγροτικά στρώματα, ο Λιου Σιαοκί και ο Τσου Ενλάι κατά βάση την εθνική αστική τάξη ενώ ο Κάο Καγκ το προλεταριάτο. Στην ηγεσία συμμετείχαν και οι στρατηγοί του ΛΑΣ Τσου Τεχ και Πενγκ Tεχουάι που στις κρίσιμες στιγμές της ταξικής πάλης μετά το 1949 έριξαν το βάρος τους αντίστοιχα στην πλευρά του Μάο ο πρώτος και στην πλευρά του Λιου ο δεύτερος. Όσο προχωρούσε η βιομηχανική ανάπτυξη της Κίνας το ποσοστό των αγροτών μειώθηκε σε 66% (1961) ενώ το ποσοστό των εργατών ανέβηκε στο 15% όσο και των διανοούμενων[4]. Το 1981 οι αγρότες αποτελούσαν το 45.5% των κομματικών μελών αν και αποτελούσαν το 75% του εργατικού δυναμικού ενώ το 1987 το ποσοστό έπεσε στο 39.5%[5].

Ενδεικτικό για τον χαρακτήρα του ΚΚΚ ήταν η προσθήκη στο 7^ο συνέδριο του (1945) της σκέψης του Μάο σαν καθοδηγητική ιδεολογία του κόμματος μαζί με τον μαρξισμό-λενινισμό! Στο 8^ο συνέδριο η σκέψη του Μάο αποσύρθηκε από το καταστατικό του ΚΚΚ  εξαιτίας της αλλαγής των εσωκομματικών συσχετισμών για να επανέλθει στο 9^ο συνέδριο και να παραμείνει έκτοτε μέχρι και σήμερα.

3.2. Η αστικοδημοκρατική φάση (1949-1953)

Στη διάρκεια της πρώτης πενταετίας εκπληρώθηκαν πολλοί από τους στόχους της αστικοδημοκρατικής επανάστασης. Στα πλαίσια της αγροτικής μεταρρύθμισης το 43% των καλλιεργημένων εκτάσεων αναδιανεμήθηκε στο 60% του αγροτικού πληθυσμού, ωστόσο η ανισότητα στην κατά κεφαλή κατοχή γης προς όφελος των πλουσίων και μεσαίων αγροτών, αν και μειώθηκε σημαντικά, δεν εξαλείφθηκε[6]. Από την άλλη μεγάλος αριθμός μικρών και μεσαίων φεουδαρχών διατήρησαν μέρος της γης τους [7]. Η αγροτική μεταρρύθμιση δεν ήταν μια αναίμακτη διαδικασία. Πάνω από 3.000 κομματικά μέλη δολοφονήθηκαν στη διάρκεια εφαρμογής της και σημαντικός  αριθμός γαιοκτημόνων εκτελέστηκε.

Η αρχική εθνικοποίηση περιορίστηκε στην κατάσχεση των επιχειρήσεων του αποκαλούμενου γραφειοκρατικού κεφαλαίου που περιελάμβανε τους καπιταλιστές συμμάχους του ΚΜΤ. Διευκολύνθηκε επίσης από το γεγονός ότι και στις περιοχές που βρίσκονταν στην κατοχή του ΚΜΤ οι ξένες επιχειρήσεις (ιαπωνικές, γερμανικές και ιταλικές) είχαν εθνικοποιηθεί, με αποτέλεσμα το 90% των μεταλλουργικών επιχειρήσεων, το 75% των χημικών βιομηχανιών και το 73% των βιομηχανιών μηχανολογικού εξοπλισμού να είναι ήδη κρατικές[8]. Το Σύνταγμα του 1954 προέβλεπε ρητά στο άρθρο 10 ότι το κράτος προστατεύει το δικαίωμα των καπιταλιστών να κατέχουν μέσα παραγωγής και άλλο κεφάλαιο[9].. Ωστόσο, αν και τα μέσα παραγωγής ανακηρύχθηκαν κρατική ιδιοκτησία, η διανομή των παραγόμενων προϊόντων αφέθηκε στα χέρια των καπιταλιστών και των επιτροπών εμπορίου. Μέσω των επιτροπών αυτών οι καπιταλιστές ιδιοποιούνταν το κέρδος που προέκυπτε από τη διαφορά μεταξύ χονδρικής και λιανικής τιμής.

3.3. Το πρώτο πεντάχρονο (1952-1956)

Η νίκη της επανάστασης δεν σήμαινε απαλλαγή από την απειλή του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού που συνέχιζε να υποστηρίζει το ΚΜΤ, που πλέον είχε αποσυρθεί στη Φορμόζα. Περίπου ένα χρόνο μετά την νίκη της επανάστασης ξέσπασε ο πόλεμος της Κορέας, όπου οι Κινέζοι βρέθηκαν αντιμέτωποι στα πεδία των μαχών με τους Αμερικάνους με συνολικές απώλειες 366.000 νεκρούς και τραυματίες στα τρία χρόνια του πολέμου[10]. Ήταν φανερό ότι για να εξασφαλίσουν την με κόπο κατακτημένη εθνική τους ανεξαρτησία, θα έπρεπε με γρήγορο ρυθμό να εκ-βιομηχανοποιήσουν την οικονομία τους και να κτίσουν έναν ισχυρό στρατό. Ωστόσο η βιομηχανική βάση της Κίνας το 1949 ήταν σχεδόν η μισή από αυτή που κληρονόμησαν οι μπολσεβίκοι 30 χρόνια πριν και το 1/8 αυτής κατά κεφαλήν[11]. Το ιδιωτικό κεφάλαιο ήταν πολύ αδύναμο και αναχρονιστικό ώστε να μπορεί μόνο του να εκπληρώσει το παραπάνω στόχο. Ο μόνος μηχανισμός που μπορούσε να πετύχει μια γρήγορη συσσώρευση του κεφαλαίου ήταν ο κεντρικός σχεδιασμός. Οι άλλες καπιταλιστικές χώρες ήταν εχθρικές, συνεπώς ο μόνος πιθανός σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια ήταν αντικειμενικά η ΕΣΣΔ. Τόσο στον σκοπό όσο και στο μέσο συμφωνούσαν και τα τέσσερα μέρη της κοινωνικής συμμαχίας.

Παρ’ όλα αυτά η σύνταξη του πρώτου πεντάχρονου πλάνου (1953-1957) συνάντησε σοβαρές αντιδράσεις εντός του κόμματος με αποτέλεσμα το τελικό σχέδιο να εγκριθεί μόλις τον Ιούλιο του 1955. Το α’ πεντάχρονο ακολούθησε τις αρχές και τις πρακτικές της ΕΣΣΔ. Το 58% της συνολικής επένδυσης δόθηκε στη βαριά βιομηχανία. Η ΕΣΣΔ βοήθησε με πολλούς τρόπους την ανόρθωση της κινεζικής οικονομίας με την προμήθεια πρώτων υλών, εξοπλισμού, τεχνολογίας, με την αποστολή πάνω από 10.000 ειδικών είτε στις επιχειρήσεις είτε στην κεντρική διοίκηση. Χιλιάδες κινέζοι στάλθηκαν στην ΕΣΣΔ για σπουδές και κατάρτιση. Με τη βοήθεια της ΕΣΣΔ αποκαταστάθηκαν ή οικοδομήθηκαν περισσότερες από 156 μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις στη μεγαλύτερη μεταφορά βοήθειας στην παγκόσμια ιστορία. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: η παραγωγή της βαριάς βιομηχανίας τριπλασιάστηκε ενώ η ελαφριά βιομηχανία αυξήθηκε κατά 70%. Το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε κατά 40% από το 1952 μέχρι το 1957. Η συνολική βιομηχανική παραγωγή σχεδόν διπλασιάστηκε ενώ η αγροτική αυξήθηκε κατά 20% περίπου[12].

Βέβαια αυτό που κάνει εντύπωση είναι ότι το πρώτο πεντάχρονο εφαρμόστηκε σε μία οικονομία της οποίας ο ιδιωτικός τομέας σε μεγάλο βαθμό έχει μείνει άθικτος. Στο πολιτικό επίπεδο επίσης τα μικρά αστικά κόμματα παρέμειναν στην κυβέρνηση και στην πολιτική συμβουλευτική επιτροπή Η κινέζικη εκδοχή της δικτατορίας του προλεταριάτου είχε αποφασίσει ότι η μετάβαση στο σοσιαλισμό θα γινόταν μαζί με την αστική τάξη!

3.4. Ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός.

Το παράδοξο είναι ότι και ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, όπως τουλάχιστον τον εννοούσε η ηγετική ομάδα του ΚΚΚ, έγινε σε συνεργασία με τους πρώην καπιταλιστές.  Ο Μάο πίστευε και έγραφε ότι η αντίθεση μεταξύ εκμεταλλευόμενου και εκμεταλλευτή είναι ανταγωνιστική αλλά στις συνθήκες της Κίνας η ταξική αντίθεση, αν τη χειριστούμε κατάλληλα, μπορεί να μεταμορφωθεί σε μη ανταγωνιστική[13]!

3.4.1. Η εθνικοποίηση της βιομηχανίας

Η μετάβαση των καπιταλιστικών επιχειρήσεων σε κρατικό έλεγχο ολοκληρώθηκε το 1956. Οι ιδιοκτήτες έλαβαν σαν αποζημίωση το 5% των του κεφαλαίου τους κάθε χρόνο για τα επόμενα δέκα χρόνια. Πολλοί παλιοί καπιταλιστές παρέμειναν σαν διευθυντές ή σύμβουλοι στις παλιές τους επιχειρήσεις με μισθό αρκετά υψηλότερο από τον υψηλότερο κρατικό μισθό. Και στο εμπόριο οι αρχικοί μέτοχοι έλαβαν μερίσματα με τη μορφή πάγιων πληρωμών. Αρχικά ακολουθήθηκε η αρχή του ενός τετάρτου, δηλ. τα κέρδη της επιχείρησης χωρίζονταν σε 4 ίσα μέρη, όπου το ένα πήγαινε στο κράτος σαν φόρος, το δεύτερο για επενδύσεις, το τρίτο για την κοινωνική ασφάλιση των εργατών και το τέταρτο στα παλιά αφεντικά. Η νέα μέθοδος που θεωρήθηκε βελτίωση, όριζε ότι σε όλη τη διάρκεια της κοινής κρατικής-ατομικής ιδιοκτησίας οι ιδιώτες θα λάμβαναν συγκεκριμένο ποσοστό επί των επενδυμένων κεφαλαίων, συνεπώς ανεξάρτητα από το αν η επιχείρηση είχε ζημιές ή κέρδη οι καπιταλιστές είχαν εξασφαλίσει ένα μέρισμα. Το αντίτιμο των επιχειρήσεων τους κατατέθηκε στην εθνική Τράπεζα της Κίνας και κάθε χρόνο οι πρώην ιδιοκτήτες έπαιρναν το μέρισμα τους. Με τον τρόπο αυτό ρητά δήλωναν ότι θα κέρδιζαν τους καπιταλιστές στην υπόθεση του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού!!![14]. Σύμφωνα με τον Τσου Ενλάι η αξία του εθνικοποιημένου κεφαλαίου ήταν το 1956 2,2, δις γιουάν ή 900εκ δολάρια και επί δέκα χρόνια πλήρωναν κατ’ έτος στους πρώην ιδιοκτήτες συνολικό μέρισμα 45εκ δολαρίων το χρόνο δηλ 450εκ δολάρια συνολικά. Υποτίθεται ότι το μέρισμα σταμάτησε να πληρώνεται το 1966 και υπολόγιζε ότι ο αριθμός των αστών μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους έφτανε τα 10εκ.[15]. 

Σε ορισμένους τομείς της ελαφριάς κυρίως βιομηχανίας το κράτος επένδυσε κεφάλαια στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις ή ίδρυσε από κοινού με τους καπιταλιστές νέες επιχειρήσεις. Και στα δύο είδη των επιχειρήσεων αυτών αναγνωρίστηκε στους καπιταλιστές το δικαίωμα τους στα κέρδη (κατά αναλογία με το επενδυόμενο  κεφάλαιο). Πολλοί πρώην ιδιοκτήτες παρέμειναν ή κατέλαβαν τις κυριότερες διευθυντικές θέσεις και οι μισθοί τους ήταν 2 με 5 φορές υψηλότεροι από τον υψηλότερο κρατικό μισθό. Με την πρακτική αυτή οι κινέζοι καπιταλιστές μέχρι το 1970 έβγαλαν κέρδη της τάξης των 6 δις περίπου 2 δις γιουάν πάνω από το αρχικό τους κεφάλαιο. Μάλιστα στους καπιταλιστές αυτούς υπήρχε και μικρός αριθμός κινέζων με αμερικανική υπηκοότητα (αρκετοί εξ’ αυτών ήταν μέλη του ΚΜΤ)[16]

Για  τη βιοτεχνία προκρίθηκε η σύσταση συνεταιρισμών όπου οι μικροί καπιταλιστές συμμετείχαν με το αρχικό τους κεφάλαιο και τα κέρδη μοιράζονταν με βάση αυτή τη συμβολή στα έσοδα.  Οι συνεταιρισμοί  αγόραζαν τις πρώτες ύλες από ιδιώτες ενώ το τι και πόσο θα παραχθεί ,οι όροι εργασίας, οι τιμές, κλπ, αποφασίζονταν από το συνεταιρισμό χωρίς την κρατική παρέμβαση. Το εισόδημα δεν μοιραζόταν με βάση την εργασία αλλά με βάση τη συμμετοχή στο αρχικό κεφάλαιο του συνεταιρισμού.

Αρχικά είχαν εξαιρεθεί από το 2^ο πεντάχρονο, παρότι αντιπροσώπευαν το 25% της βιομηχανικής παραγωγής[17].

Αν και η Κεντρική Τράπεζα το 1958 απορρόφησε όλες τις άλλες τράπεζες, η απορρόφηση αυτή έγινε κι εδώ διατηρώντας τους παλιούς μετόχους με  5% ετήσιο μέρισμα. Μάλιστα συνέχισε την παροχή πίστωσης στον ιδιωτικό τομέα και τους συνεταιρισμούς. Οι τιμές στις μεικτές επιχειρήσεις καθορίζονταν από τους καπιταλιστές πρώην ιδιοκτήτες και νυν διευθυντές και έπαιρναν την τυπική έγκριση του κρατικού επιθεωρητή. Είχαν τη δυνατότητα να ιδιοποιούνται το 10-30% του μη επενδυμένου κέρδους. Είχαν το δικαίωμα να κληρονομούν τα δικαιώματα τους στα εργοστάσια τους, τις καταθέσεις τους, κλπ. Μπορούσαν να μεταβιβάζουν το μερίδιο τους σε τρίτους, κλπ.

Εμβληματικοί ήταν ορισμένοι ‘κόκκινοι’ καπιταλιστές όπως ο Τσουν-Γιτσεν που το 1957 ηγήθηκε της οικονομικής αντιπροσωπίας στην ΟΔΓ και ο Ρονγκ Γιρεν ο οποίος το 1949 είχε μια επιχείρηση με πάνω από 80.000 εργαζόμενους και μια τράπεζα στη Σαγκάη. Το 1956 ο Ρονγκ ‘παρέδωσε’ την επιχείρηση του στο κράτος. Χαρακτηρίστηκε από την κυβέρνηση σαν ‘κόκκινος’ καπιταλιστής και σαν ανταμοιβή πηρέ περίπου 30εκ γιουάν (12 εκ $). Επίσης λάμβανε  μέρισμα μέχρι το 1966. Έγινε δήμαρχος στην Σαγκάη και υφυπουργός του υπουργείου υφαντουργίας. Όταν στη διάρκεια της πολιτιστικής επανάστασης η έπαυλη του δέχτηκε επίθεση από τους κοκκινοφρουρούς επενέβη ο Τσου Ενλαί για να τον προστατέψει δηλώνοντας  ότι είναι εκπρόσωπος της κινέζικης εθνικής αστικής τάξης με επιρροή τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό και γι’ αυτό πρέπει να προστατευθεί.[18] Δεν ήταν φυσικά ο μόνος καπιταλιστής που επιβίωσε σε θέση ισχύος στη διάρκεια της εξουσίας του Μάο. Τα μικρά  αστικά κόμματα συνέχισαν να δραστηριοποιούνται στη χώρα ανενόχλητα (σε αντίθεση με το ΚΚΚ).

Όταν η κινέζικη κυβέρνηση ήρθε σε ρήξη με την ΕΣΣΔ (αρχές του ’60) απέκτησε  στενές επαφές με τους κινέζους καπιταλιστές της διασποράς, ειδικά στις ΗΠΑ, αναζητώντας επενδύσεις, τεχνολογία και εμπορικούς εταίρους. Πολλοί εξ αυτών μετέφεραν μέρος των κεφαλαίων τους στις κινέζικες  τράπεζες έχοντας εξασφαλισμένο υψηλό επιτόκιο. Το παροικιακό κεφάλαιο έμπαινε στην Κίνα χρησιμοποιώντας σαν γέφυρα το Χονγκ Κονγκ. Σαν κίνητρο έδιναν γη προς εκμετάλλευση για 20-50 χρόνια και επιτόκιο 8% καθώς και άδειες για να κτίσουν βίλλες ειδικά σχολεία και λέσχες. Μόνο το 1964 οι κεφαλαιακές εισροές ξεπερνούσαν τα 300εκ $ το έτος[19]. Πίσω από τις σχέσεις αυτές κρύβεται η υλική βάση για τη στροφή της Κίνας προς της ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και η προδοσία όλων των εθνικο-απελευθερωτικών κινημάτων όπου γης.

3.4.2.  Η κολεκτιβοποίηση της γεωργίας

Η κολεκτιβοποίηση της αγροτιάς  ξεκίνησε το 1956 για να συνενώσει τους υπάρχοντες διανεμητικούς συνεταιρισμούς σε παραγωγικούς. Αποτέλεσε όμως αντικείμενο διαμάχης στο εσωτερικό του κόμματος όπου τόσο ο Λιου Σιαοκί όσο και ο Κάο Κανγκ επέμεναν ότι απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η δυνατότητα εφοδιασμού των συνεταιρισμών με γεωργικά μηχανήματα και λιπάσματα, συνεπώς προϋπόθεση ήταν η προηγούμενη ανάπτυξης της βαριάς βιομηχανίας. Ωστόσο η ομάδα του Μάο επέμενε να προσχωρήσει ανεξάρτητα από τις προϋποθέσεις.

Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στην ΕΣΣΔ στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η κολεκτιβοποίηση της Κίνας  ήταν ένας συμβιβασμός  με τις εκμεταλλευτικές τάξεις του χωριού. Σαν αποτέλεσμα οι πλούσιοι χωρικοί και οι επιζήσαντες φεουδάρχες έγιναν αποδεκτοί  σαν ισότιμα μέλη στους συνεταιρισμούς[20]. Η κατάσχεση της γης τους έγινε με αποζημίωση, ενώ μέχρι και το 1958 η κατανομή του εισοδήματος στις κολεκτίβες γινόταν με ένα συνδυασμό της δουλειάς και της περιουσίας που το μέλος συνέφερε στην κολεκτίβα (δηλ. γη, εργαλεία, ζώα). Ενισχύοντας την ιδιωτική επιχειρηματική δραστηριότητα, μετά το 1960 επιτράπηκε στα μέλη της κολεκτίβας να παράγουν ή να εμπορεύονται για ιδιωτικό όφελος. Μάλιστα το 1958 ταυτόχρονα με τη απόφαση της ΕΣΣΔ να περάσουν οι Μηχανοτρακτερικοί σταθμοί  στα κολχόζ, οι Κινέζοι αποφάσισαν επίσης να περάσει όλος ο μηχανολογικός εξοπλισμός στις κολεκτίβες.

4.      Η ταξική πάλη

Η ταξική πάλη στην ιδιόμορφη κατάσταση της Κίνας, όπου ανταγωνιστικές τάξεις στεγάζονταν στο ίδιο κόμμα και μοιράζονταν την εξουσία, δεν μπορούσε παρά να εκδηλωθεί με τη μορφή της εσωκομματικής πάλης και του φραξιονισμού. Το τρόπαιο της ιδιότυπης αυτής ταξικής πάλης ήταν όπως πάντα η πολιτική εξουσία, δηλ. η  εσωκομματική επικράτηση, η διανομή του παραγόμενου πλούτου και ο καθορισμός των οικονομικών προτεραιοτήτων.

Επειδή η ταξική πάλη γινόταν στα πλαίσια του κόμματος όλοι οι αντίπαλοι χρησιμοποιούσαν ορολογία που έμοιαζε με αυτή του μαρξισμού-λενινισμού. Έτσι η στάση του ΚΚΚ αλλά και του Μάο αναφορικά με το πρόσωπο του Στάλιν δεν ήταν θέση αρχών αλλά εξαρτιόταν από τη σχέση της Κίνας με την ΕΣΣΔ και την εκάστοτε εσωτερική συγκυρία.  Ενδεικτικά μετά το 20^ο συνέδριο ο Μάο έγραφε στη Λαϊκή Ημερησία ότι (…) το 20^ο συνέδριο του ΚΚΣΕ έδειξε τρομερή αποφασιστικότητα και κουράγιο εξαλείφοντας την λατρεία του Στάλιν, εκθέτοντας τα σοβαρά λάθη του Στάλιν και απαλείφοντας τις συνέπειες των σοβαρών λαθών του Στάλιν. Σε όλο τον κόσμο οι Μαρξιστές-Λενινιστές και όσοι συμπαθούν την υπόθεση του κομμουνισμού υποστηρίζουν τις προσπάθειες του ΚΚΣΕ να διορθώσει τα λάθη (…)[21]. Μετά τη ρήξη της Κίνας με την ΕΣΣΔ ο Μάο ανακάλυψε ότι ο Στάλιν ήταν το δεύτερο ξίφος μετά τον Λένιν των κομμουνιστών που η ΕΣΣΔ πέταξε μακριά.

Τα επεισόδια της Κινέζικης ιστορίας που περιγράφονται παρακάτω αποτελούν στιγμές της ταξικής πάλης που οδήγησαν στην νίκη της αστικής τάξης ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1970.

4.1. Η υπόθεση Κάο Κανγκ  (1954-1955)

Ο Κάο Κανγκ ήταν ο κυβερνήτης της Νοτιοδυτικής Κίνας που ήταν η πιο ανεπτυγμένη βιομηχανικά περιοχή της Κίνας και που χρησίμευε σαν υπόδειγμα για την υπόλοιπη χώρα. Το 1952 ή περιοχή αντιπροσώπευε το 52% της βιομηχανικής παραγωγής της Κίνας. Ήταν η πρώτη που εφάρμοσε τον κεντρικό σχεδιασμό ήδη από το 1950 και φυσικά όντας κοντά στην ΕΣΣΔ δεχόταν μεγάλη επιρροή[22]. Το 1953 ο Μπο Γιμπο μείωσε τους φόρους που πλήρωναν οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις στο κράτος. Ο Κάο χαρακτήρισε την πολιτική αυτή μπουχαρινική και αντέδρασε.  Προσπάθησε με τη βοήθεια του Ράο Σιουσί,  κυβερνήτη της Ανατολικής Κίνας, και υπολογίζοντας στη βοήθεια του Μάο να αντικαταστήσει ακόμη και με τη βία τους Τσου-Ενλάι και Λιου Σιαοκί. Βρήκε απέναντι του τόσο τον Μάο, το νεοεμφανιζόμενο τότε Ντεγκ Χσιαοπιγκ και  εντέλει τον στρατό, με αποτέλεσμα να συλληφθεί το 1954 και να εκτελεστεί το 1955[23]. Ο Ράο φυλακίστηκε και αυτός και πέθανε στη φυλακή το 1975.  Η μοναδική προσπάθεια της προλεταριακής πτέρυγας του ΚΚΚ να απαλλάξει το κόμμα από τους εκπροσώπους των αστών απέτυχε, επειδή το αγροτικό στοιχείο εντέλει δε συμμάχησε μαζί τους προτιμώντας τους αστούς.

4.2.  Αφήστε 100 λουλούδια να ανθίσουν, 100 σχολές σκέψης να αναμετρηθούν (1956-1957)
Μιμούμενος τον Χρουστσόφ και το ‘λιώσιμο των πάγων’, όπως ονομάστηκε στην ΕΣΣΔ η περίοδος που αντι-σταλινικοί και κατά βάση αντικομουνιστές συγγραφείς έλαβαν το ελεύθερο να δημοσιεύσουν τα έργα τους (π.χ. Σολζενίτσιν, Μεντβέντεφ κλπ), τον Φεβρουάριο του 1956 ο Μάο ενθάρρυνε τους παλιούς εχθρούς του καθεστώτος να κριτικάρουν τις πολιτικές και τις επιδόσεις τόσο της κυβέρνησης όσο και του κόμματος. Τους έδωσε επίσης τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τις δικές τους οργανώσεις[24]. Ο Μάο ισχυριζόταν ότι στα πλαίσια του σοσιαλισμού τόσο η προλεταριακή όσο και η αστική ιδεολογία μπορούσαν όχι μόνο να συνυπάρχουν αλλά και να ανταγωνίζεται η μία την άλλη. Προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τους μη κομματικούς κυρίως αστούς ειδικούς και διανοούμενους ενάντια στο κόμμα. Το κύμα κριτικής που σηκώθηκε είχε σαν αποτέλεσμα την απόσυρση αγροτών από τους νέο-σχηματισμένους συνεταιρισμούς. Αυτό υποχρέωσε με τη σειρά του το ΚΚ να αντεπιτεθεί με την αντι-δεξιά εκστρατεία 6 μήνες αργότερα. Κύριος στόχος ήταν η επιστροφή του κύρους του ΚΚΚ και η καταστολή όσων πήραν μέρος στο αρχικό κύμα κριτικής.

Παράλληλα ό Μάο επιτέθηκε στην έμφαση που έδινε ο κεντρικός σχεδιασμός στη ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας, ζητώντας τη μείωση της συμβολής της στο β’ πεντάχρονο προς όφελος της ελαφριάς βιομηχανίας και της γεωργίας[25]. Τάχθηκε επίσης υπέρ της αποκέντρωσης  του σχεδιασμού. Ο Τσεν Γιουν μάλιστα πρότεινε την αντικατάσταση μέρους του σχεδιασμού με το μηχανισμό της αγοράς. Η απόπειρα του Μάο να συνάψει συμμαχία με την αστική διανόηση έληξε άδοξα με βαριές απώλειες για το κύρος του Μάο (το 8^ο συνέδριο μετά από επιμονή του Λιου Σιαοκί  απάλειψε από το νέο καταστατικό τη σκέψη του Μάο σαν καθοδηγητική αρχή του ΚΚΚ)[26].

4.3. Το Μεγάλο Άλμα Εμπρός (MAE) (1958 -1961)

Το Μεγάλο Άλμα εμπρός ήταν μια συντονισμένη προσπάθεια της ομάδας του Μάο να υπονομεύσει το εν εξελίξει 2^ο πεντάχρονο πλάνο  αλλά και γενικότερα το κεντρικό σχεδιασμό. Η απομάκρυνση από το σοβιετικό μοντέλο υποτίθεται ότι θα βασιζόταν στην άφθονη εργατική δύναμη που διέθετε η Κίνα που θα έφτανε τη Μ. Βρετανία σε 15 χρόνια[27]! Αν και οι στόχοι αλλά και η στρατηγική του 2^ου πεντάχρονου είχε ήδη αποφασιστεί στο 8^ο  συνέδριο το 1956, το 1958  οι στόχοι άλλαξαν: η αρχική αύξηση της βιομηχανίας από 200% έγινε 650% και η αύξηση της αγροτικής παραγωγής κατά 45% μετατράπηκε σε 250%! Το βάρος θα έπεφτε πρώτα στην αγροτική παραγωγή και θα ακολουθούσαν η ελαφριά και βαριά βιομηχανία[28]. Αντίθετα με τα θρυλούμενα, τόσο ο Λιου Σιαοκί όσο και ο Ντεγκ Xσιαοπιγκ ήταν υπέρ του ΜΑΕ το 1958.  Μάλιστα ο Λιου ήταν εκείνος που διάβασε την εισήγηση για το ΜΑΕ στη δεύτερη σύνοδο του 8^ου συνεδρίου του ΚΚΚ τον Μάιο του 1958[29], ενώ ο Ντεγκ έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην διεύθυνση του ΜΑΕ σαν επικεφαλής της γραμματείας του ΚΚΚ.

Η πολιτική του ΜΑΕ συνοψιζόταν σε 4 άξονες:

(α) Αποκέντρωση: Μέρος της κεντρικής ισχύος μεταφέρθηκε στις επαρχιακές και περιφερειακές διοικήσεις. Οι περιφερειακές κυβερνήσεις μπορούσαν να διακρατούν μεγαλύτερο μέρος από το τοπικά παραγόμενο πλεόνασμα από τις εθνικές επιχειρήσεις για τοπικούς σκοπούς και όλο το πλεόνασμα από τις τοπικές επιχειρήσεις[30]. Το κέρδος ήταν το μόνο κριτήριο για το ποια επιχείρηση θα έπαιρνε προτεραιότητα σε τοπικό επίπεδο.

(β) Αύξηση της σημασίας της ελαφριάς βιομηχανίας: Μόνο στους πρώτους μήνες του 1958 δημιουργήθηκαν πάνω από 7,5εκ επιχειρήσεων στην επαρχιακή Κίνα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την απόσπαση εργατικών χεριών από την αγροτική παραγωγή[31].

(γ) Η δημιουργία κομμούνων στην ύπαιθρο: Η αποκέντρωση, αλλά και η αύξηση του βάρους που δόθηκε στη γεωργία αλλά και στην ύπαιθρο γενικότερα, έγινε εφικτή με τη δημιουργία των κομμούνων που συγκέντρωναν τόσο τις γεωργικές δραστηριότητες, όσο και την ελαφριά βιομηχανία, εμπόριο, εκπαίδευση αλλά και την πολιτοφυλακή[32]. Αποτελούσαν αυτόνομες οικονομικές μονάδες έξω από τον κεντρικό σχεδιασμό. Οι κομμούνες δεν ήταν παρά η εφαρμογή της μικροαστικής ιδεολογίας που πίστευε ότι θα φτάσει στον κομμουνισμό μέσω του χωριού και με την αλλαγή των σχέσεων ιδιοκτησίας στην γεωργία. Στα αρχικά στάδια και η συμμετοχή στην κομμούνα γινόταν με βάση τη συνεισφορά ενώ η αποτίμηση της επίδοσής της γινόταν με κριτήριο το κέρδος[33]. Μάλιστα πολλοί πίστευαν ότι οι κομμούνες είναι μία επιστροφή στην ατομική ιδιοκτησία. Ο ίδιος ο Μάο ομολογούσε ότι οι αγρότες εφαρμόζοντας δήθεν τον κομμουνισμό έκρυβαν την παραγωγή και τη μοιράζονταν αποκλειστικά μεταξύ τους χωρίς να δίνουν στο κράτος το μερίδιο του[34]. Αν και οι κομμούνες  με βάση την επίσημη προπαγάνδα έβαζαν τα θεμέλια του κομμουνισμού στην κινέζικη ύπαιθρο, το 1962  χρειάστηκε να δημιουργηθούν επιτροπές φτωχών και μεσαίων χωρικών δείχνοντας ότι εντέλει η διανομή δεν γινόταν μόνο με βάση την εργασία. Επιγραμματικά οι κομμούνες ήταν μία αντιστροφή του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού μεταφέροντας μέρος της παλλαϊκής ιδιοκτησίας στους συνεταιρισμούς.

(δ) Οι τεχνικοί αντικαταστάθηκαν από πολιτικά στελέχη, ενώ μειώθηκε σημαντικά η επιρροή των σοβιετικών συμβούλων οι οποίοι διαφωνούσαν κάθετα τόσο με τη συνολική οικονομική πολιτική όσο και με τις επιμέρους εφαρμογές της

Το μεγαλύτερο φιάσκο του ΜΑΕ ήταν η δημιουργία μικρών χυτηρίων ατσαλιού, μια τυχοδιωκτική προσπάθεια να αποκτήσει το χωριό τα πλεονεκτήματα της μεγάλης βιομηχανίας. Η ποιότητα όμως του παραγόμενου μετάλλου ήταν άθλια, μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού παράτησε τις γεωργικές ασχολίες για να παράγει ατσάλι, οι φυσικοί πόροι λεηλατήθηκαν (δάση ολόκληρα εξαφανίστηκαν για να παρέχουν καύσιμη υλη, ορυχεία λεηλατήθηκαν για να βγει γρήγορα πλούσιο σε περιεκτικότητα μετάλλευμα, κλπ.). Το κόστος εκτοξεύτηκε στον ουρανό.

Ορισμένες από τις πολιτικές του ΜΑΕ είχαν μεγάλη ομοιότητα με τις αντίστοιχες που εφαρμοζόντουσαν στην ΕΣΣΔ την ίδια περίοδο. Ενδεικτικά:

- η αποκέντρωση του κεντρικού σχεδιασμού και ο ορισμός τους κέρδους σαν το βασικό κριτήριο απόδοσης της επιχείρησης περιλαμβανόταν στις μεταρρυθμίσεις Λίμπερμαν

- Η παράδοση του μηχανολογικού εξοπλισμού στις αγροτικές κολεκτίβες ήταν πιστή αντιγραφή της ίδιας πολιτικής στην ΕΣΣΔ το ίδιο έτος

- Η πολιτική των παρθένων γαιών που αποψιλώθηκαν στην Κίνα αποτέλεσε και στην ΕΣΣΔ μία από τις ‘μεγάλες’ ιδέες του Χρουστσόφ

Η αποκέντρωση του κεντρικού σχεδιασμού αυξάνει την εμβέλεια δράσης του νόμου της αξίας που είναι ο μοναδικός τρόπος για να συνδεθούν οι ξεχωριστές πλέον οικονομικές οντότητες. Ο νόμος της αξίας όμως οδηγεί στην απομάκρυνση από την αρχή του σοσιαλισμού ‘ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητες του στον καθένα ανάλογα με την εργασία του’.

Ο πρώτος που αντέδρασε την καταστροφική πολιτική του ΜΑΕ ήταν ο Πεγκ Τεχουάι υπουργός άμυνας και επικεφαλής του ΛΑΣ στον πόλεμο της Κορέας. Κατηγόρησε τις πολιτικές του ΜΑΕ για μικροαστικό φανατισμό[35]. Είχε κι άλλους λόγους να ανησυχεί βλέποντας το χάσμα με την ΕΣΣΔ να μεγαλώνει. Ο Πεγκ απομακρύνθηκε τον Σεπτέμβριο του 1959 από την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και αντικαταστάθηκε από τη μαριονέτα του Μάο, Λιν Πιάο. Το 1966 συνελήφθη από τους κοκκινοφρουρούς και πέθανε στη φυλακή το 1975, όταν οι φιλο-καπιταλιστές επανέρχονταν συνεχώς στην εξουσία (π.χ. Ντεγκ Χσιαοπιγκ).

Η οικονομική καταστροφή που προκάλεσε το ΜΑΕ σε συνδυασμό με τη ξηρασία, είχε αποτέλεσμα ο λιμός που εμφανίστηκε να διεκδικήσει πολλά θύματα. Το 1961 ο Μάο κάνοντας την αυτοκριτική του ζήτησε να σταματήσει η πολιτική του ΜΑΕ. Μαζί του συντάχθηκαν ο Λιου Σιαοκί, ο Τσου Ενλάι και ο Ντεγκ Χσιαοπιγκ. Η διαφωνία τους με την πολιτική του ΜΑΕ δεν ήταν ιδεολογική αλλά  μόνο επειδή το Αλμα απέτυχε. Μετά το φιάσκο του ΜΑΕ την ηγεσία ανέλαβε η διανδρία Λιου -Ντεγκ και προχώρησαν σε ορισμένα μέτρα αναστροφής των πολιτικών του Άλματος

- οι κομμούνες αναδιοργανώθηκαν και μειώθηκε το μέγεθος τους. Το 1962, στο νέο κανονισμό για τις κομμούνες δινόταν η δυνατότητα να κάνουν χρήση μισθωτής εργασίας ατόμων έξω από την κομμούνα ,με άλλα λόγια να αποσπούν υπεραξία[36]. Η γη  μοιράστηκε πάλι στα νοικοκυριά με συγκεκριμένους στόχους παραγωγής[37]. Μάλιστα με βάση αναφορές από την επαρχία Λιεν Τσιαγκ πρώην γαιοκτήμονες και κουλάκοι σταμάτησαν να συμμετέχουν στην συνεταιριστική εργασία και αποσπούσαν από την κολεκτίβα εργαλεία και ζώα για να τα χρησιμοποιήσουν προς ίδιο όφελος[38]. Καταργήθηκαν οι κοινοί χώροι σίτισης και ορίστηκε η παραγωγική μονάδα (ισοδύναμο του χωριού) σαν το επίπεδο διανομής του εισοδήματος αυξάνοντας έτσι τις εισοδηματικές διαφορές.

- έγινε μεταφορά πόρων στην ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας βασισμένη σε εισαγόμενη τεχνολογία

- το 1961 αποφασίστηκε ότι οποιαδήποτε επιχείρηση δεν παρήγε κέρδη για τα επόμενα τρία χρόνια θα έκλεινε[39].

Η κομμούνα ήταν η απάντηση της μικροαστικής τάξης του χωριού στην ελκτική δύναμη της βιομηχανίας και της πόλης. Με άλλα λόγια συγκρατούσε τον πληθυσμό στο χωριό, ενώ μάλιστα αποτέλεσε χώρο υποδοχής αυτών που διώχνονταν από τις πόλεις. Η ένταξη της ελαφριάς  βιομηχανίας στις κομμούνες έδινε τη δυνατότητα στο χωριό να συγκρατεί μέρος της οικονομικής του δύναμης, αποτρέποντας έτσι την ενίσχυση τόσο της εθνικής αστικής τάξης όσο και του προλεταριάτου. Η αποτυχία του Άλματος ήταν μια ήττα για τα μικροαστικά στρώματα της κινεζικής υπαίθρου και τον ίδιο το Μάο.

Μεταξύ 1962-1965 ο Μάο δημιούργησε μια νέα φράξια με επιφανέστερα μέλη τη γυναίκα του Ζιαν Κινγκ, τον Λιν Πιάο και άλλους. Πλέον ο εχθρός προσωποποιούταν  στον Λιου Σιαοκι, τον διάδοχο του ίδιου το Μάο. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων ο Μάο αναδείκνυε τον ΛΑΣ σαν το μοντέλο για την Κίνα. Με την ανάδειξη του Λιν Πιάο στην ηγεσία του ΛΑΣ άρχισε και η σύμφυση του ΚΚΚ με το στρατό. Το 1962 ο Μάο διέταξε τη δημιουργία πολιτοφυλακής  και το 1963 έκανε έκκληση στο λαό να μάθει από το ΛΑΣ. Ο στρατιωτικοί είχαν αναδειχτεί γραμματείς σε 5 από τα 6 κομματικά γραφεία περιοχών που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια του ΜΑΕ. Το 1965 ξεμπερδεύει με τον Λου Ρουκίγκ που πίστευε ότι μπροστά στην πιθανή εμπλοκή με της ΗΠΑ στο Βιετνάμ η Κίνα έπρεπε να επαναπροσεγγίσει την ΕΣΣΔ.  Εκτελώντας διαταγές του Μάο ο Λιν Πιάο κατέλαβε το ραδιόφωνο και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Πεκίνο για να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις για την φυλάκιση του Λου.  Ο Λιν Πιάο ήταν αυτός που συνέραψε στο  περίφημο κόκκινο βιβλιαράκι τις ρήσεις του Μάο επί παντός επιστητού και τοποθέτησε τη γυναίκα του Μάο πολιτιστική υπεύθυνη για τον ΛΑΣ

4.4. Η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση (ΠΕ) 1966-1969.

Αυτό που είναι μοναδικό στην περίπτωση της ΠΕ είναι ότι η πολιτική κρίση αυτή δημιουργήθηκε εσκεμμένα από τον ίδιο τον ηγέτη του καθεστώτος. Ήταν ο ίδιος ο Μάο που αμφισβήτησε την νομιμότητα της εξουσίας του ΚΚΚ, που κινητοποίησε τις κοινωνικές δυνάμεις που θα υπονόμευαν τη δική του κυβέρνηση και έδωσε τα πολιτικά και ιδεολογικά επιχειρήματα για το σκοπό αυτό. Με βάση το σχήμα του Μάο ο ταξικός εχθρός δεν ήταν τόσο τα υπολείμματα των παλιών εκμεταλλευτικών τάξεων, όσο οι γραφειοκράτες ρεβιζιονιστές, που πήραν τον καπιταλιστικό δρόμο και αποτελούσαν την ηγεσία αλλά και το στελεχικό δυναμικό του ΚΚΚ!!! Και αφού η ατομική ιδιοκτησία είχε υποτίθεται εξαφανιστεί, το αναγνωριστικό στοιχείο του ταξικού εχθρού ήταν η πολιτική του συμπεριφορά με άλλα λόγια ήταν απαραίτητη μια πολιτιστική επανάσταση με στόχο τις συνειδήσεις.

Η κριτική του Μάο ήταν όμοια με την κριτική του Λ. Τρότσκυ και του Μ. Τζίλας για την γραφειοκρατία σαν μια νέα εκμεταλλευτική τάξη, συνεπώς η πάλη των τάξεων είχε μεταφερθεί από τη σφαίρα της παραγωγής στο εποικοδόμημα. Η αλήθεια είναι ότι η κατηγοριοποίηση στην Κίνα μετά το 1955 ήταν θεσμικά κατοχυρωμένη. Υπήρχαν 30 τάξεις δημοσίων υπαλλήλων, 10 τάξεις αγροτών 8 τάξεις εργατών 12 για τους καθηγητές, 8 για τους μηχανικούς 5 για τους τεχνίτες, όπως επίσης για τους απασχολούμενους στο θέατρο, όπερα, κλπ. ‘Όλες οι τάξεις αυτές συνοδεύονταν από διαφορές μισθού και άλλων παροχών και όλες έμειναν ανέπαφες σε όλη τη διάρκεια της ΠΕ[40]!

H επίθεση της κλίκας του Μάο ενάντια στην ομάδα του Λιου Σιάοκι ξεκίνησε μετά από μακροχρόνια προετοιμασία. Η βάση της κοινωνικής συμμαχίας που σχημάτισε ο Μάο αποτελούταν από τη νεολαία των αστών και μικροαστών (κοκκινοφρουροί), από τη τάξη των εργατών-αγροτών, τους μικροπωλητές και τον ΛΑΣ.

-  Οι κοκκινοφρουροί ήταν εξωκομματικές οργανώσεις κυρίως στα πανεπιστήμια. Οι πρώτες οργανώσεις των κοκκινοφρουρών αποτελούνταν από φοιτητές που δεν ανήκαν στις 5 κόκκινες κατηγορίες (γόνοι οικογενειών φτωχών αγροτών, εργατών, στελεχών του κόμματος και του κράτους,  στρατιωτών και  μαρτύρων του αγώνα). Αποτελούνταν από τη φύτρα των παλιών εκμεταλλευτικών τάξεων, των συνεργατών του ΚΜΤ, κλπ.[41] Στο προπύργιο τους, το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, μόλις το 38% των φοιτητών είχε εργατική ή αγροτική καταγωγή[42]. Η αποτυχία του ΜΑΕ και η ανάγκη για περιορισμό στον προϋπολογισμό της εκπαίδευσης είχε περιορίσει την εισαγωγή στα ΑΕΙ των παιδιών της εργατικής τάξης.

- Τη μεικτή κατηγορία εργατών-αγροτών την αποτελούσαν συνήθως αγρότες που εγκατέλειπαν το χωριό και κατευθύνονταν στις πόλεις. Συνήθως δεν είχαν σταθερή δουλειά και αμείβονταν με το μικρότερο μισθό σαν ανειδίκευτοι. Ορισμένοι από αυτούς επέστρεφαν στα χωριά τους την εποχή της συγκομιδής.  Ο χαμηλός μισθός τους είχε σαν αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να τους προτιμούν απολύοντας μόνιμους εργάτες. Η πρακτική αυτή έκοβε το μέλλον στους μαθητευόμενους  εργάτες και δημιουργούσε μεγάλες εντάσεις.

Ο Μάο σε μια επίδειξη της θεϊκής του υπόστασης κολύμπησε στο Γιαγκτσέ ποταμό περίπου 9 μίλια σε χρόνο πολύ πιο κάτω από το παγκόσμιο ρεκόρ(!)[43]. Κατόπιν έφτασε στο Πεκίνο για τη συνεδρίαση της ΚΕ υψώνοντας ένα πλακάτ έξω από την πόρτα της αίθουσας που έγραφε ‘βομβαρδίστε τα επιτελεία’. Η ΚΕ του ΚΚΚ (εκλεγμένη το 1956!!!) συνήλθε τον Αύγουστο του  1966. Παρόντα ήταν περίπου τα μισά μέλη της ενώ η αίθουσα ήταν γεμάτη από κοκκινοφρουρούς. Τρομοκρατώντας τα μέλη της ΚΕ ο Μάο υπέκλεψε την απόφαση να κινητοποιηθεί η χώρα για να κριτικάρει ‘αυτούς στην εξουσία που έχουν πάρει τον καπιταλιστικό δρόμο’.  Παράλληλα ο Λιν Πιάο ενίσχυσε τις θέσεις του στρατού στην πρωτεύουσα. Τότε ξεκίνησε ένα πογκρόμ σε ολόκληρη τη χώρα όπου στελέχη, διευθυντές, επικεφαλής επιχειρήσεων πανεπιστημίων, υπουργείων και άλλων κρατικών δομών, απομακρύνονταν από τις θέσεις τους,  διαπομπεύονταν δημόσια και στέλνονταν σε αγροκτήματα για να δουλέψουν.

Η οικονομική πολιτική της ΠΕ ήταν περίπου μία επανάληψη των πολιτικών του Άλματος.

- Εντάθηκε η μεταφορά του μηχανολογικού εξοπλισμού στις κολεκτίβες

- Η διασπορά της βιομηχανίας σε μικρές μονάδες στην επαρχεία ήταν ένα άλλο χαρακτηριστικό της ΠΕ, όπου δημιουργήθηκαν χιλιάδες υδροηλεκτρικοί σταθμοί αλλά και άλλες βιομηχανικές επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας και χαμηλής παραγωγικότητας, σε μία προσπάθεια να λυθεί το χρόνιο πρόβλημα της ανεργίας στην ύπαιθρο.

- Τα πανεπιστήμια έκλεισαν για 5 ολόκληρα χρόνια και άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης για μικρότερο χρονικό διάστημα, με την πρόφαση ότι δεν υπάρχουν αυθεντίες. Το πλήγμα για την επιστήμη ήταν τεράστιο και το κενό έκανε δεκαετίες για να κλείσει[44].

- Δημιουργήθηκαν οι ονομαζόμενες επαναστατικές επιτροπές που αντικατέστησαν το κόμμα στην εξουσία, στο όνομα της επίθεσης ενάντια στη γραφειοκρατία και της επέκτασης της δημοκρατίας. Αντικατέστησαν στην ουσία τις κομματικές οργανώσεις σε κάθε κομμούνα, τόπο δουλειάς,  πανεπιστήμιο και κυβερνητικό πόστο. Δήθεν εκλεγμένες από τη βάση, στην ουσία αποτελούταν από έναν εκπρόσωπο της ΠΕ, έναν του στρατού και έναν κυβερνητικό αξιωματούχο πιστό στον Μάο.

Οι αντίπαλοι του Μάο αρχικά προσπάθησαν να εκτρέψουν την επίθεση εναντίον τους επιτιθέμενοι στα απομεινάρια των παλιών εκμεταλλευτικών τάξεων. Δημιούργησαν τις δικές τους οργανώσεις κοκκινοφρουρών  από γόνους στελεχών και εργατών, ενώ επέμειναν ότι  οι φρουρές έπρεπε να παραμείνουν κάτω από κομματικό έλεγχο. Έτσι π.χ. στην Γκουαγκτσού το 73% των παιδιών στελεχών συμμετείχαν σε οργανώσεις που υπερασπίζονταν το κόμμα ενώ αντίθετα τα παιδιά αστών και διανοούμενων σε οργανώσεις που επιτίθονταν στο κόμμα[45]. Στους κοκκινοφρουρούς αντιπαρατέθηκαν οι άλικοι φρουροί, αποτελούμενοι από εργάτες που αντιστεκόντουσαν στην τρομοκρατία των πρώτων.  Όλη η χώρα βυθίστηκε σ’ έναν χαμηλής έντασης εμφύλιο πόλεμο. Στη Σαγκάη δημιουργήθηκε το ‘Προλεταριακό Επιτελείο’ από ανειδίκευτους εργάτες και αγρότες, με τη βοήθεια των εξωκομματικών οργανώσεων νεολαίας. Με τη βοήθεια του ΛΑΣ άρχισαν να καταλαμβάνουν εργοστάσια, εφημερίδες, κλπ. Αν και χρησιμοποίησαν την κομμούνα του Παρισιού το 1871, σαν παράδειγμα στις νέες κομμούνες που δημιούργησαν, στην πόλη δεν έκαναν εκλογές, απλώς διόρισαν επικεφαλής στρατιωτικούς. Παρ’ ότι ο εχθρός ήταν αυτοί που πήραν τον καπιταλιστικό δρόμο, ο Τσου Ενλάι  προστάτευε τα επιφανή μέλη της εθνικής αστικής τάξης από τις διώξεις των αχαλιναγώγητων κοκκινοφρουρών. Στη διάρκεια της ΠΕ πολλοί  αντεπαναστάτες βγήκαν φανερά, ζήτησαν και πέτυχαν τη δικαίωση και την αποκατάσταση τους[46].  Όπως είναι φυσικό η ΠΕ δημιούργησε τη δική της γραφειοκρατία από τα κακά της οποίας δήθεν θα απάλλασσε τη χώρα. Στις αγροτικές κομμούνες εφαρμόστηκε στρατιωτικός τρόπος οργάνωσης της ζωής και της εργασίας (πολύτιμο μάθημα για τον Πολ Ποτ μερικά χρόνια αργότερα)

Ο Λιου Σιαοκί απομακρύνθηκε από την αντιπροεδρία και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό το 1967. Η βασική κατηγορία ενάντια του ήταν ότι επέμενε πως η εκμηχάνιση της γεωργίας έπρεπε να γίνει κεντρικά κάτω από την αιγίδα του κράτους και όχι από τις κολεκτίβες[47]. Κατά τη σύλληψή του οι κοκκινοφρουροί τον έδειραν άγρια ενώ πέθανε στη φυλακή το 1969. Την ίδια περίοδο πέθανε στη φυλακή ο Πεγκ Ντεχουάι. Τον Σεπτέμβριο του 1967 κι ενώ η χώρα βρισκόταν πλέον στη μέση ενός εμφυλίου πολέμου, ο ΛΑΣ με εντολή του Μάο, ανέλαβε τον έλεγχο της κατάστασης. Διέλυσε πολλές από τις κοκκινοφρουρίτικες οργανώσεις και μετέφερε εκατοντάδες χιλιάδες μέλη τους σε αγροτικές και συνοριακές περιοχές. Η χρησιμότητα τους στα σχέδια του Μάο είχε ολοκληρωθεί και έθεταν στην ατζέντα αιτήματα που ο Μάο δεν είχε καμία πρόθεση να ικανοποιήσει. Έτσι στάλθηκαν να συναντήσουν τα θύματα τους στην κινέζικη επαρχία. Οι νεκροί μόνο της ΠΕ υπολογίζονταν στα 400.000[48].

Το 9^ο συνέδριο (Απρίλιος 1969, 13 χρόνια μετά το 8^ο) ήταν η ληξιαρχική πράξη θανάτου του ΚΚΚ. Αφού οι κομματικές οργανώσεις είχαν διαλυθεί, οι αντιπρόσωποι για το συνέδριο εκλέχθηκαν είτε με ‘διαβούλευση’ των εξωκομματικών επαναστατικών επιτροπών  και των διαφόρων οργανώσεων της ΠΕ είτε διορίστηκαν. Τα 2/3 των αντιπροσώπων ήταν στρατιωτικοί όπως και το 45% της νέας ΚΕ (12% στο 8^ο συνεδρίου)[49]. Το συνέδριο αποτέλεσε  το αποκορύφωμα του αρχηγού του στρατού Λιν Πιάο που ορίστηκε διάδοχος του Μάο και μάλιστα η πρόβλεψη αυτή συμπεριλήφθη και στο νέο καταστατικό. Ήταν η πράξη ίδρυσης του νέου ΚΚΚ που κυβερνά σήμερα την Κίνα.

Όπως ευφυώς παρατήρησε ο Ε. Χότζα, η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση δεν ήταν ούτε επανάσταση ούτε μεγάλη ούτε πολιτιστική και σίγουρα ούτε στο ελάχιστο προλεταριακή[50]. Σε μία προσπάθειά του να απαλλαγεί από την αντι-αμερικάνικη φράξια του Λιού Σιαοκί, ο Μάο στράφηκε στους εχθρούς της επανάστασης του 1949 για βοήθεια, όπως ακριβώς έκανε και στα ‘100 λουλούδια’ αλλά και το 1962 στην  εκστρατεία της σοσιαλιστικής εκπαίδευσης. Η ΠΕ δεν είχε σχεδόν καμία επίπτωση στην επαρχία της Κίνας και αυτό αποδεικνύει ότι επρόκειτο για μια εκ νέου επίθεση της μικροαστικής τάξης του χωριού ενάντια στην εθνική αστική τάξη. Επίσης, παρά τα παχιά λόγια για ισότητα στους μισθούς, κλπ, η ΠΕ ελάχιστους θεσμούς άλλαξε, ενώ διατήρησε τις διαφοροποιήσεις που υπήρχαν. Περιορίστηκε στις αλλαγές προσώπων και φυσικά στην οικονομική ενίσχυση της υπαίθρου σε βάρος των πόλεων. Η ΠΕ βρέθηκε αντιμέτωπη και με την εργατική τάξη της Κίνας, για την καταστολή της οποία χρησιμοποιήθηκε ο στρατός. Μάλιστα την εργατική τάξη της Σαγκάης την έπνιξε στο αίμα η Ζιανγκ Κινγκ. Η ΠΕ έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς πρωταγωνιστές της δεκαετίας του ’70 να βγουν από την αφάνεια. Ανάμεσα του ο διάδοχος του Μάο Χούα Κουοφέγκ και οι τρεις της μετέπειτα αποκαλούμενης συμμορίας των τεσσάρων (Ζανγκ Τσουνκιάο, Γιάο Βενιάν, Γουανγκ Χονγκβεν).

5.      Η Σινο-σοβιετική  ρήξη και η στροφή προς τις ΗΠΑ.

Η ρήξη μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμουνιστικών κομμάτων στον κόσμο ξεκίνησε το 1959. Τον Αύγουστο του 1960 αποσύρθηκαν οι σοβιετικοί ειδικοί σαν αντίδραση στις φιλο-καπιταλιστικές πολιτικές του  Άλματος. Οι διαφωνίες εντάθηκαν όταν η ΕΣΣΔ αρνήθηκε να βοηθήσει την Κίνα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Ο Μάο ανακάλυψε εκ νέου τον Στάλιν και κατηγορούσε το ΚΚΣΕ για ρεβιζιονισμό. Επίσης ισχυριζόταν ότι μετά από έναν θερμοπυρηνικό πόλεμο οι λαοί θα είναι σε θέση να χτίσουν έναν λαμπρό μέλλον. Το 1962 η ΕΣΣΔ πήρε το μέρος της Ινδίας στη συνοριακή της διένεξη με την Κίνα. Το 1963 ο Μάο ανακάλυψε ότι στην ΕΣΣΔ ο καπιταλισμός είχε παλινορθωθεί. Μάλιστα οι κινέζοι μοίραζαν φυλλάδια στις πόλεις της ΕΣΣΔ με την κριτική του ΚΚΚ ενάντια στο ΚΚΣΕ, γεγονός που οδήγησε στα άκρα τις σχέσεις των δύο χωρών. Η επιθετικότητα των ΗΠΑ στην Ινδοκίνα οδήγησε σε ορισμένες αποτυχημένες εντέλει προσπάθειες να γεφυρωθεί το χάσμα το 1964. Το 1969 η κατάσταση οδηγήθηκε στα πρόθυρα ανοικτής σύρραξης με την ένοπλη   σύγκρουση στο νησί Νταμάνσκι στον ποταμό Ουσουρι τον Μάρτιο που έληξε με νίκη του Κόκκινου Στρατού.

Η ηγεσία της Κίνας εκτίμησε ότι το στοιχείο-κλειδί που συγκρατούσε τους Σοβιετικούς ήταν η στάση των ΗΠΑ, που κατά την άποψη των Κινέζων δεν ήθελαν την ισχυροποίηση της Σοβιετικής Ένωσης μετά από μια επιτυχημένη επίθεση στην Κίνα. Αυτή η εκτίμηση έγινε η βάση για την απόφαση της ηγεσίας του ΚΚΚ να εγκαινιάσει μια πολιτική εκτόνωσης των διπλωματικών σχέσεων με τις ΗΠΑ. Ένας άλλος υπολογισμός που ενίσχυε την παραπάνω κατεύθυνση από πλευράς των Κινέζων ήταν η εκτίμηση τους ότι οι ΗΠΑ είχαν βαλτώσει στον πόλεμο του Βιετνάμ και πιθανότατα  θα ηττηθούν, όπως και έγινε. Τη διπλωματική προσέγγιση την υποστήριξαν ο Μάο, ο Τσου Ενλάι και η ομάδα των τεσσάρων της Σαγκάης που είχαν αναδειχτεί σε κεντρικά στελέχη στη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, από τη μια μεριά. Από την άλλη, ο Λιν Πιάο, ο Τσεν Μπόντα και ένας αριθμός υψηλόβαθμων στρατηγών διαφωνούσαν με αυτή την επιλογή και πρότειναν έναν συμβιβασμό με την Σοβιετική Ένωση. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο Λιν Πιάο επιδίωξε να καθοριστεί ο ίδιος υπεύθυνος επικεφαλής του κράτους στη Συνδιάσκεψη του κόμματος το φθινόπωρο του 1970 στο Λουσόν. Στη συνέχεια η ηγεσία του κόμματος εξαπέλυσε κριτική στην ομάδα του Λιν Πιάο. Ο Λιν, αντιμέτωπος με την πολιτική ήττα, τον Σεπτέμβρη του 1971 επιχείρησε να κάνει στρατιωτικό πραξικόπημα το οποίο απέτυχε και ο ίδιος σκοτώθηκε . Το 1972 πραγματοποιείται το ταξίδι του Νίξον στην Κίνα.

Η φιλοαμερικάνικη στροφή της Κίνας ντύθηκε ιδεολογικά με τη διαβόητη θεωρία των τριών κόσμων όπου σύμφωνα με τον Μάο η βασική αντίθεση δεν ήταν μεταξύ καταπιεστών και καταπιεζόμενων αλλά μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων και του υπόλοιπου κόσμου. Η στροφή αυτή μεταφράστηκε στην υποστήριξη των πιο άγριων δικτατοριών στον κόσμο (Φιλιππίνες, Πακιστάν, Κεϋλάνη, Ιράν, Χιλή, Ταϊλάνδη, κλπ). Η κινέζικη πρεσβεία έκλεισε τις πόρτες της στους αριστερούς που αναζητούσαν καταφύγιο στο Σαντιάγκο, ενώ έδωσε δάνειο 50εκ$ στην κυβέρνηση του Πινοσέτ. Ενίσχυσε τον αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλε Σελασιέ και το φιλο-νοτιοαφρικάνικο αντάρτικο της Unita στην Αγκόλα. Η ΕΟΚ χαιρετίστηκε σαν μια προσπάθεια του δεύτερου κόσμου να αντιμετωπίσει τις δύο  υπερδυνάμεις. Στην ιστορία έχει μείνει  το συλλυπητήριο τηλεγράφημα του Πινοσέτ για το θάνατο του Μάο.

Ο κεντρικός σχεδιασμός είχε αντικατασταθεί με την πρόοδο με άλματα. Το 1970 περίπου το 80% των βιομηχανικών επιχειρήσεων και αρκετές μεικτές επιχειρήσεις βγήκαν από τον κεντρικό σχεδιασμό και μεταφέρθηκαν στα τοπικά όργανα. Αυτή η αποκέντρωση ενθάρρυνε τους διευθυντές να καθορίζουν εκείνοι το ύψος της παραγωγής και την κατεύθυνση των επενδύσεων, το κόστος, τις τιμές Το γιουγκοσλαβικό μοντέλο της αυτοδιαχείρισης έβρισκε την εφαρμογή του και στην Κίνα. Η αποκέντρωση έγινε η αιτία δημιουργίας χιλιάδων μικρών ιδιωτικών επιχειρήσεων που αύξησαν αριθμητικά την αστική τάξη της χώρας. Η κερδοσκοπία αλλά και η διαφθορά, το οικονομικό έγκλημα και η κλοπή της δημόσιας περιουσίας έλαβαν τεράστια έκταση ειδικά με το 1970.

Το 1973 ο Ντεγκ Χσιαοπινγκ επιστρέφει στην κεντρική πολιτική σκηνή  για να διαδεχτεί τον Τσου Ενλαί που ήταν βαριά άρρωστος. Μάλιστα είναι ο Ντεγκ που τον Απρίλιο του 1974 από το βήμα του ΟΗΕ κάνει την πρώτη αναφορά στη θεωρία του Μάο των τριών κόσμων. Τον Οκτώβρη του 1974 αντικαθιστά στη θέση του πρωθυπουργού τον Τσου Ενλάι . Στο σύνταγμα του 1975 κατοχυρώνεται η ατομική ιδιοκτησία στη γη. Ξεσπούν εργατικές εξεγέρσεις και απεργίες που σε μεγάλο μέρος προκλήθηκαν από την εφαρμογή της πρότασης της συμμορίας των 4 για περισσότερες ώρες εργασίας με την ίδια αμοιβή. Στις 8 Ιανουαρίου του 1976 πεθαίνει ο Τσου Ενλάι. Στην κηδεία του χιλιάδες κόσμου διαδηλώνουν προς τιμή του καταφερόμενοι ανοικτά ενάντια στην συμμορία των 4 και έμμεσα κατά του Μάο. Η καταστολή του συγκεντρωμένου πλήθους έχει σαν αποτέλεσμα και την αποπομπή του Ντεγκ από το αξίωμα του πρωθυπουργού, ενώ ο Μάο ανακηρύσσει τον Χούα Κουοφενγκ σα διάδοχο του.

6.      Μετά τον Μάο

Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1976 πεθαίνει ο Μάο και ο πόλεμος των διαδόχων ξεσπά.  Η Ζιάνγκ Κινγκ προωθεί τον εαυτό της για διάδοχο του ανδρός της.  Οι αυλικοί του Μάο, η Συμμορία των τεσσάρων θέτει την πολιτοφυλακή της Σαγκάης σε ετοιμότητα. Από την άλλη ο Χουα και οι στρατηγοί δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια και στις 6 Οκτωβρίου η χήρα του Μάο συλλαμβάνεται στο σπίτι της στο Πεκίνο από μονάδα του ΛΑΣ. Ο Ντεγκ επανέρχεται στη θέση του πρωθυπουργού, ενώ ο νέος ισχυρός άνδρας με τις πλάτες του στρατού είναι ο Χούα.

Το 1975, 97% των παγίων ήταν κάτω από κρατικό  έλεγχο αλλά αυτό μεταφραζόταν σε 63% της απασχόλησης και 86% του παραγόμενου προϊόντος[51]. Το 1978 περίπου το 22% της βιομηχανικής παραγωγής παραγόταν από τον ημι-κρατικό τομέα, δηλ. τις αστικές βιομηχανικές κολεκτίβες [52]. Το 1979 για πρώτη φορά η ανεργία έφτασε στις πόλεις το 5,9%, με αποτέλεσμα πάνω από 8 εκατομμύρια κυρίως νέοι να είναι χωρίς δουλειά. Η πίεση αυτή ώθησε την κυβέρνηση να αφήσει τους ανέργους να απασχοληθούν στον ιδιωτικό τομέα είτε σαν αυτοαπασχολούμενοι είτε σαν υπάλληλοι. Η ατομική ιδιοκτησία επεκτάθηκε χωρίς προηγούμενο. Οι περιορισμοί για το χτίσιμο ιδιωτικών κατοικιών στις αστικές περιοχές καταργήθηκαν. Επιστράφηκαν οι κατασχεμένες περιουσίες των καπιταλιστών και οι μισθοί τους, που είχαν μειωθεί, επέστρεψαν στα παλιά τους επίπεδα. Το 1979 ορίζονται τέσσερις ειδικές οικονομικές ζώνες στις παράλιες περιοχές της Νότιας Κίνας. Η απόβαση του ξένου κεφαλαίου στην Κίνα, 30 μόλις χρόνια μετά την εκδίωξη του είναι πλέον γεγονός.

Η Πολιτιστική επανάσταση καταστρέφοντας το ΚΚΚ άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την ανοικτή καπιταλιστική παλινόρθωση. Η ΠΕ αφαίρεσε κάθε δυνατότητα αντίστασης της κινέζικης εργατικής τάξης στις μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν 

7.      Συμπερασματικά

‘ Μπορούν οι καπιταλιστές να εκδιωχθούν χωρίς την άγρια ταξική πάλη; Όχι  δεν μπορούν…. Δε υπάρχουν περιπτώσεις στην ιστορία που η ετοιμοθάνατη μπουρζουαζία να μην χρησιμοποιήσει όλη τη δύναμη που της έχει απομείνει για να διατηρήσει την ύπαρξη της’[53] έγραφε ο Στάλιν το 1927. Στην Κίνα η αστική τάξη παρέμεινε στο τιμόνι της εξουσίας από την επανάσταση του 1949 μέχρι σήμερα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελούσε τον αδύναμο εταίρο σε μία συμμαχία στην οποία ηγεμόνευαν τα αγροτικά στρώματα μαζί με ένα αδύναμο προλεταριάτο. Ο αδυσώπητος νόμος της αξίας την δυνάμωσε και μέσα σε τριάντα χρόνια έγινε η άρχουσα τάξη της Κίνας. Μεγάλη συμβολή στην τελική επικράτηση της αστικής τάξης είχε ο Μάο τόσο με τις πράξεις του όσο και με τις θεωρητικές του κατασκευές. 

Το νέο τροποποιημένο καταστατικό του ΚΚΚ που εγκρίθηκε στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΚ, στις 14 Οκτωβρίου 2012, ορίζει τα εξής:

(…) Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας  έχει τον Μαρξισμό-Λενινισμό, τη σκέψη του Μάο Τσετούγκ, τη θεωρία του Ντεγκ Χσιαοπίγκ σαν καθοδηγητή στη δράση (…)

(…)Οι Κινέζοι Κομμουνιστές, με τον Σύντροφο Μάο Τσετούνγκ ως τον κύριο εκπρόσωπό τους, δημιούργησαν τη Σκέψη Μάο Τσετούνγκ ολοκληρώνοντας τις βασικές αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού με τη συγκεκριμένη πρακτική της Κινέζικης επανάστασης. Η Σκέψη Μάο Τσετούνγκ είναι ο Μαρξισμός-Λενινισμός εφαρμοσμένος και αναπτυγμένος στην Κίνα… Κάτω από την καθοδήγηση της Σκέψης Μάο Τσετούνγκ, το ΚΚΚ οδήγησε τους λαούς όλων των εθνικών ομάδων της χώρας στην παρατεταμένη επαναστατική πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, τη φεουδαρχία και το γραφειοκρατικό καπιταλισμό, νικώντας στη νεοδημοκρατική επανάσταση και ιδρύοντας τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, τη δημοκρατική δικτατορία του λαού. Μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας, τους καθοδήγησε στο να πραγματοποιήσουν με επιτυχία το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, ολοκληρώνοντας τη μετάβαση από τη Νέα Δημοκρατία στο σοσιαλισμό, εγκαθιδρύοντας το βασικό σύστημα του σοσιαλισμού και αναπτύσσοντας το σοσιαλισμό οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά(…)[54].

Σημειώσεις

---

[1] Mao Tse-tung: 'The Chinese Revolution and the Chinese Communist Party' (December 1939), in: 'Selected Works', Volume 2; Peking; 1965; p. 327

[2] The Politics of China. The Era of Mao and Deng.  Edited  by Roderick McFarquhar. Cambridge University Press 1997 p. 27 (McFarquhar. 1997)

[3] Class conflict in Chinese socialism. Richard Curt Kraus. Columbia University Press. 1981. σελ.73 (Kraus 1981)

[4] Kraus 1981 σελ..73

[5] Minxin Pei. From Reform to Revolution Harvard University Press σελ..101 (Minxin 1998)

[6] Mark Selden. The People Republic of China. A documentary history of revolutionary change. Monthly Review Press 1979 σελ. 21 (Selden 1979)

[7] Selden 1979 σελ 211

[8] Alan Lawrance. China under Communism. Rootledge 2002σελ. 12 (Lawrance 2002)

[9] Selden 1979 σελ.289

[10] Lawrance 2002. σελ. 27

[11] Selden 1979 σελ. 21

[12] Selden 1979 σελ 73

[13] Mao Tsetung On the Ten Major Relationships. Marxist.org

[14] Selden 1979 σελ. 306

[15] Selden 1979 σελ. 567

[16] The Processes of Capitalist Development of the Chinese Economy, by Tomor Cerova — Docent, Professor at the Faculty of Economics at the University of Tirana

[17] Selden 1979 σελ. 308

[18] http://en.wikipedia.org/wiki/Rong_Yiren

[19] The Processes of Capitalist Development of the Chinese Economy, by Tomor Cerova — Docent, Professor at the Faculty of Economics at the University of Tirana

[20] Selden 1979 σελ.. 360

[21] Open letter of the CC of CPSU to all party organisations to all communists of the Soviet Union July 14 1963. Marxist.org

[22] McFarquhar. 1997 σελ 32

[23] Jing Huang. Factionalism in Chinese Communist Politics Cambridge University Press 2006 σελ. 159-202 (Huang 2006)

[24] McFarquhar. 1997 σελ. 68

[25] Selden 1979 σελ 316

[26] Roderick MacFarquahar: 'The Origins of the Cultural Revolution: 1: Contradictions among the People: 1956-1957' p. 100-107

[27] Mao Tsetung The vision of the Great Leap. Selden p. 383

[28] Selden 1979 σελ. 106

[29] Selden 1979 σελ. 388

[30] Selden 1979 σελ/ 435

[31] Selden 1979 σελ. 80

[32] Selden 1979 σελ. 411

[33] Selden 1979 σελ. 400

[34] Selden 1979  σελ. 470

[35] Selden 1979 σελ. 475

[36] Selden 1979 σελ. 525

[37] Huang 2006 σελ. 240

[38] Selden 1979 σελ. 533

[39] Selden 1979 σελ. 485

[40] Kraus 1981 σελ.185

[41] Kraus 1981 σελ 121-122

[42] Kraus 1981 σελ. 69

[43] McFarquhar. 1997 σελ. 176

[44] Selden 1979 σελ.. 113

[45] McFarquhar. 1997 σελ.. 184

[46] Kraus 1981 σελ. 112

[47] Selden 1979 σελ. 627

[48] McFarquhar. 1997 σελ. 244

[49] McFarquhar. 1997σελ. 229

[50] Enver Hoxha: ‘Imperialism and the Revolution’ (April 1978), in: ‘Selected Works’, Volume 5; Tirana; 1985; p. 655

[51] Selden 1979 σελ. 655

[52] Minxin 1998 σελ..92

[53] Josef V. Stalin: ‘The Right Deviation in the CPSU (b)’ (April 1929), in: ‘Works’, Volume 12; Moscow; 1955; p. 34, 40).

[54] http://news.xinhuanet.com/english/special/18cpcnc/2012-11/18/c_131982575.htm