Ήρθανε άλλες εποχές

Χτες ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του ευρωμπάσκετ της σλοβενίας κι η κε του μπλοκ προχωρά σε μια σειρά αναρτήσεων με ελεύθερους συνειρμούς και καταδύσεις στην ιστορία, με αφορμή όσα είδε μέχρι στιγμής στη διοργάνωση.

Η πιο σημαντική είδηση από τον όμιλο της εθνικής ήταν ίσως ο ηχηρός αποκλεισμός της ρωσίας, που πήγε άπατη σαν (ταξικό) ναυάγιο –ενώ πέρσι στο λονδίνο πήρε το χάλκινο- έχοντας στον πάγκο της καπετάνιο το βασίλι καράσεφ, που δε φάνηκε καλός στη φουρτούνα, κυρίως επειδή του έλειπαν πολλά πρωτοπαλίκαρα. Ο καράσεφ στα νιάτα του, τη μαύρη (σαν χόλντεν) δεκαετία του 90’, ήταν από τους καλύτερους οργανωτές (play maker). Αλλά μόλις πρόσφατα έμαθα πως κανονικά το όνομά του προφέρεται καρασόφ –και ένας τοίχος (του βερολίνου) γκρεμίστηκε στο μικρόκοσμο μέσα μου.

Θυμήθηκα όμως το γκόρμπι, που στα αγγλικά γραφόταν gorbachev και τον πνευματικό του πατέρα, το νικήτα, που μια μειοψηφία τον έλεγε κρούτσεφ, από το αγγλικό khrushchev. Και δεν ξέρω εάν ο καράσεφ είναι κι αυτός ρεβιζιονιστής, αλλά για να γίνει ομοσπονδιακός προπονητής, χρειάστηκε να γίνουν κάποιες εκκαθαρίσεις και η μπάλα πήρε και τον κατσικάρη, που εξωθήθηκε σε παραίτηση, παραμονές της διοργάνωσης. Εκτός και αν τον έφαγαν οι ρώσοι για αντίποινα στη δουλειά που χάλασε με δεπα και σαββίδη.

Φώτης Κατσικάρης, θύτης και θύμα του ρωσόδουλου μπλοκ

Η ρώσικη γλώσσα έχει γενικώς πολύ διαφορετικούς κανόνες προφοράς από τους δικούς μας –γι’ αυτό συνήθως κακοποιούμε τα ονόματα και τις λέξεις τους. Δε θέλω να γίνω σχολαστικός σαν το σπυρόπουλο, αλλά η σωστή προφορά κάποιων διεθνών παικτών για παράδειγμα είναι κιριλένκα και ζεβροσένκα, γιατί το άτονο [ο] διαβάζεται όπως το δικό μας άλφα. Αν ακούσεις πχ τους ρώσους να μιλάνε για σακαλάντ, εννοούν τη σοκολάτα. Κι όταν λένε ρακέτα, δε γίνεται λόγος για αντισφαίριση και τενίστες, αλλά για ρουκέτες, πυραύλους –άντε και τους χιούστον ρόκετς.

Αυτό που δεν έχω καταλάβει πάντως είναι τι συμβαίνει με το πανεπιστήμιό τους, το λομονόσοφ, και τους γλίτωσαν τόσο [ο] χωρίς να τονίζονται.

Όσο κι αν φαίνεται περίεργο λόγω της φετινής παρακμής τους, οι ρώσοι είναι η τελευταία ομάδα που πήρε το ευρωμπάσκετ, πριν από τους ισπανούς και την κονκισταδόρικη κυριαρχία τους στην ήπειρο –κι η ελλάδα είναι η τελευταία εθνική στο ποδόσφαιρο που πήρε το γιούρο πριν από τη ρόχα, οπότε ας μην το κάνουμε θέμα. Το πήρανε μάλιστα μες στο σπίτι τους, με ένα σουτ του χόλντεν που τους άφησε ξερούς, σεπτέμβρη του 07’, ανήμερα των εθνικών εκλογών στην ελλάδα, στην επανεκλογή του καραμανλή (που «τον έριξαν» ντεμέκ επειδή έκανε «ανεξάρτητη πολιτική» παίζοντας μπάλα και με τους ρώσους) και το κόκκινο 8,2% που μας ανέβασε προσωρινά το ηθικό και τις αυταπάτες. Και τη νύχτα κάποιοι από εμάς δεν πέφταμε για ύπνο αν δεν βλέπαμε πρώτα το ποσοστό μας να πιάνει το οχτάρι στο μπροστά ψηφίο, για να κλείσουμε τα μάτια μας ευτυχισμένοι.

Οι ρώσοι λοιπόν προβάλλουν σε κάθε φίλαθλη συνείδηση ως οι νόμιμοι κληρονόμοι της κραταιάς –μπασκετικά και γενικότερα- σοβιετικής αρκούδας. Αν και η τελευταία καλή σοβιετική ομάδα είχε ως βάση της τους… «βαλτικάριους», που ήταν οι πρώτοι που αποσχίστηκαν. Σαμπόνις, μαρτσουλιόνις, βάλτερς, χομίτσιους, κουρτινάιτις… ως κι ο διαβόητος γιοβάισα με το τρίποντο στο ταμπλό του σεφ, λιθουανός ήταν. Ενώ ο βολκόφ, το ‘παιξε λίγο δίπορτο μετά τη διάλυση, πριν αποφασίσει τελικά να επιλέξει ουκρανική υπηκοότητα –κι άφησε μόνο τον τσατσένκο στους ρώσους, που ήταν αγαθός γίγαντας, κατ’ εικόνα και ομοίωση της μαμάς πατρίδας.

Κι ήταν αρκετοί αυτοί που βρέθηκαν στο ίδιο δίλημμα με το βολκόφ, όπως εκείνος ο κοσμοναύτης που πέταξε για το διαστημικό σταθμό μιρ ως σοβιετικός πολίτης, έμεινε έναν χρόνο και όταν επέστρεψε, βρήκε τη σοβιετία διαλυμένη και του είπαν να επιλέξει τι εθνικότητα προτιμά να έχει.

Τα ύστερα του (νέου) κόσμου, του σοσιαλισμού…

Το τελευταίο ευρωμπάσκετ που πήρε η σοβιετία ήταν το 85’, πριν αρχίσει η παραλυτική δράση της περεστρόικα, με μια τελευταία αναλαμπή το χρυσό στη σεούλ το 88', όπου περάσαμε καθαρά τις ηπα σε μετάλλια, ενώ τις πέρασε κι η λδγ με τη φόρα που είχε πάρει. Και αν συμμετείχε η λδ κορέας, μπορεί να περνούσε κι αυτή τους διοργανωτές νότιους, για να ‘ταν ολοκληρωτική η επικράτηση –μποϊκοτάρισε όμως τους αγώνες μαζί με κούβα, νικαράγουα και μερικές χώρες ακόμα.

Όλα έμοιαζαν ανθηρά κι ευοίωνα για τον υπαρκτό που γνωρίσαμε, από αθλητικής άποψης…

Μπορείτε να θυμηθείτε εδώ ένα παλιότερο σχόλιο στο μπλοκ, που αποτυπώνει γλαφυρά την πολιτικο-αθλητική διακύμανση συναισθημάτων εκείνα τα χρόνια –αν και τα έχει ανάκατα, μαζί με ποδοσφαιρικά σχόλια για τα μινγκ του λομπανόφσκι.

Στα δύο επόμενα ευρωμπάσκετ, μετά το 85’, η σοβιετική ομάδα έπεσε πάνω στην εθνική μας. Και ειδικά η δεύτερη, στο ζάγκρεμπ το 89’, παρόντος του σαμπόνις (που έλειπε στη.. μαυριτανία το 87’) ήταν σοκαριστικό, σαν προάγγελος του ‘τέλους της ιστορίας’, λίγους μήνες μετά. Αν και αυτό επήρθε οριστικά σε συμβολικό επίπεδο την περασμένη δεκαετία, όταν είδαμε αμερικανό παίκτη (τζέι αρ χόλντεν) βασικό στην εθνική ρωσίας. Πιο σοκαριστικό κι από την χειραψία τσακαλώτου-βαφειάδη, να τα λένε σαν δυο καλοί φίλοι. Κι έκτοτε άνοιξαν φάμπρικα όλες σχεδόν οι εθνικές και είναι σα να παίζουν στις διοργανώσεις με έναν ξένο. Να δεις που σε λίγα χρόνια θα συμμετέχουν και κοινοτικοί…

Στο επόμενο ευρωμπάσκετ της ρώμης (91’) η αρκούδα ήταν ξεδοντιασμένη σε κάθε επίπεδο και δεν πέρασε καν από τον προκριματικό όμιλο. Ενώ το καλοκαίρι του ίδιου έτους έλαβε χώρα και το λεγόμενο πραξικόπημα του αυγούστου, που ήταν χρεοκοπημένο εν τη γενέσει του, καταδικασμένο να αποτύχει –πιο πολύ κι από το τρίποντο του γιοβάισα από τη γωνία.

Ενώ το 93’, στο πρώτο ευρωμπάσκετ μετά τις κοσμογονικές –ή κοσμοκτόνες, εξαρτάται από ποια σκοπιά το βλέπει κανείς- αλλαγές και το θάνατο του ντράζεν, η σκέτη ρωσία πήγε ως αουτσάιντερ ως τον τελικό κι έχασε στο πρώτο παιχνίδι που λογιζόταν ως φαβορί, από την ενοποιημένη οικοδέσποινα γερμανία. Κι έτσι η κατ’ ευφημισμόν ενοποίηση –όπως βαφτίσανε την προσάρτηση της λδγ- νίκησε το διαλυτικό προτσές σε σοβιετία και γιουγκοσλαβία. Και ειδικά αυτό το τελευταίο, πυροδοτήθηκε με καταλύτη (αν όχι πρωταγωνιστή) το… γερμανικό καθεστώς –ε τι, μόνο τον άσαντ και τον ‘άξονα του κακού’ θα αποκαλούμε «καθεστώς»; Ο δυτικός κόσμος γιατί να εξαιρείται;

Ενδιάμεσα είχαν προηγηθεί δυο δεύτερες θέσεις σε μουντομπάσκετ. Μία το 86’ στη μαδρίτη, με το κοινό και το συρίγο να ζητωκραυγάζουν στον ημιτελικό υπέρ της σοβιετίας, που έκανε την απόλυτη ανατροπή με τους γιούγκους –πιο δραματική κι από τις πολιτικές που ακολούθησαν στο τέλος της δεκαετίας και της ιστορίας- και να μαζεύουν διαφορά 9 πόντων σε ένα λεπτό, με τρία τρίποντα και τα βήματα του αμούστακου τότε ντίβατς, για να πάει το ματς στην παράταση.

Και μια δεύτερη, το 90’ στην αργεντινή, που είχαν κακή ομάδα και κοιμήθηκε ο δίας για να φτάσουν στον τελικό, όπου όμως έγειρε αποφασιστικά η γιουγκο-πλάστιγκα υπέρ των πολύ ανώτερων πλάβι. Κι οι μεν πλάβι διαλύθηκαν σαν τους σοβιετικούς, η δε γιουγκοπλάστιγκα (για τους φίλους ποπ 84’) μετονομάστηκε αργότερα σε κκ σπλιτ, χωρίς ωστόσο να έχει την παραμικρή σχέση με τα κκ που ξέρουμε κι εμπιστευόμαστε, γιατί αρνήθηκαν να μεταλλαχτούν. Αλλά αυτά θα τα δούμε στην επόμενη ανάρτηση.

Οι ρώσοι συνέχισαν την παράδοση και μετά τις ανατροπές, με δυο δεύτερες θέσεις στον καναδά το 94’, με τον νοσόφ να πανηγυρίζει επί ένα λεπτό την τάπα που φιλοδώρησε στο σακίλ και στην αθήνα το 98’, όπου έπεσαν στους αιώνιους γιούγκους –και τους αιώνιους γκρίζους του στάνκοβιτς. Ενώ σε συλλογικό επίπεδο, η τσσκα ανέκτησε την αίγλη του παρελθόντος, με ιθύνοντα νου τον γκομέλσκι, που ήταν κάτι σαν το σουσλόφ του μπάσκετ: φιλόσοφος, παντός καιρού και πάντα μες στα πράγματα, με κάθε εξουσία. Αλλά οι ρώσοι ανέπτυξαν πελατειακές σχέσεις με τους ελληνικούς συλλόγους σε φάιναλ φορ κι άλλους κρίσιμους αγώνες «ζωής και θανάτου», αν θυμηθούμε και την ιστορία με τα νερά στο σεφ.

Πριν την αποφράδα περεστρόικα πάντως, όλη η ιστορία των ευρωμπάσκετ ήταν βαμμένη κόκκινη –με μικρές ροζ αποχρώσεις το 70’, που πήραν τρία συνεχόμενα οι γιούγκοι. Ακόμα και προπολεμικά τα τρία πρώτα τα πήραν η λετονία κι η λιθουανία, ως ανεξάρτητες χώρες, λίγο πριν γίνουν σοβιετικές δημοκρατίες κι ενσωματωθούν στην εσσδ. Μεταπολεμικά οι σοβιετικοί κατέκτησαν δεκατέσσερις απ’ τις 21 επόμενες διοργανώσεις εκ των οποίων οι οκτώ συνεχόμενες, ενώ ανέδειξαν τον σεργκεί μπέλοφ έξι φορές στην κορυφαία πεντάδα του τουρνουά. Και όσες διοργανώσεις δεν πήραν πήγαν στα χέρια αδελφών λδ, όπως η ουγγαρία κι η τσεχοσλοβακία.

Το μόνο ευρωμπάσκετ που μας ξέφυγε πριν το 87’, ως σοσιαλιστικό μπλοκ –με την (πολύ) ευρεία έννοια, αν συμπεριλάβουμε και τους γιούγκους σε αυτό- ήταν το 83’ στη γαλλία, που το κατέκτησε η ιταλία στον τελικό με τους (ηττοπαθείς τότε) ισπανούς. Τα διηγείται πολύ ωραία σε μια αναδρομή του στο παρελθόν ο βασίλης σκουντής και γράφει χαριτολογώντας για το μόλις πρώτο θρίαμβο του… ‘υπαρκτού καπιταλισμού’. Αλλά και για ένα σπαρταριστό σκηνικό με τα πέντε φάουλ του σαμπόνις και τη θύελλα διαμαρτυριών από κάποιους έλληνες εκδρομείς, που ήταν φίλα προσκείμενοι στο κκε..!!

Πού και να ‘ξεραν βέβαια, σε τι δύσκολη θέση θα ‘ρχονταν μια τετραετία αργότερα, στον τελικό της αθήνας με τη σοβιετία να παίζει εναντίον της ελλάδας. Αλλά και την πολιτική κατάληξη-κατάντια του σαμπόνις και γενικά της λιθουανίας και των διεθνών της. Αυτά θα τα δούμε όμως τις επόμενες μέρες..

Υστερόγραφο

Για επιδόρπιο στο πιάτο η προεπιλογή της σοβιετικής ομάδας όνειρο όλων των εποχών, από τα χρόνια του εφιάλτη κι έπειτα –δηλ από το 85’ και μετά- με καθαρά υποκειμενικό κριτήριο.

Θέση 1 (play maker): σεργκέι μπαζάρεβιτς, τιιτ σοκ, βασίλι καράσεφ

Θέση 2 (shooting guard): μαρτσουλιόνις, βάλτερς, ιγκόρ κουντέλιν

Θέση 3 (small forward): κουρτινάιτις, κιριλένκο, χριάπα

Θέση 4 (power forward): βολκόφ, τιχονένκο, πανόφ

Θέση 5 (center/pivot): τσατσένκο, μιχαήλοφ, νοσόφ

Τεχνικό επιτελείο

Προπονητής: αλεξάντρ γκομέλσκι

Βοηθός προπονητή: στάνισλαβ ερέμιν

Άφησα εκτός αποστολής το σαμπόνις, γιατί δεν εξασφάλισε πιστοποιητικό... πολιτικών φρονημάτων.