Υπόθεση Τουχατσέφσκι - Η Έκθεση του στρατάρχη Σ. Μπουντιόνυ

Αν και στο σημερινό ιστορικό ένθετο οι περισσότεροι θα περίμεναν να διαβάσουν κάτι σχετικό με την επέτειο εκτέλεσης του μπελογιάννη και των συντρόφων του (για την οποία μπορούν να ανατρέξουν στο αρχείο με τις αναρτήσεις του μπλοκ, πατώντας τις σχετικές ετικέτες στα δεξιά), η κε του μπλοκ θα ‘πρωτοτυπήσει’, φιλοξενώντας σήμερα μία ακόμα δουλειά του άναυδου, που επιστρέφει στο θέμα των δικών της μόσχας και την υπόθεση τουχατσέφσκι, για να την εξετάσει υπό το φως ενός σημαντικού ντοκουμέντου με την έκθεση του στρατάρχη μπουντιόνυ (μέλους του στρατοδικείου που δίκασε τον τουχατσέφσκι κι άλλους επτά υψηλόβαθμους αξιωματικούς του κόκκινου στρατού) και τις εντυπώσεις του απ’ τη δίκη. Καλή ανάγνωση και κάθε καλόπιστη παρατήρηση ευπρόσδεκτη

Υπόθεση Τουχατσέφσκι - Η Έκθεση του στρατάρχη Σ. Μπουντιόνυ.

Άναυδος -  Μάρτιος 2014

Πριν από όλα ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Αρετή Ρ.  που ανέλαβε τη μετάφραση του υλικού

1. Η υπόθεση Τουχατσέφσκι.

Ο Μιχαήλ Τουχατσέφσκι (1893 – 1937) καταγόταν από εύπορη οικογένεια ευγενών του Σμολένσκ και σπούδασε στη Στρατιωτική Ακαδημία της Μόσχας. Πήρε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και λίγο πριν από την κατάρρευση του ρωσικού μετώπου συνελήφθη από τους Γερμανούς. Επέστρεψε στη Ρωσία  τον Οκτώβριο του 1918 και προσχώρησε στις τάξεις των μπολσεβίκων. Υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό (ΚΣ) σε επιτελικές θέσεις κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου και των ξένων επεμβάσεων και στη συνέχεια εργάστηκε για την οργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του. Διετέλεσε διαδοχικά διοικητής της Ακαδημίας Πολέμου, υπαρχηγός και αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού (1925), μέλος του Πολεμικού Συμβουλίου της Σοβιετικής Ένωσης, αντιπρόεδρος της Επιτροπής για τα στρατιωτικά προβλήματα

Ο Τουχατσέφσκι απομακρύνθηκε  το 1928 από αρχηγός του Γενικού επιτελείου και μέχρι το 1931 ήταν επικεφαλής της στρατιωτικής περιοχής του Λένινγκραντ. Ο βασικός λόγος του υποβιβασμού του ήταν η διαμάχη του με τον Κ. Βοροσίλοφ για την ευθύνη του Στρατού σχετικά με την οικονομική προπαρασκευή. Ο Τουχατσέφσκι πίστευε ότι αυτή έπρεπε να βρίσκεται στην αποκλειστική ευθύνη του  Γενικού επιτελείου, ενώ ο Βοροσίλοφ πίστευε ότι η ευθύνη άνηκε κατά προτεραιότητα τις πολιτικές αρχές και το κόμμα.

Το 1930 ο Τουχατσέφσκι  πρότεινε μια γιγάντια αναδιοργάνωση του ΚΣ τόσο σε άνδρες όσο και σε μέσα. Η κλίμακα ήταν τέτοια που ξεπερνούσε κατά πολύ τους στόχους του 1^ου 5χρονου.  Ο Στάλιν έμεινε έκπληκτος που ένας τόσο ικανός στρατιωτικός κατέληξε σε ένα τέτοιο σχέδιο, που ξεπερνούσε τις δυνατότητες της ΕΣΣΔ και οδηγούσε σε μια στρατοκρατική πολιτική.

Το 1930-32 ο ΚΣ εκκαθαρίστηκε από τους εναπομείναντες τσαρικούς αξιωματικούς. Στην επιχείρηση με το κωδικό όνομα Άνοιξη περί τις 3,000 αποπέμφθηκαν από τα στράτευμα και ορισμένοι εξ αυτών φυλακίστηκαν. Δυο από αυτούς, καθηγητές της στρατιωτικής ακαδημίας Φρούνζε, κατηγόρησαν τον Αύγουστο του 1930 τον Τουχατσέφσκι για συνωμοσία και προετοιμασία πραξικοπήματος. Στο πλευρό του Τουχατσέφσκι στάθηκαν τότε οι Γκαμάρνικ[1] και Γιακίρ. Ο Στάλιν θεωρούσε πιθανή μια συνωμοσία των δεξιών με σκοπό ένα πραξικόπημα, προκειμένου να διαλύσουν τα κολχόζ και σοβχόζ. Ωστόσο  μετά από την έρευνα που ακολούθησε και που δεν έφερε στο φως επιπλέον επιβαρυντικά στοιχεία όχι μόνο απάλλαξε τον Τουχατσέφσκι από τις κατηγορίες αλλά  τον επανέφερε στο Γενικό επιτελείο. Λίγο μετά διορίστηκε αναπληρωτής λαϊκός επίτροπος αμύνης ενώ το 1935 αναδείχτηκε σε στρατάρχη. Το 1934 εκλέχθηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ).

To 1935 ο Ουρίτσκι (επικεφαλής της Στρατιωτικής αντικατασκοπίας) υποκλέπτει έκθεση του Γαλλικού Γενικού Επιτελείου. Η έκθεση αναφέρεται στις προσπάθειες της Πολωνίας να συμπήξει συμμαχία με τη Φινλανδία, τις Βαλτικές, την Ιαπωνία και τη Γερμανία με σκοπό την επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ. Η επίθεση αυτή εκτιμούσαν ότι  θα οδηγούσε σε ήττα τον ΚΣ και την ήττα θα την ακολουθούσε η εκδήλωση πραξικοπήματος που θα οδηγούσε στην πτώση του καθεστώτος  και του Στάλιν. Η έκθεση ανέφερε μυστικές επαφές στελεχών του ΚΣ με γερμανούς στρατηγούς. Πέρα από την έκθεση αυτή σε όλη σχεδόν την Ευρώπη υπήρχαν φήμες για τον Τουχατσέφσκι και τη συνεργασία του με τους γερμανούς (αναλυτικότερα σε μια πολύ καλή μετάφραση του βιβλίου της Α.Lacroix-Riz Le Choix de la Défaite,  εδώ).

Το 1936 ο Τουχατσέφσκι και ο κύκλος του προσπαθεί να πετύχει την απομάκρυνση του Βοροσίλοφ από τη θέση του Λαϊκού Επίτροπου Άμυνας, συναντώντας την άρνηση του Στάλιν. Τα ονόματα των στενών συνεργατών του και πρώην τροτσκιστών, Πούτνα, Πριμακόφ αναφέρονται στην πρώτη δίκη της Μόσχας από τους κατηγορούμενους. Στις 27 Μαΐου 1937 συλλαμβάνεται μαζί με άλλους επτά στρατηγούς με την κατηγορία ότι, σε συνεργασία με τη Γερμανία, είχαν συνωμοτήσει με σκοπό την ανατροπή της σοβιετικής κυβέρνησης. Οι οκτώ στρατηγοί δικάστηκαν με μυστικές και συνοπτικές διαδικασίες και εκτελέστηκαν στις 11 Ιουνίου 1937.

Η στρατιωτική συνωμοσία είχε σαν αποτέλεσμα να αποπεμφθούν από το καθοδηγητικό όργανο και να συλληφθούν 24 τακτικά και 14 δόκιμα μέλη της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ), όπως επίσης και πολλοί υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του Κόκκινου στρατού. Η συνωμοσία και η παράλληλη εκστρατεία ενάντια στη γραφειοκρατία (πιο αναλυτικά εδώ) είχαν σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνση από το στράτευμα περί των 35,000 αξιωματικών και υπαξιωματικών, ενώ μερικές εκατοντάδες εκτελέστηκαν (έκθεση Σχαντένκο το 1940). Μεγάλο ποσοστό αυτών που αποπέμφθηκαν επανήλθε στο στράτευμα στα επόμενα 4 χρόνια. Τα πρακτικά της δίκης παραμένουν ακόμη και σήμερα απόρρητα.

Η αστική ιστοριογραφία θεωρεί τον Τουχατσέφσκι και τους συνοδοιπόρους του αθώα θύματα της παράνοιας του Στάλιν. Αν και ορισμένοι (π.χ. Deutscher)  αποδέχονται την πιθανότητα πράγματι ο Τουχατσέφσκι να ετοίμαζε πραξικόπημα ενάντια στη σοβιετική κυβέρνηση, οι περισσότεροι αρνούνται ότι υπήρξε συνωμοσία. Οι αποκαταστάσεις όλων των συμμετεχόντων της συνωμοσίας έγιναν από τον Χρουστσόφ το 1957. Μάλιστα ο ίδιος το 1961 προσπάθησε να θολώσει ακόμη περισσότερο τα νερά λέγοντας στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (Οκτώβριος 1961): «Με αίσθημα πόνου μίλησαν εδώ για πολλούς επιφανείς κομματικούς και κρατικούς παράγοντες που χάθηκαν, ενώ ήταν αθώοι. Θύματα έπεσαν επίσης εξέχοντες ηγέτες του στρατού όπως ο Τουχατσέφσκι, ο Γιακίρ, ο Ουμπορέβιτς λαμπροί στρατηλάτες. Αργότερα εξοντώθηκαν ο Μπλιούχερ και άλλοι επιφανείς στρατιωτικοί ηγέτες. Στον ξένο Τύπο δημοσιεύτηκε μια αρκετά περίεργη είδηση, πως τάχα ο Χίτλερ, προετοιμάζοντας την επίθεση κατά της χώρας μας, δια μέσου της κατασκοπείας του διοχέτευσε πλαστό ντοκουμέντο για το ότι ο Γιακίρ, ο Τουχατσέφσκι και άλλοι ήταν πράκτορες του γερμανικού Γενικού Επιτελείου. Αυτό το "ντοκουμέντο" έπεσε στα χέρια του προέδρου της Τσεχοσλοβακίας Μπένες, κι εκείνος με τη σειρά του, με καλές όπως φαίνεται προθέσεις, το έστειλε στον Στάλιν».  Όπως έγραψε όμως ο Μολότοφ οι αποκαταστάσεις βασίστηκαν σε πλαστά στοιχεία, ενώ τα κομματικά σώματα παγιδεύτηκαν από τις κοπτοραπτική της κλίκας των δεξιών όπως δείξαμε εδώ.

Το γράμμα του Μπουντιόνυ που ακολουθεί στάλθηκε στον Κ. Βοροσίλοφ 2 εβδομάδες μετά τη δίκη του Τουχατσέφσκι  (12/6/1937). Το γράμμα αυτό το εντόπισε ο ιστορικός Γκ. Φερ στο αρχείο Βολκογκόνοφ, στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου περί το 2008. Ο Μπουντιόνυ, μέλος του  Στρατοδικείου που δίκασε τον Τουχατσέφσκι μαζί με άλλους εφτά υψηλόβαθμους αξιωματικούς έγραψε τις λεπτομερείς εντυπώσεις του από τη δίκη με τη μορφή ενός γράμματος στον Στρατάρχη Κλιμέντ Βοροσίλοφ (Λαϊκό Επίτροπο  Άμυνας). Με δεδομένο ότι τα πρακτικά της δίκης δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας μέχρι και σήμερα η μαρτυρία αυτή του Μπουντιόνυ αποκτά ξεχωριστή σημασία. Αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη ότι ο Τσουχατσέφσκι και οι συγκατηγορούμενοι του ήταν ένοχοι συνωμοσίας μαζί με τη Γερμανία ενάντια στην ΕΣΣΔ όπως και ότι οι κατηγορίες ενάντια στον Τρότσκι για συνεργασία με τη Γερμανία  ήταν αληθινές.

2. Από την εισαγωγή των Φερ και Μπομπρόφ (όλο το κείμενο στα ρώσικα εδώ)

Η προτεινόμενη δημοσίευση θέτει ως σκοπό να γνωρίσει στους αναγνώστες ένα ντοκουμέντο μεγάλης ιστορικής σημασίας: τη μαρτυρία του στρατάρχη Μπουντιόνι για τη δίκη της αντεπαναστατικής στρατιωτικής οργάνωσης στον Κόκκινο Στρατό (ΚΣ), μαρτυρία την οποία ο Μπουντιόνι, σαν αυτόπτης μάρτυρας και συμμετέχων στα γεγονότα, ετοίμασε δυο εβδομάδες μετά την καταδίκη από το ειδικό δικαστήριο του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΣΣΔ. Τις εντυπώσεις του για τη δίκη του Τσουχατσέφσκι και των άλλων στρατιωτικών, ο Μπουντιόνι τις εξέθεσε εν είδη επιστολής προς τον Λαϊκό Επίτροπο Άμυνας Κ. Σ Βοροσίλοφ. Σήμερα ακριβώς αυτό το ντοκουμέντο απεικονίζει όσο το δυνατόν πληρέστερα και αξιόπιστα εκείνο που συνέβη στις 11 Ιουνίου του 1937 πίσω από τις κλειστές πόρτες: της συνεδρίασης του δικαστηρίου.

Η σημασία των σημειώσεων του Μπουντιόνι για τη δίκη είναι τόσο μεγάλη, ώστε σαν ιστορική πηγή μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά σε διορθώσεις στη σημερινή αντίληψη για τα γεγονότα του σοβιετικού παρελθόντος.

Οι πρώτες μαρτυρίες για τη δίκη ‘της υπόθεσης Τουχατσέφσκι’, όπως αποκαλείται ακόμη, εμφανίστηκαν στις 11 Ιουνίου του 1937 στις σελίδες της εφημερίδας Πράβντα. Η σημείωση εν συντομία πληροφορούσε για την ολοκλήρωση της προανάκρισης των συλληφθέντων σε διαφορετικό χρόνο των διοικητών του Κ.Σ. Μ.Ν. Τουχατσέφσκι, Ι.Σ. Γιακίρ, Ι.Π. Ουμπόρεβιτς, Α.Ι. Κορκ, Ρ.Π. Έϊντεμαν, Μπ.Μ Φέλντμαν, Β.Μ. Πριμακόφ και Β.Κ. Πούτνα και για την εξέταση την ίδια μέρα της υπόθεσής τους στην κεκλεισμένη των θυρών συνεδρίαση του ειδικού δικαστηρίου του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΣΣΔ.

Στο άρθρο που είχε τίτλο ’Στην Εισαγγελία της ΕΣΣΔ’ ανακοινώθηκε: ‘‘ από τα ανακριτικά όργανα διαπιστώθηκε η συμμετοχή των κατηγορούμενων καθώς και του αυτοκτονήσαντος Γκαμάρνικ σε αντικυβερνητικές επαφές με στρατιωτικούς κύκλους ενός από τα ξένα κράτη που διεξάγει εχθρική πολιτική ενάντια στην ΕΣΣΔ. Ευρισκόμενοι στην υπηρεσία στρατιωτικής κατασκοπίας αυτού του κράτους οι κατηγορούμενοι συστηματικά παρείχαν στους στρατιωτικούς κύκλους αυτού του κράτους πληροφορίες για την κατάσταση του κόκκινου Στρατού, εργάζονταν προς βλάβη και εξασθένηση του Κ.Σ, προετοίμαζαν σε περίπτωση στρατιωτικής επίθεσης στην ΕΣΣΔ την ήττα του ΚΣ και είχαν ως στόχο την αποκατάσταση της εξουσίας των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών’’.

Την επόμενη μέρα η Πράβντα ανέφερε την σύνθεση του Ειδικού δικαστηρίου (όπου, ας σημειώσουμε, μεταξύ των 9 μελών ήταν ο στρατάρχης της ΕΣΣΔ Μπουντιόνι, ο διοικητής Στρατιάς  Άλκσνις, και ο διοικητής Στρατιάς .Π. Μπέλοφ) και έδινε λίγες λεπτομέρειες για τη δίκη που διήρκησε μια μέρα. ’’Μετά την εκφώνηση του κατηγορητηρίου στην ερώτηση του προεδρεύοντος σ. Ούλμπριχτ αν αποδέχονται οι υπόδικοι την ενοχή τους, όλοι οι κατηγορούμενοι ομολόγησαν την ενοχή τους  στις παραπάνω κατηγορίες πλήρως’’.

3. Η έκθεση του Μπουντιόνυ

Α. Προς τον Λαϊκό Επίτροπο Άμυνας της ΕΣΣΔ στρατάρχη Κ.Ε. Βοροσίλοφ

Θέλω να σας εκθέσω τις εντυπώσεις μου για τη δίκη που έγινε στις 11.6.37 της αντεπαναστατικής στρατιωτικής φασιστικής οργάνωσης στη συνεδρίαση του Ειδικού δικαστηρίου του ανώτατου δικαστηρίου της ΕΣΣΔ με την κατηγορία για προδοσία προς την Πατρίδα, κατασκοπία και επιζήμια δράση των Τουχατσέφσκι, Γιακίρ, Ουμπόρεβιτς, Κορκ, Έϊντεμαν, Φέλντμαν, Πριμακόφ, Πούτνα.

Κατά την έναρξη της συνεδρίασης τους δικαστηρίου αναγνώστηκε το κατηγορητήριο, το οποίο προξένησε εξαιρετικά μεγάλη εντύπωση σ’ αυτούς. Ιδιαίτερα συγχυσμένοι ήταν οι Εϊντεμαν και ο Φέλντμαν, αν και όλοι οι κατηγορούμενοι από άποψη ανδρείας προξενούσαν αξιοθρήνητη εντύπωση. Εξωτερικά έμοιαζαν αξιοθρήνητοι και τιποτένιοι.

Η ανάκριση άρχισε με την εξής σειρά: Γιακίρ, Τουχατσέφσκι, Ουμπόρεβιτς, Κορκ, Έϊντεμαν, Πούτνα, Πριμακόφ Φέλντμαν. Με την ίδια σειρά τους δόθηκε ο τελευταίος λόγος. Στην απολογία του ο Γιακίρ στάθηκε στην ουσία της συνωμοσίας, ο σκοπός της οποίας ήταν η παλινόρθωση του καπιταλισμού στη χώρα μας στη βάση μιας φασιστικής δικτατορίας. Προς την παλινόρθωση έπρεπε να βαδίσουν από δύο δρόμους: πρώτα με την ανατροπή της υπάρχουσας εξουσίας από  εσωτερικές δυνάμεις μέσω ενός  ένοπλου πραξικοπήματος και δεύτερον, αν ο πρώτος δεν είναι εφικτός, να χρησιμοποιηθεί η στρατιωτική ήττα με τη συμμετοχή των επεμβασιών στο πρόσωπο του γερμανικού ναζισμού και του ιαπωνικού μιλιταρισμού και της Πολωνίας. Στην τελευταία εκδοχή σαν αποζημίωση στους επεμβασίες θα δινόταν ένα μέρος της επικράτειας: η Ουκρανία στη Γερμανία, η Άπω Ανατολή στην Ιαπωνία. Για την ήττα των σοβιετικών στρατιών οι  συνωμότες συμφώνησαν με το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο στο πρόσωπο του  στρατηγού Ρούμστεντ[2]  και του στρατηγού Κέστριγκ[3]  και συνέταξαν ειδικό σχέδιο ήττας του ΚΣ στη διάρκεια του πολέμου. Τόσο στην πρώτη όσο και στη δεύτερη περίπτωση για την ανατροπή της σοβιετικής κυβέρνησης και της ηγεσίας του κόμματος, θα χρησιμοποιούσαν όλα τα μέσα χωρίς εξαίρεση: τρομοκρατία, κατασκοπία, προβοκάτσια, σαμποτάζ, εξαγορά ηγετών του κόμματος, της κυβέρνησης του στρατού και της σοβιετικής εξουσίας. Σύμφωνα με τα λόγια του Γιακίρ αποφάσισαν ότι για την υλοποίηση της υπόθεσης όλα τα μέσα είναι καλά.

Η εμφάνιση της συνωμοσίας αναφέρεται ουσιαστικά στο έτος 1934, αλλά και πριν από το έτος αυτό, από το 1925 κατά την έκφραση του Γιακίρ, προέκυψε μια ‘φραξιονιστική ομάδα χωρίς αρχές’. Με άλλα λόγια γινόντουσαν συζητήσεις για την ανεπαρκή ηγεσία του στρατού, για λανθασμένη στάση από την πλευρά της ηγεσίας του κόμματος και της κυβέρνησης για ‘γνωστά’  και ‘μεγάλα’ πρόσωπα της δεξιάς αντιπολίτευσης τους Ζηνόβιεφ και Τρότσκι. Επίσης επέκριναν έντονα τα μέτρα του κόμματος και της κυβέρνησης κατά την κολεκτιβοποίηση των ετών 1930-1931.

Το 1934 από αυτές τις ‘συνομιλίες χωρίς αρχές’ πέρασαν στη συνένωση των ομοϊδεατών και στο γραφείο του ο Τουχατσέφσκι δήλωσε ότι ήρθε η στιγμή να περάσουν από τα λόγια στα έργα, και τότε ακριβώς αποφασίστηκε ο προσηλυτισμός των ομοϊδεατών στον ΚΣ. Γι αυτό οι πιο κατάλληλοι στο στρατό ήταν οι τροτσκιστές, οι ζηνοβιεφικοί και οι δεξιοί. Αποφασίστηκε με κάθε τρόπο να κάνουν δημοφιλείς αυτούς τους ανθρώπους στο στρατό και στην κοινή γνώμη και να τους προωθήσουν στην υπηρεσία και σε υπεύθυνες θέσεις στην πολιτική και οικονομική ζωή.  

Σαν πολιτική φιγούρα οι συνωμότες προσανατολίζονταν προς τον Τρότσκι και το μπλοκ του, στο οποίο έμπαιναν τροτσκιστές ζηνοβιεφικοί, δεξιοί, εθνικιστές, μενσεβίκοι σοσιαλεπαναστάτες κλπ. Θεωρούσαν ότι για την εκπλήρωση όλων αυτών των καθηκόντων έπρεπε να υπάρχει πριν από όλα μια αυστηρή στρατιωτική οργάνωση. Γι αυτό το σκοπό εφάρμοσαν την τακτική της διπροσωπίας στο κόμμα και της παρουσίασης απατηλών επιτυχιών στην εργασία. Προς το τέλος ο Γιακίρ δήλωσε  ότι εντός του συνδυάζονταν δύο πρόσωπα. Το ένα δήθεν σοβιετικό και το άλλο ο εχθρός του λαού, κατάσκοπος, προδότης, τρομοκράτης προβοκάτορας.

Στις ομιλίες των κατηγορούμενων που ακολούθησαν όλοι οι κατηγορούμενοι κινήθηκαν στα ίδια πλαίσια της ομιλίας του Γιακίρ.

Ο Τουχατσέφσκι στη δική του ομιλία, στην αρχή προσπάθησε να ανασκευάσει την αρχική του κατάθεση που είχε δώσει στην προανάκριση. Ο Τσουχατσέφσκι άρχισε από το ότι ο ΚΣ πριν από το φασιστικό πραξικόπημα του Χίτλερ στη Γερμανία προπαρασκευαζόταν κατά των Πολωνών και ήταν σε θέση να συντρίψει το πολωνικό κράτος. Ωστόσο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία η Γερμανία συμμάχησε με τους Πολωνούς και από 32 μεραρχίες ανέπτυξε 108. Ο ΚΣ σε σύγκριση με τα γερμανικά και πολωνικά στρατεύματα αριθμητικά είχε 60-62 μεραρχίες λιγότερες. Αυτή η υπεροχή στις ένοπλες δυνάμεις των πιθανών αντιπάλων της ΕΣΣΔ επέδρασε σε αυτόν, τον Τουχατσέφσκι και στο πλαίσιο αυτό είδε την αναπόφευκτη ήττα της ΕΣΣΔ και ότι αυτή ήταν η βασική αιτία για να πάει με το μέρος της αντεπαναστατικής στρατιωτικής φασιστικής συνωμοσίας.

Ο Τουχατσέφσκι προσπάθησε να εκλαϊκεύσει ενώπιων του ακροατηρίου τις εκτιμήσεις του σχετικά με το ότι προέβλεψε τα πάντα, προσπάθησε να αποδείξει στην κυβέρνηση ότι η δημιουργηθήσα κατάσταση θα οδηγήσει τη χώρα στην ήττα και ότι δήθεν κανείς δεν τον άκουγε. Όμως ο σ. Ούλμπριχτ διέκοψε τον Τουχατσέφσκι και του έκανε την ερώτηση: πώς ο Τουχατσέφσκι συνδέει αυτή την αιτιολογία μ’ αυτό που είπε στην προανάκριση, δηλαδή ότι συνδεόταν με το Γερμανικό γενικό επιτελείο και εργαζόταν σαν πράκτορας της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών ακόμη από το 1925; Τότε ο Τουχατσέφσκι δήλωσε ότι μπορούν να τον θεωρούν κατάσκοπο αλλά αυτός ουσιαστικά δεν έδινε στη γερμανική κατασκοπία πληροφορίες εκτός από συζητήσεις, αν και παραδέχτηκε ότι και αυτό επίσης είναι κατασκοπία.

Μετά από αυτό ο σ. Ούλμπριχτ ανέγνωσε τις δικές του μαρτυρίες όπου ο Τουχατσέφσκι έγραφε ότι αυτός παρέδωσε γραπτό υλικό στον πράκτορα του γερμανικού γεν. επιτελείου σχετικά με τη οργάνωση, τη διάταξη και τη συγκέντρωση των μηχανοκίνητων τμημάτων και του ιππικού και ότι σύμφωνα με εντολή του ίδιου του Τουχατσέφσκι ο Απόγκα[4] παρέδωσε σε γερμανό πράκτορα σχεδιάγραμμα με το εύρος ζώνης των στρατιωτικών επικοινωνιών, ενώ ο Σόμπλιν[5] με δική του οδηγία παρέδωσε το σχέδιο του βορείου τμήματος της οχύρωσης του Λιεντιτσεφ[6].

Μετά από αυτό ο Τουχατσέφσκι ομολόγησε αυτά για τα οποία είχε ήδη μιλήσει ο Γιακίρ με ορισμένες παραλλαγές.

Ο Ουμπόρεβιτς στην ομιλία του ακολούθησε σχηματικά την ομιλία του Γιακίρ. Δεν πρόσθεσε τίποτε καινούργιο αλλά προσπάθησε να αρνηθεί τη συμμετοχή του στη συνωμοσία πριν το 1934 και ότι μέχρι τότε αυτός (ο Ουμπόρεβιτς) εργαζόταν τίμια. Εν τω μεταξύ στην ερώτηση στον Τουχατσέφσκι πώς πήρε σάρκα και οστά το συνωμοτικό τους κέντρο και ποιος έμπαινε σε αυτό το κέντρο ο Τουχατσέφσκι απάντησε ότι δεν υπήρχε γραπτό καταστατικό για το κέντρο των συνωμοτών αλλά δραστήρια μέλη του κέντρου ήσαν οι Τουχατσέφσκι Γκαμάρνικ, Γιακίρ, Ουμπόρεβιτς, Κορκ, Φέλντμαν, Πριμακόφ.

Η συνωμοτική δραστηριότητα μεταξύ Τουχατσέφσκι και Γκαμάρνικ είχε προσδιοριστεί με τον ακόλουθο τρόπο: οι Τουχατσέφσκι, Γιακίρ Ουμπόρεβιτς και Κορκ εργάζονταν για τη Δύση, ενώ ο Γκαμάρνικ για τη ανατολή, Ο Γιακίρ δήλωσε ότι ήταν στενά συνδεδεμένος με τον Γκαμάρνικ και αντάλλαζαν αμοιβαία πληροφορίες και ότι ο Γιακίρ πληροφορούσε τον Γκαμάρνικ για την δράση του στην Υπηρεσία πληροφοριών και ο Γκαμάρνικ ενημέρωνε τον Γιακίρ για την Άπω Ανατολή. Ο Γιακίρ είπε ότι δεν θυμάται περίπτωση που ο Γκαμάρνικ να συζητούσε τα ζητήματα μαζί με τον Τουχατσέφσκι, τον Ουμπόρεβιτς τον Γιακίρ και τον Κορκ, Αυτό το επιβεβαίωσε και ο Ουμπόρεβιτς προσθέτοντας ότι αυτός δεν συνομιλούσε με τον Γκαμάρνικ για συνωμοτικά θέματα αλλά γνώριζε ότι ήταν μέλος του κέντρου. 

Ο Κορκ στην απολογία του είπε ότι ήταν συνωμότης και μέλος του κέντρου από το 1931. Εξέφρασε την έκπληξη γιατί αν και  ο Τουχατσέφσκι, ο Γιακίρ και ο Ουμπόρεβιτς γνώριζαν για τη συνωμοσία του Κρεμλίνου από το 1931 την οποία καθοδηγούσε ο Γιενουκίτζε[7] μάλιστα γνώριζαν όλες τις λεπτομέρειες αλλά για κάποιο λόγο στο δικαστήριο δεν μίλησαν γι αυτό θεωρώντας τον εαυτό τους ως συνωμότες μόνο από το 1934.

‘’Μήπως αυτοί – είπε ο Κορκ – ακούγοντας την αναφορά μου για τη συνωμοσία του Κρεμλίνου δεν ήταν ακόμη μέλη και συμμέτοχοι της συνωμοσίας; Όλα αυτά τα έκρυψαν από το δικαστήριο και από την ανάκριση’’.

Παρακάτω ο Κορκ είπε πως έπρεπε να ξεδιπλωθεί η συνωμοσία στο ίδιο το Κρεμλίνο στην οποία είχαν εμπλακεί ο ίδιος ο Κορκ, ο Γκορμπατσόφ, ο Γιέγκοροφ, πρώην επικεφαλής της σχολής της Κεντρικής εκτελεστικής επιτροπής και ο Ιμενινίκοφ της Κεντρικής Εκτελεστικής επιτροπής του Αν. Σοβιέτ.

Στα υπόλοιπα ο Κορκ είπε όσα ήδη είχε πει στην προανάκριση. Αλλά ιδιαίτερα  υπογράμμισε την υπόθεση του σχεδίου για την ήττα του ΚΣ στη διάρκεια πολέμου και σε σχέση με αυτό το σχέδιο στάθηκε στα τελευταία στρατιωτικά γυμνάσια που διεξήχθηκαν από το Γενικό Επιτελείο του ΚΣ όπου θεωρείτο ότι η Λετονία, η Λιθουανία και η Εσθονία θα είναι ουδέτερες σε περίπτωση πολέμου,  ενώ οι γερμανοί στην πραγματικότητα σχεδίαζαν να οργανώσουν την κύρια συγκέντρωση των δυνάμεων τους υπολογίζοντας να κτυπήσουν το δεξί κέρας του ΚΣ ακριβώς μέσω των ουδέτερων κρατών

Στην ερώτηση μου γιατί ο Κορκ θεωρεί ότι οι Γερμανοί πρέπει να επιφέρουν το κύριο κτύπημα από το έδαφος των ουδέτερων κρατών, από πού το ξέρει αυτός και αν ήξερε ο Κορκ ότι μια τέτοια συνωμοσία των ουδέτερων κρατών με τους γερμανούς υπάρχει ήδη τώρα ή ο ίδιος το υποθέτει, ο Κορκ απάντησε ότι το ξέρει από τα λεγόμενα του Τουχατσέφσκι και δεν ξέρει άλλες πηγές. Όμως θεωρεί ότι αυτή η άποψη είναι σαφώς επιζήμια ακριβώς επειδή το Γενικό επιτελείο του ΚΣ στα σχέδια του ξεκινά από την υπόθεση ότι η ουδετερότητα αυτών των κρατών δεν θα παραβιαστεί από τους Γερμανούς. Στο πολεμικό παίγνιο ο Τουχατσέφσκι έπαιξε υπέρ της ‘γαλάζιας’ πλευράς και σκόπιμα υποστήριξε την άποψη του ΓΕ του ΚΣ δηλαδή ότι η ουδετερότητα αυτών των κρατών δεν θα παραβιαστεί από τους Γερμανούς και γι’ αυτό ο Τουχατσέφσκι κατεύθυνε το κύριο χτύπημα των Γερμανικών στρατιών προς τα νότια για να μην δημιουργήσει την εντύπωση ότι η Γερμανία θα κτυπήσει από τη μεριά των ουδέτερων κρατών.

Παρά το γεγονός ότι αυτό το εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα δεν διευκρινίστηκε από συμπληρωματική μαρτυρία του Τουχατσέφσκι, εν τούτοις τα μέλη του δικαστηρίου θεώρησαν ότι δεν χρειάζεται να ρωτήσουν τον Τουχατσέφσκι γι’ αυτό το ζήτημα. Εγώ προσωπικά υποθέτω ότι αυτό το ζήτημα είναι πολύ ενδιαφέρον, από την άποψη ότι προφανώς ο Τουχατσέφσκι ήξερε για τη συμφωνία της Γερμανίας με τις ονομαζόμενες ουδέτερες χώρες της Βαλτικής.

Μετά από αυτό το παίγνιο οι συνωμότες θεωρούσαν ότι πέτυχαν τον κύριο σκοπό τους της ήττας του ΚΣ. Παρακάτω ο Κορκ είπε ότι όντας διοικητής της στρατιωτικής περιοχής της Μόσχας με τη βοήθεια του Γιενουκίτζε του Γιάγκοντα[8]  του Γκορματσόφ, του Βεκλιτσεφ του Αροσταμ του Γκαρμάνοβιτς του Γιέγκοροφ και του Ιμενινικοφ έκανε την επιλογή του διοικητικού προσωπικού και των αξιωματικών με σκοπό η φρουρά της Μόσχας, παράλληλα με τη συνωμοσία του Κρεμλίνου, να είναι ικανή να πραγματοποιήσει ένοπλο πραξικόπημα. Γι’ αυτό το σκοπό οι Τουχατσέφσκι Γκαμάρνικ, Ουμπόρεβιτς Γιακίρ και αυτός (ο Κορκ) επέλεγαν ειδικά στελέχη. Επεδίωκαν να διορίζουν τους ανθρώπους τους σε αξιώματα διοικητών στρατιωτικών ομάδων και σχηματισμών, διευθυντών αποθηκών, οικονομικών εργαζόμενων στους εξοπλισμούς, στην στρατιωτική κινητοποίηση και εκπαίδευση κλπ. Μεταξύ των άλλων ο Κορκ δήλωσε ότι μια σειρά ζητήματα τα οποία έμαθε στη δίκη προηγούμενα δεν τα γνώριζε. Προφανώς, υποθέτει ο Κορκ, οι καθοδηγητές της συνωμοσίας στο πρόσωπο του Τουχατσέφσκι έκρυβαν από αυτόν πολλά, όπως π.χ. τη δουλειά του Γκαμάρνικ για την Ανατολή και τη σχέση με τον Τρότσκι, τον Μπουχάριν και τον Ρικόφ. Εν τούτοις ο Κορκ είπε πως γνώριζε ότι οι καθοδηγητές της στρατιωτικής φασιστικής αντεπαναστατικής οργάνωσης θεωρούν τη σχέση με τον Τρότσκι και τους δεξιούς σαν προσωρινό φαινόμενο. Επ’ αυτού ο Τουχατσέφσκι  έλεγε στον Κορκ ότι οι τροτσκιστές, οι δεξιοί κλπ είναι μόνο προσωρινά συνοδοιπόροι και όταν θα πραγματοποιηθεί το πραξικόπημα, τότε αυτός (ο Τουχατσέφσκι) θα έχει το ρόλο του Βοναπάρτη. Και στις 29 Νοεμβρίου του 1934, όπως μαρτυρά ο Κορκ, ο Τουχατσέφσκι δήλωσε απερίφραστα επ’ αυτού στο διαμέρισμα του παρουσία όλων των παρευρισκομένων.

Ο Έϊντεμαν στο δικαστήριο δεν μπορούσε να πει τίποτα αλλά απλώς σηκώθηκε και είπε ότι δεν μπορεί να πει τίποτε περισσότερο από όσα είπε στην προανάκριση και παραδέχεται την ενοχή του.

Ο Πούτνα, αυτός ο σεσημασμένος κατάσκοπος εκ πεποιθήσεως τροτσκιστής που δρα κάτω από τη σημαία του φασισμού, είπε ότι όντας σε αυτή την οργάνωση πάντα ακολουθούσε την αρχή να εργάζεται τίμια ως συνωμότης και ταυτόχρονα ότι τάχα δεν πίστευε στην ορθότητα των ενεργειών του. Στην ερώτηση του σ. Ντουμπένκο σχετικά με τις κοροϊδίες στον Μπελόφ στο Βερολίνο ο Πούτνα απάντησε ότι αυτό ήταν ένα μικρό επεισόδιο από τα πολύ πιο σοβαρά εγκλήματα που διέπραξε

Ο Πριμακόφ  από άποψη γενναιότητας κρατιόταν καλύτερα από όλους. Όμως στην απολογία του δεν πρόσθεσε τίποτε περισσότερο από αυτά που είπε στην προανάκριση. Ο Πριμακόφ αρνήθηκε επίμονα το γεγονός ότι καθοδηγούσε την τρομοκρατική ομάδα  ενάντια στον Βοροσίλοφ που αποτελούταν από τον Σμιντ, Κουζμίτσεφ και άλλων και ότι δήθεν μέχρι τη σύλληψη του καθοδηγούσε τρομοκρατική ομάδα στο Λενινγκράντ με τους Μπάκσι πρώην επικεφαλής του επιτελείου του μηχανοκίνητου σώματος και τον Ζιουκ. Το αρνήθηκε στη βάση του ισχυρισμού ότι ο Τρότσκι του ανέθεσε πιο σοβαρό καθήκον να ξεσηκώσει στο Λένινγκραντ ένοπλη εξέγερση, γι’ αυτό ο Πριμακόφ έπρεπε να κόψει τους δεσμούς του  με όλους τους τροτσκιστές και τους δεξιούς κι έτσι να κατακτήσει το κύρος και την απόλυτη εμπιστοσύνη του Κόμματος και της ηγεσίας του στρατού.

Ο Πριμακόφ όμως δεν αρνήθηκε ότι παλαιότερα καθοδηγούσε τρομοκρατική ομάδα και γι’ αυτό είχε ζητήσει την τοποθέτηση του Σμιντ στο αξίωμα του διοικητή μηχανοκίνητου σώματος

Σχετικά μ’ αυτή την ειδική εντολή του Τρότσκι ο Πριμακόφ επεξεργάστηκε σχέδιο για την 25^η μεραρχία ιππικού με επικεφαλής τον μέραρχο Ζίμπιν. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του, ο Ζιμπιν έπρεπε να συναντήσει στα σύνορα τον Τρότσκι στη διάρκεια της κατάληψης του Λένινγκραντ από τους στασιαστές. Για τον ίδιο σκοπό προετοιμαζόταν ένα σώμα ασφαλείας -ποιο ακριβώς δεν θυμάμαι αλλά από την ομιλία του είναι δυνατόν να καθορίσουμε. 

Ο Φέλντμαν είπε τα ίδια με τον Κορκ, ότι δεν ήξερε τα πάντα για τα σχέδια των συνωμοτών, ότι έμαθε πολλά καινούργια από το κατηγορητήριο και τη φυλάκιση και στη δίκη. Εντούτοις παραδέχτηκε ότι ήταν μέλος του κέντρου από το 1934 αλλά υπογράμμισε ότι η σχέση του με τον Τουχατσέφσκι άρχισε από τότε που υπηρετούσε στην στρατιωτική περιοχή του Λένινγκραντ την οποία διοικούσε ο Τουχατσέφσκι.

Ο Φέλντμαν παραδέχτηκε ότι ακριβώς σ’ αυτήν την περίοδο ήρθε κοντά με τον Τουχατσέφσκι και όταν ο Τουχατσέφσκι, όντας ήδη υφυπουργός, του έθεσε το ζήτημα της ύπαρξης της συνωμοσίας, ο Φέλντμαν αμφιταλαντεύτηκε να πιάσει τον Τουχατσέφσκι από τον γιακά και να τον ξεσκεπάσει ή να ενωθεί με τους συνωμότες. Έκανε το δεύτερο. Παρακάτω ο Φέλντμαν δήλωσε ότι σύμφωνα με εντολή του Τουχατσέφσκι και του Γκαμάρνικ επέλεγε οπαδούς της οργάνωσης για αντίστοιχα αξιώματα. Όταν κάποτε ανέφερε στον Τουχατσέφσκι τα αποτελέσματα της δουλειάς του, ο Τουχατσέφσκι ήταν πολύ δυσαρεστημένος από αυτήν, επειδή ο Φέλντμαν δεν είχε ακόμη προσηλυτίσει κανέναν από τις λίγο-πολύ γνώστες φιγούρες. Γι’ αυτό όταν ο Φέλντμαν προσηλύτισε προσωπικά τους Απόγκα, Ολεσάνσκι, τον Βόλπε και άλλους τότε ο Τουχατσέφσκι έμεινε ικανοποιημένος.

Ο Φέλντμαν παραδέχτηκε ότι δεν έγινε κατορθωτό να τοποθετήσουν πολλούς υποψήφιους της οργάνωσης σε υπεύθυνα πόστα γιατί ο Επίτροπος Αμύνης συχνά δεν συμφωνούσε με τις υποδείξεις του, παρ’ όλο που αυτές περνούσαν με μεγάλη πίεση στον υπουργό από την πλευρά των Γιακίρ, Ουμπόρεβιτς, Γκαμάρνικ και Φέλντμαν.

Β. Οι απολογίες των κατηγορούμενων.

Γιακίρ: Ο Γιακίρ μίλησε 5-7 λεπτά. Δήλωσε ότι ήταν τίμιος μαχητής μέχρι το 1934, μετά πρόδωσε και έγινε εχθρός της επανάστασης του κόμματος του λαού του και του ΚΣ, αλλά μέσα του βρισκόταν δύο άνθρωποι: ο ένας ο Γιακίρ-μαχητής του ΚΣ, ο άλλος ο Γιακίρ-ο εχθρός. Ταυτόχρονα, ο Γιακίρ θεωρεί ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι –ένας ο εχθρός και ο άλλος ο σοβιετικός– ισορροπούσαν μέσα του μέχρι που χτύπησε στον τοίχο της NKVD και όταν συνελήφθη, είπε όλη την αλήθεια στην ανάκριση, λέει όλη την αλήθεια στο δικαστήριο και   μπροστά σε όλους τους παρευρισκόμενους  ότι αφοπλίστηκε σαν αντεπαναστάτης και έμεινε πραγματικός πολίτης της Ένωσης, ότι ‘αγαπά’ τον στρατό, ‘αγαπά’ τη Σοβιετική χώρα, το ‘λαό’ του και είναι ξανά έτοιμος να εργαστεί ‘τίμια’ σαν ‘μπολσεβίκος’,  ότι είναι αφοσιωμένος στο σ. Βοροσίλοφ, στο Κόμμα και στον σ. Στάλιν – γι αυτό ζητάει να τον δουν όπως ήταν πριν. Όσο αφορά την επιζήμια δράση του είπε ό,τι και στην προανάκριση.

Τουχατσέφσκι: ο Τουχατσέφσκι δεν πρόσθεσε τίποτα εκτός εκείνων που είπε στην προανάκριση, αλλά ταυτόχρονα αποπειράθηκε πολύ ασαφώς να πει ότι επίσης μέσα του βρίσκονταν δύο άνθρωποι ένας – ο σοβιετικός και άλλος – ο εχθρός κι επίσης παρακαλεί το δικαστήριο να λάβει υπόψη του ότι μέχρι το 1934 εργαζόταν σαν  ‘τίμιος μπολσεβίκος και μαχητής’

Ο Τουχατσέφσκι από την αρχή της δίκης κατά την ανάγνωση του κατηγορητηρίου και στη διάρκεια των ομιλιών όλων των κατηγορούμενων κουνούσε το κεφάλι του υπογραμμίζοντας έτσι ότι δήθεν και το δικαστήριο και η ανάκριση και όλα όσα ήταν γραμμένα στο κατηγορητήριο – όλα αυτά δεν ήταν εντελώς αλήθεια δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Με άλλα λόγια είχε την πόζα ενός ανθρώπου που προσεβλήθη χωρίς να το αξίζει, αν και εξωτερικά έδινε την εντύπωση ανθρώπου που τα έχει χαμένα και ανθρώπου τρομαγμένου. Προφανώς δεν περίμενε τόσο γρήγορη αποκάλυψη της οργάνωσης, τόσο γρήγορη δίκη και ανάκριση. Τελικά ομολόγησε την ενοχή του.

Ουμπόρεβιτς: Ο Ουμπόρεβιτς στην απολογία του μίλησε εν συντομία. Η ουσία του λόγου του συνίσταται σε αυτά που είπε: ’’Ζητώ πολίτες δικαστές να λάβετε υπόψη ότι εργάστηκα τίμια μέχρι το 1934 και η δολιοφθορά μου σε αεροπορικά ανταλλακτικά και στην επιλογή οχυρωματικών περιοχών από την άποψη τακτικής χρησιμότητας δεν επεκτάθηκε γιατί οι οχυρωματικές περιοχές επιλέχθηκαν τότε, όταν ακόμη εγώ δεν ήμουν ακόμη εχθρός. Στη συνέχεια ζημίωσα τη χώρα με το ότι δεν τις εξόπλισα πραγματικά και υπήρχαν κενά στις οχυρωματικές θέσεις, είχαν κατεύθυνση όχι τον εχθρό αλλά στην πλευρά που δεν ήταν χρήσιμη για τον αμυνόμενο, δηλαδή είχαν σα σκοπό την ήττα των οχυρωμένων περιοχών’’

Όσο αφορά το σχέδιο των ηττών ο Ουμπόρεβιτς πρότεινε να διατάξουμε με τέτοιο τρόπο τις δυνάμεις μας ώστε να  χαθούν τις πρώτες μέρες του πολέμου ειδικά το ιππικό.

Παρακάτω ο  Ουμπόρεβιτς είπε: Εγώ ο Ουμπόρεβιτς διέπραξα ενώπιον του Κόμματος και του σοβιετικού λαού έγκλημα που δεν εξαγοράζεται. Εάν είχα χίλιες ζωές αυτές δεν θα μπορούσαν να εξαγοράσουν αυτό το έγκλημα.

Κορκ: Ο Κορκ στην απολογία του είπε: Διέπραξα έγκλημα ενώπιον της κυβέρνησης και του λαού ενώπιον της Σοβιετικής χώρας. Μέχρι το 1931 ήμουν τίμιος μαχητής και διοικητής και μετά έγινα εχθρός, πράκτορας προδότης… Όταν ο Κορκ πρόφερε αυτά τα λόγια στη φωνή του ακουγόταν κλάμα, δάκρυσε, μετά έκανε μια παύση μισού λεπτού και συνέχισε: Παρακαλώ το δικαστήριο να λάβει υπόψη του ότι ήμουν τίμιος μαχητής μέχρι το 1931 και τώρα αφοπλίστηκα και θεωρώ τον εαυτό μου σοβιετικό πολίτη και πεθαίνω σαν σοβιετικός πολίτης. Ας το γνωρίζει αυτό το Κόμμα μας η Σοβιετική εξουσία και ο λαός. Διέπραξα τέτοιο έγκλημα που με μία ζωή δε γίνεται να το εξαγοράσω. Από το παράδειγμα μου ας μάθουν άλλοι. Ας γνωρίζουν ότι δεν γίνεται να προδώσουν τη Σοβιετική εξουσία. Βλέπουμε πως στη χώρα μας αναπτύσσεται ο σοσιαλισμός, την περίοδο της κολεκτιβοποίησης της αγροτικής οικονομίας αμφιταλαντεύτηκα και βρέθηκα στο στρατόπεδο του φασισμού.

Ελπίζω ο Σοβιετικός λαός στη βάση του Σταλινικού συντάγματος όπου σε ένα άρθρο λέγεται ότι ο σοβιετικός λαός είναι μεγαλόψυχος και ότι ακόμα και τους εχθρούς μπορεί να συγχωρήσει, αυτό θα το εκτιμήσει.

Έϊντεμαν: Ο Έϊντεμαν μόλις που μπορούσε να σηκωθεί στα πόδια του για να εκφωνήσει την απολογία του, στηρίχτηκε με τα δύο του χέρια στο κιγκλίδωμα μπροστά του και άρχισε το λόγο του λέγοντας ότι τυχαία βρέθηκε σε αυτή την οργάνωση γιατί προσεβλήθη κατά την απονομή των στρατιωτικών βαθμών, αφού ήταν δυσαρεστημένος με την ηγεσία του στρατού καθώς και με την πολιτική του κόμματος στο χωριό στην περίοδο της κολεκτιβοποίησης, ότι άθελα του μπήκε σ’ αυτήν την αντεπαναστατική οργάνωση και διέπραξε κατ’ εντολή της (και πριν απ’ όλα κατ’ εντολή του Τουχατσέφσκι και του Γκαμάρνικ) απίστευτα εγκλήματα. Είπε: ’’Εγώ ο Έϊντεμαν έπεσα σε τέτοιο γκρεμό που δεν έχει πάτο. Έδινα εντολές σε ανθρώπους που είχα προσηλυτίσει και τους έχω απαριθμήσει στην προανάκριση – έδωσα εντολή να ανατινάξουν τη γέφυρα του Ντον. Αυτή την εντολή την έδωσα μέσω του Ιβανόφ. Την εντολή για την ανατίναξη της γέφυρας του Βόλγα την έδωσα μέσω του επικεφαλής της Οσιοβιαχίμ[9] της περιοχής Γκόρκι. Οι ανατινάξεις των γεφυρών έπρεπε να πραγματοποιηθούν στη διάρκεια του πολέμου. Αυτές τις εντολές τις πήρα άμεσα από τον Τουχατσέφσκι. Φύτευα στασιαστικές αντεπαναστατικές οργανώσεις μεταξύ των κοζάκων του Ντον και του Κουμπάν με εντολές των Τουχατσέφσκι και Γκαμάρνικ. Ποιος ακριβώς ετοίμαζε αυτές τις εξεγέρσεις, περί αυτού γνωρίζει ο αναπληρωτής της Οσοβιαχιμ  στο Ροστόφ και ο αναπληρωτής της Οσοβιαχιμ της περιοχής  Γκόρκι.

Σε εμένα υπήρχαν δυο άνθρωποι  Ήταν δύσκολο να δίνω αυτές τις εντολές όταν έβλεπα την νικηφόρο ανάπτυξη του σοσιαλισμού Πολλές φορές σκέφτηκα: ποιος είμαι – σοβιετικός άνθρωπος ή εχθρός; Και τότε με πίεζε η αντεπαναστατική μας οργάνωση και εγώ εκτελούσα τις εντολές της. Ταυτόχρονα όταν τις έδινα μόνο που δεν έκλαψα, καταλάβαινα ότι είμαι εχθρός του λαού που με αγαπά και με εμπιστεύεται.

Παρακαλώ το δικαστήριο να λάβει υπόψη του ότι υπήρξα αφοσιωμένος μαχητής μέχρι το 1934, μετά έγινα εχθρός. Νομίζω ότι η αντεπαναστατική μου δράση έχει λιγότερα αποτελέσματα από ό,τι η σοβιετική μου δουλειά. Παρακαλώ το δικαστήριο να κάνει αυτή την εκτίμηση’’.

Πούτνα:  Ο Πούντα είπε στην απολογία του: ’’Φυσικά δε ζητώ κανένα έλεος από το δικαστήριο αλλά του ζητώ να λάβει υπόψη του ότι εγώ ήμουν διοικητής του ΚΣ στην επανάσταση, πάλεψα γι αυτήν. Μετά τον εμφύλιο έγινα οπαδός του Τρότσκι,  θεωρούσα πως ό,τι λέει ο Τρότσκι είναι αλήθεια. Εννοείται δεν είχα εμβαθύνει στη μπολσεβίκικη ουσία της επανάστασης αν και οργανικά αισθανόμουν ότι είμαι με τους μπολσεβίκους αλλά εντούτοις παρέμεινα τροτσκιστής. Ποτέ δεν σκέφτηκα βαθιά πού θα με οδηγήσει η τροτσκιστική μου θέση. Οφείλω τίμια να παραδεχτώ ότι όπως και στους άλλους συγκατηγορούμενους έτσι και σε μένα δημιουργήθηκε ορισμένη πίστη στο μεγάλο ‘μας’ σοβιετικό κράτος. Τίμια μετάνιωσα μέσα στους τοίχους της NKVD και έγινα τίμιος σοβιετικός πολίτης. Σε μένα επίσης υπήρχαν δύο άνθρωποι ο ένας – μαχητής του κόκκινου στρατού, ο άλλος προδότης, εγκληματίας ό,τι θέλετε. Παραβίασα τον όρκο του ΚΣ στον οποίο αναφέρεται ότι ’’όποιος προδώσει τη Σοβιετική εξουσία και τον ΚΣ τιμωρείται από το ανελέητο επαναστατικό χέρι’’

Γι’ αυτό δε ζητώ κανέναν οίκτο αλλά ελπίζω ότι οι δικαστές θα εκτιμήσουν την τίμια υπηρεσία μου ως διοικητής του ΚΣ προηγούμενα και θα βγάλουν τα ανάλογα συμπεράσματα.

Πριμακόφ: Ο Πριμακόφ έκανε την εξής ομιλία: Εγώ ο Πριμακόφ θέλω το δικαστήριο και οι δικαστές να γνωρίζουν με ποιον έχουν να κάνουν. Θέλω να αναλύσω την οκτάδα ημών των κατηγορούμενων. Πρώτον οι κατηγορούμενοι, δεύτερον η αντεπαναστατική μας φασιστική οργάνωση, τρίτον κάτω από ποια σημαία βαδίζαμε.

Ποιοι είναι οι κατηγορούμενοι ως προς την κοινωνική θέση. Αυτοί οι άνθρωποι από άποψη κοινωνικής θέσης είναι ένα συνονθύλευμα. Ποιος είναι ο Τουχατσέφσκι. Αυτός ό τύπος ανήκει στα κατάλοιπα των αντεπαναστατικών συνομωσιών των αξιωματικών ενάντια στα σοβιέτ. Η πατρίδα του είναι η φασιστική Γερμανία.

Οι Κορκ, Ουμπόρεβιτς, Έϊντεμαν και Πούτνα έχουν την πατρίδα τους στις χώρες τους.  Εκεί υπάρχουν και οι οικογένειες τους και οι συγγενείς τους. Αυτή είναι και η πατρίδα τους.  Ο Γιακίρ είναι έμπορος δεύτερης γενιάς από τη Ρουμανία εκεί έχει οικογένεια εκεί έχει και πατρίδα. Ο Φέλντμαν είναι αμερικανός έμπορος. Η πατρίδα, η οικογένεια και το σόι του είναι στην Αμερική. Εκεί έχει και πατρίδα. Εγώ ο Πριμακόφ είμαι υπόλοιπο λιχνίσματος της μικρομπουρζουαζίας με τροτσκιστικές διαθέσεις που πέρασε τη σχολή του τροτσκισμού από την αρχή ως το τέλος σε μία διάρκεια 18 ετών. Σ’ αυτήν τη σχολή συγκεντρώθηκαν τα απόβλητα της ανθρώπινης κοινωνίας. Η τροτσκιστική αντιπολίτευση είναι ο πιο κακός εχθρός καθώς και οι άνθρωποι που συμμετέχουν σ’ αυτήν.

Πέστε λοιπόν κύριοι δικαστές πού έχουν αυτοί κι εγώ πατρίδα; Η Σοβιετική Ένωση είναι  γι’ αυτούς προσωρινή διαμονή. Η πατρίδα των κατηγορούμενων είναι εκεί που ζουν οι οικογένειες τους. Εκεί είναι η πατρίδα τους και όχι στην ΕΣΣΔ.

Δεν εύχομαι σε κανέναν στον κόσμο να βρεθεί σε αυτό το φασιστο-τροτσκιστικό λάκκο. Οφείλω να πω τίμια και ανοικτά ενώπιον του δικαστηρίου ότι παραβιάσαμε τον όρκο του ΚΣ και πρέπει  όλους μας να μας εκτελέσετε σαν παλιάνθρωπους εγκληματίες και προδότες του σοβιετικού λαού. Όλοι μας ξέρουμε ότι ο σοβιετικός λαός και το κόμμα του οι μπολσεβίκοι οδηγούν τη χώρα προς την ευτυχία – τον κομμουνισμό.

Εγώ όπως και οι άλλοι ήμουν άνθρωπος με δύο πρόσωπα. Οφείλω να εκφράσω τη γνώμη μου για το κοινωνικό πρόσωπο της αντεπαναστατικής οργάνωσης, μέλος της οποίας υπήρξα. Τι άνθρωποι είναι; Γνωρίζω τους μισούς ανθρώπους αυτής της οργάνωσης σαν τον εαυτό μου  - είναι 400 άτομα Το άλλο μισό επίσης το γνωρίζω αλλά κάπως λιγότερο καλά. Όλοι είναι 800-1000 άτομα στο στρατό μας και έξω από αυτόν.

Αν θέλουμε να δώσουμε τον κοινωνικό χαρακτήρα αυτών των ανθρώπων, όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, εγώ επιχείρησα να προσηλυτίσω ανθρώπους από τους εργάτες αλλά δε βγήκε τίποτε από αυτή την προσπάθεια. Στην οργάνωση μας δεν υπάρχει ούτε ένας πραγματικός εργάτης. Αυτό είναι σημαντικό να το ξέρει το δικαστήριο Από εκεί εξάγω το συμπέρασμα ότι εμείς οι συνωμότες φανταζόμασταν ότι μπορούμε να ηγηθούμε της μεγάλης χώρας του σοβιετικού λαού και γι’ αυτό χρειάζεται μισή ή μία ντουζίνα από Ναπολέοντες. Ήμασταν Ναπολέοντες χωρίς στρατό. Δουλεύουμε για τη φασιστική Γερμανία αλλά είναι σαφές ότι από αυτή τη μισή ντουζίνα Ναπολέοντες θα έμενε ένας και μάλιστα εκείνος ο οποίος απαρέγκλιτα θα εκπλήρωνε τη θέληση του Χίτλερ και της φασιστικής Γερμανίας

Φέλντμαν: Ο Φέλντμαν στάθηκε στο ότι το κέντρο τους δημιουργήθηκε όχι το 1934 αλλά το 1931 και περισσότερα από όσα είπε στην προανάκριση δεν μπορεί να πει. Ακόμη προσπάθησε να εξηγήσει πως ενεπλάκη σ’ αυτήν την υπόθεση και υπέδειξε ότι αυτόν τον προσηλύτισε ο Τουχατσέφσκι όταν ακόμη ήταν στην στρατιωτική περιοχή του Λένινγκραντ, μετά κατέλαβε αντεπαναστατική θέση και εκτελούσε τις εντολές του Τουχατσέφσκι.

Σχετικά με την πατρίδα του ο Φέλντμαν είπε ότι πριν τη Σοβιετική Ένωση δεν είχε καμιά πατρίδα και είχε διωχθεί σαν Εβραίος. Στον παλιό στρατό υπηρέτησε σαν υποδεκανέας ενώ στον ΚΣ έφτασε στο βαθμό του διοικητή (Κομκορ) που αντιστοιχεί στο βαθμό του υποστράτηγου. Εν τούτοις αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει αντεπαναστάτης. Όντας ο πιο κοντινός άνθρωπος στον λαϊκό επίτροπο Άμυνας, περιβεβλημένος από εξουσία και εμπιστοσύνη, έλεγε ψέματα  και ξεγελούσε τον επίτροπο σαν εχθρός.

Παρακάτω ο Φέλντμαν είπε ότι μέχρι τη διαμόρφωσή του σε αντεπαναστάτη εργάστηκε σαν τίμιος μαχητής του ΚΣ και ζητά επιείκεια προς το πρόσωπο του, ότι δήθεν μπερδεύτηκε, έχασε τον προσανατολισμό του και βρέθηκε σ’ αυτήν την υπόθεση τελείως ασυνείδητα. Αντί να αρπάξει τον Τουχατσέφσκι από τον γιακά και να τον οδηγήσει στον Επίτροπο Άμυνας, στάθηκε μικρόψυχος.

Ο Φέλντμαν ζητά από το δικαστήριο να τον συγχωρήσει, υπόσχεται να εργαστεί τίμια, ότι στους τοίχους της NKVD αποκαλύφθηκε, έβγαλε από πάνω του τη λάσπη και θέλει πραγματικά να ξεπλύνει με το αίμα του όλο αυτό να γίνει μέχρι τέλους αφοσιωμένος στο κόμμα και στη Σοβιετική εξουσία

Συμπέρασμα:

1) Οι Τουχατσέφσκι, Γκαμάρνικ, Κορκ, Γιακίρ, Ουμπόρεβιτς, Πριμακόφ, Πούτνα, Φέλντμαν, και Έϊντμαν είναι πατενταρισμένοι κατάσκοποι και όχι από το 1934 αλλά από το 1931 και μερικοί νωρίτερα διείσδυσαν στις γραμμές μας από την αρχή  της επανάστασης. Και για να κρύψουν την πρακτόρικη αντεπαναστατική δράση τους μέχρι το 1934, επειδή αποκαλύφθηκαν από τον Κορκ, προσπάθησαν να εκθέσουν τον Κορκ σαν ψεύτη.

2) Τη συμμετοχή του Γκαμάρνικ στη συνωμοσία όλοι οι κατηγορούμενοι προσπάθησαν να την κρύψουν, προφανώς επειδή θεωρούσαν ότι ο Γκαμάρνικ σαν πολιτική φιγούρα προσηλύτιζε πολιτικό προσωπικό στο στρατό και ήταν συνδεδεμένος όχι μόνο με την αφρόκρεμα των δεξιών τροτσκιστών και ζηνοβιεφικών αλλά και με μια σειρά άλλων υπεύθυνων πολιτών

3) Από τις μαρτυρίες των κατηγορούμενων Τουχατσέφσκι, Κορκ, Γιακίρ και Ουμπόρεβιτς είναι προφανές ότι το σχέδιο για την ήττα του ΚΣ στη διάρκεια πολέμου αποφάσισαν να το επεξεργαστούν με δική τους πρωτοβουλία και μόνο μετά από αυτό να συμφωνήσουν με το Γενικό Επιτελείο της Γερμανίας. Σε σχέση με αυτό, κατά τη διάρκεια ασκήσεων που διεξήγαγε το Γενικό Επιτελείο του ΚΣ έκαναν για το πλάνο αυτό αντίστοιχες παρατηρήσεις αλλά εξαιτίας της σύλληψης τους δεν το έφτασαν μέχρι το τέλος και δήθεν δεν πρόλαβαν να παραδώσουν στο γερμανικό Γενικό επιτελείο. Από τον στρατηγό Ρούμστεντ ο Τουχατσέφσκι έλαβε την εντολή να προβλεφθούν πιθανές κατευθύνσεις των κτυπημάτων του γερμανικού στρατού: μια κατεύθυνση στην Ουκρανία – Λβοφ, Κίεβο – και η δεύτερη η κατάληψη του Λένινγκραντ από τους εξεγερμένους, πράγμα που θα ήταν πιο επωφελές για τη Γερμανία, διότι αυτή μπορεί να παράσχει βοήθεια στους εξεγερμένους με την αρκετά σημαντική αεροπορία της. Επιπλέον αυτή η αεροπορία έπρεπε να παρουσιαστεί στους πραξικοπηματίες σαν αεροπορία του ΚΣ. Εκτός της αεροπορικής βοήθειας υπολογίζανε βοήθεια της Γερμανίας σε εξοπλισμό με όλα τα αναγκαία για την επιτυχή ανάπτυξη της επιχείρησης κατάληψης του Λένινγκραντ.

Οι κατηγορούμενοι αν και δήλωσαν ότι δεν πρόλαβαν να παραδώσουν το σχέδιο στο γερμανικό γενικό επιτελείο, εγώ θεωρώ ότι το σχέδιο ήττας του ΚΣ, ίσως όχι τόσο λεπτομερειακό, εντούτοις παραδόθηκε στη γερμανική αντικατασκοπία. Αυτό διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι ο Κέστριγκ σχεδόν μόνιμα βρισκόταν στη Μόσχα και μπορούσε να το λάβει αμέσως μετά το τέλος των στρατιωτικών ασκήσεων του ΚΣ.  Δεν ήταν υποχρεωτικό να παραδώσουν γραπτό υλικό όταν αυτό μπορούσαν να το κάνουν προφορικά.

4) Θα χρησιμοποιηθεί το έδαφος των ουδέτερων στον πόλεμο κρατών της Βαλτικής για τη συγκέντρωση και το κτύπημα του γερμανικού στρατού στο δεξιό κέρας του στρατού μας του Δυτικού μετώπου;

Μου φαίνεται ότι  αυτό το ζήτημα δεν προκαλεί αμφιβολίες. Θεωρώ ότι οι Γερμανοί χωρίς αμφιβολία θα το εκμεταλλευτούν. Όλα τα δεδομένα τα οποία είχα την δυνατότητα να μελετήσω μιλούν υπέρ αυτού. Αρκεί να μελετήσουμε επί τροχάδην το δίκτυο των αεροδρομίων της Λεττονίας, Λιθουανίας και Εσθονίας, που αναπτύσσεται οχυρωματικά τα τελευταία χρόνια, για να καταλάβουμε ότι αυτά τα αεροδρόμια, τόσο σε αριθμό όσο και στη χωρητικότητά τους, δεν προορίζονται για τον μικρό αριθμό αεροπλάνων των κρατών της Βαλτικής αλλά για την πολυάριθμη αεροπορία της Γερμανίας.

Γι αυτό θεωρώ απαραίτητο ακόμη μια φορά να δούμε τα επιχειρησιακά – στρατηγικά σχέδια και να πάρουμε τα ανάλογα μέτρα που προκύπτουν από εδώ.

Δεν μπορώ να μην εκφράσω τη γνώμη μου σχετικά με τη ‘φιλική’ άφιξη του Μούντερς[10] ακριβώς σε σχέση με την αποκάλυψη της αντεπαναστατικής και κατασκοπευτικής συμμορίας. Μου φαίνεται η άφιξη του συνδέεται με την αποτυχία και την αποκάλυψη αυτής της οργάνωσης σαν μασκάρεμα και προφανώς με εντολή του Χίτλερ. Από εκεί ορμώμενος θεωρώ απολύτως αναγκαίο με όλα τα δυνατά μέσα να το ελέγξουμε αυτό.

Στρατάρχης της ΕΣΣΔ Σ. Μπουντιόνι 26 Ιουνίου 1937

---

[1] Γιαν Γκαμάρνικ. Στρατάρχης της ΕΣΣΔ αυτοκτόνησε στη διάρκεια της σύλληψης του στις 31 Μαΐου 1937

[2] Karl Rudolf Gerd von Rundstedt (12 Δεκεμβρίου 1875 – 24 Φεβρουαρίου 1953) Γερμανός στρατάρχης του Β’ΠΠ.

[3] Ernst-August Köstring ( 20 Ιουνίου 1876 -  20 Νοεμβρίου 1953) εκείνη την περίοδο στρατιωτικός ακόλουθος της Γερμανικής πρεσβείας στη Μόσχα

[4] Διοικητής Σώματος εκτελέστηκε το 1937

[5] Διοικητής Μεραρχίας συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1936 εκτελέστηκε το 1937

[6] Περιοχή στα προπολεμικά σύνορα της Ουκρανίας

[7] Μέλος της ΚΕ υπεύθυνος του Κρεμλίνου αποπέμφθηκε από τη θέση αυτή το 1935 και εκτελέστηκε το 1937 ένοχος για συνωμοσία.

[8] Επικεφαλής της NKVD κατηγορούμενος στη τρίτη δίκη της Μόσχας μαζί με το Ν. Μπουχάριν εκτελέστηκε το 1938.

[9] Κοινωνία για την Υποστήριξη της  Άμυνας, Αεροπορίας και Χημικών Κατασκευών (OSOAVIAHIM) (1927-1948) - η πολιτοφυλακή της ΕΣΣΔ.

[10] Wilhem Munters εκείνη την περίοδο υπουργός εξωτερικών της Λεττονίας.