Δε μπορούσε να σωπαίνει άλλο

Σάτιρα στη σοβιετία; Κι όμως υπήρχε!

Όλα ξεκίνησαν από ένα έντυπο ερωτηματολόγιο. Η κεντρική διεύθυνση του υπουργείου είχε αποφασίσει να εξετάσει σε επιστημονική βάση τις υποθέσεις του προσωπικού όλων των επί μέρους τμημάτων της επιχείρησης.

Ήρθε λοιπόν και στο δικό μας τμήμα ένας κοινωνιολόγος κι έφτιαξε το ερωτηματολόγιο. Το προσωπικό βέβαια έδειξε την απαραίτητη σοβαρότητα κι επαγρύπνηση: όλοι αντιλήφθηκαν άμεσα πως σε μερικές από τις ερωτήσεις, όπως πχ στην ερώτηση "θα θέλατε να συνεχιστεί η συνεργασία σας με τον προϊστάμενό σας σ. σεμιόν κυρίλοβιτς σβιρμπιτσένκο;" ήταν αδύνατο να δώσει κανείς διφορούμενη απάντηση.

Μα για ποιους μας περάσανε; συζητούσαν μεταξύ τους οι συνάδελφοι, αφού ο πρώτος που θα διαβάσει τις απαντήσεις μας θάναι ο ίδιος ο σεμιόν κυρίλοβιτς. Για μπούφους μας νομίζουνε!

Τρεις μέρες μελετούσε ο προϊστάμενος τις απαντήσεις μας. Τελικά μας συγκέντρωσε όλους για συζήτηση. Ήμασταν όλοι παρόντες εκτός από τον περεσιάνκο που είχε φύγει σε μια αποστολή αμέσως μόλις είχε συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο.

-Μάλιστα, άρχισε ο σβιρμπιτσένκο. Νομίζω πως συνολικά κάναμε καλή δουλειά. Οι απαντήσεις δείχνουν πως το προσωπικό αποτελείται από ανθρώπους προβληματιζόμενους και διορατικούς. Ελπίζω πως η κεντρική διεύθυνση θα εκτιμήσει σωστά, θα κάνει τη σωστή αξιολόγηση, θα βγάλει τα σωστά συμπεράσματα.

Όλοι αναστέναξαν με ανακούφιση. Εκείνη τη στιγμή όμως ο σβιρμπιτσένκο έβγαλε από το συρτάρι ένα ερωτηματολόγιο.

-Βέβαια, συνέχισε, είναι προσωπική υπόθεση του καθένα, κι ο καθένας είχε φυσικά το δικαίωμα να γράψει ό,τι θέλει... αλλά... (ο σβιρμπιτσένκο έκανε μια παύση και κοίταξε κατάματα τους υφιστάμενούς του)... αλλά βρέθηκε παρ' όλα αυτά κάποιος... που έγραψε: δεν θα ήθελα να δω τον σ. σ.κ. σβιρμπιτσένκο προϊστάμενο του γραφείου μας στο μέλλον.

Όλοι πάγωσαν. Κι ο προϊστάμενος, χωρίς να κρύβει τον ειρωνικό τόνο στη φωνή του, συνέχισε:
-Πού είναι λοιπόν ο ήρωας; Ο γενναίος μας λαριόν λεονίντοβιτς περεσιάνκο; Να κατηγοράει τη διεύθυνση ξέρει, αλλά να κοιτάξει κατάματα την αγαναχτισμένη κοινότητα αυτό δεν το τολμάει!...

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή μπαίνει στο γραφείο ο περεσιάνκο. Προφανώς μόλις είχε επιστρέψει από την αποδτολή. Άλλος στη θέση του, μετά από ένα τέτοιο ερωτηματολόγιο, θα τόσκαγε να κρυφτεί στου διαόλου τη μάνα. Τούτος όμως, σα να μη συνέβαινε τίποτα, κάθεται σε μια καρέκλα που βρίσκει ελεύθερη και προσπαθεί να ανταλλάξει χειραψία με τους διπλανούς του. Εκείνοι βέβαια δεν προσέχουν το χέρι και κοιτάζουν αλλού... ο δε σεμιόν κυρίλοβιτς τρέμει από το κακό του μπροστά σε τέτοια αναίδεια.

-Λοιπόν αξιότιμε σ. περεσιάνκο, λέει ο σβιρμπιτσένκο, στο εξής δηλαδή δεν επιθυμείτε να εργαστείτε μαζί μου στο ίδιο γραφείο, έτσι;
-Μάλιστα σεμιόν κυρίλοβιτς, απαντάει ήρεμα ο περεσιάνκο, δεν επιθυμώ.

Το κάτω σαγόνι του σεμιόν κυρίλοβιτς στράβωσε. Στεκόταν μπροστά σε όλη την ομάδα με το στόμα ανοιχτό κι από μέσα του έβγαινε ένας ήχος σαν χαλασμένο πλυντήριο. Ο περεσιάνκο συνέχισε χαμογελώντας ανέμελα:

-Σεμιόν κυρίλοβιτς, επιτρέψτε μου να διατυπώσω με κάθε ειλικρίνεια τη γνώμη μου για το πρόσωπό σας. Είναι απαράδεκτο έναν άνθρωπο σαν και σας να τον κρατούν δυο χρόνια τώρα στη θέση του προϊστάμενου ενός γραφείου! Όλοι οι υφιστάμενοι το βλέπουν και το καταλαβαίνουν αυτό αλλά δεν ανοίγουν το στόμα τους να πουν ντόμπρα την αλήθεια! Κι αυτό διότι με τις δικές σας πλάτες, σεμιόν κυρίλοβιτς, είναι εξασφαλισμένοι. Ούτε καν χρειάζεται να σκέφτονται οτιδήποτε μια και σκέφτεστε εσείς για λογαριασμό τους. Δεν τους νοιάζει το ότι χάνεται μια αξία, το ότι εσείς θάπρεπε τώρα να βρισκόσαστε στην κεντρική διεύθυνση στο υπουργείο! Τους αρκεί που βολεύονται αυτοί! Και σίγουρα θα έχουν γράψει στο ερωτηματολόγιο διάφορα σε στυλ "θέλουμε τον σεμιόν κυρίλοβιτς και στο μέλλον σαν προϊστάμενό μας", "μη μας τον παίρνετε! είναι σαν πατέρας μας!" Έτσι;
-Ναι, έτσι, ανάσανε ο σβιρμπιτσένκο κι έπαψε να γουργουρίζει.

-Ε, λοιπόν εγώ, φώναξε ο περεσιάνκο, το πήρα απόφαση: ό,τι θέλει ας γίνει! Τι έχω να χάσω; Για χάρη μιας σπουδαίας υπόθεσης, εγώ, ένας μικρός συνεργάτης της σειράς, είμαι έτοιμος να υποστώ τις όποιες ταλαιπωρίες... Συγχωρέστε με αν σας δημιουργώ προβλήματα με το ερωτηματολόγιό μου ή αν έγραψα τίποτα λάθος, δεν άντεχα όμως άλλο να σωπαίνω! Δε μπορούσα να σωπαίνω άλλο!... Και τώρα... τώρα κάντε μαζί μου ό,τι νομίζετε!...
-Α-α-α... έκανε αργά ο σεμιόν κυρίλοβιτς.

Την άλλη μέρα τον διόρισε πρώτο τμηματάρχη του.

του αλεξάντερ μιροσνίτσενκο, από την ανθολογία σύγχρονης σοβιετικής σάτιρας (εκδόσεις επιλογή, θεσσαλονίκη 1980).

Κείμενο που στηλιτεύει τα αστικά κατάλοιπα στη σοσιαλιστική κοινωνία, όπως η σάτιρα (είδος που άνθισε μετά τη ρεβιζιονιστική στροφή στο εικοστό συνέδριο ξεφεύγοντας από τα όρια της ωραιοποίησης και του ουδέτερου ευθυμογραφήματος).