Rocky IV

Απόψε το σταρ τσάνελ προβάλλει το Rocky V. Αλλά το καλό το έδειξε την προηγούμενη βδομάδα κι είναι το IV, νούμερο που παραπέμπει στη διεθνή των τροτσκιστών και τον αντιδραστήρα νο 4 του τσέρνομπιλ, που λύγισε στο σαμποτάζ και μάλλον ήταν κι αυτός τροτσκιστής, σαν το μάκη ένα πράγμα.

Η κε του μπλοκ προτρέπει τους σφους αναγνώστες, πριν συνεχίσουν να διαβάζουν την ανάρτηση, να πάνε δεξιά στην ετικέτα ιβάν ντράγκο, να πατήσουν πάνω της και να διαβάσουν τα προλεγόμενα αυτού του κειμένου. Για όσους βαριούνται να το κάνουν, μικρή σύνδεση με τα προηγούμενα.

Ο ρόκι μπαλμπόα είναι ο σταλόνε πυγμάχος, που νικάει μαύρους και σοβιετικούς. Ποιοι είναι όμως οι φίλοι μας οι σοβιετικοί;

Καταρχάς, ο ιβάν ντράγκο (προφέρεται ντρ-ράγκα στα ρώσικα). Δίμετρος αξιωματικός του κόκκινου στρατού, πραγματικό τέρας της φύσης, που δεν μιλάει πολύ (πέντε ατάκες όλες και όλες, μα καρδιά μικρού παιδιού και μια συγκλονιστική ερμηνεία) κι έχει το άγγιγμα του μίδα από την ανάποδη (γουάτ χι χιτς, χι ντιστρρόιζ λέει γι’ αυτόν ο νικήτα κολόφ). Στην πραγματική ζωή είναι ο ντολφ λούντγκρεν, σουηδός αθλητής, για τον οποίο ο αστικός μύθος μας λέει ότι συμμετείχε σε δύο ολυμπιάδες, τη δεύτερη πολιτογραφημένος ως αμερικάνος. Έκτοτε απολαμβάνει τα αργύρια της προδοσίας του στην άλλη όχθη του ατλαντικού.

Ο νικαλάι κολόφ, μέλος του πολιτ-μπιρό του κκσε, και κάτι σαν πολιτικός επίτροπος του ντράγκο, από την επιτυχία του οποίου εξαρτά την πολιτική του καριέρα. Μπρεζνιεφικός παλιάς κοπής, που βρίσκεται στο στόχαστρο του γκόρμπι και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στη νέα σκέψη της περεστρόικα. Μετά το τέλος του αγώνα στη μόσχα και τον δεκάρικο λόγο του ρόκι περί αλλαγής, ο γκορμπατσόφ τον λοξοκοιτάζει άγρια και τον υποχρεώνει να σηκωθεί όρθιος και να χειροκροτήσει κι αυτός απρόθυμα την αλλαγή που έρχεται. Το πιο πιθανό είναι να έπεσε θύμα εκκαθάρισης στην 19η συνδιάσκεψη του 88’, μαζι με το λιγκατσόφ.

Η δυναμική και γοητευτική γυναίκα του ντράγκο (και σύζυγος του σταλόνε στην πραγματική ζωή) λουντμίλα. Αποδίδει στο σπανάκι την υπερφυσική δύναμη του συζύγου της και τραβά μια ηδονική τζούρα απ’ το τσιγάρο του κολόφ, όταν ο ντράγκο γρονθοκοπεί μέχρι θανάτου τον απόλλο κρηντ. Στη δύση συνηθίζουν να ψάχνουν τη γυναίκα που κρύβεται πίσω από κάθε άντρα. Σε αυτήν την περίπτωση, μάλλον ο ντράγκο κρύβεται πίσω από τη λουντμίλα. Σοβιετική γυναίκα νέου τύπου, έστω κι αν έχει επιρροές από τα δυτικά πρότυπα ομορφιάς (ξανθό αγορέ μαλλί της εποχής).

Γυρισμένη στις απαρχές της περεστρόικα κι εν μέσω ριγκανισμού, εν έτει 1985, η ταινία προσφέρει μια σειρά από συνειρμούς κι επίπεδα ανάγνωσης.
Η σοβιετική ένωση αποφασίζει να εισβάλει (οι σοβιετικοί πάντα εισβάλλουν, ποτέ δε μπαίνουν) στον χώρο της επαγγελματικής πυγμαχίας, σε μια έξοχη –και προφητική για την εποχή της- αλληγορία για τη διολίσθηση στο σοσιαλισμό με αγορά που έφερνε η περεστρόικα.
Η μαύρη φυλή βρίσκεται πάντα σε δεύτερο πλάνο, πίσω απ’ το λευκό που θριαμβεύει, αλλά ο νέγρος προπονητής του ρόκι αναβιώνει το θρύλο του φίσερ, και νικά στο σκάκι το ρώσο συνοδό τους στη σιβηρία. Τσεκ μέι μάι φρεντ.
Κι η αλλαγή είναι η λέξη φετίχ μιας δεκαετίας, που ξεκινάει με το πασόκ του ανδρέα και τελειώνει με τους ανέμους της αλλαγής των σκόρπιονς. Η άντρια ρωτάει κλαίγοντας το ρόκι: όλος ο κόσμος αλλάζει, εσύ γιατί δεν αλλάζεις; -Γιατί είμαι μαχητής, της απαντάει τσεκουράτα αυτός. Βλέποντας όμως τους σοβιετικούς να αλλάζουν στάση στο τέλος και να τον αποθεώνουν, τους λέει συγκινημένος: ιβ άι κεν τσέιντζ, δεν γιου κεν τσέιντζ. Κι έζησαν αυτοί καλά και μη χειρότερα.

Ας δούμε μερικές σκηνές ακόμα.
-Το έργο ξεκινάει με την κορυφαία κινηματογραφική απεικόνιση του ψυχρού πολέμου. Δύο γάντια του μποξ από αντίθετες κατευθύνσεις περιστρέφονται κι ετοιμάζονται για μετωπική σύγκρουση. Το ένα από αριστερά –όπως βλέπουμε τη δύση στον χάρτη- έχει την αστερόεσσα, ενώ το σοβιετικό είναι από δεξιά, γιατί εκείνη την εποχή είχε αρχίσει η πλήρης αντιστροφή των εννοιών κι οι συνεπείς μπρεζνιεφικοί παρουσιάζονταν ως συντηρητικοί, ενώ τα γκεσέμια της περεστρόικα ως ανανεωτές. Η μουσική ανεβάζει την αδρεναλίνη κι η υφήλιος περιμένει τη σύγκρουση με κομμένη την ανάσα.

Στον δεκάρικο λόγο του περί αλλαγής, ο ρόκι λεει στο κοινό της μόσχας πως είδε δύο ανθρώπους να σκοτώνονται μες στο ρινγκ, αλλά τουλάχιστον γλίτωσαν είκοσι εκατομμύρια. Ένας θρίαμβος της ειρηνικής συνύπαρξης, κι ένας σαφής υπαινιγμός για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τους είκοσι εκατομμύρια νεκρούς της σοβιετίας. Αλλά όταν μιλάει γι' αυτό ένας αμερικάνος είναι σκέτη πρόκληση. Είναι σαν εκείνο τον συμπαίκτη του τζόρνταν, που είχε πει ότι θα θυμάται πάντα τη νύκτα που πέτυχαν μαζί με τον MJ 70 πόντους. Αυτός τον ένα κι ο τζόρνταν τους άλλους 69.

-Άλλη σκηνή με ιστορικό φόντο το βήτα παγκόσμιο. Ο ρόκι κάνει προετοιμασία στην παγωμένη σιβηρία κι ο στρατηγός χειμώνας τον σκληραγωγεί και του δίνει τη νίκη απέναντι στον ντράγκο με το κορυφαίο προπονητικό επιτελείο (που είχε ακόμα και κουβανό) και τον τεχνολογικό εξοπλισμό που θύμιζε την πολεμική μηχανή της γερμανίας. Κατά τη διαμονή του στη στέπα ο ρόκι αφήνει μουσάκι μπολσεβίκου κομισάριου, αλλά τη μέρα του τελικού είναι ξυρισμένος σαν καλός αμερικανός. Αν είχε πάει μερικά χρόνια πιο πριν, θα μπορούσε να συναντήσει και το νίκο ζαχαριάδη, ή κάποιον άλλο αντιφρονούντα. Αν και στην πραγματικότητα οι σκηνές αυτές γυρίστηκαν στον καναδά.

Ο σωματότυπος κι η προετοιμασία του ντράγκο, θυμίζουν γόνο της αρείας φυλής. Αλλά παρά τις σπόντες περί ολοκληρωτισμού, η ταινία δε μας ταυτίζει πλήρως με τους φασίστες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο χίτλερ έφυγε ντροπιασμένος από το στάδιο μετά τα τέσσερα χρυσά του τζέσε όουενς, ενώ ο γκόρμπι μένει στο γήπεδο κι αναγνωρίζει ιπποτικά τη νίκη του μπαλμπόα.

-Την ίδια στιγμή που ο κεντρικός σχεδιασμός προβλέπει τόσες σπατάλες για την άρτια προετοιμασία του ντράγκο, το ρολόι της ιστορίας για το λαό της σιβηρίας είναι σταματημένο στο μεσαίωνα, στην εποχή του άροτρου και του αλόγου. Το τρένο της ετε δε διασταυρώθηκε ποτέ με τον υπερσιβηρικό. Έκανε στάση όμως στις ηπα και την οικογένεια του ρόκι, ο οποίος δώρισε ένα ρομπότ στον κουνιάδο του για να τον συντροφεύει και να του καλύψει το ερωτικό κενό. Καυστικό σχόλιο για την αποξένωση και τις αλλοτριωμένες ανθρώπινες σχέσεις στην αμερικάνικη κοινωνία.

-Με αυτά και με εκείνα, η εξωνημένη εργατική τάξη της δύσης μαγεύεται από τον καταναλωτισμό και στρέφεται ενάντια στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε και την έλλειψη ελευθερίας. Κλείνετε το λαό σας πίσω από τείχη και όπλα, λέει στον κολόφ ο κουνιάδος του ρόκι στη συνέντευξη τύπου για τον αγώνα της μόσχας. Στην πρώτη συνέντευξη τύπου, ο κρηντ που προπονείται για μακαρίτης, λέει ότι θα στείλει το σοβιετικό στη σύνταξη (σόσιαλ σεκιούριτι) κι όλοι σκάνε στα γέλια. Στην χώρα της πρωτομαγιάς του σικάγο, ακόμα κι η απλή αναφορά στον όρο κοινωνική ασφάλιση ακούγεται πλέον ως ανέκδοτο. Πιο πριν ο κρηντ αποκαλεί σύντροφο μπλα-μπλα (μπιγκ μάουθ) τον κολόφ που συμπληρώνει διαλεκτικά τη λακωνική δωρικότητα του ιβάν.

-Πριν τον τελικό γύρο (που στο μποξ δεν είναι ο τρίτος, αλλά ο δέκατος πέμπτος) ο κολόφ βλέπει την ήττα να έρχεται –μαζί με το τέλος της ιστορίας και της πολιτικής του καριέρας- και κατεβαίνει πραξικοπηματικά στο ρινγκ, για να συνεφέρει τον ντράγκο, που συμβολίζει τις σοβιετικές μάζες. Αλλά το κάλεσμα της επιτροπής σωτηρίας των πραξικοπηματιών αφήνει τις μάζες παγερά αδιάφορες. Ο ντράγκο σηκώνει τον κολόφ στον αέρα, τον πετάει μακριά, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και φωνάζει δυνατά: παλεύω για μένα, για μένα...
Για μένα τραγουδώ, που έλεγε κι ο τροβαδούρος της ατομικής άρνησης βασίλης παπακωνσταντίνου. Ένα αυθόρμητο ξέσπασμα των καταπιεσμένων μαζών ενάντια στη νομενκλατούρα, και τον ολοκληρωτισμό της κολεκτίβας που υπέτασσε την ατομικότητα.

-Η τελετή έναρξης στον αγώνα επίδειξης στις ηπα, έχει πολλά φώτα, μαζορέτες με στρινγκ, φτηνό σόου και τον τζέιμς μπράουν να τραγουδάει λίβινγκ ιν αμέρικα. Με δυο λόγια όλο το κιτσαριό από την τελετή έναρξης των ολυμπιακών του λος άντζελες (που είχαν γίνει ένα χρόνο πριν). Ο μουζίκος ντράγκο τα βλέπει όλα αυτά κάθιδρος, με γουρλωμένα μάτια. Αλλά στη συνέχεια χαλάει το σόου και το μετατρέπει σε τραγωδία, σκοτώνοντας τον υπερφίαλο κριντ.

Η αντίστοιχη τελετή στον αγώνα της μόσχας δε μοιάζει σε τίποτα με το συγκινητικό νταζβιντάνια του μίσα. Αντιθέτως αναπαράγει όλα τα στερεότυπα των αμερικάνων για τον φιλήσυχο σοβιετικό λαό. Γήπεδο-κλουβί με ένα σωρό συρματοπλέγματα κι ένα κοινό γεμάτο ένστολους αξιωματικούς για να παραπέμπει στον κομμουνισμό του στρατώνα.


Ο ντράγκο χαιρετάει στρατιωτικά τον γγ του κκσε, που αναφέρεται μεταξύ άλλων ως πρωθυπουργός και γραμματέας των σοβιέτ. Δεν είναι λάθος, αλλά προειδοποίηση, που κανείς δεν πήρε υπ' όψιν εγκαίρως. Τα επόμενα χρόνια ο γκόρμπι δημιούργησε μια σειρά από αστικά αξιώματα και τα συγκέντρωσε όλα στο πρόσωπό του.

Στο καπάκι αρχίζει να παίζει ο εθνικός ύμνος της σοβιετικής ένωσης, ενώ παράλληλα αρχίζει να εμφανίζεται ένα γιγάντιο πανό με τη μορφή του ντράγκο, που είναι σαν τον ιβάν τον τρομερό. Όλα αυτά κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της αγίας τριάδας της κομμουνιστικής ορθοδοξίας (μαρξ, ένγκελς, λένιν) των οποίων οι μορφές κοσμούν την οροφή του γεντί-κουλέ. Κριτική με το βαμβάκι για το φαινόμενο της προσωπολατρίας.

Οι κλασικοί είναι εκεί, ο γκόρμπι επίσης. Ναι, αλλά ποιος λείπει; Όχι ο κακοφονίξ. Τότε ποιος; Μα ο κατεξοχήν θύτης της περιόδου της προσωπολατρίας. Λείπει πραγματικά όμως; Όχι. Ο σύντροφος με το μουστάκι ενσαρκώνεται στην ουσία από το ρόκι μπαλμπόα, που ατιμάζει τους ρεβιζιονιστές μέσα στην έδρα τους κι έχει το παρατσούκλι ιτάλιαν στάλιαν. Στάλιν, σταλόνε, στάλιαν. Όλες οι λέξεις έχουν κοινή ρίζα κι αυτό δε μπορεί να είναι τυχαίο. Το στάλιαν βέβαια σημαίνει επιβήτορας κι έμεινε ως προσωνύμιο μάλλον από τα χρόνια που ο σταλόνε έπαιζε σε ταινίες πορνό. Κι έτσι οι συνειρμοί ιντριγκάρουν το πολιτικό μας φαντασιακό...

Πραγματικό αριστούργημα. Δε βγαίνουν πια τέτοιες ταινίες.