Σκούπισε τα μάτια σου

Ή αλλιώς, μια εκδήλωση στην ασοεε για το δεκέμβρη, με ομιλητή τον αναστάση γκίκα, συνεργάτη του τμήματος ιστορίας της κετουκε, δηλ της κε του κόμματος. Πριν αρχίσει, κάναμε βόλτες στον πάγκο με τα βιβλία με τον ολόφρεσκο τόμο του δοκιμίου και στο φουαγιέ με τη διακριτική περιφρούρηση, γιατί οι αναρχικοί έχουν δυνατό στέκι στην ασοεε.

Η εκδήλωση ξεκίνησε με την απαγγελία ενός σύντομου ποιήματος για το κόμμα και το δεκέμβρη όπου ξεχώριζε ο λυρικός στίχος: Κάπα-Κάπα-Έψιλον, σκούπισε τα μάτια σου...!
Προσωπικά ομολογώ ότι μου θύμισε τη διαφήμιση με το σλόγκαν, όχι πια δάκρυα. Αλλά εγώ, έτσι κι αλλιώς, δε σκαμπάζω πολλά περί τέχνης και δεν έχω βαρύνουσα άποψη επί του θέματος.

Στη συνέχεια είδαμε ένα πολύ ωραίο βιντεάκι για το δεκέμβρη και τον ένοπλο αγώνα του δσε, με την βραχνή αφήγηση του θανάση παπαρήγα και τους συντρόφους να χειροκροτάνε σε διάφορα σημεία, μέχρι να τελειώσει το βίντεο. Το κακό με τα βιντεάκια βέβαια, σε αντίθεση με τις ομιλίες, είναι ότι δε μπορείς να τα διακόψεις όσο κρατάει το χειροκρότημα και να βάλεις μετά να παίξει η συνέχεια. Κι έτσι χάσαμε δυο-τρία σημεία.

Κρατήσαμε όμως το σηματάκι του δσε, πάνω δεξιά στα πλάνα, σα να ήταν ένδειξη καταλληλλότητας του προγράμματος (αυστηρά ακατάλληλο για αστούς και ρεφορμιστές, απαραίτητη η έγκριση του πολιτικού φορέα). Ένα εξώφυλλο απ’ το ρίζο της εποχής με τον πρωτοσέλιδο τίτλο: Σκοτώθηκε ο άρης! Κι ένα τραγούδι του ξυλούρη, σε σύνθεση λεοντή, για τους νεκρούς της πλατείας, που κάποιοι σφοι το συνέδεσαν συνειρμικά με τον κοτζαρίδη και το ανέβασαν αφιερωμένο στη μνήμη του στο youtube.

Κι ύστερα άρχισε η ομιλία, με γκολ απ’ τα αποδυτήρια, και το γκίκα να καλωσορίζει φίλους και σφους, λέγοντας στους πρώτους να γίνουν γρήγορα σύντροφοι, γιατί δεν επιτρέπεται –από τις συνθήκες- να έχουν δισταγμούς. Και τους προέτρεψε να πάρουν και να μελετήσουν το δεύτερο τόμο του δοκιμίου ιστορίας, χωρίς να τρομάζουν από το βάρος του, γιατί το πολιτικό του βάρος είναι μεγαλύτερο.

Γενικώς ο γκίκας είναι ένας ωραίος τύπος, σχετικά νέος, που δεν χάνει ευκαιρία να αστειευτεί. Μια με τα φώτα που χαμήλωσαν ξαφνικά για να φτιάξουν ατμόσφαιρα, μία με την ηλικία του, όταν κάποιος του μίλησε στον πληθυντικό, ή και με πιο πολιτικά πράγματα. Όπως σε κάποια φάση που μιλούσε για το συνασπισμό του εαμ και το κκε ως βασική του συνιστ... εεε... ας μην πούμε συνιστώσα καλύτερα, γιατί παραπέμπει αλλού.

Ξεκίνησε την ομιλία του με την καίρια παρατήρηση ότι η ιστορία γράφεται από τους λαούς, αλλά καταγράφεται από τους νικητές. Οι οποίοι προσπαθούν, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης, να ελέγξουν τις συνειδήσεις, και να ανακατασκευάσουν την ιστορική μνήμη, ειδικά τις σελίδες που έχουν να κάνουν με την ιστορία του κόμματος. Έτσι ο αντάρτης βαφτίζεται κόκκινος τρομοκράτης κτλ. Κατά συνέπεια η ιστορική αλήθεια δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα.

Λίγες σελίδες της ιστορίας έχουν δεχτεί τόση σπέκουλα, όσο τα δεκεμβριανά. Αλλά το σημαντικό είναι να δούμε πώς φτάσαμε ως εκεί. Μας ανέλυσε λοιπόν την χρεοκοπία του αστικού, πολιτικού κόσμου και την άνοδο του εαμ και του κουκουέ –που κάποιοι τείνουν να υποβαθμίζουν το ρόλο του. Πριν τον δεκέμβρη, το κόμμα είχε φτάσει τα 400 χιλιάδες μέλη κι ο ελας αριθμούσε 120 χιλιάδες στρατιώτες. Ενώ μόνο οι απώλειες της κοα σε έμψυχο δυναμικό, κατά τη διάρκεια της αντίστασης, έφταναν τις πέντε χιλιάδες. Μια βρετανική έκθεση του 43’, αναγνώριζε ότι δεν υπήρχε ουσιαστική αντιπολίτευση στο εαμ.

Ποιοι ήταν όμως αυτοί που πολέμησαν στα δεκεμβριανά;
Το νοέμβρη του 44' ο παπανδρέου έστελνε αγωνιώδη έκκληση στον τσώρτσιλ για στρατιωτική βοήθεια, λέγοντας ότι τα πολιτικά μέσα δεν ήταν πλέον επαρκή. Στις εκθέσεις των βρετανών ήταν φανερό ότι αντιλαμβανόντουσαν πολύ καλά τον ταξικό χαρακτήρα του ελληνικού, εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα –ίσως μόνο σε εμάς να μην ήταν τόσο καθαρό τελικά.

Οι άγγλοι απέσπασαν 60 χιλιάδες στρατιώτες από το ιταλικό μέτωπο ενώ βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη οι επιχειρήσεις κατά των χιτλερικών. Αυτό πρέπει να ιδωθεί παράλληλα με τη –μοναδική στα χρονικά του β ππ- συμφωνία με τους ναζί για την ειρηνική αποχώρηση των δεύτερων από τη θεσσαλονίκη, που θύμιζε τελετή παραλαβής-παράδοσης υπουργείων. Ο ελας τους χάλασε ως ένα βαθμό τα σχέδια αλλά οι ναζί είχαν την ευκαιρία να μεταφέρουν στρατιωτικές μονάδες στο μέτωπο εναντίον των σοβιετικών, που μόνο στις μάχες στη γερμανική επικράτεια, είχαν τριακόσιες χιλιάδες νεκρούς.

Ποιους άλλους είχαμε στο αστικό στρατόπεδο;
Το βασιλιά, ο οποίος κλωτσούσε αρχικά στο ενδεχόμενο να μείνει μακριά από την ελλάδα, αλλά τελικά παρέμεινε στην βρετανία, για λόγους τακτικής. Παρόλα αυτά ορκίστηκε αντιβασιλέας ο δαμασκηνός, χωρίς να υπάρχει καν βασιλιάς!
Τον παπαδόπουλο και τον μακαρέζο.
Και τους μισούς από τους αιχμάλωτους ταγματασφαλίτες, όπως παραδέχτηκε σε ένα άρθρο του, με τριάντα χρόνια καθυστέρηση, ο λέων σπαής, που αν σημείωσα καλά ήταν υπουργός στρατιωτικών σε εκείνη την κυβέρνηση.

Ο γκίκας μας εξήγησε επίσης το ρόλο του διευθυντή χωροφυλακής άγγελου έβερτ και του υιού μιλτιάδη, που ήταν αρχηγός της εκοφ.
Και για όσους δεν ξέρουν τι είναι η εκοφ... εδώ μπορεί να στενοχωρήσω τον φίλο μου τον κοντόχοντρο, αλλά όχι δεν είπε για τα εαακ. Άρχισε όμως να τραγουδάει ένα σύνθημα, εκοφίτες, χίτες... και το έκοψε στη μέση γιατί αυτολογοκρίθηκε.

Αυτά ήταν λοιπόν τα μπουμπούκια που πολέμησαν το δεκέμβρη εναντίον του ελας. Ή όπως λέει κι ο σύγχρονος μπουμπούκος, απέκρουσαν τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Σε αυτό το σημείο ο γκίκας άρχισε ένα μονόλογο, που μόνο αυτολεξεί μπορεί να μεταφερθεί.
Πέτυχα μια βιβλιοπαρουσίαση με τον... εμ... χμ... πώς να τον πούμε... εμ... με τον αξιότιμο υφυπουργό ναυτιλίας, που μιλούσε για το δεκέμβρη. Και ξέρετε πώς φουσκώνει όταν μιλάει για την χωροφυλακή, εκείνη η φλέβα με το μωβ χρώμα, ε; Θα μου πεις, τι κάθεσαι και βλέπεις τον γεωργιάδη; Μαζοχισμός, αλλά πρέπει να ξέρεις τι λέει κι ο εχθρός.

Μετά από τα γεγονότα περάσαμε στα διδάγματα του δεκέμβρη.
Αντίθετα με ό,τι μας πλασάρουν πολλοί ακαδημαϊκοί για το κουκουέ που έκρυβε σατανικά τα σχέδιά του για βίαια κατάληψη της εξουσίας, πίσω από απελευθερωτικά κι αντιφασιστικά μέτωπα, το κόμμα δεν έκρυψε ποτέ τη στρατηγική του, και δε θα άξιζε να λέγεται κομμουνιστικό, αν το έκανε. Μελετάει τη στρατηγική του πάλη και βγάζει διδάγματα από αυτήν, από την θετική κι αρνητική του πείρα.

Τον οκτώβρη του 44' υπήρχε επαναστατική κατάσταση στην ελλάδα, όπου οι από πάνω δε μπορούσαν και οι από κάτω δεν ήθελαν, κατά τον ορισμό του βλαδίμηρου. Με άλλα λόγια είχε μπει το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας. Ουσιαστικά, το θέμα ποιος-ποιον είχε τεθεί για όλη σχεδόν την ευρώπη, μετά το 43’ και τη μάχη του στάλινγκραντ.

Το κουκουέ είχε την εξουσία στα χέρια του και μπορούσε να αξιοποιήσει τις εσωτερικές αντιθέσεις μεταξύ ηπα και αγγλίας, για να την κρατήσει. Αλλά δεν το έκανε. Συνεπώς, ένα βασικό δίδαγμα είναι ότι δεν υπάρχει ενδιάμεση εξουσία, ανάμεσα στην αστική και την εργατική. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι αν είχαμε σωστή στρατηγική, σώνει και καλά θα κερδίζαμε, γιατί υπήρχαν κι άλλες προϋποθέσεις για την τελική νίκη. Θα είχαμε όμως περισσότερες πιθανότητες.

Αυτό το τελευταίο ειδικά μας το είπε με τη λατρεμένη μορφή των αντιρητορικών ερωτήσεων. Μήπως αυτό σημαίνει ότι αν είχαμε εντοπίσει σωστά το ζήτημα της εξουσίας, η τελική νίκη θα ήταν σίγουρη; Όχι, σύντροφοι. Έτσι το βάλαμε στην καρδιά μας, ως μορφή κι ως περιεχόμενο.

Τα επόμενα διδάγματα ήταν:
-η αυτοτελής οργανωτική ύπαρξη της πρωτοπορίας, ως προϋπόθεση για τη δράση της (να ανεβάζει το επίπεδο της συνείδησης των μαζών, να οξύνει την ταξική πάλη κτλ)
-ο πρωτοπόρος ρόλος της εργατικής τάξης στη λαϊκή πάλη –που γενικά σωστό είναι, αλλά νομίζω ότι εν προκειμένω, μάλλον η σημασία της συμμαχίας με τα άλλα λαϊκά στρώματα ήταν που αναδείχτηκε.

-ο ταξικός χαρακτήρας του κράτους, που δε μπορεί να κρυφτεί και να καλλωπιστεί με δημοκρατικούς μανδύες. Στη γερμανία οι ίδιοι επιχειρηματικοί όμιλοι έκαναν κουμάντο τόσο στα χρόνια των ναζί, όσο και μεταπολεμικά. Και στη σύγχρονη εε, οι «δημοκρατικές», εκλεγμένες κυβερνήσεις είναι αυτές που απαγορεύουν τα κκ και το σφυροδρέπανο ως σύμβολο.

-τέταρτο και τελευταίο, ότι η αστική τάξη δεν αποδυναμώνεται, αλλά τουναντίον ισχυροποιείται όταν συμμετέχει σε διεθνείς, ιμπεριαλιστικές ενώσεις.

Για να κλείσει με αυτό που είπε και στην αρχή, διαλεκτικά αντεστραμμένο. Η ιστορία μπορεί να καταγράφεται από τους νικητές, αλλά δεν παύει να γράφεται από τους λαούς. Που ως γνωστόν, όταν έρχονται αντιμέτωπο με την τυραννία, επιλέγουν: τις αλυσίδες ή τα όπλα.

Ένα ιστορικό σύνθημα του εαμ, που παραμένει επίκαιρο. Κι έτσι κάποιοι αναρχικοί σκέφτηκαν να το (αντι)γράψουν στο πανό τους, στη φετινή πορεία του πολυτεχνείου. Αλλά αντέδρασαν οι σύντροφοί τους, από θέση αρχής, γιατί αναπαρήγαν τα συνθήματα των κομμουνιστών...

Εμένα πάλι μου έρχεται στο νου ένας γίγαντας αναλυτής, να επαναλαμβάνει το σύνθημα, να λέει ότι οι λαοί έχουν να επιλέξουν τις αλυσίδες ή τα όπλα, και να επεξηγεί: και οι λαοί έχουν τα δικά τους όπλα, τις εκλογές, την απεργία κλπ. Δυστυχώς δε θυμάμαι ποιος ήταν και πού τον είχα πετυχει.

Στο δεύτερο γύρο με τις ερωτήσεις, ξαναμπήκε με διάφορες μορφές το βασικό ερώτημα για τους λόγους της ήττας. Το πιο σημαντικό από τις απαντήσεις του γκίκα ήταν μια εκπληκτική προτροπή, με αφορμή μια ερώτηση: μην παίρνετε τοις μετρητοίς όσα λέμε εμείς εδώ. Ψάχτε το και μόνοι σας. Οι κομμουνιστές φτάσαμε όπου φτάσαμε αμφισβητώντας.
Να αγιάσει το στόμα του. Αλλά σε αυτό που λέει υπάρχει κι αντίστροφη ανάγνωση. Όσες λίγες φορές τα κάναμε μούσκεμα, εμείς οι κομμουνιστές, την πατήσαμε γιατί δεν είχαμε πνεύμα αμφισβήτησης. Συμφωνώντας άκριτα, φτάσαμε εκεί που φτάσαμε.

Στο τέλος ο γκίκας έκλεισε με μια ευχή, που έμοιαζε με στίχο από το imagine του λένον, λόγω και της ημέρας (8 δεκέμβρη). Να είμαστε στο ίδιο αμφιθέατρο, σε 30-40 χρόνια, και να μελετάμε την τωρινή στρατηγική του κόμματος, του 10’ και του 20’, κάτω από άλλε, νικηφόρες συνθήκες.

Και κάπου εκεί το κλείσαμε, για να πάμε για κανονική τροφή, μετά από τόση τροφή για σκέψη. Γιατί όπως λέει κι ο αναστάσης, νηστικό αρκούδι δεν χορεύει –κι ας είναι σοβιετικό, προσθέτω εγώ. Αν και ο ραφαηλίδης, θα είχε πολύ διαφορετική άποψη επ’ αυτού. Φωνάξαμε για επίλογο το σύνθημα εαμ-ελάς-επόν-οπλα-δσε –μαζί κι ο γκίκας- και στο καπάκι μας είπε: έτοιμους για αντάρτικο σας βλέπω..

Κι έτσι φύγαμε με το χαμόγελο, και το όπλο παρά πόδα. Κι ανανεώσαμε το ραντεβού μας, σε τριάντα-σαράντα χρόνια από τώρα, στο ίδιο αμφιθέατρο, σε μια λεύτερη, σοσιαλιστική ελλάδα.
Venceremos…