Η φανέλα με το 1

Έχοντας αποτύχει προς το παρόν να συνεργαστεί με περιοδικό του κωστόπουλου, όπως επιθυμεί μερίδα του αναγνωστικού της κοινού (άλλωστε τον άγγιξε η κρίση κι άρχισε τις απολύσεις), η κε του μπλοκ κάνει στροφή στην ποιοτική καφρίλα κι αναδημοσιεύει ένα κείμενο που έγραψε για το περιοδικό Humba!. Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το έβδομο τεύχος που έχει μεταξύ άλλων αφιέρωμα στον Σόκρατες και στη θέση του τερματοφύλακα, όπου εντάσσεται και το κείμενο που ακολουθεί.

Όσοι φίλαθλοι σπεύσατε να το πάρετε και να στηρίξετε την καλαίσθητη έκδοση.

Αν έχεις παίξει μικρός τη θέση του τερματοφύλακα, τότε έχεις να διηγείσαι ένα σωρό ιστορίες για πληγωμένα γόνατα, μπαλωμένες φόρμες στο ίδιο πάντα σημείο –γόνατα φυσικά- και ηρωικά πλονζόν που ο χρόνος τα μεγαλώνει στη θύμηση και τα κάνει να φαίνονται σαν την απόκρουση του Μπανκς στην κεφαλιά του Πελέ.

Αυτά όμως δύσκολα συγκινούν τους άλλους. Κι όλοι σου λένε ότι έπαιζες τέρμα αναγκαστικά, γιατί ήσουν άχρηστος μέσα. Κι άντε να αποδείξεις πως δεν είσαι ελέφαντας. Ιδίως αν έχεις μερικά κιλά παραπάνω, οπότε είσαι πιο χρήσιμος στο τέρμα, γιατί πιάνεις περισσότερο χώρο. Περίπου όπως ο Αλσέστ στο μικρό Νικόλα.

Στην Ινδία βέβαια γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι ελέφαντες είναι μπαλαδόροι πρώτης τάξης κι έχουν μια παραλλαγή του αθλήματος με τα συμπαθή παχύδερμα, που αν είχαν δικαίωμα συμμετοχής σε Μουντιάλ, θα έκαναν θραύση, στην κυριολεξία. Ενώ ο μέσος φίλαθλος είναι έτοιμος να δεχτεί ακόμα και για τους ελέφαντες ότι κατέχουν το τόπι, όχι όμως για το είδος του τερματοφύλακα, που το θεωρεί εκ φύσεως άμπαλο.

Ένα είδος που δεν απειλείται με εξαφάνιση, αλλά τελεί κατ’ ουσίαν υπό διωγμό. Το τέρμα είναι κάτι σαν τόπος εξορίας, τερματικός σταθμός χωρίς επιστροφή. Ένα σκυλόσπιτο, όπου δένουν με ένα νοητό σχοινί τον τερματοφύλακα για να μην πλησιάζει τους άλλους. Και όποιος κάνει το λάθος να ξεμακρύνει, το πληρώνει ακριβά με γκάφα και γίνεται ρεζίλι των σκυλιών. Έτσι ο γκολκίπερ ταυτίζεται με τα γκολπόστ και γίνεται αντικείμενο, σε γένος ουδέτερο. Όταν λέμε «το τέρμα», εκτός από την εστία, εννοούμε βασικά τον ίδιο τον τερματοφύλακα.

Το τέρμα λοιπόν παίζει πάντα με πλάτη στο πέταλο και την ανάσα των φανατικών πίσω του. Μπαίνει σε καραντίνα με δύο υγειονομικές ζώνες –μικρή και μεγάλη. Και όποιος τον αγγίξει στη μικρή περιοχή, χρεώνεται αμέσως με φάουλ, σα να ακούμπησε κάποιον λεπρό.

Ακόμα και η ορολογία του ποδοσφαίρου λέει πολλά για τη θέση του τερματοφύλακα. Το πέναλτι θεωρείται η εσχάτη των ποινών, κάτι σαν θανατική καταδίκη για τον γκολκίπερ, που στέκεται στα έντεκα βήματα από το σημείο της εκτέλεσης, περιμένοντας το διαιτητή να δώσει το παράγγελμα με τη σφυρίχτρα. Σκοπεύσατε, πυρ! Το μόνο που λείπει απ’ την προσομοίωση είναι να του δέσουν τα μάτια για να μη δει τη στιγμή της εκτέλεσης.

Ο φόβος του τερματοφύλακα πριν το πέναλτι συγκρίνεται μόνο με το φόβο του μελλοθάνατου, που έχει τουλάχιστον δικαίωμα για μια τελευταία επιθυμία. Και οι αντιδράσεις των συμπαικτών του, αν αποκρούσει το πέναλτι, με εκείνους τους συγγενείς που θεωρούν τον άνθρωπό τους χαμένο, και ξαφνικά τον βλέπουν ζωντανό μπροστά τους. Οπότε τρέχουν να τον φιλήσουν, για να βεβαιωθούν ότι βγήκε σώος κι ασφαλής από την εκτέλεση.

Εκτός από την εκτέλεση με πέναλτι, υπάρχουν οι βολίδες που σημαδεύουν το τέρμα -κι ενίοτε τα πουλιά- και η αγχόνη, με τα ψηλοκρεμαστά σουτ, που περνάνε πάνω από τον τερματοφύλακα και τον «κρεμάνε», προς τέρψιν του κοινού που διψά για γκολ και θέλει να δει «τα δίχτυα να ματώνουν».

Αν η ευθύνη του γκολ βαραίνει τον τερματοφύλακα, τον κάνει από θύμα, «εξιλαστήριο θύτη», που έπνιξε το γκολ και κρέμασε την ομάδα του. Ακόμα κι όταν παίζει καλά όμως, δεν ακούει ακριβώς τα καλύτερα. Συνήθως λέμε ότι κατέβασε τα ρολά, που είναι λατρεμένο κλισέ, αλλά με κάπως αρνητική χροιά, ή αφήνουμε σεξουαλικά υπονοούμενα για… τη φαρδιά του τύχη.

Σαν εκείνη τη σκηνή, από τον καλτ κινηματογράφο των 80’ς, με τη θρυλική ατάκα για τον πούστη το Σαργκάνη. Όπου ένας δικηγόρος φέρνει ως παράδειγμα την απόδοση του Φάντομ με τη Δανία, και τα σχόλια του κοινού (βρε τον πούστη το Σαργκάνη, τι έπιασε…!), για να πείσει το δικαστήριο ότι η λέξη πούστης έχει θετική σημασία, και δεν είναι βρισιά.

Βάση αυτών, η γνωστή φράση ότι η ομάδα ξεκινάει από τον τερματοφύλακα –που πιστοποιείται σημειολογικά με τον αριθμό 1 στη φανέλα του- μόνο ως παρηγοριά στον άρρωστο θα μπορούσε να ακουστεί. Σαν τον υπάλληλο ενός καταστήματος, που τον βαφτίζουν προϊστάμενο, χωρίς να του δώσουν τίποτα παραπάνω, πέρα από αυξημένες ευθύνες.

Τηρουμένων των αναλογιών, κάθε τερματοφύλακας καλείται να κάνει την υπέρβαση του Αϊνστάιν, που στο σχολείο τον είχαν για μέτριο μαθητή, αλλά αυτός μεγαλούργησε. Όλα αυτά σε μια άκρως εγκεφαλική θέση, που η πλειοψηφία πιστεύει ότι απαιτεί μόνο καλά αντανακλαστικά, γιατί βλέπει το τέρμα ως αντανάκλαση του επιθετικού, αντεστραμμένο είδωλο του φορ που πάει να σκοράρει, και τίποτα παραπάνω. Γι’ αυτό και σπανίως του δίνει το βραβείο του καλύτερου παίκτη ως αναγνώριση.

Αλλά το βασικό προσόν που απαιτεί η θέση είναι η εξυπνάδα, που έρχεται μέσα από την εμπειρία. Κι οι μεγάλες καριέρες πολλών γκολκίπερ ξεκινάν γύρω στα τριάντα, όταν σταματούν τη δική τους πολλοί μεγάλοι επιθετικοί. Τυπικό παράδειγμα ο Βαν Μπάστεν κι ο Νικοπολίδης.

Πέρα από τις θεωρίες όμως, η ζωή του τερματοφύλακα είναι πάνω απ’ όλα οι μικρές και μεγάλες στιγμές, που συνθέτουν το μωσαϊκό της συλλογικής μνήμης, παικτών κι οπαδών.

Ο μικρός Κουρκούνας, που κάθεται και κλαίει στα δοκάρια του Καραϊσκάκη, στο μέσο του αγώνα, πιθανότατα για τον ίδιο λόγο που κλαίει  η μικρή Ελένη, κι όλοι οι τερματοφύλακες μέσα τους. Το κόλπο του Τοχούρογλου, που έβλεπε πρώτα τη φάση κι ύστερα έκανε εκτίναξη, με τα πόδια πάνω, για να φανεί ότι το ‘φαγε ηρωικά. Ο Ατματσίδης, σε ένα Ηρακλής-ΑΕΚ, που έπεσε με ανάποδα φάλτσα σε ένα σουτ –του Χατζίδη, νομίζω- και το έφαγε με πλάτη στο γήπεδο, κοιτώντας προς την εστία! Οι δηλώσεις του για τους ήρωες του 21’. Και το σύνθημα για τον Ηλία στο ρολόι (να μετράει πόσα τρώει). Το βουνό Γιόζεφ Βάντσικ κι η υπόσχεση του Βαζέχα (ένα γκολ δικό του για κάθε γκολ που θα τρώει το πατριωτάκι του) που την κράτησε και με το παραπάνω. Και τα θρυλικά καπελάκια για τον κόντρα ήλιο, που εκλείψαν σταδιακά, αφού οι περισσότεροι αγώνες γίνονται βράδυ, για τηλεοπτικούς λόγους.

Η πίεση στη Γιουβέντους, όπου κόντεψαν να βγάλουν μύωπα τον Βαν Ντερ Σάαρ. Ο Χιγκίτα, με το –σήμα κατατεθέν- χτύπημα του σκορπιού, με το τακουνάκι. Οι φανταχτερές στολές του baby face Χόρχε Κάμπος. Τα φάουλ του Σιλαβέρτ. Το φιλί του Μπλαν στην καράφλα του Μπαρτέζ. Οι αποκρούσεις πέναλτι του Γκοϊγκοϊτσέα με τον γοφό. Ο Λέμαν που έκανε την ανάγκη του στις διαφημιστικές πινακίδες, ενώ παιζόταν ο αγώνας. Τα αρθριτικά του Σίλτον, η κοτσίδα του Σίμαν, και η κατάρα του νησιού, που έχει να βγάλει αξιόπιστο τερματοφύλακα, από την εποχή του Μπανγκς. Ο Ντουκαντάμ, που ενσάρκωσε το τείχος του Βερολίνου στον τελικό της Σεβίλλης με την Μπάρτσα και τις τέσσερις αποκρούσεις στα πέναλτι. Τα κόλπα του Γκρόμπελαρ, στον τελικό με τη Ρόμα, που αποσυντόνισαν τους γηπεδούχους κι έδωσαν τον τίτλο στη Λίβερπουλ.

Ένα κουβάρι αναμνήσεις, που πρέπει να μπει σε αλφαβητική σειρά, για να ταξινομηθεί, με έναν –ή περισσότερους- γκολκίπερ, για κάθε γράμμα της αλφαβήτου.

Αμπαδιωτάκης

Βάντσικ, Βαν ντερ Σάαρ, Βαν Μπρόκελεν

Γιασίν, Γκιτσιούδης, Γκάμπριτς, Γκρόμπελαρ

Δάφκος

Ελευθερόπουλος

Ζένγκα

Η-

Θαμόρα

Ιτάνζ

Καν, Κατσιαούνης, Καρκαμάνης

Λεκίδης, Λογαράς, Λομά

Μίρτσος, Μιχόπουλος

Ντασάεφ, Ντουκαντάμ, Ντε Γκούι

Ξ-

Οικονομόπουλος

Πλίτσης, Πάλοπ, Πουρλιοτόπουλος

Ρουστού, Ρουφάι, Ρόα, Ρομπακίεβιτς

Σμάιχελ, Σιλαβέρτ

Ταληκριάδης, Τοχούρογλου, Ταφαρέλ

Υ-

Φακής

Χοσάδας, Χιγκίτα, Χανιωτάκης

Ψ-

Ω-

Ο καθένας συμπληρώνει τα κενά, ανάλογα με τις γνώσεις και τις προτιμήσεις του.

Μπορείτε να κάνετε το ίδιο και για άλλες κατηγορίες. Αμυντικούς, επιθετικούς, μέσους. Διαιτητές και προπονητές, ή μπασκετμπολίστες, να τους χωρίσετε σε έλληνες και ξένους, και να φτιάξετε την αθλητική εκδοχή του παιδικού παιχνιδιού Όνομα, Ζώο, Πράγμα. Είναι σίγουρο ότι θα κολλήσετε και θα μείνετε άγαλμα απ’ τις εμπνεύσεις, και τους παίκτες που θα θυμηθείτε.