Η πολιτιστική μας κληρονομιά

Σημειώσεις για το θέμα της Έκθεσης στις φετινές Πανελλαδικές εξετάσεις

Της πατρίδας μου η σημαία έχει χρώμα γαλανό
Μα του χρήματος το χρώμα είν’ θαρρώ το πιο γλυκό

Ο πολιτισμός δε μας αφήνει κάποιου είδους διαθήκη για να κληροδοτήσει κάτι, ούτε μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά με όρους κληρονομικού δικαίου ή με τα γονίδια ενός, υποτίθεται, καθαρού DNA –που υπάρχει μόνο σε βρώμικα μυαλά. Αν αγνοείς πχ τον Ξένιο Δία (της αρχαιότητας, όχι του Δένδια) και παθαίνεις «πολιτισμικό σοκ» με τους μετανάστες φτωχοδιάβολους που συναντάς στο δρόμο, γίνεσαι ο χειρότερος (πας μη Έλλην) βάρβαρος. Και δε μετέχεις ουσιαστικά της αρχαίας ελληνικής παιδείας, ούτε κι οποιουδήποτε άλλου πολιτισμού. Μπορείς όμως να έχεις πολλές μετοχές και να γίνεις μεγαλομέτοχος σε κάποια επιχείρηση-μονοπώλιο, που να παράγει μαζικό «πολιτισμό», καθορίζοντας τις νέες πολιτιστικές τάσεις και το κοινό που θα τις καταναλώσει.

Στην Ελλάδα λοιπόν έχουμε χωρίσει πολιτισμένα με την πολιτιστική μας κληρονομιά κι εκθέτουμε τα απομεινάρια της στους αρχαιολογικούς μας χώρους, για να βγάλουμε τα προς το ζην (αν και δεν έχουν το σουξέ και την εμπορικότητα άλλων ιερών λειψάνων). Αφήσαμε τον πολιτισμό να πεθάνει, για να πάρουμε την κληρονομιά του –όπως πχ στη διαφήμιση του Τζόκερ ή τις ταινίες του Δαλιανίδη, που πανηγυρίζουν «πέθανε ο θείος». Αλλά ερχόταν πακέτο μαζί με μπόλικες υποχρεώσεις, που μας έπεφταν κομμάτι βαριές. Και αφού μας παρακρατήθηκε ένα μέρος από τη φορολογία (τα ελγίνεια μάρμαρα, μία καρυάτιδα κι άλλα λάφυρα λεηλασίας), κρατήσαμε από τα υπόλοιπα μόνο τα μάρμαρα και τους γραμματικούς τύπους των αρχαίων κειμένων στην καθαρεύουσα –αλλά χωρίς το πνεύμα τους και την ουσία τους· και τη δουλοκτητική δημοκρατία των Αθηναίων, με κάποιους απαραίτητους (σημιτικούς) εκσυγχρονισμούς. Μια αέναη, διαλεκτική διαπάλη των ζωντανών με την κληρονομιά των νεκρών, που είναι πιο ζωντανή κι από εμάς τους ζωντανούς και τη ζωή εν τάφω –σαν αυτόν της Αμφίπολης.

Όσο για την παιδεία, μαθαίνουμε στο σχολείο ανιστόρητα σχήματα για τον τρισχιλιετή ελληνορθόδοξο πολιτισμό (τόσο αρμονική σύνδεση, όπως αν πεις σοσιαλφιλελεύθερος) και διδασκόμαστε ότι του έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει, αλλά διαπραγματεύεται πόσο σφιχτά θα είναι και αν μπορεί να τον ξελασκάρει λιγάκι, χωρίς να κουνήσει το χέρι του, παρά μόνο στην κάλπη. Διαπαιδαγωγούμε γνήσιους ελληνάρες, άχρηστους πολίτες, που ιδιωτεύουν κι αμπελοφιλοσοφούν άνευ μαλακίας (αλλά το χάνουν στη μετάφραση και κρατάνε μόνο την κατακλείδα της φράσης). Εδώ δε μαθαίνουμε καλά-καλά νεότερη ιστορία του τόπου μας, όπου όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα βρεις κάτω τα χνάρια του λαϊκού κινήματος και των αγώνων του· πόσο μάλλον των πιο παλιών χρόνων.

Σταματάω εδώ, για να μην υπερβώ το όριο των λέξεων και κατέβει ο βαθμός και κλείνω περίπου όπως άρχισα. Γιατί πολιτισμός σημαίνει φως, κι ας είναι πάντα συννεφιασμένα και μουντά τα πλάνα στις ταινίες του Αγγελόπουλου, για να δείξει τη βασική αντίφαση σε μια χώρα, λουσμένη στο φως και την παράδοση, που βυθίζεται στο σκοτάδι όσο πάει και πιο πολύ.

Πολιτισμός σημαίνει φως, μα ο αστικός σκοταδισμός,
μας φέρνει το μεσαίωνα, ας μου ‘λεγες να αραίωνα

Αναδημοσίευση από Ατέχνως