Γυναικείο ζήτημα κι εξάρτηση

Το γυναικείο ζήτημα κι η εξάρτηση είναι δυο ζητήματα που παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες. Ίσως είναι επικίνδυνο και λανθασμένο από μεθοδολογική άποψη να εξετάζονται από κοινού, με τον ίδιο τρόπο, αλλά κάποιοι συνειρμοί παραείναι δυνατοί για να τους αγνοήσει κανείς, χωρίς περεταίρω εξέταση.

Αφετηρία μας είναι η αρχέγονη σύνδεση της γυναίκας με την καρπερή «μητέρα γη», που στις ταξικές κοινωνίες συνδέθηκε με αρσενικά χαρακτηριστικά κι έγινε πατρίδα. Τηρουμένων των αναλογιών λοιπόν, η γυναίκα είναι μια χώρα που χάνεσαι στις εκτάσεις της και σε καταπίνει, επεκτείνοντας συνεχώς τα όριά της, μέχρι να καταλάβει όλο σου το είναι. Στην πράξη όμως είναι μια χώρα μέσου επιπέδου, με ισχυρές εξαρτήσεις από το κυρίαρχο ανδρικό φύλο.

Παλιότερα ήταν κτήμα του άνδρα, που την είχε τσιφλίκι και δορυφόρο του και την εκμεταλλευόταν ιμπεριαλιστικά, σαν αποικία. Η γυναίκα δεν είχε δικαιώματα, ούτε δική της (κρατική) οντότητα. Σήμερα το γυναικείο φύλο έχει κατακτήσει τυπικά την ισότητα με τους άνδρες, αλλά υφίσταται τις συνέπειες μιας διαφορετικής (αλλά και τόσο ίδιας) εκμετάλλευσης.

Η γυναίκα απαλλάσσεται από τα νομικά της δεσμά, αλλά παραμένει δέσμια των κοινωνικών προκαταλήψεων και της δύναμης της συνήθειας, της πραγματικής της θέσης στην κοινωνία. Με την ανάπτυξη του καπιταλισμού, η είσοδός της στην παραγωγή χτυπάει τον τύπο της ανισότητας, αλλά αφήνει άθικτη την ουσία της. Εξάλλου καμία άλλη ισότητα, πέραν της τυπικής, δε μπορεί να νοηθεί σε ένα σύστημα γενικευμένης αδικίας κι ανισότητας, που βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Και το πιο τυπικό παράδειγμα, προς επίρρωση των παραπάνω, είναι η προς τα πάνω εξίσωση των συνταξιοδοτικών ορίων για τους άνδρες και τις γυναίκες, στο όνομα της ισότητας και της δικαιοσύνης, που χτυπάει ευθέως τη μητρότητα, χωρίς να καταπολεμά στο παραμικρό τους πολύ χειρότερους όρους εκμίσθωσης της εργατικής δύναμης των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Με άλλα λόγια το γυναικείο φύλο υπόκειται σε ένα είδος «νεο-αποικιοκρατικού καθεστώτος», που διατηρεί με άλλες μορφές την ανισότητα και τα προνόμια των μητροπόλεων. Οι οποίες μπορεί να έχουν την ίδια ετυμολογική ρίζα με τη μητριαρχία, αλλά σε αυτή την περίπτωση υποδηλώνουν την ακριβώς αντίθετη κατάσταση της απόλυτης κυριαρχίας του ανδρικού φύλου.

Επειδή όμως η εκμετάλλευση δεν αφορά πρωτίστως έθνη-κράτη και φύλα αλλά κοινωνικές τάξεις, πρέπει να προσαρμόσουμε ανάλογα και τον παραλληλισμό μας.

Ο μέσος άνδρας δεν είναι ένας ιμπεριαλιστής που εκμεταλλεύεται τη γυναίκα του, ούτε ο εχθρός που πρέπει να στοχοποιηθεί, όπως διακήρυσσε στην εποχή της ακμής του το φεμινιστικό κίνημα. Υφίσταται κι αυτός την ταξική, κοινωνική εκμετάλλευση αλλά λόγω της «ιδιαίτερης θέσης» του έχει τη δυνατότητα να μετριάσει τις συνέπειές της, ξεσπώντας ίσως πάνω στη γυναίκα του για να νιώσει κάπου «ανώτερος», ή παίρνοντας ένα σχετικά μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα των αφεντικών (που εξακολουθούν να παίρνουν σε κάθε περίπτωση τη μερίδα του λέοντος)· όπως ακριβώς η ενσωματωμένη εργατική αριστοκρατία των προηγμένων χωρών του δυτικού κόσμου.

Η γυναίκα αντιθέτως λόγω της δικής της μειονεκτικής θέσης υφίσταται διπλή εκμετάλλευση στα πλαίσια της εργασίας της και του νοικοκυριού. Όπως ακριβώς τη βιώνουν τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα κι η εργατική τάξη των χωρών της δεύτερης και τρίτης ταχύτητας.

Ποια είναι λοιπόν η προοπτική που έχουν μπροστά τους; Η λύση δεν είναι να περιορίσουν τη διπλή εκμετάλλευση που υφίστανται σε ένα ενιαίο είδος, αλλά να παλέψουν για την κατάργησή της συνολικά. Η λύση για τις γυναίκες συγκεκριμένα δεν είναι να φορτώσουν τα βάρη του νοικοκυριού στο φυλετικό τους εχθρό (δηλ τον άνδρα) ή να αδιαφορήσουν πλήρως για αυτά, αλλά να οργανώσουν συλλογικά την οικογενειακή ζωή, από κοινού με τους άνδρες, ώστε να υπερνικήσουν τον υποδουλωτικό χαρακτήρα των αγγαρειών του ατομικού νοικοκυριού. Και στη συνέχεια να «νοικοκυρέψουν» με τον ίδιο τρόπο και την παραγωγή σε πανεθνική και –αργότερα- παγκόσμια κλίμακα. Ο στρατηγικός στόχος δε μπορεί να είναι η απαλλαγή και η (εθνική) «ανεξαρτησία» από τον «καταπιεστή άνδρα», αλλά μια ριζική αλλαγή στις έμφυλες σχέσεις, η ισότιμη (κι ειρηνική) συνύπαρξη των δύο φύλων σε μια άλλη κοινωνική βάση, χωρίς εκμετάλλευση και πρόσθετα βάρη για την οικογένεια.

Η προοπτική αυτή αναδεικνύεται και μέσα από τη μελέτη της εξέλιξης και της ιστορικής πορείας των φαινομένων που εξετάζουμε. Η εμφάνιση κι η ανάπτυξή τους είναι συνυφασμένη με την εμφάνιση των ταξικών κοινωνιών ή του καπιταλισμού ειδικότερα, εφόσον μιλάμε για τον ιμπεριαλισμό, που δεν ταυτίζεται με την έννοια του επεκτατισμού, όπως μαθαίναμε (στην καλύτερη περίπτωση) στο σχολείο αλλά είναι δεμένος με το μονοπώλιο και το χρηματιστικό κεφάλαιο (δηλ τις τράπεζες).

Συνεπώς η προοπτική που περιγράφουμε είναι συνδεμένη με την υπέρβαση του καπιταλισμού και της ταξικής προϊστορίας των ανθρώπινων κοινωνιών εν γένει. Και δεν είναι μια επιστροφή στο παρελθόν του πρωτόγονου κομμουνισμού και της μητριαρχίας, όπου δεν υπήρχαν έθνη, ιμπεριαλισμός, ταξικές ή φυλετικές διακρίσεις. Αλλά η επιστροφή στο μέλλον της ανθρωπότητας, στο ίδιο σημείο της σπειροειδούς εξέλιξης, αλλά σε ποιοτικά ανώτερη σπείρα και με διαφορετική βάση.

Υπάρχουν ωστόσο κάποιοι σύντροφοι που λυγίζουν το κλαδί από την ανάποδη. Ναι μεν δηλ καταλαβαίνουν πολύ καλά πως το ταξικό κριτήριο υπερισχύει του εθνικού και του φυλετικού και ότι οι διακρίσεις θα εξαλειφθούν οριστικά μόνο μετά την τελική επικράτηση της επανάστασης. Ταυτόχρονα όμως υποτιμούν τη σημασία και τη σχετική αυτοτέλεια του γυναικείου κινήματος και της αντι-ιμπεριαλιστικής πάλης, θεωρώντας αναχρονιστική την ύπαρξη της εεδυε και της ογε, ως διακριτά ρυάκια του μετώπου –ή της λαϊκής συμμαχίας πλέον.

Κανείς κομμουνιστής όμως δεν επιτρέπεται να σνομπάρει αυτά τα μέτωπα, να μην τα παλεύει και να μην τα αναδεικνύει. Κανείς σύντροφος δεν πρέπει να υποστείλει τη σημαία αυτών των αγώνων για να σηκώσει αποκλειστικά και μόνο την κόκκινη σημαία του σοσιαλισμού και της επανάστασης. Οι αγώνες αυτοί θα δικαιωθούν μόνο στην κοινωνία του μέλλοντος, αλλά ξεκινάνε από σήμερα, φέρνοντας στο προσκήνιο την αναγκαιότητά της.

Είναι άλλης τάξης ζήτημα ότι πρέπει να καθαρίσουμε τη σκουριά του αστικού κατ’ ουσίαν φεμινιστικού κινήματος, που έμεινε σήμερα χωρίς στόχους και περιεχόμενο, και τις αυταπάτες για ένα αυτόνομο αντι-ιμπεριαλιστικό στάδιο, που θα προετοιμάζει την επανάσταση.

Αν η αντικαπιταλιστική συνείδηση δε στηρίζεται σήμερα στην πάλη ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς και τις εξαρτήσεις και το κίνημα για τη γυναικεία χειραφέτηση, θα παραμένει κουτσή, πατώντας σε σαθρά θεμέλια. Όπως πατούσε άλλωστε και μια ορισμένη ερμηνεία του ααδμ, που το έφερνε σε αντιπαράθεση με τον όρο αντικαπιταλιστικό, αντί να αναδεικνύει πως ήταν σε τελική ανάλυση τέτοιο.

Εμπρός στο δρόμο που χάραξε η Λυσιστράτη...