Προσωπικά

Στον απόηχο του συνεδρίου η κε του μπλοκ θα ήθελε να σταθεί κριτικά σε δύο σημαντικά ζητήματα.

Το πρώτο έχει να κάνει με το θέμα των προσώπων –πόσο σημαντικά είναι και τι ρόλο παίζουν στο γενικότερο προτσές- που έθιξαν αρκετοί σφοι αναγνώστες στα σχόλιά τους.

Καταρχάς υπάρχει η θεωρητική προσέγγιση του πράγματος. Τα άτομα φτιάχνουν το σύνολο κι αναδεικνύονται μέσα απ’ αυτό. Οι συνθήκες φτιάχνουν τον άνθρωπο κι αυτός με τη σειρά του τις συνθήκες που τον διαμορφώνουν. Ο οκτώβρης πχ δε θα ήταν νικηφόρος χωρίς το βλαδίμηρο, που δε θα είχε κερδίσει παγκόσμια φήμη αν δε δρούσε στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο απ’ τις γραμμές των μπολσεβίκων. Κι οι μάζες κινούν την ιστορία με την ταξική πάλη αλλά διαμεσολαβούν η οργανωμένη πρωτοπορία κι ένα κομμάτι χαρισματικών ηγετικών στελεχών, που μπορούμε να το δούμε σαν ένα είδος «πρωτοπόρων εντός της πρωτοπορίας».

Με άλλα λόγια τα πρόσωπα δε γίνεται να περάσουν πάνω από τα όρια της εποχής τους, μπορούν όμως να εκφράσουν το πνεύμα της, να επισπεύσουν τις τάσεις που κυοφορεί και να κερδίσουν έτσι μια θέση στο πάνθεο της ιστορίας.

Αυτά ως προς το θεωρητικό κομμάτι. Τι γίνεται όμως στην πράξη, όταν ο κόσμος που (του έμαθαν να) κατηγορεί τους κομμουνιστές για θρησκευτική σχεδόν προσωπολατρία (στάλιν, ζαχαριάδης, κονίσματα), περιστρέφει τα πάντα στην πολιτική γύρω από τα πρόσωπα και γίνεται προσωπολατρευτικότερος του «προσωπολάτρη»; Ή όταν επιχειρεί με τα ίδια ακριβώς κριτήρια να ερμηνεύσει τις εξελίξεις στο εσωτερικό του κουκουέ;

Ε, του εξηγείς μια πως η κανέλλη δε μπορεί να γίνει γγ γιατί δεν είναι καν μέλος του κόμματος. Δύο ότι ο μπογιό δε μπορεί να γίνει γγ γιατί δεν είναι καν στην κετουκε. Τρεις ότι ο παφίλης δεν είναι μέλος του πολιτικού γραφείου και δεν είναι πολύ πιθανό να γίνει απευθείας γγ. Τέσσερις ότι εμείς εκλέγουμε γενικό γραμματέα της κε κι όχι πρόεδρο, γιατί δεν είμαστε προσωποκεντρικό κόμμα. Και κάπου εκεί η υπομονή αρχίζει να εξαντλείται και του λες απλώς ότι τα πρόσωπα δεν έχουν καμία απολύτως σημασία, για να ξεμπερδεύεις.

Είναι σωστό όμως αυτό σύντροφοι; Μπορούμε άραγε να ισχυριστούμε πως τα πρόσωπα δεν έχουν καμία απολύτως σημασία; Και ναι και όχι σύντροφοι, (δε) μπορούμε να το ισχυριστούμε αυτό. Γιατί δεν παίζουν μεν τον καθοριστικό ρόλο που πιστεύουν ίσως όσοι περιμένουν έναν ηγέτη καβάλα στο άλογο να τους σώσει, αλλά δεν είναι και άνευ σημασίας.

Υπενθυμίζω ένα σχετικά πρόσφατο παράδειγμα. Στις περιφερειακές εκλογές του 10’ στην αττική –που ο πληθυσμός της αντιστοιχεί στο ¼ του εκλογικού σώματος πανελλαδικά- η λασυ (λαϊκή συσπείρωση) με τον παφίλη είχε ένα σπουδαίο αποτέλεσμα, συγκεντρώνοντας περίπου 15%, μολονότι είχε να αντιμετωπίσει διάφορους αστικούς σχεδιασμούς, ως πρόβα τζενεράλε για τις εθνικές εκλογές που ακολούθησαν: τον «αντιμνημονιακό» δημαρά, το πασοκογενές ρεύμα προς το σύριζα, το αριστερό ανάχωμα του αλαβάνου, κτλ. Στο δήμο αθηναίων ο συνδυασμός του σοφιανού πέτυχε ένα εξίσου καλό αποτέλεσμα, παρά την πρώτη δυναμική εκλογική εμφάνιση της χρυσής αυγής –ως καμπανάκι κινδύνου για τις επόμενες- που ήρθε να προστεθεί στους παράγοντες που προαναφέραμε. Το μάη του 12’ όμως, μόλις ενάμιση χρόνο μετά, η αττική έριχνε το πανελλαδικό ποσοστό του κόμματος, σημειώνοντας πτώση ακόμα και σε σχέση με τις εθνικές εκλογές του 09’.

Τι συμπέρασμα βγάζουμε λοιπόν σύντροφοι; Ότι έπρεπε να βγει γγ ο παφίλης ή ο σοφιανός; Όχι! Συμπεραίνουμε απλώς ότι τα πρόσωπα ναι, έχουν σημασία. Κι είναι πολύ σημαντικό να αξιοποιείται κάθε σύντροφος στην κατάλληλη θέση, ανάλογα με τις κλίσεις, τις δυνατότητες και τα ιδιαίτερα προσόντα που έχει. Είναι ασυγχώρητη αμέλεια πχ να μην αξιοποιείται το επικοινωνιακό χάρισμα που έχει ο μπογιόπουλος, σε έναν τομέα που υστερεί χαρακτηριστικά το κόμμα, σε κάποιο αντίστοιχο πόστο –πχ στο γραφείο τύπου ή σε κάτι άλλο παρεμφερές. Και θα ήταν σοβαρό λάθος αν δε συνέχιζαν να αξιοποιούνται στις εκλογικές αναμετρήσεις σύντροφοι με λαϊκό έρεισμα σαν το σοφιανό, τον παφίλη και άλλους. Ή αν παραμερίζονταν στελέχη με πείρα και οργανωτικές ικανότητες, επειδή πχ δεν είναι δεινοί ρήτορες ή υστερούν σε κάποιο άλλο τομέα.

Αν τώρα κάποιος πιστεύει ότι διυλίζω τον κώνωπα και επιμένει πως τα πρόσωπα δεν παίζουν καθοριστικό ρόλο σε ένα κομμουνιστικό κόμμα, θα συμφωνήσω επαυξάνοντας ότι ούτε και το αξίωμα του γενικού γραμματέα παίζει κάποιο ιδιαίτερο ρόλο σε ένα κκ με συλλογική καθοδήγηση κι επομένως θα μπορούσε να μην υπάρχει καν. Οι μπολσεβίκοι πχ δεν εξέλεγαν στο κόμμα τους γενικό γραμματέα μέχρι τη δεκαετία του 20’. Και ο λένιν ήταν αδιαμφισβήτητος ηγέτης τους χωρίς να κατέχει ποτέ αυτή τη θέση.

Εάν πάλι κρίνουμε χρήσιμη κι απαραίτητη την εκλογή ενός γγ, πρέπει να πούμε για ποιους λόγους είναι αναγκαία, και να κινηθούμε ανάλογα.

Αν δηλ κρίνουμε σκόπιμη την ανάδειξη ενός γγ για οργανωτικούς και πολιτικούς λόγους, εντελώς άσχετους με τις εκλογές, πρέπει πιθανόν να σκεφτούμε το ενδεχόμενο της πλήρους αποσύνδεσης της θέσης του από το κοινοβούλιο και τις εκλογικές διαδικασίες, αξιοποιώντας σε αυτές άλλα στελέχη με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Δε νομίζω εξάλλου ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, ή κάποιας μορφής «διαρχία» και δυαδική εξουσία, όπως λένε τα αστικά μέσα, τώρα που δεν είναι βουλευτής ο κουτσούμπας. Ίσως μάλιστα να είναι ο πιο πρόσφορος τρόπος για να δείξει το κόμμα ότι δε θέτει το κοινοβούλιο στο επίκεντρο της δράσης του, για να ρίξει εκεί το βάρος, με επικεφαλής τον γγ.

Αν όμως εκτιμάμε ότι ο γραμματέας της κε πρέπει για χι-ψι λόγους να ταυτίζεται με τον επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κκε, τότε μπορεί ο κουτσούμπας να μην ήταν η καλύτερη δυνατή επιλογή για μια τέτοια θέση· και να έπρεπε να αναδείξουμε γραμματέα κάποιον άλλο, με τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά, που να υπερέχει μόνο ως προς το λαϊκό έρεισμα και την επαφή του με τις μάζες.

Εδώ παίρνω την ευκαιρία να διευκρινίσω κάτι που είχα γράψει σε ένα προηγούμενο κείμενο για το συνέδριο και την ανάδειξη στελεχών με συγκροτημένο λόγο και αναγνωρισιμότητα, όπου η διατύπωσή μου δεν ανέδειξε μάλλον πολύ καλά αυτό που ήθελα να πω. Για τους κομμουνιστές ο συγκροτημένος πολιτικός λόγος σημαίνει πρωτίστως συγκροτημένη πολιτική σκέψη κι είναι απαραίτητο προσόν για τα στελέχη πρώτης γραμμής. Δεν είναι επικοινωνιακό τρικ για να επικαλύπτει την πολιτική ουσία με ωραία ρητορικά σχήματα, αλλά ένα μέσο για να την αναδεικνύει. Το καλό λέγειν πάει μαζί με το λένιν, για να θυμηθούμε τη συνηθισμένη παρανόηση των παιδικών μας χρόνων, όταν ταυτίζαμε στο μυαλό μας τις δύο λέξεις.

Κι υπάρχει άλλη μια παράμετρος που είναι άκρως πολιτική. Το καλό λέγειν κατά κανόνα δεν αποτελεί φυσικό χάρισμα, αλλά επίκτητη ιδιότητα που καλλιεργείται. Και την αποκτούν όσοι έρχονται σε επαφή με τον κόσμο, σε καθημερινή τριβή με τις έγνοιες, τις αυταπάτες του και το επίπεδο της συνείδησής του. Η αλέκα πχ μπορεί να ήταν έμπειρο στέλεχος και πριν από το 91’ αλλά βελτίωσε σταδιακά την εικόνα της και τον προφορικό της λόγο αποκτώντας εμπειρίες σε αυτό ακριβώς το κομμάτι, που δεν είναι τόσο επικοινωνιακό, πώς θα βγει ο-η γγ στα κανάλια, αλλά πολιτικό στην ουσία του.

Το δεύτερο θέμα που θέλω να πιάσω έχει να κάνει ακριβώς με τα αστικά μμε και την κάλυψη του συνεδρίου, αλλά θα το κρατήσουμε κάβα, για να μην ξεφύγει πολύ σε έκταση το κείμενο.