Το όνομά μας είναι η ψυχή μας

Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά. Κι αυτό είναι κάτι που το έχουν μάθει από πρώτο χέρι με οδυνηρό τρόπο οι κομμουνιστές, βλέποντας πολλά κκ να μεταλλάσσονται σε μια νύχτα και να απαρνούνται το παρελθόν τους, κρατώντας ως ευφημισμό το όνομα χωρίς την χάρη. Όπως απαντούσε και ο ανδρέας στο νονό, σε ένα παλιό σκετσάκι του χάρρυ κλυνν: -με το σοσιαλισμό καμία σχέση; Όχι, όχι… απλή συνωνυμία!

Κι ίσως τελικά να είχαν πιο τίμια στάση –μες στην ατιμία τους- όσοι δε συνέχισαν να δηλώνουν κάτι που δεν ήταν και δεν το πίστευαν πια. Αν και οι περισσότεροι κράτησαν ως παράσημο τον τίτλο του πρώην κομμουνιστή για να τον εξαργυρώσουν, να έχουν διεισδυτικότητα στο αριστερό ακροατήριο και απτή αξία χρήσης για τους αστούς εργοδότες τους.

Από την άλλη όμως είναι βέβαιο πως αν είσαι παπάς α. με την αράδα σου θα πας και β. οπωσδήποτε θα φοράς ράσα, ώστε η μορφή να συμβαδίζει με το περιεχόμενο. Το θέμα είναι τι ράσο διαλέγουμε να φορέσουμε και τι όνομα πιστεύουμε πως ταιριάζει στο παιδί μας ή το πολιτικό μας τέκνο (βλέπε εδώ και μια παλιότερη ανάρτηση με αντίστοιχο περιεχόμενο και τον ίδιο τίτλο, πριν τα ανορθόγραφα βαφτίσια της ανταρσύα).

Ας δούμε πώς μπορεί να επηρεάσει ένα παιδί το όνομα που θα του διαλέξουν οι γονείς ή ο νονός του. Αν είσαι βασίλης πχ, μπορείς να χαίρεσαι που είσαι συνονόματος με το βασίλη ζούμε για να σε ακούμε στα παλιά σου παπακωνσταντίνου, το βιρτουόζο της μπάλας χατζηπαναγή –ή βάσια, όπως ήταν το ρώσικο χαϊδευτικό του- και τον ένα και μοναδικό στο είδος του βασίλη ραφαηλίδη. Ή ακόμα να ταυτιστείς με την ιστορία του ήρωα του στάλινγκραντ βασίλι ζάιτσεφ.

Υποψιάζεσαι βέβαια πως η ρίζα του ονόματος πρέπει κατά βάθος να συνδέεται με το παλάτι και το βασιλιά, αλλά αυτό ακούγεται ακόμα πιο έντονα κι άσχημα στις βασιλικές ή ακόμα χειρότερα στην κόρη της αλέκας, τη βασιλεία, που κάθε άλλο παρά όνομα και πράγμα είναι, αν σκεφτεί κανείς τις ρίζες της και τη συνονόματη γιαγιά της που επί… βασιλείας ήταν εξόριστη στην κίμωλο.

Αν λέγεσαι μάρκος, σκέφτεσαι πως ανήκεις στην ίδια συνομοταξία με κορυφαίες προσωπικότητες, σαν το βαμβακάρη, το βαφειάδη –αν κι αυτός λάκισε νωρίς-, παλιότερα τον μπότσαρη, από τους ξένους το βαν μπάστεν, ε και το σεφερλή από τους «κωμικούς», αλλά αυτό μάλλον προσπαθείς να το ξεχάσεις.

Αν πάλι είσαι λεωνίδας, μπορείς να ταυτιστείς με το λέο μέσι (αν και προέρχεται από το λιονέλ), με το λάιονελ από τους θάντερκατς (με την ίδια λαθροχειρία), το λεωνίδα με τους τριακόσιους από την αρχαιότητα ή αυτόν με τους τριακόσιους οπαδούς και τη φυσαρμόνικα από τους πιο σύγχρονους, αν έχεις ανανεωτικά γούστα.

Πιο ιντριγκαδόρικους συνειρμούς όμως προκαλεί το όνομα «αλέξανδρος» και τα διάφορα χαϊδευτικά του. Από την αλέκα και τον μελλοκυβερνήτη αλέξη που πήρε το δαχτυλίδι από τον αλέκο, ως το μεγαλέξανδρο, τον αλέκο αλεξανδράκη και το δίδυμο κούγια-λικουρέζου από τους δικηγόρους.

Αν πάντως οι γονείς του παιδιού είναι δικοί μας και θέλουν ένα στρατευμένο όνομα για το αγόρι τους, η πιο συχνή επιλογή είναι το «άρης» προς τιμήν του βελουχιώτη κι από κοντά ακολουθεί το «νίκος» (προς τιμήν του ζαχαριάδη, του μπελογιάννη ή και του πλουμπίδη ακόμα) που παραπέμπει ευθέως στη νίκη του λαού (νικόλαος). Εκτός κι αν έχουμε πέσει σε αρειανό μπασκετικό πατέρα που ήθελε να τιμήσει την ομάδα του και τον γκάλη.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια, το παιδί μπορεί να αποστατήσει και να μη γίνει ούτε κομμουνιστής ούτε αρειανός. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι κι ο λαοκράτης χαλβατζής, ο πασόκος αδελφός του σπύρου, που δέχεται αλλεπάλληλα οικογενειακά χτυπήματα από τη μοίρα.

Μπορούμε επίσης να συναντήσουμε (ιω)σήφηδες και βλαδίμηρους προς τιμήν τους στάλιν και του λένιν –εκτός από τους κρητικούς, που είναι πάππου προς πάππο πασοκτζήδες κι άντε το πολύ-πολύ να ροδίσουν λίγο. Και λιγότερο συχνά κάρολους (όπως το γιο του ρούση) και φρειδερίκους, προς τιμήν των κλασικών.

Στα γυναικεία ονόματα δεσπόζει νομίζω το «ρόζα» από την πολωνή επαναστάτρια κι ακολουθεί το «ηλέκτρα» προς τιμήν της αποστόλου με το μαρτυρικό θάνατο επί κατοχής. Πέρα από τα διάφορα εαμικά ονόματα (λαοκρατία, ελευθερία, κτλ) στη μεταπολεμική περίοδο ήταν πολύ δημοφιλές και το «ειρήνη» που έφτασε μαζί με το φιλειρηνικό κίνημα στο απόγειό του στα χρόνια της μεταπολίτευσης και του μπρέζνιεφ.

Στη λέσβο κυρίως –αλλά και σε άλλα μέρη- απαντάται συχνά και το «μοσχούλα» για την πρωτεύουσα της επανάστασης με την κόκκινη πλατεία, ενώ πιο σπάνια βρίσκουμε και το όνομα "σοβιετία". Κι αν αυτό φαίνεται κάπως γραφικό σήμερα σε κάποιους, ας συνεκτιμήσουν το γεγονός πως στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρχαν μερικές ακόμα πιο «ακραίες» επιλογές.

Ο σοβιετικός κυριούλης μας είχε πει πχ πως ο ρώσικος λαός εξέφραζε τον αυθόρμητο ενθουσιασμό του για τα τεχνολογικά επιτεύγματα των πρώτων χρόνων της επανάστασης με αντίστοιχα ονόματα για τα νεογέννητα μωρά εκείνης της περιόδου. Κι έτσι μπορούσε να συναντήσει κανείς το γυναικείο όνομα «αποχέτευση», που ήταν πολύ σπουδαία κατάκτηση για την εποχή.

Επίσης μια φίλη μου διηγούταν πως στην τάξη της μετά τις ανατροπές είχαν ένα συμμαθητή από την αλβανία με το όνομα μαρινγκλεν (marenglen) που δεν ήταν κάποια περίεργη παραφθορά του δικού μας «μαριλένα» αλλά προερχόταν από τις αρχικές συλλαβές των τριών κλασικών: μαρξ-ένγκελς-λένιν, και την πρωτότυπη σύνθεσή τους, τρία σε ένα.

Τις τελευταίες δεκαετίες πάντως υπάρχει μια γενικευμένη τάση επιστροφής σε γυναικεία ονόματα της αρχαιότητας. Κι έτσι δίπλα στην ηλέκτρα βλέπει συχνά κανείς σήμερα τη «δάφνη» και την «άρτεμη». Αυτό το είχε περιγράψει πολύ γλαφυρά ο (χυδαία αντιδραστικός κατά τα άλλα) πανούτσος για τις νεφέλες και τις δανάες του σύριζα, που συγκρούονται με τους λιάκους και τις μαρίες της χρυσής αυγής.

Πέρα από την χοντροκομμένη σχηματική γενίκευση του πανούτσου, που χαρίζει συλλήβδην τα λαϊκά ονόματα στους χρυσαυγίτες, υπάρχει μια βάση για την «ψαγμένη» και κουλτουριάρα αριστερά των σαλονιών και της προόδου. Κι αυτό μπορεί να το βρει κανείς πχ σε ένα φοιτητικό σύλλογο αρχιτεκτόνων, όπου πέρα από τα πολύχρωμα σαλβάρια και τη μεταφορά του ξιπόλητου τάγματος της κατοχής στα σημερινά δεδομένα, τα ονόματα που ακούει συνήθως κανείς κυμαίνονται από το «ερνεστίνα» μέχρι το «γιασμίνα» και πάει λέγοντας.

Σε βαθμό που να αρχίσει να νιώθει μειονεκτικά, αν το δικό του όνομα είναι τελείως κοινότυπο.

Παρακάμπτουμε σκόπιμα τα βαφτίσια κατοικίδιων ζώων και κομματόσκυλων του κινήματος (σαν το λουκάνικο και τον κανέλλο) για να κλείσουμε την ανάρτηση με μια μικρή αναφορά στα ονόματα των άψυχων φορέων κι οργανισμών, όπως ένα μαγαζάκι ή μια μικρή φίρμα. Θέση στο αφιέρωμα έχουνε δικαιωματικά το φροντιστήριο «διαλεκτική», που αν δεν κάνω λάθος το ‘χουν κάτι παλιοί μουλάδες και η σχολή οδήγησης «καθοδήγηση», αγνώστων λοιπών στοιχείων.

Η κε του μπλοκ είναι σε θέση να γνωρίζει και την ιδέα ενός σφου αναγνώστη για ένα ταξικό ουζερί με τον άκρως δηλωτικό τίτλο «πάλη των αποστάξεων». Κι αν το δίνω στεγνά στη δημοσιότητα είναι γιατί δεν το κόβω να υλοποιείται στα κοντά